• პოეზია

    ზაზა თვარაძე – ოდა რუსთაველს

    წარმოვიდგინოთ, რუსთაველი რომ იყოს ახლა,
    ახლა, ჩვენს დროში, ჩვენს ასაკში,
    ჯერაც არ ჰქონდეს დაწერილი თავის პოემა
    “ვეფხისტყაოსნად” რომ იწოდება,
    ამჟამად წერდეს,
    წერდეს წერას ატანილივით.
    წარმოვიდგინოთ, რუსთაველი ერთ მშვენიერ დღეს
    რედაქციაში რომ შემოვიდეს
    (რა გაცვეთილი წარმოდგენაა!) –
    რედაქციაში ყველანი იქ იმყოფებიან:
    თვით რედაქტორი, მოადგილე, პ/მგ მდივანი…
    ერთი სიტყვით – ორიოდ კაცი.
    შემოდის შოთა. ძველი ნაცნობი.
    კაცი უსიტყვო,
    კაცი გაცვეთილ პიჯაკიანი,
    ოდნავ მჭმუნვარე,
    ხელში პაპკით,
    გულის ჯიბეში კი – საბუთებით.
    პაპკაში უდევს ის ძვირფასი ხელნაწერები,
    რომელთა ფასიც ჯერ არვინ უწყის…
    – ვაჰ! ბარო შოთა! შემოდი, ძმაო!
    – სალამი ბიჭებს! –
    პასუხობს შოთა ხელის აწევით –
    რას საქმიანობთ?!
    – არაფერს. აგერ ცოტა ღვინო და პურმარილი…
    გარეთ ისევ ჭარმაგი დღეა,
    რედაქციის მყუდრო ეზოში
    ძველი ჭადრები შრიალებენ –
    მათ შორის იქნებ ერთი მაინც
    შოთას ხნის იყოს –
    არავინ უწყის,
    არც თვითონ შოთამ.
    – დაჯე, შოთიკ, გვითხარი რამე!
    – დღეს ბოტანიკურ ბაღში ვიყავი,
    რა სამოთხეა… და ა.შ.
    ჩვეულებრივი ლაპარაკი,
    რამე-რუმე,
    მთისა, ბარისა…
    შოთა გადაკრავს,
    მერე დგება, დაეთხოვება:
    – დროებით, ძმებო,
    ხვალ შევხვდებით, ანდა ხვალზეით…
    და იგი მიდის.
    – კაი ბიჭია, რას იტყვი, სოსო – ამბობს მავანი.
    – კაი ბიჭია, მარა ცოტა ამპარტავანი!
    ამპარტავანი როგორც…
    (გვარს არ დავასახელებ)
    – ცოტა შტერია, პა მოემუ – ამბობს მავანი.
    – ისე, მაგარი ნაკითხია!
    – ნაკითხი კია, ვერ წაართმევ.
    – ჰმ! უცებ რო ადგე და წაართვა…
    ამ დროს შემოდის მბეჭდავი ლიზა
    – სოომთ, გენაცვალე? – და ა.შ.
    იმხანად შოთა უკვე სახლშია –
    იქვე, ვერაზე,
    ააღწევს თავის მესამე სართულს,
    შეაღებს, შევა,
    რთავს ტელევიზორს
    და ის-ისაა
    თავდავიწყებით უნდა მიუჯდეს
    მეორე არხის გადაცემებს,
    რომ აზრად მოსდის:
    ამას თუ იზამს, იმ წუთიდან
    უკვე აღარ იქნება შოთა!
    ამიტომ წამსვე, როგორც კი ჩართავს,
    ისევ გამორთავს,
    პაპკას დადებს,
    ტანთ გამოიცვლის და მიუჯდება
    თავის მორყეულ საწერ მაგიდას
    რომელიც ხშირად
    სასადილო მაგიდის როლსაც თამაშობს,
    გაშლის ქაღალდებს და აგრძელებს
    შეწყვეტილ წერას,
    წერას, რომელსაც სამუდამოდ აუტანია…
    უცებ დედამისს უყურო ფინჯნით
    ყავა შემოაქვს
    – ნუ მიშლი, დედი!
    ეს შეძახილი დედის გულისთვის მტკივნეულია
    (ეჰ, რა ქნას ქალმა!)
    შოთა დაწვდება თავის კალმისტარს
    (პასტა აქვს ძველი, თითქმის დაღრღნილი,
    პლასტმასის, რუხი)
    და წერს: მიწურვილ იყო ზაფხული…
    შეჩერდება, შუბლს მოისრისავს
    “რა ზაფხული, რისი ზაფხული! კაი, თუ ძმა ხარ!”
    ეტყვის თავისთავს,
    ზაფხული ხომ ჯერ არ დამდგარა!
    გარეთ, ვერაზე გაზაფხულია,
    ვერისუბანში ნელა ბინდდება,
    ქუჩიდან ისმის ახალგაზრდების და მოხუცების
    ზმანება-ხმები,
    მაგრამ ეს ხმები შოთას სმენას უკვე არ სწვდება,
    რადგანაც იგი პოემის წერას აუტანია.
    დაწერს: მიწურვილ იყო ზაფხული,
    ქვეყნით ამოსვლა… ჰმ… ჰმ… მწვანისა…
    კვლავ შეჩერდება. მოუკიდებს სიგარეტ 80-ს
    და რატომღაც ციფრი 80
    მის თავში იწვევს მეყვსეულ ელდას:
    “ოთხმოცი! – ფიქრობს –
    ოთხმოცს ოთხმოცი – ას სამოცია,
    იქაც ამდენი – სამას სამოცი,
    ათჯერ ოთხმოცი რაღა იქნება? –
    მთელი რვაასი!
    რვაასი წელი!”…
    ფიქრობს იგი მონუსხულივით.
    უცნაურია, რამ მოაგონა ეს უმეტყველო, ფუჭი თარიღი?!
    “რვაასი წელი, რვაასი წელი – ეს… ეს ხომ მთელი
    ნახევარი საუკუნეა!” –
    იფიქრებს შოთა და თავის ფიქრზე ჩაეცინება,
    სურს, რომ დაწეროს: “რვაასი წელი”,
    უკვე წერს კიდეც:
    რვაასი წელი, რვაასი წელი, რვაასი უკვე გასული წელი…
    მაგრამ აქ რაღაც აგონდება და თავს გააქნევს.
    თავის გაქნევას ერთვის ბუზის
    მკვეთრი ზუზუნი
    და ამ ზუზუნზე აგონდება წუხელღამით ნანახი ფილმი
    სახელად ლაქა.
    “არ იყო ცუდი! – ფიქრობს სიამით – ნეტა იმ ქიშოს
    ბოლობოლო რა დაემართა,
    რითი დასრულდა ის ისტორია?”
    სამწუხაროა – ფილმის ბოლოს სინათლე ჩაქრა.
    სინათლე ჩაქრა, სინათლე ჩაქრა,
    მხატვრული ფილმი სახელად ლაქა…
    “ეჰ, რა რითმაა!” – გაიფიქრებს ის დანანებით
    და კვლავ გაწყვეტილ სამუშაოს მიუბრუნდება:
    ქვეყნით ამოსვლა, ნუ, ვთქვათ, მწვანისა.
    რა ერითმება სიტყვას “მწვანისა”?
    იქნებ “დანისლა”?
    მაგრამ ერთხელ ხომ უკვე დანისლა
    იმ შავმა ნისლმა
    მაღალი მთები პოსტსაბჭოურ დაღესტანისა!…
    მახლას! ჯანდაბას!
    რამე სხვა ვცადოთ:
    “ქვეყნით”, “მწვანისა”… და, ვთქვათ, “მწვანილსა”…
    ეს მდაბიოა!
    მაშინ – განივლთა…
    არქაულია!
    იქნებ – “ხანდისხან”?!
    მგონი მოაჯდა!
    ქვეყნით ამოსვლა, ნუ, ვთქვათ, მწვანისა,
    წვიმა უშენდა, ნუ, ვთქვათ, ხანდისხან,
    ქუხდა, გრგვინავდა გაუსაძლისად
    და უეცრადა…
    აქ აზრი წყდება,
    რადგან ელვა,
    როგორც ელვა ციდან ნასხლეტი,
    შოთას გონებას რაღაც ჯადო დაეპატრონა
    და ელვასავით აკაშკაშდა უცნობი სიტყვა
    “სარატანისა”.
    “ეს სარატანი რა ჯანდაბაა?!” – იფიქრა წამით,
    სულ ერთი წამით,
    მაგრამ მაშინვე ეს ერთი წამიც
    არარაობას გადააბარა
    და შეშლილივით დააცხრა ფურცელს:
    მიწურვილ იყო ზაფხული
    ქვეყნით ამოსვლა მწვანისა,
    ვარდის ფურცლობის ნიშანი
    დრო მათი პაემანისა,
    ეტლის ცვალება მზისაგან
    შეჯდომა სარატანისა,
    სულთ-ქნა, რა ნახა ყვაყილნი
    მან უნახავმან ხანისა,
    აგრგვინდა ცა და ღრუბელნი
    ცროდეს ბროლისა ცვარითა,
    ვარდთა აკოცა ბაგითა
    მითვე ვარდისა დარითა…………….
    აქ ისევ შედგა.
    უჰ!
    გაეჭედა!
    რადგან სიტყვებზე “ცა და ღრუბელნი”
    გაახსენდა უცებ ვრუბელი,
    ვრუბელი და მისი დემონი
    რომელშიც ცოტა ანგელოზია.
    ეს კიდევ რაა!
    მოაგონდა: “არც კი გიცნობდი, არც კი მენახე,
    ისე გხატავდა თამარს ვრუბელი”…
    და სიტყვა “თამარს”
    რაღაც სევდა დაადგა ბაკმად,
    მერე რატომღაც (თუმც რაღა რატომ):
    “შენ აქ რა გინდა, მაგრამ ყოველთვის
    მომაგონდები”… და ა.შ.
    “მე აქ რა მინდა?! – გაიფიქრა მოულოდნელად –
    მე აქ რა მინდა? ამ ქვეყანაში?!”…
    შეძრწუნებულმა მიმოიხედა
    და თვალწინ ისევ ისე დაუდგა:
    მე აქ რა მინდა,
    საქართველოში,
    რისთვის, ძვირფასო,
    რისთვის, ნუგეშო?!…
    ჭიქას დაწვდა.
    ყავა გადაკრა.
    მოუკიდა ჩამქრალ სიგარეტს
    და ისევ თავის ხელნაწერებს დაასო თვალი,
    სადაც ეწერა: აგრგვინდა ცა და
    ღრუბელნი ცროდეს ბროლისა ცვარით…
    ანაზდად შეცბა
    რადგან ისევ
    რაღაც ბუნდოვნად თვალთ მოებლანდა,
    რაღაც ოდესღაც ნანახი და დავიწყებული,
    თითქოს ეს უკვე ოდესღაც იყო
    (დეჟავუს განცდა. ხომ განგიცდიათ ბავშვობაში და ა.შ.),
    თვალწინ დაუდგა ამ ცოტა ხნის წინ გადაკითხული
    გამოკვლევა რუსთველოლოგ მ. თავდიშვილის
    (ჩვენი მურმანის)
    “ვეფხისტყაოსნის დაფანტული სტროფები”,
    სადაც ეწერა შავით თეთრზე, რომ წვიმის მოსვლა
    რენესანსის იმ ნეტარ დროში
    ღმერთის წყალობად იაზრებოდა…
    მაშ მით უმეტეს!
    მით უმეტეს შესაძლო არის
    ჩაიწეროს აქ ეს სიტყვები
    რომ აგრგვინდა ცა
    და რომ ღრუბელნი
    ცროდეს ბროლისა, თუნდაც, ცვარითა!
    ეს ეპიზოდი ხომ იმ დროს ხდება, როს ავთანდილი
    თითქმის შემთხვევით
    დაკარგულ ქალის ადგილსამყოფელს მიაკვლევს ბოლოს!
    და ასე შემდეგ!
    და ასე შემდეგ!
    ვიდრე თვით ბოლო სტრიქონებისა,
    როდესაც შიგან მათს საბრძანისსა
    კრავი და მგელი ერთადა სძოვდეს!….
    მაშ გავაგრძელოთ:
    უკვე ჩამოწვა ვერაზე ბინდი,
    უკვე ანთებენ ელექტროლამპებს,
    ცაზე ღრუბელი ლანდივით მიდის,
    ქარი ცაცხვებში სინანულს ანთხევს,
    ქუჩიდან ისმის ხმა მოხუცების
    ხელის კანკალით შინ რომ მიდიან,
    ყომარბაზები და ოხუნჯები
    ჩაცუცქდებიან საცა ბინდია,
    ქალაქი ცოცხლობს ათასი წელი,
    ისევ ისეა, ვით გამოცანა,
    იწვის სანთელი
    და ქარვისფერი
    ნათელი
    ღამის გულს გამოქარვავს,
    დაღლილი კაცი იცდის ოთახში,
    დაღლილი კაცი – უცხო, ეული,
    სიცოცხლე მიდის ისევ მოცდაში,
    და აბედივით ხმება სხეული,
    შეუძლებელი, შეუძლებელი,
    შეუძლებელი არის ცხოვრება,
    ამღვრეული და შეუცნობელი,
    დავიწყებული დაუხსომებლად,
    მოდის ხსოვნაში სიტყვები: ბავშვი,
    ბზა, სახარება, სხივი, ჭიშკარი…
    და ეძებს კაცი გაწყვეტილ კავშირს
    როცა ცრის წვიმა, როცა ქრის ქარი…
    ო, მეგობარო, წავიდეთ ქარში,
    წამოდი, ქარში ერთად ვიაროთ
    სადაც სიბნელე დარბაზებს გაშლის
    და ზღაპრის სკივრზე კვარი კიაფობს,
    დავაგდოთ ჩვენი უჟმური ბინა,
    თვალი შევავლოთ სხვა ჰორიზონტებს,
    გავყვეთ უცნაურ ვარსკვლავის ბრწყინვას
    უკუნეთიდან რომ მოგვიწოდებს,
    წამომყე, წამო, გავუყვეთ შორ გზებს
    სადაც სავსეა ცა ვარსკვლავებით,
    ვიხეტიალოთ ამ მიწის ზურგზე
    აღმოსავლეთით და დასავლეთით,
    ეგებ მივაგნოთ ამქვეყნად ალაგს
    სადაც მშობელი მიგველის ჩვენი –
    მშობლური, ტკბილი, მოწყალე –
    მამა,
    ცა წყალობისა მთოველი, მფენი,
    წამო ვიაროთ ათასი წელი,
    თან გავიყოლოთ ეს გამოცანა –
    რომ კვლავაც ბნელში ჩანდეს ნათელი
    და სიბნელიდან ნათლის მოტანა.
  • ესე

