AUDIO
უნდა ფინანსდებოდეს თუ არა სახელმწიფოს მხრიდან ლიტერატურა? უნდა მონაწილეობდეს თუ არა სახელმწიფო ლიტერატურული გარემოს გაუმჯობესებაში? დღეს ამ კითხვას ხშირად გაიგონებთ საქართველოში, ხოლო დასავლეთში ეს პრობლემა უკვე მოხსნილია, ქვეყნებში, სადაც ჩვენზე 10-ჯერ უფრო მაღალი ტირაჟები აქვთ, არავინ საუბრობს იმაზე, რომ პოეტებმა ტირაჟებით უნდა ირჩინონ თავი. დღეს, საქართველოში, სამწუხაროდ, ლიტერატურა ბაზარზეა მინებებული და ამგვარი გულგრილობის, უფრო სწორად კი უცოდინრობის გამო, ლიტერატურა და ამ ლიტერატურის შემქმნელი ადამიანები უმძიმეს მდგომარეობაში არიან ჩავარდნილი.
ჟურნალ “ლიბერალის” მიმომხილველი, პოლიტოლოგი გიორგი ცხადაია მიიჩნევს, რომ ძალიან დიდი შეცდომაა ლიტერატურის და ზოგადად კულტურის, ბაზრის კანონებზე დაქვემდებარება:
“ერთ-ერთი გზა პრობლემის გადაწყვეტის, ჩემი აზრით ისაა, რომ ჩვენ უნდა ვაღიაროთ, რომ ბაზარი ვერ დაარეგულირებს კულტურის პროდუქტების – პირობითად რომ ვთქვათ – ადეკვატურ მიწოდებას საზოგადოებისთვის. ადეკვატურში ვგულისხმობ იმას, რომ საზოგადოების ყველა ფენის, ყველა ჯგუფის ინტერესები და ყველა ჯგუფის ემოციური თუ ესთეტიკური ღირებულებები უნდა გადაიცეს და უნდა შედგეს გარკვეული ურთიერთკომუნიკაცია საზოგადოების სხვადასხვა ფენებს შორის, რასაც თავისუფალი ბაზარი პრინციპში ხელს უშლის, იმიტომ, რომ პროდუქტი ხდება ჰომოგენური და უნიფიცირებულ სტანდარტებში ჯდება”.
ამგვარ უნიფიკაციაზე უკვე ათეული წლებია საუბრობენ ფილოსოფოსები, ჯერ კიდევ 60-იანი წლების დასაწყისში წერდა გერმანელი მოაზროვნე ჰერბერტ მარკუზე ერთგანზომილეობიან საზოგადოებაზე და ერთგანზომილებიან ადამიანზე, მომხმარებელზე, რომელსაც ბაზარი სხვა განზომილებას არ უტოვებს გარდა ერთისა, ადამიანზე, რომელიც, შეიძლება ითქვას, ზომბირებული ხდება მანიპულაციის სხვადასხვა საშუალებით:
“პრობლემა არის ხოლმე ის, რომ სახელმწიფოები უხეშად ერევიან კულტურულ პოლიტიკაში და ახორციელებენ ამას იმ მიმართულებით, რა მიმართულებაც მათ აწყობთ თავისი პოლიტიკური მიზნებისთვის. კლასიკური მაგალითი იყო ალბათ ყოფილი საბჭოთა კავშირი და ზოგადად სოციალისტური ბანაკის ქვეყნები, სადაც სახელმწიფო პირდაპირ ახდენდა კულტურის იმ ფორმების სუბსიდირებას, რომლებიც მას აწყობდა, რომლებიც მისთვის იყო მისაღები და მის პროპაგანდისტულ მიზნებს ეთანხმებოდა. ამის თავიდან ასაცილებლად ალბათ ერთად-ერთი გზა არის კულტურის პოლიტიკის დეცენტრალიზაცია, ანუ ეს ნიშნავს იმას, რომ გადაწყვეტილებები უნდა მიიღებოდეს რაც შეიძლება ქვედა დონეზე და არა პრეზიდენტის დონეზე. ამაზე ლაპარაკიც კი ზედმეტია, პრეზიდენტი კი არა, მინისტრის და მინისტრის მოადგილის დონეზეც კი არ უნდა ხდებოდეს ასეთი გადაწყვეტილების მიღება. გადაწყვეტილების მიღება გაცილებით “ქვემოთ” უნდა ხდებოდეს და გაცილებით ინკლუზიური უნდა იყოს ის ჯგუფები, რომლებიც გადაწყვეტილებას იღებენ, რათა ამით ხელი შეეწყოს ჩვენი კულტურის, საზოგადოების ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ელემენტის განვითარებას და არ იყოს ეს მინდობილი რაღაც ძალებზე, რომელთაც ჩვენ, საზოგადოება ბოლომდე ვერ ვაკონტროლებთ”.
ასერომ, კულტურის და ლიტერატურის მხარდაჭერა დემოკრატიულ სახელმწიფოში, არამც და არამც არ გულისხმობს რაღაცით მანიპულირებას, ცრუ-ღირებულებების შექმნასა თუ კონფორმისტულ დათმობებს ავტორების მხრიდან. პირიქით, სახელმწიფო უნდა იყოს გარანტი იმისა, რომ ასპარეზზე გამოიყვანოს ავტორები, რომლებიც არ ჩანან ე.წ. საბაზრო კულტურისა და საბაზრო ლიტერატურის ასპარეზზე. დღეს საქართველოში არ მეგულება ავტორი, არც პროზაიკოსი და არც პოეტი, არც მთარგმნელი და არც ესეისტი, ვინც მხოლოდ თავისი ტირაჟებით ცხოვრობს. ამიტომ, მათ პირობები უნდა შევუქმნათ, მივცეთ საშუალება ლექციებით ირჩინოს თავი, ბეჭდურ პერიოდიკაში გამოქვეყნებულ სტატიაში მაღალი ანაზღაურება მიიღოს, თარგმნოს, დაკავდეს კვლევით, მონაწილეობა მიიღოს სხვადასხვა პროგრამაში, მოიპოვოს სტიპენდია, გრანტი და ა.შ. ბოლო რამდენიმე ათწლეულის მანძილზე ჩვენთან ტირაჟით მხოლოდ საბჭოთა პერიოდში ცხოვრობდნენ მწერლები და ისიც ყველაზე დაწინაურებული, ბობოლა ავტორები, რომელთა წიგნებსაც, მაგალითად, შსს–ს ყველა თანამშრომელი ვალდებულებით იძენდა.
ჩვენში სამწუხაროდ ბევრმა არ იცის, რომ მთელს მსოფლიოში ლიტერატურა სხვადასხვა პროგრამებით ფინანსდება, სადაც უდიდესი წილი სახელმწიფო სუბსიდიებზე მოდის. მაგალითად, საფრანგეთში არის წიგნის ნაციონალური ცენტრი, რომელიც თავის მხრივ განყოფილებაა საფრანგეთის კულტურის სამინისტროს წიგნისა და კითხვის დეპარტამენტისა. და თქვენ წარმოიდგინეთ, მხოლოდ ამ განყოფილებამ 2005 წელს 21 მილიონი ევრო დაახარჯა ლიტერატურას. წიგნის ეროვნულმა ცენტრმა თავისი ბიუჯეტის 20% უცხოელი ავტორების თარგმნას მოახმარა. განხორციელდა 30-ზე მეტი პროგრამა, რომელიც ლიტერატურის წახალისებას ითვალისწინებდა: ავტორებისა და მთარგმნელების სტიპენდიების გარდა, ისინი ხელს უწყობდნენ გამომცემლებსაც, მსოფლიო თუ მშობლიური ლიტერატურის თარგმნაში და ა.შ.
“ჩემი აზრით თარგმანებს აქვთ ასევე ძალიან დიდი მნიშვნელობა. და ეს პირდაპირ სახელმწიფოს პრეროგატივა უნდა იყოს ალბათ, რომ ხელი შეუწყოს სხვადასხვა ენებიდან თარგმნის საქმეს. ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი არგუმენტი რა თქმა უნდა ისიც არის, რომ ამით თვითონ ენის პოტენციალი ახლდება, მაგრამ მეორე, უფრო მნიშვნელოვანი, ჩემი აზრით, არის ის, რომ ადამიანები ეცნობიან სხვა კულტურებს. ადამიანები უერთდებიან იმ კომუნიკაციის არხებს, რომლებიც წყდება თითქოს იმის გამო, რომ არსებობს ენობრივი ბარიერი.”
მხოლოდ მთარგმნელების ჰონორარებში 2005 წელს სლოვენიის მთავრობამ 78 300 ევრო დახარჯა, უნგრეთისამ – 82 600, პოლონეთში 273 900 ევრო დახარჯა ამ საქმეში, თანაც არც ის უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ამ ქვეყნებში დაფინანსების სხვა, ძალზე ბევრი კერძო წყარო არსებობს, საიდანაც არამხოლოდ მთარგმნელობითი ან სამწერლო გრანტი გაიცემა, არამედ ფინანსდებიან პერიოდული ლიტერატურული გამოცემები, გამომცემლობები, რომლებიც მხატვრულ ლიტერატურას გამოსცემენ და ა.შ. ამ დონორების დახმარებითვე ხდება სხვადასხვა ლიტერატურული ღონისძიების მოწყობა.
“არ უნდა წარმოვიდგინოთ ისე, რომ ყველა დაფინანსება მოდიოდეს სახელმწიფოდან. შეიძლება ეს იყოს ფილათროპია, შეიძლება ეს იყოს მოქალაქეების რაღაც ტიპის გაერთიანება, რომლებიც წაახალისებენ ხოლმე გარკვეული კულტურული ტიპის საქმიანობას. უბრალოდ, სახელმწიფოს შეუძლია, რომ შეასრულოს პოზიტიური როლი ამ საქმეში და მას შეუძლია დაეხმაროს საზოგადოებას იმაში, რომ უფრო უკეთ გამოხატოს თავისი თავი კულტურულად”.
დღეს მხოლოდ თვითგამოხატვისა და სიმართლის თავისუფლებაა გამოსავალი ქართული ლიტერატურისთვის, ნუ დაგვავიწყდება, რომ მხოლოდ ბაზრის კანონებს მიღმა არსებული ნამდვილი, გულახდილი ტექსტები ქმნიან ლიტერატურის ისტორიას.
© radiotavisupleba.ge

