ახალი წიგნები – 2002 – ოქტომბერი

ჰარუკი მურაკამის “მიწისძვრის შემდეგ” მაგიური ძალის მოთხრობათა კრებულია. მწერალი მოგვითხრობს კობის 1995 წლის მიწისძვრით გამოწვეულ ემოციებზე, შოკზე… ამ წიგნის აუღელვებლად წაკითხვა შეუძლებელია, განსაკუთრებით – ამერიკელებისთვის. ამერიკაში იაპონიის მიწისძვრას აუცილებლად მსოფლიო სავაჭრო ცენტრზე განხორციელებული ტერაქტის მეტაფორად მოიაზრებენ, მიუხედავად იმისა, რომ მურაკამიმ ეს მოთხრობები 11 სექტემბრამდე დაწერა.
კრებული “მიწისძვრის შემდეგ” ექვსი მოთხრობისგან შედგება. პერსონაჟები დარწმუნებულნი არიან, რომ უსაფრთხო ადგილას ცხოვრობენ, მაგრამ მოსალოდნელი საფრთხის შესახებ ცნობები ყოველდღიურად აღწევს მათ ყურამდე გაზეთისა და ტელევიზიის საშუალებით. პირველი მოთხრობის გმირი კომურაა, გამყიდველი, რომლის ცოლიც ხუთი დღის განმავლობაში გაფაციცებით უსმენს საინფორმაციო გადაცემებს, მოსალოდნელი სტიქიის შესახებ რომ აფრთხილებენ მოსახლეობას. ქალი პანიკაშია და შიშისგან ხმას აღარ იღებს. მეექვსე დღეს ის შინიდან მიდის და ქმარს ასეთ წერილს უტოვებს: “საქმე იმაშია, რომ შენ ჩემთვის არაფერი მოგიცია, ან უფრო სწორად, შენში არაფერია ისეთი, რაც შეიძლება მომცე. შენ კარგი, კეთილი და ლამაზი ხარ, მაგრამ გინდ შენთან მიცხოვრია და გინდა ჰაერის ნაგლეჯთან.” ამას მოჰყვება მურაკამის მხატვრული უცნაურობის კლასიკური მაგალითი: კომურას სახლიდან მიაქვს პატარა ყუთი და მას ვიღაც უცნობს გადასცემს, და გადასცემს თუ არა, იწყებს ფიქრს იმაზე, თუ რა შეიძლებოდა ყოფილიყო ამ კოლოფში. უეცრად საიდუმლოებით მოცული ხდება ყველაფერი და ამ საიდუმლოს ტრაგიკული დასასრული აქვს. ჯადოსნური ყუთი კომურას სიმბოლოა, აქ ჩაკეტილია კომურას სული, რომელიც პატრონმა დაუფიქრებლად დაუთმო სხვას, თუმცა ისიც შეიძლება ვიფიქროთ, რომ ყუთი ცარიელი იყო.
მურაკამის გმირებს სული გამოცარიელებული აქვთ. მიწისძვრა მხოლოდ ბიძგია, რომელიც ამ სიცარილეს წარმოაჩენს, ჯაჭვი, რომელზეც მიბმულია ექვსივე მოთხრობა. მურაკამი არც აქ ღალატობს ფოლკლორულსა და მითოლოგიურ წიაღსვლებს, წიგნში მკითხველი უამრავ ზღაპრულ მოტივს შეხვდება: დათვის, გველის, ბაყაყის, ჯადოსნური ყუთის მოტივები. თქვენ უნდა შეცვალოთ თქვენი ცხოვრება, თუ ამას საერთოდ ცხოვრებას ეძახით, – მიგვანიშნებს ავტორი კრებულის ფინალურ მოთხრობაში “თაფლის კვერი”.
როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, კრებული ავბედით 11 სექტემბრამდე დაიწერა. მაგრამ ავტორმა, როგორც ჩანს, კარგად იცოდა, რომ წიგნს აშშ-ში დიდი რეზონანსი მოჰყვებოდა. სამყარო, სადაც მურაკამის გმირები ცხოვრობენ, რაღაცით ემსგავსება “ტყუპი კოშკების” სამყაროს, რომელიც ჩვეულებრივიც არის და მოჩვენებითიც, ტრივიალურიც და რაღაცის მომასწავებელიც. კრებულს იაპონურად ასეთი სახელწოდება ჰქონდა: “ყველა ღვთისშვილს შეუძლია ცეკვა”, მაგრამ მურაკამიმ ინგლისური თარგმანისათვის კრებულის სათური შეცვალა.