    გიორგი კეკელიძე – პოეტის ცრუ განაჩენი საკონტროლო წერა #

    ხოლო მე სკამზე ვიდექი და ხმა მიკანკალებდა. მერე დავმშვიდდი და რიხი შემემატა. ბოლოს სულაც ყვირილზე გადავედი. საყელო გამიოფლიანდა, თვალები დამებინდა და ჩამოვვარდი. ტკივილმა არა, ტაშის ხმამ დამაფრთხო და გამომაღვიძა.საშინელი სიზმარი დამჩემდა – ვითომ სუფრაზე მოვხვდი და ლექსის წაკითხვა მთხოვეს. ზრდილობიანი კაცი ვარ, ძველი ხერხის – აბა მესხი რომ მოვიდეს, ფეხბურთის თამაშს ხომ დააძალებთ და ა.შ. გამოყენება უცხო ხალხთან არ შემიძლია. ისევ სკამზე ავდივარ.არადა აღარ მინდა. მომბეზრდა უკვე.ის ძველი სასკოლო საზეპირო რომ გადავაკეთოთ და ასე ვთქვათ: პოეტი ხარ და ხამს!:)არადა რამდენი ხამსაა, ზღვა ვერ დაიტევს.მაგალითად, ეს ხალხი (იხ. საზოგადოება) დაჟინებით ითხოვს: მოვალეობათა ნუსხაში ყველასგან წამებული, ანაც ყველაფერზე მეამბოხე რაინდის, ქარიშხლიან დღეს გაცრეცილი შარვლით კუბოების დევნის, უკეთესი შემთხვევისას – ამბროზიის ნელსურნელებით ტკბობის, ედემის ვაშლების დაუღალავად კბეჩის, სადღეგრძელოების ხავილის და მჯიღის გულზე ბრახუნის მთავარ პუნქტებად შეტანას. პოეტისგან ითხოვს ანუ. არც უკანასკნელი უარობს ხოლმე, მით უფრო თუ ლექსებს ვერ წერს.დიახ, ეს ახლა ხდება. თქვენ თვალწინ. მიუხედავად ამ პროფესიის ხალხისადმი ერთი შეხედვით ინტერესის კლებისა.აბა – ის პოეტი, რა პოეტია – და მოჰყვება ამას …….XIX საუკუნის II ნახევრის ქართულმა მწერლობამ პოეტის ცნების სამი ავტორისეული დეფინიცია შესთავაზა მკითხველს. სამივეში მისი როლი მიღმიერ სამყაროსა და წუთისოფელში ნაწილდება, იგია ერთგვარი მედიატორი ქვეყანასა და ზეციურ საუფლოს შორის: “მე ცა მნიშნავს და ერი მზრდის, მიწიერი ზეციერსა; ღმერთთან მისთვის ვლაპარაკობ, რომ წარვუძღვე წინა ერსა” (ილია ჭავჭავაძე), “შუაკაცი ვარ უბრალო, ხან მიწისა ვარ, ხან ცისა” (აკაკი წერეთელი), “ვამაყობ იმით, რომ მიწას მიწად და ცას ციურად მივეთავაზი” (ვაჟა-ფშაველა), ამას მოჰყვა მეოცეს სიმბოლისტური დასაწყისი „სამარცხვინოა პოეტისთვის სხვა კარიერა გარდა თვითმკვლელობის” (ვალერიან გაფრინდაშვილი), მერე იყო „პოეტი კლასის მომღერალი” (ირაკლი აბაშიძე) – სიმღერა სავარძელს და ბიჭვინთასაც გულისხმობდა, მერე „პოეტი უნდა ხალხში იყოს, სხვა საქმე არ ჰქონდეს” (მურმან ლებანიძე). ეს მარტო ფრაზებად კი არა, ინსტრუქციებად იქცა. „შემკვეთიც” და „შემსრულებელიც” ამას ითხოვდა და ირგებდა.არადა ხომ შეიძლება ამდენი კატეგორიული „უნდა” აღარ იყოს.და ითქვას ასეც: პოეტი ტიპური სოციალური ცხოველია, რომელსაც შეუძლია, გარდა თავისი ძირითადი მოწოდებისა, ჰქონდეს განსხვავებული პროფესიაც (იყოს თუნდაც მღებავი, მექანიკოსი, მიმტანი, კონფორმისტი, ნონკონფორმისტი, მსუქანი (ეს ერთ-ერთი ცნობილი ლექსის მიხედვით სირცხვილი იყო), მილიონერი, ჯიბეგახეული, ლოთი, ფხიზელი, გნებავთ პოლიტიკოსი, ბიზნესმენი, მინისტრი (მეჭურჭლეთუხუცესი!) ან მოხდეს ისეც, თუკი იგი „ჰაერში დაფრინავს” (ფრთიანი ფრაზა), მხოლოდ ჩარტერული რეისით და ასე შემდეგ. მგოსანი კი მაინცდამაინც ღმერთთან (თუ უნდა, არვინ უშლის) კი არ ლაპარაკობდეს (სამფრთიანი ფრაზა), არამედ ვთქვათ რომელიმე მოწყალე გამომცემელთან, ვისი მოტყუებაც (ანუ კრებულის დატყუება) არანაკლებ რთული საქმეა, ვიდრე მთელი ერის მაგივრად ცოდვების ვირტუალური მონანიება.ვაცალოთ პოეტს ადამიანად ყოფნა.ახალი ტიპის მითიც ავიშოროთ, რომლის მიხედვითაც, კაცი, რომელიც პარალელურ რეჟიმში ლექსებსაც წერს და ვთქვათ, კარტოფილსაც ხარშავს (ერთი ნელთბილი და უკვე კარგად მივიწყებული ავტორის არ იყოს), გმირია. იგი არაფრით განსხვავდება საბჭოური დითირამბებისგან (შესანიშნავი მევენახე, ამავდროულად ჰყავს მოხუცი, ბრმა დიდი ბაბუა და სოფლის საბჭოს კლუბის მუსიკალურ ანსამბლში გიტარაზე უკრავს).თქვენ კი ისევ დაჟინებით მოდიხართ და ლექსის წაკითხვას მთხოვთ. მართალია სიზმარში, მაგრამ მაინც მოდიხართ. რა ვქნა, ზრდილობიანი კაცი ვარ და უცხო ხალხი ხართ. ჯანდაბას, მომაწოდეთ, სკამი, შემოვდგები. შემოვდგები და ვიტყვი:„ექსპრესის მოლოდინში ვოკზალის გადაღმათქვენ ყველას ოყნა გჭირდებათ, თქვენი…”(ტიციან ტაბიძე)თქვენი (მარად) გიორგი კეკელიძე.