AUDIO

დღევანდელი “ბიბლიოთეკა” ბესიკ ხარანაულის ბოლო წიგნს შეეხება, წიგნს “სამოცი ჯორზე ამხედრებული რაინდი ანუ წიგნი ჰიპერბოლებისა და მეტაფორებისა” ჰქვია.

მცირე ფორმატის გადაცემა ხანდახან ნამდვილად არაა ხოლმე საკმარისი იმისთვის, რომ ამათუიმ ნაწარმოების შესახებ რაიმე არსებითი უთხრა მკითხველს. ბესიკ ხარანაულის ბოლო წიგნი “სამოცი ჯორზე ამხედრებული რაინდი ანუ წიგნი ჰიპერბოლებისა და მეტაფორებისა”, სწორედ იმ წიგნთა რიცხვს მიეკუთვნება, რომლებისთვისაც 6-7 წუთიანი გადაცემა ძალიან ცოტაა. სწორედ ამიტომ, დღეს ჩემი მთავარი მიზანია, რაც შეიძლება მეტ ადამიანში აღვძრა ამ წიგნის წაკითხვის სურვილი, წიგნისა, რომელიც აუარება ამბავსა და მრავალი წლის ნაფიქრს მოიცავს და ჩვენს თვალწინ ქმნის სრულიად ახალ სამყაროს, რომელიც ერთი შეხედვით დოკუმენტურად ზუსტი გგონია, მაგრამ სინამდვილეში ყველაზე თამამ ოცნებას წარმოადგენს.

ამაზე თავად ბესიკ ხარანაულიც წერს თავის წიგნში: “ვისაც სწამს მხოლოდ სინამდვილე, იმას მეტი არაფერი არ უნდა აღირსო. ვისაც არ სწამს ჯვარცმული ოცნება და ადამიანის მეტაფიზიკური ამბოხი, დაე, ებას სინამდვილეზე”.

წიგნი დიდი პოეზიისა და უცნაური დოკუმენტურობის ზღვარზეა დაწერილი. ზვიად რატიანის აზრით, “60 ჯორზე ამხედრებული რაინდი” პროზაა, თუმცა თავად წიგნი ნებისმიერ ჟანრულ განსაზღვრებაზე მაღლა დგას: “მე მაინც ვთვლი, რომ ეს არის პროზა, მიუხედავად იმისა, რომ ძალიან ბევრი ნიშნით შემეძლო მეთქვა და ვიქნები სუბიექტური და ვიტყვი, რომ მესიამოვნებოდა კიდევაც, რომ განმესაზღვრა ეს წიგნი როგორც პოეზია. ნამდვილად, ეს პროზაა, თუმცა ამაზე შორს ნამდვილად ვერ წავალთ, რომანი და ა.შ. მითუმეტეს, ერთ გაზეთში, მახსოვს, როცა ფრაგმენტები დაიბეჭდა, პოეტური პროზა დაარქვეს თუ ლექსები პროზად, რაც აბსოლუტურად მიუღებლად, დაუშვებლად და გაუგებრად მეჩვენება.”