შეიმას ჰინი, რჩეული თხზულებები
Finders Keepers: Selected Prose 1971-2001
Seamus Heaney
Faber and Faber J20, pp.426, April 2002

ლექსში “ბარვა” (1964) შეიმას ჰინი წერს:
“ჩემს საჩვენებლ თითსა და ცერს შორის
სქელი კალამი ისვენებს,
მე დავბარავ ამ კალმით.”
შეიმას ჰინის ნათელი, მიმზიდველი პროზა ორი თვალსაზრისით არის საინტერესო, როგორც პოეტის და როგორც პიროვნების გამოვლენის თვალსაზრისით. ამ წიგნში იპოვით პასუხს კითხვებზე: როგორ უნდა იცხოვროს და წეროს პოეტმა? რა აკავშირებს შემოქმედს თავის შინაგან ხმასთან, საცხოვრისთან, ლიტერატურულ მემკვიდრეობასთან და იმ სამყაროსთან, რომელშიც ის ცხოვრობს?
ამ წიგნის კითხვის დროს მკითხველი მიხვდება, როგორ იცვლება პოეტის მსოფლხედვა. 1975 წელს გამოსულ კრებულში “ჩრდილოეთი” ჰინის პიროვნება გაორებულია. პოეტის ერთი “მე” ძველ სტილს არ ღალატობს და პიროვნულ გრძნობებზე გვესაუბრება, მეორე “მე” კი ნაკლებად მრავალსიტყვაობს საზოგადოებრივი მოვლენების აღწერისას.
საყურადღებოა ხელობისა (craft) და ტექნიკის (technique) ჰინისეული დაპირისპირება: ხელობა შექმნის უნარს გულისხმობს, ტექნიკა კი სიტყვების, მეტრის, რიტმის გარდა პოეტის მრწამსსაც მოიცავს. რჩეული მოიცავს ჰინის ოქსფორდში წაკითხულ ლექციებს, ნარკვევებს ლიტერატურულ პროცესებზე და სხვა.
ჰინის რჩეული თხზულებების გაცნობისას ერთგვარად მწერლის პიროვნებაც იკვეთება: მოკრძალებული, კეთილსინდისიერი და სკრუპულოზური ხელოვანი, რომლის არტისტულ გადახვევებს არასოდეს დაურღვევიათ მისი, როგორც შემოქმედის, მთლიანობა.

გაო სინძიანი, ერთი კაცის ბიბლია
Gao Xingjian, One Man’s Bible
Translated by Mabel lee, HarperCollins Publishers,
September 2002.

გაო სინძიანი ორი დიდი რომანის ავტორია: “სულის მთა” (რომელშიც მან 2000 წელს ნობელის პრემია მიიღო) და “ერთი კაცის ბიბლია”, რომელიც 1999 წელს დაიბეჭდა ტაივანში, ამასწინათ ითარგმნა ინგლისურ ენაზე და რომელსაც დასავლეთში კარგად იცნობენ თანამედროვე ჩინური ლიტერატური მკვლევარები.
“ერთი კაცის ბიბლია” მწერლის ცხოვრების სარკეა. ეს არის მხატვრულ-დოკუმენტური მემუარი, ცხოვრება ადამიანისა, რომელმაც გაუძლო კულტურულ რევოლუციას. რომანი გვიამბობს, თუ რა ხდებოდა ჩინეთში 60-იანი წლების ბოლოსა და 70-იანი წლების დასაწყისში, როცა მთელ ქვეყანაში პოლიტიკური კლაუსტროფობია და პარანოია სუფევდა, როცა – შვილები ასმენდნენ მშობლებს, მეზობლები – მეზობლებს, მწერლები წვავდნენ თავიანთ წიგნებს, მხატვრები – ტილოებს, როცა რევოლუცია ანადგურებდა ყველაფერს.
წარსულის გახსენებამ საგრძნობლად შეცვალა მწერლის ცხოვრება. “შენი გული ახლა უკვე მშვიდადაა, შენში ამბოხი ჩაქრა,” – ეუბნება სინძიანი საკუთარ თავს: “თუ გინდა, განზე გადგე და შენს “მეს” მოუსმინო, უნდა ეცადო, რომ შენი წარსული მხატვრულ ლიტერატურად გადაიქცეს; მაშინ დააკვირდები შენს “მეს” – გმირს, რომელსაც ამოუცნობი თვისებები აქვს,” – დაასკვნის მწერალი.
გაო სინძიანის ახალ რომანში მწერლის “მეს” განსაზღვრისათვის გამოყენებულ მრავალრიცხოვან ნაცვალსახელებს შორის ძირითადია ორი: შენ-მთხრობელი და ის–ამბის გმირი. სწორედ ამ ნაცვალსახელების მეშვეობით ცდილობს მწერალი განასხვავოს, ვინ იყო ის წარსულში და ვინ არის ახლა.
“ერთი კაცის ბიბლია” გაო სინძიანის მიერ ღმერთის ძიებაცაა. მწერალი ღმერთს საკუთარი თავის შეცნობაში ხედავს, ადამიანი მხოლოდ მაშინ არის თავისუფალი, როცა ის საკუთარ თავს შეიცნობს.
“ერთი კაცის ბიბლიის” ინგლისური თარგმანი (როგორც კრიტიკოსები ამბობენ, ბრწყინვალე თარგმანი) მეიბელ ლის ეკუთვნის.