    © tabula

  • ახალი ამბები,  ესე

    არჩილ ქიქოძე – მწვანე სახლის ყველაზე ცნობილი შვილი

    გუშინ გავიგე, რომ მარიო ვარგას ლიოსას ნობელის პრემია მიანიჭეს ლიტერატურის დარგში „ძალაუფლების სტრუქტურის დეტალური აღწერისთვის და აჯანყებული, მებრძოლი და დამარცხებული ადამიანის მკაფიოდ წარმოსახვისთვის“. არ ვიცი და, ალბათ, ვერც ვერასოდეს გავიგებ, რამდენად მოეწონა მწერალს საკუთარი შემოქმედების ამგვარი ფორმულირება. მე ერთი ვიცი, რომ ლიოსასთვის ეს პრემია ჯერ კიდევ დიდი ხნის წინ უნდა მიეცათ, შორეულ სამოციან და სამოცდაათიან წლებში, როდესაც ერთმანეთის მიყოლებით ქვეყნდებოდა მისი საუკეთესო, კრიჭაშეკრული წიგნები („ეს ახალგაზრდა პერუელი სულ კბილების ღრჭიალით წერს“ – აღმოხდა ვიღაცას მისი პირველი რომანის „ქალაქი და ძაღლების“ წაკითხვის შემდეგ), მაგრამ ლიოსამ ბოლო-ბოლო მაინც მიიღო თავის ნობელი და მას მერე, რაც გუშინ ერთ ჭიქა მის სადღეგრძელებლად ავწიე, გადავწყვიტე, რომ მარტო დღეგრძელობა არ კმაროდა და საყვარელ მწერალზე ორიოდ სიტყვის დაწერა ნამდვილად ღირდა.მე ხშირად, ძალიან ხშირად მინატრია ლიოსას ნიჭი და გაქანება და მხოლოდ საკუთარი თავისთვის არა – თუნდაც სხვა ვინმესთვის, ვინც ჩვენს ქვეყანაში მომხდარი ან მიმდინარე სრულ აბსურდამდე მისული პოლიტიკური თუ ყოფითი ამბებისგან ერთ, დიდ, მაშტაბურ მოზაიკას შექმნიდა. ხშირად მიგვრძვნია და ხმამაღლაც მითქვამს, რომ ჩვენს თავს დატრიალებული ორომტრიალი სწორედ მის კალამს, მის ნიჭს და მაშტაბს, მის მწერლურ ბრაზს, დაუნდობლობას და იუმორს იმსახურებდა, მაგრამ არა, ვარგას ლიოსა პერუს შვილია და, თუმცა უკვე მრავალი წელია ევროპაში ცხოვრობს, მისი ლიტერატურა არასოდეს გასცდენია ლათინური ამერიკის ფარგლებს. ანდა, რატომ უნდა გასცდენოდა, როცა ეს კონტინენტი ასეთი ნაყოფიერია უცნაური, აბსურდული, ტრაგიკული და კომიკური ამბებით.
    ლიოსა მართლაც ბევრს წერდა პოლიტიკაზე, ძალაუფლებაზე და კიდევ იმაზე თუ რას უშვება ადამიანთა ნაწილს ძალაუფლება ან რად აქცევს სხვებს მათი სამსახური და მონობა. 2000 წელს, როდესაც მისი რომანი „ვაცის დღესასწაული“ გამოვიდა, გაბრიელ მარკესს თითქოს დაახლოებით ასეთი რამ აღმოხდენია: მოხუც კაცს ასე არ უნდა მოექცეო! – ლიოსას შექმნილი დიქტატორის სახე (რომანი რეალურ ისტორიულ მოვლენებზეა დაფუძნებული და დომინიკის რესპუბლიკის ისტორიის იმ პერიოდს ეხება, როდესაც მას მეოცე საუკუნის ერთ-ერთი ყველაზე დაუნდობელი და გარყვნილი დიქტატორი რაფაელ ტრუხილიო მართავდა) იმდენად სრულყოფილი აღმოჩნდა, რომ მანამდე ყველაზე წარმატებული ლათინოამერიკული ლიტერატურული დიქტატორი – მარკესის „პატრიარქიც“ კი დაჩრდილა… იცით, ვინ მომიყვა ეს ამბავი? ერთმა თბილისში მაცხოვრებელმა პერუელმა. როდესაც ამ კაცს დაახლოებით ექვსი წლის წინ შევხვდი საერთო მეგობრების ოჯახში, უცხო ენების ინსტიტუტში ესპანურ ენას ასწავლიდა. კომუნისტური იდეებით გაბრუებული მოხვედრილა საბჭოთა კავშირში, მერე ქართველი ქალი შეყვარებია, დაოჯახებულა და სამუდამოდ დარჩენილა თბილისში. ის იყო ჩემი პირველი და უკანასკნელი პერუელი ნაცნობი, შვილი ჩემთვის საოცნებო ქვეყნისა, რომლის გეოგრაფია, ისტორია და ბუნება საკმაოდ კარგად ვიცი და რომლის სიყვარული მხოლოდ ერთი ადამიანის – მწერალ მარიო ვარგას ლიოსას დამსახურებაა. ჩვენ ძალიან მაგარი საღამო გავატარეთ, ხინკალს ვჭამდით, არაყს ვაყოლებდით და პერუზე და ლიოსაზე ვლაპარაკობდით. ახალგაზრდობაში იმ კაცს კარგად მოევლო საკუთარი გასაოცარი ქვეყანა და მრავალ ისეთ ადგილას იყო ნამყოფი, სადაც მწერალს საკუთარ პერსონაჟების ერთი შეხედვით უთავბოლო მიმობნევა უყვარს ხოლმე. ნამყოფი იყო მცოცავი ქვიშებით გარშემორტყმულ ქალაქ პიურაში, სადაც ჯერ კიდევ სულ ახალგაზრდა ლიოსას „ბიჭური“ მოთხრობების გმირები დანებს უქნევდნენ ერთმანეთს, სადაც პირქუშ და გაუცინარ ჩუნგას ბორდელი ჰქონდა გახსნილი და სადაც ლიოსას მრავალი რომანის გმირი სერჟანტი (შემდგომში ლეიტენანტი) ლიტუმა იყო დაბადებული, ნამყოფი იყო ანდებში და უნაყოფო პუნაში, სადაც ტერორისტები უმოწყალოდ ხოცავდნენ ადამიანებს და ვიკუნიებს, სადაც სასჯელის სახით მიავლინეს პერუს ჯარის მეძავებით მომმარაგებელი პანტელეიმონ პანტოხა და სადაც იგივე ლეიტენანტი ლიტუმა ჯიუტად იძიებდა უკვალოდ გამქრალ მაღაროელთა საქმეს, წინ კი სრულიად შემაძრწუნებელი აღმოჩენა ელოდა.
    პერუელი ნამყოფი იყო კაუჩუკის მაძიებელთა მიერ შუა ჯუნგლებში აშენებულ ქალაქ იკიტოსშიც, რომელსაც ლიოსას შექმნილი კიდევ ერთი შეუვალი და ადამიანური სისუსტეებისგან დაცლილი მმართველი – გუბერნატორი ხულიო რეატაგი მართავდა, ნავით დაშვებული იყო მარინიონზეც – უზარმაზარ მდინარეზე, რომლითაც პერუელი ჯარისკაცები ჯუნგლებიდან პატარა ინდიელი გოგონების მოსატაცებლად მიცურავდნენ, რათა შემდეგ სანტა მარია დელ ნევის დედათა მონასტერში მოენათლათ, რომ იქაურ მონაზვნებს ნამდვილ ქრისტიანებად აღეზარდათ და იმავე მდინარით მოხუცი აკილინიო თავის ნავით უკანასკნელი თავშესაფრიკენ მიაცურებდა კეთრით დასნეულებული ბანდიტ და კონტრაბანდისტ ფუსიას და მსოფლიო ლიტერატურაში არ არსებობს მეორე ასეთი საზარელი ანტიოდისეა, როგორც ფუსიას მგზავრობა კეთროვანთა თავშესაფრისკენ და მთელი მისი მონოლოგი, რომელიც რომანი „მწვანე სახლის“ ერთ-ერთი მთავარი ხაზია – ამაზე პერუელი და მე შევთანხმდით. მწვანე პერუს ეროვნული დროშის ფერია, „მწვანე სახლი“ ამ ქვეყნის მოფერებითი სახელია და ასევე ქვია 1966 წელს გამოქვეყნებულ ლიოსას ჩემი აზრით საუკეთესო რომანს, რომლის ერთ-ერთი მთავარი გმირი, არსაიდან მოსული ანსელმო მითიურ ბორდელს აშენებს და მასაც „მწვანე სახლს“ არქმევს.
    შეუძლებელია, ილაპარაკო ლიოსაზე და არაფერი თქვა მის სტილზე, რომლისთვისაც სიტყვა ვირტუოზულიც კი ძალიან ცოტაა. ლიოსა თითქოს მათემატიკური სიზურსტით, ფაზლივით აწყობს თავის რომანებს, უფრო სწორედ, სურათის ფაზლივით აწყობა მკითხველს უხდება. ერთი პერსონაჟის რეპლიკას, ოცდაათი წლით ადრე მეორის მიერ ნათქვამი ენაცვლება და ერთი ამბავი ყოველგვარი გაფრთხილების გარეშე გრძლედება ათი წლის შემდეგ მომხდარი მეორე ამბით, იმისთვის რომ შემდეგ უკან დაბრუნდეს, მერე ისევ სადღაც გადახტეს დროსა და სივრცეში და ბოლოს ყველა სიუჟეტურმა ხაზმა, ყველა პერსონაჟის დასახიჩრებულმა ბედმა გაუგონარი და სრულიად დაუნდობელი შეუქცევადობით ერთად მოიყაროს თავი. და როგორია „მწვანე სახლის“ ფინალი? ისეთი, რომ წესით ცხოვრება აღარ უნდა მოგინდეს, ყველაფერი ინგრევა, ყველა და ყველაფერი უკვალოდ ქრება, თითქოს არც უცხოვრიათ ამ ადამიანებს და, მაინც, გიპყრობს საოცარი სიმსუბუქე, თუ აღტაცება, თუ არ ვიცი, რა დავარქვა… ამას, მგონი, უბრალოდ დიდი ლიტერატურა ჰქვია…მე წაკითხული მაქვს დიალოგი მარკესსა და ლიოსას შორის. მას ინტერვიუს ფორმა აქვს, ლიოსა კითხვებს სვამს, მარკესი პასუხობს. როგორია? – ძალიან მაგარი. ლათინურ ამერიკული ლიტერატურის ორი ყველაზე მსხვილყალიბიანი კლასიკოსი ისეთ „ტოპკებს“ უწევს ერთმანეთს, ისეთ რამეებს ამბობს, რომ გაგიჟდები კაცი. სხვათა შორის იქ მესამესაც ახსენებენ – არგენტინელ ბორხესს და ორივე აღიარებს, რომ რასაც ეს კაცი აკეთებდა, როგორც წერდა, მათთვის მიუღებელიც კია, მაგრამ მის (ბორხესის) გარდა ასე სხვა ვერავინ გააკეთებდა და ბორხესი მათთვის მიუღებელიც არის და მიუღწეველიც, გაუგებარიც და გენიალურიც. ბორხესი არსებობს და ამას უნდა შევეგუოთ.იმავე ინტერვიუში ლიოსა მარკესს ლიტერატურული გავლენების შესახებ ეკითხება. „როგორ არა?! რამდენიც გინდა,“ – პასუხობს მარკესი, – „მაგალითად „მარტოობის ასი წლის“ ერთ-ერთ ქალ პერსონაჟს შენ დაგესესხე, შენი დედა ანხელიკა გადმოვიტანე ჩემს რომანში. შენთან დაკავშირება და ნებართვის თხოვნაც მინდოდა, მაგრამ ვერ გიპოვე, ვარგიტას, ამ დროს შენ სადღაც ევროპაში იყავი.“მაგარია, არა?“.
    ამბობენ, რომ დღეს მარკესი და ლიოსა აღარ მეგობრობენ. ზოგის აზრით განხეთქილება კომუნისტ მარკესსა და ლიბერალიზმით გატაცებულ ლიოსას შორის პოლიტიკურ ნიადაგზე მოხდა. ისიც გამიგია, ქალის გულისთვის იჩხუბეს და ხელითაც გაიწიეს ერთმანეთზეო. არ ვიცი და არც არის ჩემი გასარჩევი, ოღონდ თუ ეგ ამბავი მართალია, ნეტა რა ქალი იყო ამისთანა? კიდევ ოცი წლის წინ, 1990 წელს ლიოსა პერუს პრეზიდენტობაზე იყრიდა კენჭს. ამ დროს უკვე კარგა ხნის გამოქვეყნებული ჰქონდა „საუბარი ტაძარში“, რომანი რომელიც თითქმის მთლიანად პოლიტიკის და პოლიტიკოსთა სიბინძურეების აღწერითაა სავსე, სადაც ყველა და ყველაფერი იყიდება ძალაუფლებისთვის, სადაც არჩევნების ბედს სხვადასხვა პარტიების მფარველობის ქვეშ მყოფი ძველი ბიჭების ბანდები ქუჩაში წყვეტენ, სადაც ხდება უამრავი ძალადობა და მკვლელობა… ლიოსამ თამაშის წესები კარგად იცოდა და მაინც მოინდომა პრეზიდენტობა. კენჭი იყარა და წააგო დღეს უკვე კორუფციისთვის გასამართლებულ ფუხიმორთან. 1990 წელს მე არათუ პერუს ამბები, ლიოსას სახელიც კი არ ვიცოდი და ჯერ არც მისი „მწვანე სახლი“ მქონდა უროსავით მოხვედრილი. რომ მცოდნოდა, ფუხიმორისკენ ვიქნებოდი და მწერალს აუცილებლად ვუსურვებდი დამარცხებას. საბოლოოდ ყველაფერი კარგად დამთავრდა და რაც ჩემთვის ყველაზე სასიხარულოა, მაგრამ სრულიად აუხსნელია, პოლიტიკაში გარევის (თანაც როგორი გარევის) შემდეგ მწერალმა ისევ გააგრძელა მაგარი რომანების წერა. შეიძლება ამ თავად დალოცვილ ლათინურ ამერიკაშია რაღაც საიდუმლო… მარიო ვარგას ლიოსა ახლა სადღაც სამოცდათოთხმეტი წლისა უნდა იყოს. სიმპატიური და ღონიერი კაცის შთაბეჭდილებას ტოვებს. ყველა ასაკში სიმპატიური იყო. ლათინოამერიკელებს სხვანაირი გარეგნობა აქვთ. ჩემს ჯეელობაში წიგნის მოყვარულ ოჯახებში ჰემინგუეის წვერიანი და როლინგიანი პორტრეტი ეკიდა ხოლმე, ასეთ ოჯახებში უბნელი ძმაკაცები რომ მოხვდებოდნენ, „ბაბუაშენიაო?“ – იკითხავდნენ. მე ისეთი თავხედი ვიყავი, რომ ჩემს პატარა ოთახში მთლად ფოლკნერი მეკიდა და იმის ბაბუობაც უკითხავთ. აი, ლიოსა არავის ეგონება ვინმე ჩვენიანის ბაბუა. სხვანაირი იერი აქვთ მაგათ, სხვანაირი სისხლი უჩქებთ ძარღვებში და სხვანაირ სისხლასვსე წიგნებს წერენ – უცნაური და გიჟური ამბებით სავსეს. მაგიური რეალიზმიო და კიდევ რა არ დაარქვეს და, მგონი, ეგ ევროპისთვისაა მაგიური, იქ კიდევ ჩვეულებრივი ამბებია, იქ შეიძლება მოხდეს და ხდება კიდეც ეგეთი რამეები, უბრალოდ ბევრი მაგარი მთხრობელი გამოუჩნდა. იმ მთხრობელებში კიდევ ლიოსა ყველაზე უფრო მიყვარს, მაგიტომაც გამეხარდა გუშინდელი ამბავი… ერთ რაღაცასაც ვიტყვი. მაგარია, როდესაც შენ საყვარელ მწერალთან დროის ერთ მონაკვეთში ცხოვრობ, მაგრამ ძნელიც არის, იმიტომ რომ იცი, ვერასდროს შეხვდები, თუმცა ჩვენი შეხვედრა დიდი ხნის მომხდარია, მაგრამ მაინც…
  • პოეზია