ავტორმა ნაწარმოები მახვილგონივრულად განსაზღვრა როგორც “ეთნოფილიური რომანი”, მკითხველებიც ეცადნენ თავისი სახელი დაერქმიათ ამ წიგნისთვის, რაც გასაგებიცაა, რადგან მკითხველი ყოველთვის ითხოვს სახელის დარქმევას, ანალოგიის მოძებნას. ამ კონკრეტული წიგნის, ისევე როგორც ბესიკ ხარანაულის წინა ორი წიგნის, “ამბა ბესარიონისა” და “ეპიგრაფების…” შემთხვევაში, შეუძლებელი ხდება ზუსტი ჟანრული განსაზღვრება. ამით ბესიკ ხარანაულმა პოეზიისა და ფილოსოფიის საწყისთან, განცვიფრებასთან დაგვაბრუნა და შექმნა ტექსტი, რომელსაც კომფორტისა და სიმყუდროვისთვის კი არ ვკითხულობთ, არამედ გაკვირვებისთვის, პოეტური ნისლოვანებისთვის. ამგვარი პოეზიითაა სავსე წიგნის ყველაზე დოკუმენტური, ე.წ. ეთნოგრაფიული მონაკვეთებიც, რის გამოც, ზვიად რატიანისთვის ეს წიგნი გარკვეულ მისიონერულ მნიშვნელობასაც იძენს:

“არის ხოლმე შემთხვევები, როდესაც პოეტი წერს პროზას (მოდი, ვთქვათ, რომ ეს არის პროზას), ის ამას მიმართავს იმიტომ, რომ არის რაღაც, რასაც ლექსებში ვეღარ ამბობს, სალექსო ფორმები აღარ ყოფნის და გადადის პროზაზე. ბესიკ ხარანაულის შემთხვევაში კვალიც არ არის მსგავსი მოტივაციის. ეს არის აბსოლუტურად სხვა შემთხვევა, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ბესიკ ხარანაულმა რაღაცა ვერ მოიხელთა პოეტურ ფორმებში. თან ეს გარკვეული აზრით მისიონერული წიგნიცაა, რადგან ამ ადამიანს ჰქონდა ეს ცოდნა. სხვაც შეიძლება ფლობდეს ამგვარ ცოდნას, მაგრამ წარმოუდგენლად რთულია ამ ცოდნის გადაცემა, ანუ ვგულისხმობ იმ ადათებს, იმ აბსოლუტურ უცნაურობებს, რომელსაც ადათები და ტრადიციები აღარც ჰქვიათ… თუნდაც სიტყვები, სიტყვები, რომლებიც აღარ არსებობს აღარსად და იგი შეიძლება ვერც მშობლიურ წიაღში ნახოთ, ანუ იმ მთიანეთში – ხევსურეთში, ფშავში, სადაც ეს სიტყვები თავის დროზე წარმოიშვა. ბესიკ ხარანაულმა გარდა ძალიან დიდი ნაწარმოებისა, ცოდნა გადასცა მკითხველს. შეიძლება ხმამაღალი ნათქვამია, მაგრამ ეს ცოდნა მან თაობებს გადასცა, შეინახა ეს ცოდნა, ანუ გარკვეული თვალსაზრისით, ეს არის მცველი და შემნახავი ძალიან დიდი ცოდნის, რომელიც რაღაც სამეცნიერო ანალებში ალბათ არის, მაგრამ როგორი რთულიც არ უნდა იყოს, მხატვრული ნაწარმოები უფრო მისაწვდომია მკითხველისთვის და აქ ყველაფერი უფრო ცოცხალია – სიტყვები, ტრადიციები თუ მეტყველების ფორმები.”

როგორც ზემოთაც ვთქვი, “60 ჯორზე ამხედრებული რაინდი” იმ წიგნთა რიცხვს მიეკუთვნება, რომლებიც მუდამ ფორმაში ამყოფებს მკითხველს, აქ არაფერია ისეთი, რაც მოგადუნებს, რაც მოგბეზრდება, რასაც გადაახტები, გამოტოვებ. აქ ინფორმაცია კიარ ავიწროვებს გაგების წრეს, არამედ პირიქით, აფართოვებს მას და კიდევ უფრო მოუხელთებელს ხდის.

“ეს წიგნი, გარდა მხატვრულისა, არის ძალიან ინფორმაციული წიგნი, მასში ზღვა კონკრეტული ინფორმაციაა და ხშირად მკითხველი ალბათ იბნევა კიდეც, სად არის ეს სუფთა ინფორმაცია, საუბარი ტრადიციებზე, ადათ წესებზე იმ კონკრეტული მთიანი მხარეებისა, რომელსაც მოიცავს ამ წიგნის გეოგრაფია და სად შედის მოქმედებაში ავტორის ფანტაზია. ამ ზღვარის გავლება ძნელია და სწორედ ეს ზღვარია ერთ-ერთი მთავარი ხიბლი ამ წიგნის. თავად ბესიკ ხარანაულიც წერს გამოტოვებულ ადგილებზე, რომლებიც მკითხველმა უნდა შეავსოს”.

წიგნი ორი უძველესი ტომის შესახებ მოგვითხრობს, რომლებსაც ბესიკ ხარანაული პირობითად “ჰიპერბოლებსა და მეტაფორებს” უწოდებს. მკითხველი ადვილად მიხვდება რომელ ტომებზეა საუბარი, ამიტომ მეც არ დავარღვევ ავტორისეულ ტაბუს, არ დავასახელებ მათ და მხოლოდ მისი ერთი უზუსტესი ციტატით შემოვიფარგლები: “განა არ ვიცი, რა ჰქვია ამ ტომებს? განა არ ვიცი, რა სახელით იხსენიებიან ისინი ერთად თუ ცალ-ცალკე? მაგრამ, ერთხელაც რომ ვახსენო, მაშინვე გაიღვიძებს საშინელი ურჩხული – ისტორია და მეც შემჭამს და იმათაც – ჩემში. რეალიზმი ამ მიწაზე არ შობილა და არც იშვება, თითქოს ვიღაც ბრძენმა გემო გაუსინჯა და გადააგდოო. ამ მიწაზე უკიდურესი რეალიზმი და უკიდურესი იდეალიზმია, მათ აქვთ ერთურთში ჯიბრობა, აქ ჰიპერბოლა და მეტაფორა ღვთის სასწორზე მეტობას ცილობენ”.