სტივენ კინგი, “ბიუიკ-8-დან”
Stephen King, From a Buick 8, Simon & Schuster, September 2002

საშინელებათა დიდოსტატის სკეპტიკური მონათხრობი – ასე წარმოადგენენ კრიტიკოსები სტივენ კინგის ახალ რომანს უცნაურ და საბედისწერო ავტომანქანაზე – “ბიუიკ-8”-ზე, პოლიციელთა ჯგუფზე და კიდევ იმაზე, რომ სამყაროს შეცნობა შეუძლებელია.
სტივენ კინგის ახალი რომანის კითხვისას მკითხველს შეიძლება მოეჩვენოს, რომ მწერალს მობეზრდა მონსტრებსა და სხვა საზარელ არსებებზე წერა, რადგან სულაც არ არის საჭირო რამე გამოიგონო, ყოველდღიურ ცხოვრებაში ისედაც უამრავი საშინელება ხდება. ახალი რომანი, მართალია, ე.წ. საშინელებათა რომანია, მაგრამ, ამავე დროს, ეს ნაწარმოები სცილდება ამ ჟანრის ფარგლებს. ავტორმა ზუსტად იცის, რა სიურპრიზს ელის ამჯერად მისგან მკითხველი.
თავად ავტორი ახალ ნაწარმოებს ასე წარმოგვიდგენს: “ეს ერთგვარი მედიტაციაა, შეცნობა იმისა, რომ ბუნებაში უამრავი რამ გაუშიფრავი რჩება”.
მისტერიული ბუიკის ამბავს უკავშირებენ 11 სექტემბრის მოვლენებსაც და სტივენ კინგის ავტობიოგრაფიასაც. რომანი ბედისწერაზე და შემთხვევითობაზე მოგვითხრობს, და კიდევ უსუსურ ადამიანებზე, რომლებიც ამაოდ ცდილობენ წინ აღუდგნენ ბედისწერას. ეს რომანი კინგის რომანებს შორის ყველაზე ამაღელვებელი, რაღაც უჩვეულო მუხტის მატარებელი ნაწარმოებია.
ნაწარმოების დასაწყისში ერთი გმირი ამბობს: მინდა მოვისმინო ამბავი, რომელსაც დასაწყისიც აქვს, შუა ნაწილიც და ისეთი დასასრულიც, სადაც ყველაფერი გარკვეული იქნება. მის მამასაც უნდოდა ამოეხსნა ბუიკის საიდუმლოება, მაგრამ ჩვენ – დედამიწის ბინადარნი ვერასოდეს ვიპოვით დასაწყისსა და დასასრულს, ვერასოდეს დავინახავთ იმ ჯაჭვის თავსა და ბოლოს რომლის რგოლებსაც ვებღაუჭებით. სკეპტიკური და ორაზროვანი “ბუიკ-8-დან” მწერლის შემოქმედებაში ახალი მიმართულების დაწყებას მოასწავებს.
რომანის სახელწოდება ეხმიანება ბობ დილანის სიმღერას (1965 წ.) “ბუიკ-6-დან” (From a Buick 6).

ჰარტ კრეინი, ცხოვრება
Hart Crane, A Life
By Clive Fisher
384 pp., Yale University Press , March 2002.