    სოფიკო კვანტალიანი – ლექსები

    სიტკბოს მუნასიბი

    ჩემი კაბის
    ქამხა-ატლასის გონებას
    კარგად ახსოვს
    შენი ხელის შემოცურება
    ბარძაყებს შორის
    და შეფრფენა ისე მკვეთრი,
    უსხეულო, კრიალა ნაღებს
    კარაქის ვარდი რომ გამოეყოს!..
    ასე ვტკბებოდი – ფენა-ფენა,
    შაქრის სიროფში თიმთიმებდა
    ჩემი ძვალ-ხორცი,
    ერბოთინაზელ ტკბილ ქადის ცომში
    მეწყო სიზმრები.
    ვიყავით მშვიდად მტკბარნი
    “ერთ ხორც და ერთ სულ”,
    მსუქან მუცლებით შეზრდილ
    ტყუპ ქლიავივით.
    ვისურვე
    სიღრმეში ფრენა,
    ვემალებოდი უცვლელ კანონს –
    ხრწნადობის,
    სულთგამოწვლილვის…
    სიტკბოსგან დაბერილი ჩემი ბოლქვები
    ლურჯ მიწაში ფაჩუნობდნენ,
    სუფთა დინების,
    ღმერთის ღიმილის მომლოდინემ კი –
    აღმოვაჩინე საიდუმლო –
    მურაბადქცევის!
    სიტკბოთი უკვდავებაში გადასვლის.

    იისფერი მუნასიბი

    ფშუტეა ეს კაბაც,
    მაგრამ მტკივნეული –
    ჩემი კანიდან შეიზარდა
    სუსტი სისხლძარღვი:
    ერთად ვფეთქავთ ახლა,
    ერთად ვავხორცობთ.
    ტკრციალებდა ადრე იგი მხიარულად,
    უბეში ჩაზრდილ
    სარაინდე,
    ვარდკოკობ ძუძუს იმალავდა
    და როცა ქაცვის ნაშვერი ბრჭყალისგან
    შვებით გაეხსნა ნაწიბური,
    გამოჩნდა –
    ბულულა კაბის
    ტკბილ-ვარდისფერი ხორცი.
    ზოგან ტიულის კანი
    მსუბუქ ჩენჩოდ ჩამოეკიდა,
    ტკბილი რბილობი შეიჭამა,
    დარჩა მხოლოდ ხრტილები
    და კაცთა საცდუნებლად დაფენილი
    მოჩვენებითი სიმსუბუქე,
    რომლის ქვეშაც თვლემენ უფსკრულები,
    ზედაპირზე კი,
    სადაც ფრთოვნულად ფრენენ ფრინველები,
    ისევ თავიდან,
    კენკროვანი ტკაცუნით სკდება
    სიქალწულე რიშქალასი
    და ისე ნაზად იხსება მისი გული,
    თითქოს ღვთაებრივად მწიფე ბროწეული
    უსისხლოდ გაგეხლიჩოს…
    მე კი –
    ყელის ზამბახისღეროვნებით
    თავს ვიწონებ და
    იისფერ ნერწყვს ვყლაპავ დროდრო!