წიგნს სხვა გმირებიცა ჰყავს: “თან ამ წიგნში არიან პერსონაჟებიც, რომლებიც მიუხედავად წიგნის საკმაოდ რთული სტრუქტურისა, ლოგიკურად ვიტარდებიან და ლოგიკურად მოქმედებენ და ლოგიკურად მეორდებიან წიგნის სხვადასხვა მონაკვეთში. თანაც, მე კი ვთვი რო ეს არის პროზა, მაგრამ იქ არის ძალიან დიდი ნაწილი პოეზია, ცალსახად პოეზია, თუნდაც წიგნის დასაწყისი.”

ჩემთვის ეს ნამდვილი სიბრძნის პოეზიაა. წარმოიდგინეთ ფშაველი, ან ხევსური ჰერაკლიტე, რომელიც თანამედროვე ურბანულ გარემოში ცხოვრობს და ოცნებებითა და გრძნობებით ფილოსოფოსობს. თავად ავტორიც ამბობს: “ბრძენიც იმას ჰქვია, ვისაც გრძნობაზე ენა არ დაებმის და ხელები არ აუცახცახდება, ან გარეთ არ გავარდება ცეცხლმოდებულივით. არამედ დაწერს”.

© radiotavisupleba.ge

AUDIO

ზურაბ ლეჟავა ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული თანამედროვე ქართველი პროზაიკოსია. მართალია დღემდე მისი 5 წიგნია გამოცემული, თუმცა ფართო მკითხველს ჯერ კიდევ არ აღმოუჩენია ეს მწერალი.

წლევანდელ “საბაზე”, ნომინაციაში “წლის საუკეთესო პროზაული კრებული” ერთი ძალიან მნიშვნელოვანი წიგნი იყო ნომინირებული. “ბავშვის ნაკბენი კარალიოკზე ოქტომბრის თვეში” ასე ჰქვია ზურაბ ლეჟავას მოთხრობების სრულ კრებულს, რომელიც “ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობამ” დაბეჭდა. ეს მოთხრობები ადრე სხვადასხვა პერიოდულ გამოცემაში დაიბეჭდა, შემდეგ ავტორის კრებულებშიც შევიდა, ზოგი ნაწარმოები ცალკეც გამოიცა, რამდენიმე თვის წინ კი ბაკურ სულაკაურმა ყველა ამ ტექსტს თავი მოუყარა და ერთ წიგნში გააერთიანა.

ზურაბ ლეჟავას 90-იანი წლებიდან ვიცნობ, მისი პირველი ნაწერები “არილში” დაიბეჭდა. მკითხველს ეხსომება მისი მცირე რომანი, “იყიდეთ ჩვენი სულები”, რომელიც “არილში” გაგრძელებებით ქვეყნდებოდა და ამ ტექსტის ბინადარი უცნაური პერსონაჟები – ზარღრა, ბანჯგვლაეთერო და სხვ. ამ უაღრესად ნატურალისტურ, შავი იუმორითა და უხეში ფანტასმაგორიულობით გაჯერებულ მოთხრობებს მაშინ ბევრმა მიაქცია ყურადღება, ზურას მოთხრობები თითქმის ყველა მაშინდელმა პერიოდულმა გამოცემამ დაბეჭდა, თუმცა ქართული პროზის მეინსტრიმში იგი მაინც ვერ მოხვდა, ხოლო ბაკურ სულაკაურის აზრით, ზურაბ ლეჟავა დღემდე რჩება ყველაზე დაუფასებელ თანამედროვე ქართველ მწერლად:

“არ ვიცი რამ განაპირობა ეს, მაგრამ ფაქტია, რომ ზურაბ ლეჟავა არის ერთ-ერთი ყველაზე დაუფასებელი თანამედროვე ქართველი მწერალი. დაუფასებელი არამხოლოდ იმიტომ, რომ მას არ მიუღია არანაირი პრემია, რომ მისი ტირაჟები არის ძალიან მცირე, არ ეწყობა მისი წიგნების პრეზენტაციები, არ განიხილავენ მის ნაწარმოებებს… არამედ იმიტომ, რომ ძალიან ბევრს საერთოდ არ გაუგია მის შესახებ. რამდენიმე დღის წინ ჟურნალ ტაბულაში გამოქვეყნდა ზაზა ბურჭულაძის რეცენზია ზურაბ ლეჟავას წიგნზე და ძალიან საინტერესოა, რომ მან ზურაბ ლეჟავას ქართული პროზის ფიროსმანი უწოდა. კარგი და ზუსტი დაკვირვებაა, რადგამ ეს არის მართლაც თვითნაბადი ტალანტი, რომელსაც ყურადღების მიქცევა სჭირდება”.

ზურაბ ლეჟავას კრიტიკის და მკითხველის ყურადღება ნამდვილად სჭირდება, თუმცა ვერც იმას ვიტყვი, რომ იგი საგანცხრომო საკითხავია. ესაა სერიოზული ლიტერატურა სერიოზული თემებით, ხშირად უკიდურესაც არასერიოზული და მოულოდნელი გადაწყვეტითაც. ძალიან ბევრი ჟარგონით, პირდაპირობით, ერთი მხრივ სიმკაცრით, მეორე მხრივ კი გულუბრყვილობით, რომლის მიღმაც საოცარი ცოდნა, პირადი გამოცდილება და უზღვავი ფანტაზია დგას. დღემდე მახსოვს მისი მოთხრობებით მოგვრილი შთაბეჭდილებები, რომელიც ხან ხარხარის ხასიათზე მაყენებდა, ხანაც მანცვიფრებდა თავისი გაბედულებითა და მახვილგონივრულობით. “მსტოვარი და მზვერავი”, “დიდი ჭუჭუა და პატარა ჭუჭუა”, “მილიონი ბედნიერება” და “მაცივარი სექსისა წილ” ის მოთხრობებია, რომელიც ქართველ მკითხველს სულ სხვანაირ თანამედროვეობას დაანახვებს. სხვათა შორის, “მაცივარი სექსისა წილ” იყო ის მოთხრობა, რომლის მეშვეობითაც პირველად გაიცნო ბაკურ სულაკაურმა ზურას ნაწერები:

