ღამისთევა
(კრებულიდან “პესკარას ნოველები”)
იტალიურიდან თარგმნა ნოდარ ლადარიამ
სოფლის მერის, ბიაჯო მილას ცხედარი, უკვე სრულიად შემოსილი და ძმრიან წყალში დასველებული ჩვრით სახედაფარული, ლოგინზე ესვენა, თითქმის ოთახის შუაგულში, ოთხ სანთელს შუა. ოთახში მიცვალებულს ორი მხრიდან უსხდნენ და ღამეს უთევდნენ ქვრივი და ძმა.
როზა მილა, ასე, ოცდახუთი წლის იქნებოდა. აყვავებული ქალი იყო, თეთრი, ოდნავ დაბალი შუბლით, გრძლად მომშვილდული წარბებითა და დიდი ჭროღა თვალებით, რომელთა გუგებზე გაპრიალებული მარმარილოსნაირი ძარღვები ეტყობოდა. თმების სიუხვის გამო, კეფასა და საფეთქლებზე ყოველთვის მრავლად ეყარა ურჩი კულულები, ხანდახან თვალებზეც რომ ჩამოეშლებოდა ხოლმე. მთელი მისი არსებიდან გამოსჭვიოდა ჯანმრთელი სინორჩე და მის ქორფა კანსაც უძვირფასესი ხილის სურნელი ასდიოდა.
ემიდიო მილა, სასულიერო პირი, დაახლოებით იგივე ასაკისა იყო. ხმელ-ხმელი იყო და კანის ფერი ბრინჯაოს უგავდა, როგორც ყველას, ვინც სოფელში მზის გულზე ცხოვრობს. რბილი წითური ღინღლი უფარავდა ლოყებს, თეთრი და ძლიერი კბილები მის ღიმილს მამაკაცურ სილამაზეს ანიჭებდა და მისი მოყვითალო თვალებიც ახალმოჭრილი ოქროს ფულებივით უბზინავდა.
ორივე სდუმდა: ქალი თითებით შუშის კრიალოსანს ათამაშებდა, ვაჟი კი თვალს აყოლებდა კრიალოსანის თამაშს. ორივეს ეტყობოდა ის გულგრილობა, რომლითაც ჩვენი სოფლის ხალხი სიკვდილის იდუმალებას ხვდება.
ემიდიომ ღრმად ამოისუნთქა:
— დაცხება ამაღამ.
როზამ მზერა ასწია თანხმობის ნიშნად.
დაბალჭერიან ოთახში შუქი სანთლის ალის კვალდაკვალ თრთოდა. ცვალებადი და მოკანკალე ჩრდილები ხან კუთხეში იყრიდა თავს, ხანაც კედელზე. ფანჯრები ღია იყო, მაგრამ დარაბები დახურული რჩებოდა. თეთრი მუსლინის ფარდები დროდადრო ისე ირხეოდა, თითქოს სუნთქავენო. ბიაჯოს სხეული საწოლის სითეთრეზე მძინარეს ჰგავდა.
ემიდიოს სიტყვები დუმილში დაიკრგა. ქალმა ისევ დაუქნია თავი და კვლავ მიუბრუნდა კრიალოსანის ნელ თამაშს. ოფლის იშვიათი წვეთები მარგალიტებად უჩანდა შუბლზე, მძიმედ სუნთქავდა.
ცოტა ხნის შემდეგ ემიდიომ იკითხა:
— ხვალ რომელ საათზე მოვლენ გასასვენებლად?
ქალმა თავისი ბუნებრივი ხმით უპასუხა:
— ათზე, საკრამენტის კონგრეგაციიდან მოვლენ.
ამის შემდეგ კვლავ დადუმდნენ. გარედან ბაყაყების განუწყვეტელი ყიყინი ისმოდა, შიგადაშიგ ბალახის სურნელიც შემოდიოდა. სრულ სიმშვიდეში როზას ყურს გვამიდან გამომავალი თითქოსდა ყრუ ბუყბუყი მისწვდა. შეშინებული წამოხტა სკამიდან და უკან გაიწია.
— ნუ გეშინიათ, როზა. ეს გაზებია, — თქვა მაზლმა და ხელი გაუწოდა დასამშვიდებლად.