    უზუნდარა

    როგორ შევებრძოლო ნაკადულებს
    ჩემკენ რომ მოედინებიან??
    სხვანაირი გაღვიძება მქონდა დღეს
    ცეკვასავით –
    მთელი ღამე კაცთან მძინებია თითქოს,
    არადა ზრდასრული მზესუმზირა იწვა
    ჩემ გვერდით!
    მერამდენედ მივიღე ყვავილი
    როგორც კაცი და
    დავწექი მასთან!
    შაქრისგან გაცისკროვნებული ვწევარ
    და მთლად ვკაშკაშებ,
    ჰე, მომაძრეთ გამსკდარი ფატას აპკი
    და ამომიყარეთ თავიდან
    საპატარძლო თეთრი ვარდები.
    იები უნდა ამომივიდნენ ჭრილობაზე –
    ჩემი თრომბული ყვავილები.
    როგორ შევებრძოლო ნაკადულებს
    ჩემკენ რომ მოედინებიან?
    არეულ-დარეული თუ ვიქნები,
    აუცილებლად ამაფრიალებენ,
    ამიტომ
    მოჩვენებითად უნდა ვიელვარო;
    ტყე გადმოვაბრუნო
    და დავინახო,
    როგორ გამომწვევად ხასხასაა
    მისი სარჩული.
    ჩემი ფეხები თუა, ასე ჩქარ-ჩქარა რომ ცეკვავენ
    უზუნდარას?
    პირშიც აღმოსავლური ენა მიდევს –
    მოქარგული იის ფოთოლი
    და ვმღერი საკონცერტო ხმით:
    ჰე, ფრინველნისკარტიანებო!
    როგორ შევებრძოლო-მეთქი ნაკადულებს
    ჩემკენ რომ მოედინებიან?
    ან რა გავაუჩინარო გულში?
    პირიქით,
    ლამის ჩამოვიბერტყო
    კაბაზე მიქარგული ატამი
    და მზეს ტყუპისცალი გავუჩინო…

    სიყვარულის მუნასიბი

    ლაზარეს

    ჩემი ტვინი
    ისეთივე სურნელოვანია,
    როგორც
    იასამნის მოგრძო მტევანი,
    ჩემი სიყვარული კი
    აიფშრუკა,
    ვნება გაიწოვა და
    აღარ მიღიტინებს!
    უკანასკნელად ვთქვი:
    “ოჰ! სიყვარული…”
    და ნება დაგრთე
    გეცდუნებინე,
    რომ მეგრძნო, კიდევ ერთხელ,
    იისფერ ლეღვს
    ზედმეტი სიტკბოსგან,
    როგორ ეხსნება ჭრილობა,
    როგორ ივსება მეწამულ ხორცით
    და ბიბლიურ სისხლით.
    ამის მერე კი
    მალე ვიგრძენი –
    მეკვირტებოდა შიგნით რაღაც,
    მხიარული, ანგელოზური
    და სქელი სიზმრიდან
    გამოვედი ხელვარდიანი –
    ჩვილ ლაზარეთი!
    ამ პატარა, მარწყვისგულა
    შვილიკოს გამო
    უეცრად გადავიხარე
    იის სინორჩისკენ
    და არა სიკეკლუცის მიზნით,
    არამედ რაღაც
    ღვთაებრივი შეგრძნების გამო,
    ხელით მოვისინჯე
    ორი, ზომიერად მოზრდილი
    ძუძუ!

    © „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

  • პროზა

    დათო ქარდავა – მარტოობის ევქარისტია

    „აქ მეგობრები ერთმანეთს შეხვდნენ, გადაეხვიენ და დაუბრუნდნენ კვლავ ძველ შეცდომებს.“
    უ.ჰ. ოდენი

    “ეს იყო მშვენიერი ქართველი ქალი, რომელიც საქართველოში
    აღარ ცხოვრობს.”
    კარლო კაჭარავა

    – დიდი ხნის უნახავი მეგობარი ევქარისტიული ღვინოსავითაა, –
    მითხრა მოხუცმა, რომელიც წლების წინ პოლიტექნიკურ ინსტიტუტში ორგანულ ქიმიას ასწავლიდა. ეს კაცი ფულის დაზოგვის მიზნით ძმარს ყიდულობდა, რათა სოდაში გაზავებით იაფი სათრობელა მიეღო. იმისაც ამბობდა, ევქარისტული ღვინო ქიმიური შემადგენლობით არ განსხვავდება ჩვეულებრივისგანო.
    – იგივე ეთანოლი, მქროლავი მჟავები, შაქარი და ტანინები… თითქოს, ყველაფერი იგივე, მაგრამ… არაა! ხარბად ვერ დაეწაფები, ვერ გაუშინაურდები, ასეთი ღვინით ვერ დათვრები; მოიყუდებ, პირში გამოივლებ და მორჩა! ძველი ნაცნობიც ეგრეა. სახელი და გვარი იგივე აქვს, იერითაც თითქოს არ შეცვლილა, მაგრამ გრძნობ, სულ სხვა ადამიანთან გაქვს საქმე; მოიკითხავ და გაუღიმებ, მაგრამ ბოლომდე ვეღარ გაუშინაურდები, ვერ ეტყვი, როგორ ხარ, ძველოო, ჰა და ჰა, გულსგარეთ მოეფერო და შინაგანი მღელვარებით დაელოდო დროს – ქარზე სწრაფად მქროლავსა და უგულოს, რათა დიდი ხნის უნახავი ნაცნობი კვლავ შორეულ წარსულში მოისროლო…
    ძველმა ნაცნობმა, რომელიც შვიდი თუ რვა წელი არ მენახა და, რომელსაც ზამთრის ცივსა და ნალექიან საღამოს შევხვდი, მითხრა, რომ ორი კვირის წინ დაბრუნდა, რომ ცოლად აქედან წასული ქალი შეირთო.
    გვარიანად მოტეხილი მეჩვენა. სახე რაღაცნაირად გაყვითლებოდა და მხრებშიც მოხრილიყო. ჩემზე ოცი თუ ოცდახუთი წელით უფროსი იყო, მაგრამ ადრე ამისთვის ყურადღება არ მიმიქცევია. უმცროსი ძმა ხარო, რომ მეტყოდა, ასაკზე მაშინ თუ ჩავფიქრდებოდი.
    შენკენ რა ხდებაო, მკითხა და გაღიმებული ისევ იმ ძველ ნაცნობს დაემსგავსა.
    ვალში არ დავრჩი. შეძლებისდაგვარად მშრალი ბიოგრაფიული ფაქტებით ვუპასუხე, მერე იმან ლექსების კრებული მაჩუქა… – ეს იყო და ეს: თრობისა და გულისგადახსნის გარეშე დავშორდით ერთმანეთს. არადა, წლების წინ, სანამ გადაიხვეწებოდა, სულ სხვანაირი ურთიერთობა გვქონდა…

    * * *
    რას აკეთებო, რომ მკითხა, არც მაშინ დაელოდა პასუხს, ხელკავი გამომდო და წამიყვანა.
    – სად მივდივართ?
    აქვე, ორიოდე ქუჩის იქითო, მითხრა, ბიბლიურ სამორინეში მოგებული თავნის მისაღებადო.
    ვჩქარობდით, მზის ჩასვლამდე უნდა ავსულიყავით, თორემ მერე კარს აღარ გაგვიღებდნენ.
    – სხვა მევალეები დაგვასწრებენ?
    კიო, თავი დამიქნია.
    ვინ ვის და რამდენი მოუგო არ ვიცი, მაგრამ იმ ქალბატონს, რომელიც ქალაქის განაპირა უბანში ერთოთახიან ბინას ქირაობდა, ჩემი ნაცნობის ბევრი ემართა. დილამდე უნდა ვხერხოო, მითხრა და ზარის ღილაკს თითი დააჭირა.

    კარი ახალგაზრდა ქალბატონმა გაგვიღო, მაღალი არ ეთქმოდა, მაგრამ მტკაველიან ქუსლებზე შემდგარი ფეხების ამბავი ხომ იცით?

    – ეს მახინჯი ვინაა? – ჩემზე ანიშნა და სისხლისფერი პომადით დამძიმებული ტუჩები რიგრიგობით გაილოკა.

    მეწყინა. არ ვიყავი უშნო, მაგრამ მაშინაც წვერის გაპარსვა მავიწყდებოდა ხოლმე.

    – მეტყევეა! – უპასუხა ჩემმა ნაცნობმა და შეაბიჯა დიდ სასტუმრო ოთახში, რომლის შუაში მრგვალი მაგიდა, დიამეტრულად მოირდაპირე კუთხეებში კი რკინის საწოლები იდგა.

    – ჭილყვავებიც მოფრინდნენ! – ვთქვი და რეპროდუქციის წინ დავიწყე ბორძიკი.

    ნათურის შუქი კედელზე გაკრული სურათებიდან ვერცხლისფრად ირეკლებოდა.

    – მეტყევე? – ქალი მე მიყურებდა, თუმცა პასუხს ჩემი ძველი ნაცნობისგან ელოდა, – აბა, მაგას ციყვები ეყვარება!

    – გიყვარს? – მომიბრუნდა ნაცნობი.

    – ძალიან! განსაკუთრებით ზამთარში, როცა ფხიზლობენ და თოვლით დაფარულ მიწაზე დაცუნცულებენ…

    – კი, მაგარამ, მარტო რომ ვარ? – შემაწყვეტინა ქალმა, რომლის სახელი მე არ ვიცოდი და ჩემი ძველი ნაცნობი კი მშვენებას ეძახდა.

    ხასიათი გამიფუჭდა. წავალ-მეთქი, ვთქვი და კარისკენ დავიხიე, მაგრამ ჩემმა ნაცნობმა გამოიდო თავი. პალტოს კალთაზე დამქაჩა.

    – სად უნდა წახვიდე?