“დაახლოებით 8-9 წლის წინ გადავწყვიტეთ გამოგვეცა ასეთი კრებული, რომელსაც დაერქმეოდა 15 საუკეთესო ქართული მოთხრობა. ამის შემდეგ არაერთხელ გამოვიდა ეს კრებული, მაგრამ მახსოვს, პირველს როცა ვადგენდით, ბუნებრივია წავიკითხე ყველაფერი, რაც წინა წელს გამოქვეყნდა სხვადასხვა პერიოდულ ლიტერატურულ გამოცემაში. და ერთ-ერთმა მოთხრობამ, რომლის ავტორი ჩემთვის სრულიად უცნობი იყო, მოთხრობას ერქვა “მაცივარი სექსისა წილ”, ჩემი ყურადღება მიიპყრო წერის სრულიად ორიგინალური მანერით, არაჩვეულებრივი ექსპრესიულობით და გარდა ამისა, იუმორის ძალიან ღრმა გრძნობით. ამ ავტორის სახელი და გვარი მანამდე, როგორც გითხარით გაგონილი არ მქონდა და ეს იყო ზურაბ ლეჟავას მოთხრობა”.

დიდხანს შეიძლება საუბარი ზურაბ ლეჟავას წერის მანერაზე, ენასთან მის დამოკიდებულებაზე. უცნაური ჟარგონით გადავსებული ეს ენა ძალზე ზუსტია, მიუხედავად იმისა, რომ ბევრისთვის შეიძლება მიუღებელიც იყოს ამგვარი სიზუსტე. ავტორი თავადაც წერს ხოლმე ამგვარი უხერხულობების შესახებ, როცა მას უჭირს ქართულად იმის გამოხატვა, რასაც ოდესღაც, რომელიღაც საპატიმროს ბინადრები ასე პოუტურად გამოხატავდნენ.

“ნაივურია, ენის მიმართაც ნაივურია. არამარტო სიუჟეტის, არამარტო ამბების მიმართ, არამედ ყველაფრის მიმართ მისი მიდგომა არის ნაივური. ასეთი ტიპის პროზა აქამდე მართლა არ მინახავს. ყოველ შემთხვევაში ქართულ ლიტერატურაში ნამდვილად არ ყოფილა, რამდენადაც ჩემთვის ცნობილია, და ამ მხრივ არის სწორედ საინტერესო. ესაა უცნაური მიდგომა ყველაფრისადმი და ეს ნაივურობა ყველაფერში ჩანს და მათ შორის ენასთან მიმართებაშიც. იგი ძალიან ჩვეულებრივად უდგება საკითხს, იყენებს რუსულ ჟარგონს, ან ნებისმიერ ქართულ სიტყვას, ოღონდ ყოველთვის ისე შევცლის მას, როგორც თვითონ ახსოვს. მან შეიძლება არც გადაამოწმოს ამ სიტყვის მნიშვნელობა. არიან მწერლები, რომლებიც ყველაფერს გადაამოწმებენ, ასჯერ გაზომავენ, გაჭრიან და ა.შ. შესაძლოა ზურაბ ლეჟავა მუშაობს ენაზე, და შეუძლებელია არ მუშაობდეს, იმიტომ, რომ შესანიშნავი ტექნიკის მქონე მწერალია, მაგრამ აი იმ ნაივურობის განცდის ქვეშ მუშაობს”.

ნაივურობის შედევრია მოთხრობა “მილიონი ბედნიერებაც”, რომელიც ალბათ ყველაზე გამორჩეული ნაწარმოებია ზურაბ ლეჟავას ნაწერებს შორის. მასზე ადრეც ვწერდი (http://www.tavisupleba.org/content/blog/1874595.html) და დღესაც მინდა გავიხსენო გაცოცხლებული ძეგლების ისტორია, რომელიც ქალაქ თბილისის მოსახლეობას დაერევიან. ამ ფანტასმაგორიაში მოვლენები ელვის უსწრაფესად ვითარდება, ძეგლები გამუდმებით თავს ესხმიან მოქალაქეებს, მაგრამ სრულიად უშედეგოდ, ძეგლები ადამიანებს ვერაფერს აკლებენ. და აი, ამ დროს ავტორისეული ნაივურობა საოცარ სიზუსტეს აღწევს:

“ჩვენი ქვეყნის იმდროინდელი მოსახლეობა, თუ მთლიანად არა, ყოველ შემთხვევაში დიდი ნაწილი მაინც, უკვდავი იყო. უმეცრებითა და უტიფრობით აღსავსე ღალატიანი ჩვენი მაშინდელი ხალხი მართლაც უკვდავი იყო, რადგანაც ამ უხერხემლო, უცხვირპირო, უსულგულო არსებათა მოკვლა პრაქტიკულად შეუძლებელი გამხდარიყო. ისინი ყველა შემთხვევაში მხოლოდ სახეს იცვლიდნენ და ასე სახეცვლილნი განაგრძობდნენ თავიანთ არსებობას. თუ ვინმე მათ სამოსს შემოახევდა – იცვლიდნენ სამოსს. თუ ვინმე ტყავს გააძრობდა – იცვლიდნენ ტყავს, თუ ვინმე ხორცებს შემოაგლეჯდა – იცვლიდნენ ხორცებს; ანდა სულაც დადიოდნენ უსამოსოდ, უტყავოდ და უხორცოდ – უარაფროდ”.

მაშინ ამ სიტყვებს „უკუღმართი სიბრძნე“ ვუწოდე, დღეს კი მეჩვენება, რომ ეს ალალი მწერლის მიერ ალალად გამოტანილი განაჩენია.

© radiotavisupleba.ge

AUDIO

თითქმის ორი წელია ქართულ ენაზე გამოიცა პოლ ოსტერის ყველაზე ცნობილი რომანი “ნიუ იორკული ტრილოგია”, წიგნი, რომელიც ქართველმა მკითხველმა, შეიძლება ითქვას, ვერ შეამჩნია.

ამ გადაცემას “ქალაქელი განდეგილი” დავარქვი. ცხადია, პოლ ოსტერი არაა კლასიკური განდეგილი, იგი ინტერვიუებსაც ხშირად იძლევა, პრესაშიც იბეჭდება, მკითხველებსაც ხვდება და ფოტო-კამერებთანაც ჩნდება ხოლმე. აქ სხვა ტიპის განდეგილობაზეა საუბარი, უფრო ინტერესზე განდეგილობის მიმართ, რაზეც მოგვიანებით ვიტყვით.