1932 წელს კარიბის ზღვაში, ჰავანის ჩრდილო-აღმოსავლეთით გემი მიაპობდა ტალღებს, რომლის გემბანზე ალკოჰოლიზმისაგან გატეხილი პოეტი ჰარტ კრეინი იმყოფებოდა. მას თან ახლდა მეგობარი ქალი – პეგი კოული, ერთ-ერთი იმ ქალთაგანი, რომელიც დაჟინებით ცდილობდა ახალგაზრდა კაცის გადარჩენას. მაგრამ – ამაოდ. პოეტმა ზღვის ტალღებს სამუდამოდ შეაფარა თავი.
ჰარტ კრეინის (1899-1932) ბიოგრაფია პოეტის სიკვდილის შემდეგ, 70 წლის განმავლობაში, მეოთხედ გამოქვეყნდა.
წიგნი მოგვითხრობს არა მარტო კრეინის მძიმე ცხოვრებაზე, არამედ მის შემოქმედებაზეც. ავტორი მთლიანად არ იზიარებს იმ მოსაზრებას, რომ კრეინი ამერიკელი რემბო ან კიტსია. კრეინს აკლია რემბოს მტკიცე განსჯის უნარი, და თვითგადარჩენის ინსტინქტი, მაგრამ კიტსის მსგავსად თავის თავი გულწრფელად მიუძღვნა პოეზიას. რაოდენ უცნაურიც არ უნდა იყოს, პოეტის მძიმე ცხოვრება საერთოდ არ აისახება მის პოეზიაში.
კრეინმა მკითხველს დაუტოვა უმშვენიერესი და გულწრფელი წერილები, უფრო სწორად წერილი-ნოველები, რომლებიც რაღაცით სკოტ-ფიცჯერალდის ნოველებსაც ემსგავსება.
კრიტიკოსები მას ჰომოფობიითა და “არასრულფასოვნების კომპლექსით” შეპყრობილს უწოდებდნენ. კრეინი ამ ბრალდებას მხოლოდ ბოდვას უწოდებდა, მაგრამ დადგა დრო და მან მთლიანად ეჭვქვეშ დააყენა თავისი იდეალები. 1931 წელს, მეხიკოში რომ ჩავიდა, საკუთარი თავის მიმართ საშინელი ზიზღით იყო შეპყრობილი, ეს ანგრევდა მის არსებას. იმ წელს ერთადერთი ლექსი დაწერა, “გატეხილი ციხე-სიმაგრე”, სადაც წერდა, რომ გულს ვეღარაფერს უდებდა: ან კვალში უნდა მიჰყოლოდა სიყვარულის ოცნებას ან დიდხანს მდგარიყო ქარში. ერთი თვის შემდეგ გადაწყვიტა, რომ არჩევანი აღარ ჰქონდა.

ელენ ფეინშტაინი
პოეტის ცხოვრება
Ted Hughes: The LIfe of a PoetElaine FeinsteinWeidenfeld & Nicholson, pp352, July 2002

“პოეტის ცხოვრება” – ეს არის პირველი ბიოგრაფია მწერლისა, რომელმაც შეცვალა ინგლისური ლიტერატურის სახე. როდესაც ჰიუზის პოეზიას (ისევე როგორც მისი მეუღლის, სილვია პლათის ნაწერებს) კითხულობ, მის ცხოვრებასაც უნდა იცნობდე. ეს იყო ამ წიგნის შექმნის ერთ-ერთი მიზეზი.
პოეტს, ბიოგრაფსა და მთარგმნელს, ელენ ფეინშტაინს, რომელიც ტედ ჰიუზთან ერთად სწავლობდა კემბრიჯში, ჰიუზის ბიოგრაფიის დაწერის იდეა სამი წლის წინ დაებადა. ჰიუზი მისთვის თბილი და კეთილშობილი ადამიანი იყო და არა ლეგენდიდან გადმოსული თვალანთებული მონსტრი. ფეინშტაინმა ბიოგრაფიული რომანისათვის დიდძალი მასალა მოაგროვა, პირადი წერილები, ინტერვიუები ჰიუზის ნაცნობ-მეგობრებთან. თუმცა, როგორც ავტორი აღნიშნავს, ბევრმა რესპონდენტმა თავისი თავი არ დაასახელა, იყვნენ ისეთებიც, ვინც დახმარება არ მოისურვა.
მწერალი ჯერ ჰიუზის მშობლებს გვაცნობს, ამას მოსდევს ჰიუზის ბავშვობა, კემბრიჯში გატარებული “სიცარიელის წლები”, რამაც კინაღამ ჩაკლა ჰიუზის პოეტური სული.
რომანი ჰიუზს ორსახოვან ადამიანად წარმოგვიდგენს: მონსტრი და კეთილი გოლიათი. უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ კრიტიკოსების ერთი ნაწილი ამ რომანს უარყოფითი რეცენზიებით შეხვდა: ავტორი რაღაცაზე ფატალურად არის მიჯაჭვული, ის ან აღფრთოვანებულია ჰიუზის პიროვნებით, ან ძალიან აღელვებულია იმ ტრაგედიით, რაც მწერლის გარშემო დატრიალდა, ან აქ სულ სხვა მიზეზია. ისინი აღნიშნავდნენ, რომ ჰიუზის ბიოგრაფია უფრო თამამად უნდა დაწერილიყო, ავტორმა ვერ მოახერხა ქაღალდზე გაეცოცხლებინა ადამიანი მთელი თავისი ტრაგიზმით. ფეინშტაინი არ ცდილობს ჰიუზის ლეგენდის დამსხვრევას. წიგნის წაკითხვის შემდეგ სიტყვები – სიტყვებად, ტედისა და სილვიას მითი კი მითად რჩება.

მოამზადა თამარ სუხიშვილმა

© “წიგნები – 24 საათი”