    უკან, ტყეში დავბრუნდები-მეთქი, უკბილოდ ვიხუმრე.

    – აბა, ახლა სადა ვართ? – თვალი ჩამიკრა, – აბა, ეს ციყვი საიდან? – მასპინძელზე მანიშნა. – მერე რა რომ ფაფუკი კუდი არ აქვს? სამაგიეროდ მკვირცხლად დახტის ხიდან ხეზე, დიდი მონდომებით აგროვებს გირჩებს და ჰყავს ბევრი ცმაცუნა მეგობარი.

    მოკლედ, ხერხი გაამზადეო, ერთად მოვედით, ერთად წავალთო.

    ნათქვამში იყო ლოგიკა, მაგრამ ორს ერთი უნდა გვეხერხა?

    ჩემმა ნაცნობმა ბირდაბირის ნაცვლად მობილური ამოიღო და მასპინძელს გაუწოდა.

    როდის-როდის გაარკვიეს, რომ „ბალანსი ამოწურულია”. ახლა ჩემ ტელეფონს დაუწყეს წვალება. ზარი ხან გადიოდა და ხან – არა. ბოლოს ვიღაცას დაუტკბა მასპინძელი, ათი თუ თხუთმეტი წუთი ილაპარაკა. ჩემმა ნაცნობმა სათანადო დასკვნა გააკეთა – ქალებში მაგრა მიმართლებსო.

    ხო-მეთქი, დავეთანხმე, რაც უნდა იყოს, ჩემთვის ირჯებოდა.

    არა, დღევანდელ ამბავს არ ვგულისხმობო, მითხრა, საერთოდ, უცბათ გადამიშლიან ხოლმე ჯერ ფეხებს, მერე – გულსო…

    მთვრალი ვიყავი, მაგრამ არა ისეთი, რომ ყველაფერზე თავი მექნია.

    თუ პირიქით-მეთქი, ვკითხე.

    – რა პირიქით?

    – ჯერ გულს და მერე ფეხებს…

    ჩაფიქრდა.

    არაო, თქვა გადაჭრით, ჯერ ფეხებსო!..

    – და რატომ ხდება ეგრე? – აღარ მოვეშვი მე.

    – რა ვიცი, მგონი, პროფესია მაქვს ეგეთი…

    – გინეკოლოგი ხარ?

    – არა, პოეტი! – მითხრა და ცოტა ხნის შემდეგ დაამატა, – ისე, მსგავსი ხელობებია ხო იცი! განა, პოეტის არ იყოს, გინეკოლოგიც ყველაზე იდუმალი კარის გაღებას არ ცდილობს? ოღონდ ეგაა, რომ პოეტი გასაღებს საკუთარ წიაღში ეძებს… პირველი სიტყვას აცოცხლებს, მეორე – ადამიანს, მაგრამ რა არის ადამიანი სიტყვის და სიტყვა ადამიანის გარეშე?

    – არც არაფერი! – ვთქვი დაბნეულმა.

    – არც ლექსი იბადება იდუმალებისა და ტკივილის გარეშე… დამიჯერე, გვარიანი გაჭინთვაა საჭირო!

    როგორ-მეთქი, ჩავეძიე, იმან კიდევ რატომღაც ლექსი წამიკითხა:

    განგებამ შექმნა სხეული ქალის,
    ცხოვრებას აზრი ეძლევა მისგან.
    …და მოძვრებიან მუ…ლიდან ხალხნი,
    როგორც ფუტკრები სკიდან!

    ვერ მივხვდი, რისი თქმა უნდოდა, თუმცა აღარ ჩავაცივდი. ჯერ ერთი, მის დაწერილს არ ჰგავდა, მეორეც – განა პოეზიის საღამოზე ვიყავით?

    – ისევ წვიმს? – ვიკითხე და უსაგნო საუბრისთვის თავი რომ დამეღწია, გავედი სამზარეულოში, სადაც ფანჯარა მეგულებოდა.

    იქაც მოვიდა.

    – წარღვნაც ასე დაიწყო, – ხელში ბოთლი და სხვადასხვა ზომის ჭიქები ეჭირა, – „და იქმნა წვიმა ქვეყანასა ზედა…“

    ვიდრე ბოლომდე გამოვცლიდით, ბიბლიურ თემაზე დაწერილი კიდევ რამდენიმე ლექსი წამიკითხა.

    – არ გამოვიდა ჩემგან გინეკოლოგი, – თავის მართლებასავით გამომივიდა, – არადა, ბებია მაძალებდა, მეუბნებოდა, რა სჯობს გინეკოლოგობას, შვილო, ფული არ მოგაკლდება და ხელებიც თბილად გექნებაო…

    – მერე?

    – არ დავუჯერე! ახლა არც ფული მაქვს და ხელებიც ხშირ-ხშირად მეყინება!..

    – ეგ არაფერი, მალე გაგითბობენ… – მანუგეშა ძველმა ნაცნობმა და გენდერული წონასწორობა რომ ვერ აღადგინა, წასვლა გადაწყვიტა.

    – თუ იცი, რა განსხვავებაა ჩვენ შორის? – მკითხა ზღურბლზე წამით დაყოვნებულმა.

    – რას გულისხმობ?

    – რა განსხვავებაა შენსა და ჩემ შორის… გამოცდილ და გამოუცდელ მამაკაცებს შორის?

    – არ ვიცი, – მხები ავიჩეჩე გაწითლებულმა.

    იმან კიდევ, არაფერი მითხრა, თვალი ჩამიკრა და წავიდა.

    ოთახში ორნი დავრჩით, მე და ის ქალი, მახინჯი რომ მიწოდა, მაღალ ქუსლებზე რომ იდგა და ჩემი ნაცნობის რომ ემართა.

    არ ვიცი, დააბრუნა თუ არა ვალი, მაგრამ მთელი ღამე თვალი არ მოგვიხუჭავს, შესვენებებს შორის კი სიყვარულს ვეფიცებოდი და ცოლობას ვთხოვდი. ასეთმა ურთიერთობამ ნახევარი წელი გასტანა. მერე ცოლობას მარტო ღამით კი არა, დღისითაც ვთხოვდი.

    – რა სისულელეა! – მეტყოდა ხოლმე და შეშინებული თავიდან მიცილებდა. ერთხელაც მივედი და შინ არ დამხვდა. ძალიან განვიცადე. მთელი თვე ფუჭად ვაწყდებოდი რკინის კარს… ბოლოს კი ხელი ჩავიქნიე, ბედს შევეგუე, მაგრამ ჭრილობა ისევ ძველმა ნაცნობმა გამიხსნა. შვიდი თუ რვა წლის უნახავი, სექტემბრისთვის უჩვეულოდ ცივსა და ნალექიან საღამოს კვლავ ქუჩაში შემხვდა, კვლავ შემთხვევით, ოღონდ ამჯერად მარტო არ იყო. მეუღლე ახლდა თან, სწორედ ის ქალბატონი, წლების წინ ბიბლიურ სამორინეში წაგებულის ჩაბარებას რომ ვთხოვდით.

    – გაიცანი, ჩემი მეუღლეა, – მითხრა მშვიდად, – გამიჭირდა, მაგრამ მაინც მივაგენი…

    დავიბენი და ამჯერადაც ვერაფერი ვთქვი.

    – რატომ ხარ დაღვრემილი? – მკითხა.

    – მე? – უცბათ პასუხის გაცემა გამიჭირდა. ან რა უნდა მეთქვა, ვერ
    გადავაგდე, დედა მეტირა-მეთქი? მტვერი, ობობას ქსელი, თმები და ძაფები მახრჩობს-მეთქი? რომ ხან მცივა, ხან სიცხისგან ვიწვი-მეთქვი?.. რომ ამ დილითაც ჩემს დასანახად დანას ლესავდნენ, იარაღს მიმიზნებდნენ, ქონით თოკს პოხავდნენ-მეთქი?…

    – ხო, შენ! რატომ ხარ დაღვრემილი? – კითხვა გამიმეორა.

    ხომ არ მოვატყუებდი? სხვა სიმართლე ვუთხარი!

    – დაბადების დღე მაქვს!

    გამიღიმა.

    – მახსოვს, ამიტომაც გეძებდი, წიგნი უნდა გაჩუქო.

    არ მიკითხავს, ვისი დაწერილიაო, საჩუქარს მაინც ვერ დავიწუნებდი.

    ლექსების კრებული იყო. მინდოდა გადამეშალა, პატივისცემის ნიშნად იქვე ერთი-ორი სტროფიც წამეკითხა, მაგრამ გამიჭირდა, ხელის კანკალს ვერაფერი მოვუხერხე. ბედად, ძველმა ნაცნობმა არ მაცალა, გვერდზე გამიყვანა და მკითხა, თუ გაარკვიე, რა განსხვავებაა ჩვენ შორისო.

    არა, მეთქი.

    გამოუცდელს პირველივე მოჰყავს ცოლად, გამოცდილს კი – უკანასკნელიო, თქვა და მთელ ხმაზე გადაიხარხარა.

    რა უნდა მეთქვა?

    შინმისულმა, დალევის ნაცვლად, წიგნი გადავშალე. ყდის შიდა მხარეზე გაკრული ხელით დაეწერა:

    „ძველ ნაცნობს!

    მოსალოცად გაქვს საქმე. გავიგე, დაბადების დღე გქონია. განა, ყველას ასე უმართლებს? ხომ შეიძლება, საერთოდ არ დაბადებულიყავი და დაბადების დღეც არ გქონოდა?

    სამწუხაროა, მაგრამ ასეთ კაცს (ვინც არ დაბადებულა), წიგნს ვერ აჩუქებ. სევდიანი ისტორიაა: არც დაბადების დღე, არც წიგნი… რა უნდა აკეთო?

    აკი, გითხარი, გიმართლებს-მეთქი: დაბადების დღე რომც არ გქონდეს, წიგნი ხომ უკვე გაჩუქე!