საქართველოში პოლ ოსტერი არ აინტერესებთ. გასულ წელს, ვფიქრობ, საერთოდაც ყურადღების მიღმა დარჩა ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო, იდუმალი და ჭკვიანი თანამედროვე მწერლის რომანის, “ნიუ იორკული ტრილოგიის” ქართული თარგმანი. ამგვარი უყურადღებობის მიზეზი ძნელი ამოსახსნელია, თუმცა ვინ იცის, იქნებ ეს იმის გამოც მოხდა, რომ საქართველო ძალიანაა მოწყვეტილი დასავლურ ტრადიციას და მჭიდროდაა ჩაკეტილი საკუთარში, რომელსაც ვერც იაზრებს და ვერც ინელებს. პოლ ოსტერის ქართველი მთარგმნელი, ქეთი ქანთარია ნაწილობრივ ამ საკითხსაც შეეხო ჩემთან საუბრისას:

“საინტერესო საკითხია, რამდენად იცნობს ქართველი მკითხველი ისეთ მწერლებს, როგორიცაა პოლ ოსტერი. ევროპისათვის ეს არის ერთ-ერთი ყველაზე საყვარელი მწერალი, არამხოლოდ ამერიკისთვის. და ალბათ იგი გამორჩეულია იმით, რომ რამდენიმე ამერიკელი მწერლის გვერდით დგას, რომლებმაც სხვებზე მეტად მოახერხეს ამერიკული და ევროპული, უფრო მეტად კი ფრანგული ლიტერატურული ტრადიციის შეერთება”.

მისი პირველი წიგნი 1982 წელს გამოვიდა პოლ ბენჯამენის ფსევდონიმით. ამ დროს მომავალი მწერალი უკვე 35 წლის იყო და მთარგმნელის 10-15 წლიანი გამოცდილებაც ჰქონდა. ჯერ კიდევ სრულიად ახალგაზრდა იგი შესანიშნავად იცნობდა ფრანგულ ლიტერატურას და თავის მეუღლესთან, ახლა უკვე ცნობილ მთარგმნელ, ლიდია დევისთან ერთად, იგი ფრანგული პოეზიისა და პროზის თარგმანებზე მუშაობდა. დღეს ლიდია დევისს მთარგმნელად იცნობენ, რომელმაც სულ ცოტა ხნის წინ პრუსტის კიდევ ერთი ინტერპრეტაცია შესთავაზა ინგლისურენოვან მკითხველს, პოლ ოსტერი კი, როგორც იტყვიან, საკულტო მწერალი გახდა.

პოლ ოსტერის მწერლურ ბიოგრაფიაში ორმა ადამიანმა შეიტანა განსაკუთრებული წვლილი: ბიძამისმა, ვინაც თავისი ბიბლიოთეკა დაუტოვა მას და მამამ, ვისი გარდაცვალების შემდეგაც, მემკვიდრეობით მიღებულმა ქონებამ საშუალება მისცა ოსტერს თავი დაენებებინა თარგმანით თავის რჩენისთვის და თავისუფალ მწერლად ქცეულიყო.

პოლ ოსტერის სახელით დაწერილი პირველი წიგნიც, “მარტოობის გამოგონება” (1982) სწორედ მამას მიუძღვნა, თუმცა სახელი და დიდება მწერალს 1987 წლის “ნიუ იორკულმა ტრილოგიამ” მოუტანა. რომანი სამი წიგნისგან შედგება, “შუშის ქალაქი”, “აჩრდილები” და “დაკეტილი ოთახი”, რომელთაგან თითოეული გარკვეულ გამოცანას წარმოადგენს, გნებავთ ეკზისტენციალურ დეტექტივს, სადაც უნდა გაერკვევს ავტორი, პერსონაჟი და მკითხველი. გარდა ამისა, ესაა ძალზე უცნაური ურბანული პროზის ნიმუშიც:

“მას აქვს სრულიად განსაკუთრებული ნიუ იორკი. ჩვენ ვიცით, მაგალითად, ვუდი ალენის ნიუ იორკი, სკორსეზეს ნიუ იორკიც არსებობს… ასევე არსებობს პოლ ოსტერის ნიუ იორკიც, ოღონდ ეს არის სრულიად მეტაფიზიკური ქალაქი, რომელიც არც გეოგრაფიული ცნებაა, არც თავისი მუდმივად დასახლებული პერსონაჟები ჰყავს…”

ასეთ ქალაქს, საკმაოდ გრძელი გზის გავლით, ისევ ლიტერატურულ ტრადიციამდე მივყავართ, კერძოდ კი ჰენრი დევიდ თორომდე, ვინაც თავისი ცხოვრების დიდი ნაწილი განმარტოებაში გაატარა, უოლდენის ტბის პირას. ქეთი ქანთარია საინტერესო პარალელს ავლებს თოროსა და ოსტერს შორის. საქმე ისაა, რომ ახალგაზრდობასი პოლ ოსტერს თარგმნილი ჰქონდა ფრანგი ანთროპოლოგისა და ეთნოლოგის, პიერ კლასტრის წიგნი “გუაიაკის ინდიელთა ქრონიკები”. ეს ავტორი, გარდა იმისა, რომ კლოდ ლევი-სტროსის მოწაფე იყო, კიდევ ანარქო-პრიმიტივისტული მოძრაობის ერთ-ერთი გამორჩეული წარმომადგენელი იყო, ავტორი, ვისთვისაც ცივილიზაციის მიღწევებს დიდი ფასი არ ჰქონდა. აქედან ძალიან ახლოა თორომდე:

7:46 “მას ჰქონდა ბუნების მიმართ არა პრიმიტივისტული ინტერესი, არამედ ადამიანის და ბუნების ოპტომალურ შერწყმას ეძებდა ცხოვრებაში, და პოლ ოსტერსაც შესაბამისად სწორედ თოროს ინდივიდუალიზმი და ანარქიზმი აინტერესებდა, ოღონდ მას აინტერესებდა ადამიანი არა ბუნებაში, სადღაც ტყეში, როგორც თორო, არამედ დაახლოებით შემდეგნაირი გააზრებით: განს გამდგარი ინდივიდუალისტი ქალაქში, ნიუ იორკში, ნიუ იორკის ცენტრში, როგორც ეს არის “ნიუ იორკულ ტრილოგიაში”.