    ისე, ყველას რომ არ უმართლებს (ცხადია, ყველა ვერ დაიბადება), ამიტომაც აღვნიშნავთ ამ ჩვენ დაბადების დღეს, თორემ სხვა მხრივ ამ დღეს განა განსაკუთრებული რა ხდება? ამ ამბავს (რომ დავიბადეთ) სხვანაირი დაფიქრება სჭირდება – მეორედ არ გაგვიმართლებს! როგორ გითხრა… ორჯერ არ იბადებიან! ვეჭვობ, არც ქრისტე ხარ და არც – ნიახური! ასე რომ, ერთი უნდა იკმარო; უნდა შეეგუო იმ აზრს, რომ ერთხელ დაიბადე… ჰოდა, იმ ერ(თადერ)თ დაბადების დღეს გილოცავ!!!“

    ვინანე, რომ გავუშვი და შინ არ მივიწვიე… როგორ მინდოდა გადავხვეოდი და სიტყვების მერე მისი სხეულის სითბოც მეგრძნო. მგონი, ცდებოდა მოხუცი ქიმიკოსი, როცა სიმჟავეგამოცლილი ძმრით გაბრუებული ჩამჩიჩინებდა, დიდი ხნის უნახავი ნაცნობი ევქარისტული ღვინოსავითაა, ვერ გაუშინაურდებიო…

    შინ რაღა გამაჩერებდა?

    ვიცოდი ვეღარ გამოვფხიზლდებოდი, მგარამ მაინც დავლიე. ჰაერი
    დაიწმინდა. არც მტვერი, არც ობობის ქსელი, არც თმები და არც ძაფი აღარსად იყო. არც მციოდა და არც მცხელოდა. ჩემს დასანახად დანასაც არავინ ლესავდა, არც იარაღს მიმიზნებდა ვინმე, თუმცა ძველებურად მარტო ვიყავი…

    © „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

  • ახალი წიგნები

    ახალი წიგნები – 2010 – მაისი

    ზვიად რატიანი, ნეგატივი, ლექსები. თბ. “დიოგენე”, 2009.

    ამ წიგნს თავისუფლად შეიძლება ეწოდოს გასული წლის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი პოეტური კრებული, ისევე, როგორც მის ავტორს – თანამედროვე ქართული პოეზიის ერთ-ერთი ყველაზე და გამოკვეთილი წარმომადგენელი. მისი ლექსები გულგრილს არავის ტოვებს, ყოველ შემთხვევაში, იმათ, ვისაც ლექსის გემო ესმის. მკითხველი მოუთმენლად ელის მის ყოველ წიგნს. ბოლო გამოცემა ოთხი პოეტური კრებულის ერთგვარი შეჯამებაა – ლექსები, რომელთაც ავტორი გულმოდგინედ ხშირავს. “ბოლოსწინა ლექსები” (2009), “ღია და ფარული მიძღვნები” (2008), “გზები და დღეები” (2005) და “ჯიბის ჰაერი” (2000) ერთ-ერთი ლექსის სათაურით გააერთიანა. “ნეგატივი. 20 წლის შემდეგ” – ასე ჰქვია 2008 წელს დაწერილ, რომელიც თაობის აღსარებად შეიძლება ჩაითვალოს. სწორედ ნეგატივის, ანუ უკუღმა ხედვის პრინციპით შეკრა ზვიადმა სხვადასხვა პერიოდში შექმნილი ლექსები.

    დათო ტურაშვილი, მეცამეტე, თბ. “სიესტა”, 2009.

    “მიუხედავად იმისა, რომ მეც ვარ ინტერნეტის აქტიური მომხმარებელი და წერისას ვიყენებ პერსონალურ კომპიუტერს, დარწმუნებული ვარ, როგორც არ უნდა განვითარდეს კაცობრიობა, წიგნს, როგორც ადამიანის მთავარ სულიერ და გონებრივ საზრდოს, ვერაფერი შეცვლის” – წერს დათო ტურაშვილი თავისი ბოლო, მეცამეტე წიგნის ბოლოთქმაში. მიუხედავად იმისა, რომ ცამეტი თარს რიცხვად ითვლება და ზოგიერთ ქვეყანაში სახლების ნუმერაციისას ამ ციფრს საერთოდ ტოვებენ, ავტორმა ახალ კრებულს “მეცამეტე” დაარქვა და იმედოვნებს, რომ სათაური მკითხველს არ დააფრთხობს. ეს კრებული ისეთივე მსუბუქი, ლაღი და საინტერესოა, როგორც დანარჩენი თორმეტი. მასში ავტორის ძველი და ახალი, დოკუმენტური და მხატვრული პროზის ნიმუშები შევიდა. პირადად მე განსაკუთრებით მხიბლავს ის უშუალო და ძალდაუტანებელი იუმორი, რომელიც დათო ტურაშვილის ნაწერებში მუდმივად იგრძნობა. ასევე, ოპტიმიზმი, რომელიც ყველაზე “მძიმესიუჟეტიან” ტექსტშიც კი ამხნევებს მკითხველს. მიუხედავად იმისა, რომ თავს მწერალს არ უწოდებს და მთხრობელის სტატუსით შემოიფარგლება, უდავოა, რომ დათო კარგი მთხრობელია, რომელსაც მკითხველის ბოლომდე “ჩათრევა” შეუძლია. მართალია, სკეპტიკოსები მიიჩნევენ, რომ ეს არ არის დიდი ლიტერატურა, მაგრამ ფაქტია, რომ მის ნაწერებს ერთგული მკითხველი წლების განმავლობაში არ მოჰკლებია. წინამდებარე კრებული სწორედ მათ ეძღვნებათ.

    თემო ჯავახი, “ქვე-ყანა ქვე-ბზე”, ლექსები, რედაქტორი: შოთა იათაშვილი, თბ. საგამომცემლო სახლი “სახე(ლ)ები”, 2009.

    მათ, ვისთვისაც ლექსი მხოლოდ კარგად გარითმული სტრიქონებია, ან უკიდურეს შემთხვევაში, შინაარსჩაქსოვილი ვერლიბრი, თემო ჯავახის პოეზია სიტყვათა გაუგებარ თამაშად, ან სულაც ბგერებში გაბნეულ აბდაუბდად შეიძლება მოეჩვენოს. ასეთებს ვერც გაამტყუნებ, მათთვის პოეზია გარკვეული ჩარჩოა, საიდანაც არასოდეს გადიან, თემო ჯავახის მსგავსი ადამიანებისათვის კი პოეზია სწორედაც რომ ჩარჩოების მსხვრევა და პირობითობებისგან თავის დაღწევის მცდელობა. თაობა, რომელსაც თემო ჯავახიშვილი, იგივე თემო ჯავახი მიეკუთვნება, ასპარეზზე გასული საუკუნის 80-90-იანებში გამოჩნდა და მაშინვე მიიპყრო ყურადღება. კარლო კაჭარავა, დავით ჩიხლაძე, თემო ჯავახიშვილი – ის ადამიანები იყვნენ, რომელთაც ტრადიციულ სამწერლო ენას ნოვატორული ძიებები დაუპირისპირეს და ახალი სუნთქვა შემოიტანეს თანამედროვე პოეზიაში. თემო ჯავახი მხატვარია და ეს მის პოეზიაშიც იგრძნობა. მასთან ბგერა ხან გრაფიკული გამოსახულების ფორმას იღებს, ხან წყვეტილ ფრაზებში “იმალება,” საბოლოო ჯამში კი მხოლოდ ამ ავტორისთვის დამახასიათებელ პოეტურ სახეებად გარდაიქმნება. კონკრეტული ვიზუალური მინიმალისტური პოეზია – ასე განმარტავს თავად ავტორი თავის სიტყვა-ობიექტებს, რომელთაც სამი ათეული წლის განმავლობაში ქმნიდა (1981-2009). ეს სიტყვები დღეს მკითხველს ელოდება, სიახლეებისა და არაორდინარული აზროვნების მქონე მკითხველს, ვისთვისაც თემო ჯავახის შემოქმედებაში “ვნებების, განცდების, ნაფიქრის, დანახულის საოცრად დიდი სამყაროა ჩატეული. უბრალოდ, ამ სამყაროს უნდა თვალთვალი… და დანახვა…”

    ოსნე საიეშტადი, “ქაბულელი წიგნებით მოვაჭრე,” მთარგმნელი თამარ კვიჟინაძე, რედაქტორები: ნინო გოგალაძე, მარინა სოხაძე, თბ. “ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა”, 2009.

    ოსნე საიეშტადი ცნობილი ნორვეგიელი ჟურნალისტია, რომელმაც სახელი მსოფლიოს ყველაზე ცხელი წერტილებიდან გაკეთებული სიუჟეტებით გაითქვა. ამ ქალბატონის პროფესიული ხიბლი იმაშია, რომ იგი არ გვთავაზობს მშრალ რეპორტაჟებს და მოვლენათა გადმოცემისას კონკრეტული ადამიანების ბედით ინტერესდება. როგორც ჩანს, ჟურნალისტურთან ერთად, მასში მწერლის პოტენციალიც უხვადაა, სწორედ ამის დასტურია “ქაბულელი წიგნებით მოვაჭრე”, წიგნი, რომელიც რეალურ ფაქტებს ეფუძნება. ქაბულელი წიგნით მოვაჭრე, სულთან ხანი ერთ-ერთი პირველთაგანი იყო, რომელიც ავტორმა ტაჯიკეთიდან ავღანეთში ჩასვლისას გაიცნო. იგი ქაბულში მშვენიერ წიგნის მაღაზიას ფლობდა. სწორედ ეს მაღაზია გახდა მათი რეგულარული შეხვედრების ადგილი. ერთ დღეს ხანმა ნორვეგიელი ჟურნალისტი შინ ვახშამზე დაპატიჟა და თავისი მრავალრიცხოვანი ოჯახი გააცნო. შთაბეჭდილება იმდენად დიდი იყო, რომ სტუმარმა გარკვეული დროით დარჩენა და იქაურთა ცხოვრების აღწერა გადაწყვიტა. განსაკუთრებით მძიმე იყო ქალების მდგომარეობა, რომელთაც აღმოსავლურ სამყაროში ფაქტობრივად, არაფრის უფლება არ ჰქონდათ. ოსნე საიეშტადის ობიექტივში გამორჩეულად სწორედ ადგილობრივი ქალების ცხოვრების წესი, მათი განცდები და სქელი ჩადრის მიღმა დაფარული შინაგანი სამყარო მოექცა.