ეს ურბანული მარტოსულობის თემატიკა საერთოდ ძალიან ახლობელია პოლ ოსტერისთვის, მკითხველს (უფრო სწორად კი, მაყურებელს) შევახსენებ ოსტერისა და უეინ ვონგის მიერ გადაღებულ ძალიან სევდიან ფილმს “კვამლი” (1996), სადაც ჰარვი კეიტელი, უილიამ ჰარტი და ფორესტ უიტეკერი თამაშობენ. მართალია ფილმი არაა ისეთი გამოცანებით სავსე, როგორც “ნიუ იორკული ტრილოგია”, თუმცა ავტორის, ანუ პოლ ოსტერის ხელწერა აქაც საგრძნობია.

ტრილოგიამდე, როგორც მახსოვს, პოლ ოსტერის კიდევ ერთ წიგნს უტრიალებდა მთარგმნელი ქეთი ქანთარია, “ილუზიების წიგნს” (2002). იმ დროს ეს მწერლის ბოლო რომანად ითვლებოდა, დღეითვის კი ოსტერმა კიდევ 5 ნაწარმოები გამოსცა:

“თავიდან დავიწყე პოლ ოსტერის “ილუზიების წიგნის” თარგმნა, რომელიც ასევე არაჩვეულებრივი რომანია. მერე შევხვდი ამ გადაცემის წამყვანს, მალხაზ ხარბედიას, რომელმაც მითხრა, რომ მას უფრო მეტად აინტერესებდა “ნიუ იორკული ტრილოგია”. ტრილოგია წაკითხული არ მქონდა, წავიკითხე, ძალიან მომეწონა და მაშინვე გადავერთე “ნიუ იორკულ ტრილოგიაზე”. არც მინანია, უბრალოდ მეჩვენებოდა ხოლმე, რომ ზედმეტად ემოციურად ვთარგმნიდი და ზედმეტად დიდხანს გრძელდებოდა ეს ამბავი, იმიტომ, რომ ჩემი ძირითადი საქმისგან თავისუფალ დროს ითარგმნებოდა წიგნი. დაახლოებით ორი წელი მოვუნდი. ეს თარგმანი სულ შემთხვევით გადაურჩა ქურდობას. საქმე ისაა, რომ მე კომპიუტერი მომპარე, თარგმანის ტექსტი კი ერთი დღით ადრე მქონდა გადაწერილი დისკზე, ეტყობა გულმა მიგრძნო, ასეთია თარგმანის მოკლე ისტორია”.

ვინც ოსტერის ნაწერებს იცნობს, ქეთი ქანთარიას თავს გადამხდარ ისტორიაში რამდენიმე ნაცნობ მოტივსაც აღმოაჩენს, ხოლო ვინც არ იცნობს, დროა გაიცნოთ ეს ნიუ-იორკელი იდუმალთმეტყველი.

© radiotavisupleba.ge

AUDIO

წელს კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ლიტერატურული თარიღი აღინიშნება, ნიკო ლორთქიფანიძის დაბადებიდან 130 წლისთავი, მწერლისა, რომელიც საქართველოში უყვართ, მაგრამ ხშირად არასწორად ესმით.

წლების მანძილზე თითქმის ყველა ქართველი კალმოსანი მოვალეობად მიიჩნევდა, რაღაც მაინც დაეწერა ნიკო ლორთქიფანიძის შესახებ. ხშირ შემთხვევაში ეს წერილები ძალიან ზედაპირული შთაბეჭდილებების თავმოყრას წარმოადგენდა და ვერაფერს არსებითს ვერ გვეუბნებოდა XX საუკუნის ერთ-ერთ ყველაზე გამორჩეულ ქართველ პროზაიკოსზე. განსაკუთრებით ლიტერატურულ იმპრესიონიზმზე წერდნენ ბევრს, წერდნენ დაუღალავად, იმდენად, რომ ათწლეულების მანძილზე ყველას, სკოლის პედაგოგსა თუ უნივერსიტეტის პროფესორს, ნიკო ლორთქიფანიძის სახელის ხსენებაზე მხოლოდ ეს სახელოვნებო მიმდინარეობა, იმპრესიონიზმი ახსენდებოდათ.

ის, თუ რა ნაწარმოებები დაწერა ნიკო ლორთქიფანიძემ, თითქოს ყველამ კარგად ვიცით, მაგრამ რატომღაც, სულ ერთიდაიგივე მოთხრობებს სწირავდნენ ხოლმე მსხვერპლად ლიტერატურის ქურუმები და ჩვენც, სკოლასა თუ უნივერსიტეტში ყურები გვქონდა გამოჭედილი: წაიკითხეთ “თავსაფრიანი დედაკაცი”, “ტრაგედია უგმიროდ” და “შელოცვა რადიოთი”. ეგ კი არა და, ერთხელ გავოგნდი, როცა ოთხ სხვადასხვა ავტორთან, ნიკო ლორთქიფანიძის გენიალობის დასტურად ერთიდაიგივე ციტატა აღმოვაჩინე. როგორც ჩანს, ოთხმა სახელოვანმა მწერალმა ვერაფერი ნახა ნიკო ლორთქიფანიძის ოთხტომეულში, გარდა ამ ერთი წინადადებისა: “ყეფდა ძაღლი, სახურავიდან ამოდიოდა კვამლი და იყო პატარა ოჯახი”.

აქედან გამომდინარე, ნიკო ლორთქიფანიძის პროზა ახლიდანაა წასაკითხი. კრიტიკოს ეკა ცხადაძის აზრით, მისი თემები ჯერ კიდევ შეძრავს მკითხველს:

“ნიკო ლორთქიფანიძის ადგილი ქართულ პროზაში და საერთოდ ლიტერატურულ სივრცეში თავიდანვე მოინიშნა. მისმა ნიჭის თაყვანისმცემლებმა რა თქმა უნდა თავიდანვე იცოდნენ ვინ იყო ნიკო ლორთქიფანიძე, მაგრამ XXI საუკუნის მკითხველისათვის ნიკო ლორთქიფანიძის თემატიკა, მისი აზროვნება, მის მიერ წამოწეული თემები მაინც საინტერესოა, მიუხედავად იმისა, რომ როგორც ვიცით, 130 წელი გავიდა მისი დაბადებიდან. მას არ შეხებია დრო”.