    თურმუდ ჰაუგენ, Zeppelin, თარგმნა დათო აკრიანმა, თბ, “”ნექტარი”, 2009.

    “უხილავი ბავშვისა თუ ბავშვობის იდეა მკაფიოდ იკვეთება თურმუდ ჰაუგენის თხზულებებში, რომლებიც რადიკალურად განსხვავდება ტრადიციული საბავშვო ლიტერატურისგან. მწერალი არასოდეს ქადაგებს საზოგადოებაში დამკვიდრებულ მორალს და არც “ბავშვობის დაკარგულ სამოთხეს” აიდეალებს. ფრთხილად გამოაქვს დღის სინათლეზე ბავშვობის ტკივილების ბნელი, დაფარული ძაფები და გვიჩვენებს, თუ რაოდენ ახლოა ეს ძაფები სიხარულის ოქროს ძაფებთან” – ვკითხულობთ ამ უცნაური წიგნის შესავალში. თურმუდ ჰაუგენი (1945-2008) ცნობილი ნორვეგიელი საბავშვო მწერალია, თუმცა, ამ წიგნის მიხედვით ძნელია დაეთანხმო ამგვარ ფორმულირებას. და მართლაც, ის არ არის ტიპური ავტორი, ჯადოსნური ამბებითა და ზღაპრული სამყაროთი რომ იპყრობს პატარა მკითხველის ყურადღებას. უფრო მეტიც, მისი წიგნები მხოლოდ მოზარდებისთვის არაა განკუთვნილი. აქ წაშლილია ზღვარი ფანტაზიასა და რეალობას, ისევე, როგორც ბავშვისა და მოზრდილის სამყაროს შორის. ჰაუგენის სამწერლო დებიუტი 1973 წელს შედგა. მისი წიგნები 24 ენაზეა თარგმნილი. ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ნაწარმოებია “ღამის ჩიტები”, 1975 წელს დაწერილი რომანი, რომელსაც ყველაზე ხშირად თარგმნიან. Zeppelin – 1976 წელს დაიწერა. იმის მიუხედავად, რომ წიგნში არაფერია ნათქვამი ამ შესანიშნავ როკ-ჯგუფზე, “ჰაუგენის უკეთილშობილეს თხზულებას მაინც გამუდმებით თან სდევს მათი მუსიკის და, უწინარეს ყოვლისა, ამ უკანასკნელის აკუსტიკურ ხმოვანებათა მშვენიერი აჩრდილი.”

    “თავისუფლების დღიურები” 2009, შემდგენლები: მარინა ვაშაყმაძე, დავით კაკაბაძე, რედაქტორი: ცისანა ნიკოლაიშვილი, თბ, 2010, “პაატა ნაცვლიშვილის გამომცემლობა”.

    რამდენიმე წელია არაერთი მსმენელისთვის საყვარელი რადიო “თავისუფლება” ორიგინალურ პროექტს ახორციელებს. საზოგადოებისთვის საინტერესო სახეები მთელი წლის განმავლობაში, თითოკვირიანი შუალედით დღიურებს აწარმოებენ, რომელიც შემდეგ რადიოეთერში იკითხება, მოგვიანებით კი ბეჭდურ ვერსიადაც გამოდის. სხვადასხვა ასაკის, ეროვნების, პროფესიისა და კონფესიის, სქესისა და სოციალური წარმოშობის ადამიანები ცდილობენ, მეტნაკლებად გულახდილნი იყვნენ მკითხველის წინაშე. სწორედ გულახდილობაა ის ძირითადი “სატყუარა,” რაც მკითხველს მისთვის კარგად ნაცნობი ან თუნდაც შედარებით უცნობი ადამიანის ცხოვრებაში ჩახედვისკენ უბიძგებს. კრებულში შესული 52 ავტორიდან ზოგი მსგავს ჩანაწერებს ადრეც აკეთებდა, ოღონდ შემდეგ ბუხარში წვავდა, ზოგისთვის ეს დღიურის წერის პირველი მცდელობაა, ზოგიერთისთვის კი საზოგადოების წინაშე თავმოწონებისა და დადებითი კუთხით წარდგენის მორიგი მცდელობა. ნებისმიერ შემთხევაში ამ ადამიანების გამბედაობა, სააშკარაოზე გამოიტანონ თავიანთი ცხოვრება, დასაფასებელია. პირადად მე დღიურების დიდი ნაწილი უშუალოდ რადიოეთერში მაქვს მოსმენილი, თუმცა წიგნად აკინძული გაცილებით მოსახერხებელია და დიდი ინტერესითაც იკითხება. საბედნიეროდ, საქართველოში საინტერესო ადამიანებს რა დალევს. ამიტომ, ვიმედოვნებთ, პროექტი დიდხანს გაგრძელდება და კიდევ უფრო საინტერესო გახდება.

    ფრანსუაზ და რევაზ ნიკოლაძეები, “ქართველები საფრანგეთისთვის ბრძოლებში 1939-1945 წლები”, მთარგმნელი გიორგი ანთელავა, რედაქტორები: ზაზა აბზიანიძე, თამაზ ჯოლოგუა, თბ, 2009, “ინტელექტი”.

    “გახსენება 1939-1945-ის შავი წლებისა, რომლებიც საფრანგეთის ქართველებმა ფრანგების გვერდით გაატარეს, თაობათა შორის დიალოგის დაწყებას ისახავს მიზნად” – წერენ წიგნის შესავალში მისი ავტორები, ფრანსუაზ და რევაზ ნიკოლაძეები. იმ წლებში მთელი მსოფლიო გერმანულ ფაშიზმს ებრძოდა. მათ შორის იყვნენ საფრანგეთში მცხოვრები ქართველები, რომელთაც ფრანგული “წინააღმდეგობის მოძრაობაში” ღირსეული ადგილი დაიკავეს. ამ ადამიანთა ნაწილის ბიოგრაფიას საქართველოში მეტნაკლებად იცნობენ, უმეტესობის შესახებ კი არაფერი, ან ძალზე მწირი ინფორმაცია გვაქვს. როგორც შესავალში ფრანგი ქართველოლოგი, ბერნარ უტიე წერს, ეს წიგნი პირველ რიგში ქართველებს სჭირდება: “გაბატონებული იდეოლოგიის გამო საქართველოში არ იცოდნენ არც ქართველი ემიგრანტების ომში მონაწილეობისა და არც იმ ტყვე ქართველების შესახებ, რომლემაც შეძლეს ტყვეობიდან გაქცევა და “წინააღმდეგობის” მოძრაობას შეუერთდნენ”. არჩილ ციციშვილი, ოთარ ჯაყელი, ალექსი ჩხენკელი, დიმიტრი ამილახვარი, სერგი წულაძე და ბევრი სხვა სწორედ ის ადამიანები არიან, ვინც საკუთარი სიცოცხლის რისკის ფასად იბძოდა ფაშიზმის წინააღმდეგ. ცალკე დგას ორი მღვდელმსახური – მამა გრიგოლ ფერაძე, რომელიც მოგვიანებით ქართულმა ეკლესიამ წმინდანად შერაცხა და მამა ელი (ილია) მელია, რომელთაც ათასობით ტყვე გადაარჩინეს სიკვდილს. თუმცა, მათ გვერდით იყვნენ ქართველებიც, კერძოდ კი, თხუთმეტამდე ადამიანი შალვა ოდიშარიას მეთაურობით, ე.წ. “ქართული გესტაპო,” რომელნიც გერმანელების დავალებით საშინელებებს სჩადიოდნენ. საბედნიეროდ, ასეთები უმცირესობაში იყვნენ და ვერ მოახერხეს გადაეფარათ პატრიოტ ქართველთა თავგანწირვა. ეს წიგნი თვითმხილველთა მიერ მოწოდებულ ცნობებსა და საარქივო დოკუმენტებზე დაყრდნობით არის დაწერილი და წარმოგვიდგენს ქართული ემიგრაციის ცხოვრების სურათს, რომელმაც საკუთარ თავზე გამოსცადა XX საუკუნის ევროპული ისტორიის კატაკლიზმები.

    სოლომონ ასლანიშვილი-ბავრელი, “წერილები “ოსმალოს საქართველოზე”, ტექსტი გამოსაცემად მოამზადეს ლელა ქურდაძემ და გოჩა საითიძემ, თბ. “არატანუჯი”, 2008.

    XVI საუკუნის მეორე ნახევარში ოსმალეთის იმპერიამ საქართველოს მისი ერთ-ერთი უდიდესი კუთხე, მესხეთი და მისი პროვინციები ჩამოაცილა. დაპყრობილ ტერიტორიაზე დაარსდა გურჯისტანის ვილაიეთი, იგივე ახალციხის საფაშო, რომელშიც ისტორიული მესხეთის უდიდესი ნაწილი გაერთიანდა. მას შემდეგ, XIX საუკუნის პირველ ნახევრამდე, ამ ტერიტორიის აღწერა თითქმის არავის უწარმოებია. ქართველ მეცნიერებს ისტორიულ სამშობლოს მოწყვეტილი მიწის შესწავლის შესაძლებლობა კარგა ხანს არ ეძლეოდათ. ვითარება გარკვეულწილად XIX საუკუნის 70-იან წლებში, რუსეთ-ოსმალეთის ომის შემდეგ შეიცვალა. ქართველებს “ოსმალეთის საქართველოს” მონახულებისა და იქ არსებული ვითარების შესწავლის საშუალება მიეცათ. ამ პერიოდში ადგილობრივ პერიოდიკაში ხშირად იბეჭდებოდა პუბლიკაციები აღნიშნულ თემატიკაზე. ერთ-ერთი ქართველი მოღვაწე, რომელმაც “ოსმალეთის საქართველოს” არაერთი წერილი მიუძღვნა, იყო სოლომონ ასლანიშვილი (“ბავრელი”). მისმა ნახევარსაუკუნოვანმა მოღვაწეობამ უმდიდრესი მემკვიდრეობა დაგვიტოვა და მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა მესხეთისა და ქართველი მაჰმადიანების ისტორიის შესწავლის საქმეში. წიგნში სწორედ მის მიერ მოძიებული მასალა იბეჭდება.

    ნანა კობაიძე

    © „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“