მემგონი მაინც ჯობდა, რომ ნიკო ლორთქიფანიძეს შეხებოდა დრო, ცხადია გახუნებასა და მოძველებას არ ვგულისხმობ, არამედ იმას, რომ ჩვენ, რეალურად არცა გვაქვს ნიკო ლორთქიფანიძის წაკითხვები, არ ვიცით, როგორ აღიქვამდნენ მას 20-30-იან წლებში, 50-60-იანებში, ძალიან ცოტა რამ დაიწერა მის შესახებ 90-იანებიდან დღემდე მოყოლებულ პერიოდში. როგორც ზემოთაც ვთქვი, ნიკო ლორთქიფანიძის კანონიკურ ტექსტებში სულ რამდენიმე მცირე ნოველა მოხვდა, არადა მის შემოქმედებაში კიდევ ბევრი რამეა აღმოსაჩენი:

“ჩემი აზრით, თანამედროვე მკითხველს უთუოდ დააინტერესებს ნიკო ლორთქიფანიძის ის ნაწარმოებები, რომლებიც ძალიან პოპულარული არ არის, მაგრამ სპეციალისტებმა ვიცით მათ შესახებ და ნებისმიერ დროს შეგვიძლია, რომ ვუთხრათ და ვურჩიოთ მკითხველს. განსაკუთრებით საინტერესოა ნიკო ლორთქიფანიძე, როგორც მოდერნისტული ეპოქის შემოქმედი, მაგრამ ის ამის შემდეგაც ისეთ თემებს ამუშავებს, რომელიც გადის მოდერნიზმის ჩარჩოებიდან”.

ნიკო ლორთქიფანიძის ბიოგრაფია ცალკე საუბრის თემაა:

“ნიკო ლორთქიფანიძის ბიოგრაფია ძალიან საინტერესოა. მას ორჯერ ჰქონია დუელი, და მის განსხვავებულობას ალბათ ესეც მოწმობს. უნდა ითქვას, რომ თვითონ ნიკო ლორთქიფანიძე არაა ტრაფარეტული ბიოგრაფიის მქონე ადამიანი. ის არ იზრდებოდა გაჭირვება, უფრო პირიქით, ძალიან ცნობილი და კარგი ოჯახის შვილი იყო, მისი წინაპრები თურმე ფიცის კაცები ყოფილან, რაც ნიშნავდა იმას, რომ ისინი ძალიან, ასე ვთქვათ, ეროვნული ადამიანები იყვნენ. ისინი სოლომონ II-ის დასაყრდენ ძალას წარმოადგენდნენ იმ ძნელბედობის ჟამს. ნიკო ლორთქიფანიძესაც ყოველთვის ახასიატებდა ეს შინაგანი ღირსება, იგი ძალიან დახვეწილი კაცი იყო და ერთი ქართველი პოეტი მწევარსაც კი ადარებდა მას. პირველი დუელი მას უცხოეთში სწავლის პერიოდში ჰქონდა, ავსტრიაში, რომელიღაც დოცენტთან და ერთი შეხედვით ჩვეულებრივი სიტუაცია დუელის მიზეზი გახდა. მეორე დუელი უკვე რუს ოფიცერთან ჰქონდა, აქ, საქართველოში და ამ შემთხვევაშიც ძალიან ღირსეულად გამოსულა ამ მდგომარეობიდან. პირველი დუელისას მან ფარიკაობაც კი არ იცოდა და ერთი ღამის ნავარჯიშებმა შეძლო დუელში მოანწილეობის მიღება, მეორე დუელისას უკვე სროლაზე მიდგა საქმე…”

ნიკო ლორთქიფანიძის შესანიშნავი პორტრეტი დაგვიტოვა სიმონ ჩიქოვანმა. გასული საუკუნის ათიან წლებში, გარდა სამწერლო, სარედაქციო და სხვა საქმიანობისა, მწერალი ქუთაისის რეალურ სასწავლებელში გერმანულსაც ასწავლიდა. მისი მოსწავლე იყო სიმონ ჩიქოვანი, რომელმაც მოგვიანებით ესეც მიუძღვნა მასწავლებელს. ფოტოზე ყველასა გვყავს ნანახი ნიკო ლორთქიფანიძე, მაგრამ პოეტისა და მოსწავლის მეხსიერებაში დარჩენილი სახე, შესაძლოა რაღაც უფრო მნიშვნელოვანს იფარავდეს: “კაფანდარა იყო, სქელი ტუჩებით, მეჩხერი ულვაშითა და კოხტად შეკრეჭილი მოკლე წვერით. სათვალიდან დაღლილი იცქირებოდა, მშვიდი ნაბიჯით დადიოდა, სახეზე მუდამ ნაღვლიანი შთაგონება ეფინა და ჩუმი ირონიით შეფერილი “მწარე” ღიმილი იცოდა. ძალზე თავისებური და შეუცნობელი გარეგნობა ჰქონდა.”

მისი პიროვნული თვისებებიდან პირველ რიგში თავმდაბლობა და ღირსების გრძნობა უნდა დავასახელოთ:

“სხვათა შორის, მისი ბიოგრაფია ერთგვარად ქვაკუთხედია მისი მენტალობის და ყველაზე უფრო საინტერესო რაც არის და რაც ძალიან მოგვხიბლავს დღევანდელი გადასახედიდან, ისაა, რომ მას უყვარდა ჩუმად ყოფნა, არ უყვარდა საკუთარი თავის წინ წამოწევა. ჩვენ ვიცით როგორი გრან სენიორის პოზა ჰქონდა კონსტანტინე გამსახურდიას, როგორი გამომწვევი და პომპეზური იყო გრიგოლ რობაქიძე, ცნობილია ცისფერყანწელების პოზაც… ნიკო ლორთქიფანიძე კი ემიჯნებოდა ყველაფერ ამას. მას არ უყვარდა ეს პომპეზურობა, თავის მოწონება, ზედმეტი რაღაცეები და ეს ყველაფერი აისახა მის შემოქმედებაშიც”.

ამაში დარწმუნება საკმაოდ ადვილია, რადგან ნიკო ლორთქიფანიძის თზულებების რამდენიმე გამოცემა არსებობს. მკითხველს შევახსენებ, რომ მისი ტომები 20-იან წლებშიც გამოვიდა, 30-იანებშიც, 40-იანებშიც და 50-იანებშიც. ყველაზე სრული კი, მაინც, ალბათ, 70-იან წლებში გამოცემული ოთხტომეულია, სადაც “თავსაფრიანი დედაკაცის“, “ტრაგედია უგმიროდ” და “შელოცვა რადიოს“ გარდა, კიდევ ბევრ ძლიერ ტექსტს ნახავს მკითხველი.

© radiotavisupleba.ge