როზამ ხელი უნებურად გამოართვა და ფეხზე მდგომმა დაიჭირა. აყურადებდა, მაგრამ სადღაც სხვაგან იყურებოდა. მკვდრის მუცელში ბუყბუყი გრძელდებოდა და თითქოსდა პირისაკენ მიიწევდა.
— არაფერია, როზა. დაწყნარდით, — ისევ თქვა მაზლმა და ანიშნა, სამზითვო სკივრზე დამჯდარიყო, რომელზედაც ყვავილებამოქარგული გრძელი ბალიში ეფინა.
ქალი დაჯდა მაზლის გვერდით. შეშფოთებულს ჯერ კიდევ ეჭირა მისი ხელი. და რადგანაც სკივრი არც თუ ისე დიდი იყო, მასზე მჯდომთა იდაყვები ერთმანეთს ეხებოდა.
კვლავ სიჩუმე დამყარდა. მლეწავთა სიმღერამ შორიდან შემოაღწია ოთახში.
— ღამით ლეწავენ, მთვარის შუქზე, — თქვა ქალმა, შიშისა და დაღლილობის მოსატყუებლად.
ემიდიოს ხმა არ დაუძრავს. ქალმაც ხელი წაართვა, რადგან ეს შეხება უკვე მსუბუქ შფოთვას ჰგვრიდა.
ორივეს ახლა ერთი და იგივე აზრი გაუჯდა გონებაში მოულოდნელად, ორივეს ერთი და იგივე გახსენება დაეპატრონა, გახსენება ადრეულ სიყმაწვილეში ველად აღმოცენებული სიყვარულისა.
იმხანად ორივენი კალდორეს უბანში ცხოვრობდნენ, მარტოხელად აღმართული გორაკის თავზე, სადაც ოთხი გზა იკვეთება. ჭვავის ყანის საზღვარზე მაღალი კედელი აღმართულიყო, ქვითა და თიხოვანი მიწით აგებული. სამხრეთის მხრიდან, რომელსაც როზას ნათესავები ფლობდნენ, მსხმოიარე ხეთა კორომი ხარობდა, რადგანაც იქ მზის სითბო უფრო უხვი და ტკბილი იყო. გაზაფხულობით ერთობლივი სიხარულის მოზიარე ხეები ყვაოდნენ, ცის ფონზეც ვერცხლისფერი, მოვარდისფრო ან მოიისფრო გუმბათები იკვეთებოდა. ისინი გვირგვინად ადგნენ კედელს, ნელი რხევით მიიწევდნენ მაღლა და ერთად ჩუმ ზუზუნს გამოსცემდნენ ფუტკრების მსგავსად.
იმ დროს როზას კედლის უკან, ხეებს შორის მიმალვა და იქ სიმღერა დასჩემდა.
წკრიალა და ნორჩი ხმა შადრევნის ჭავლივით მოედინებოდა აყვავებულ გვირგვინთა შორის.
მაშინ ემიდიო ნელ-ნელა სულს იბრუნებდა ავადმყოფობის შემდეგ და ისმენდა ამ სიმღერას. სუსტი იყო და მუდამ მოშიებული. დიეტისაგან თავის დასაძვრენად მალულად იპარებოდა შინიდან და უბეშიც პურის დიდი ნატეხი ედო. კედლის ძირს ჩაუყვებოდა, ყანის ბოლო ხნულის გასწვრივ, სანამ თავისი ნეტარების ალაგს არ მიაღწევდა.
იქ ჯდებოდა, ზურგით გამთბარ ქვებს ეყრდნობოდა და ჭამას იწყებდა. ჩაკბეჩდა პურს და ქორფა თავთავს შეარჩევდა: ყოველ მარცვალში ერთი წვეთი რძისფერი წვენი იყო დამალული, რომელსაც ფქვილის ცინცხალი გემო დაჰკრავდა. გემოვნებისა და სმენის გულისთქმა ერთმანეთს ერეოდა და ნაავადმყოფარის არსებაში თითქმის ერთიან უსასრულოდ სასიამოვნო შეგრძნებას ქმნიდა. ამგვარად, იმ ტკბილ მოცალეობაში, იმ სითბოსა და სურნელში, რომელიც ჰაერს ლამის ღვინის გულისხმიერ გემოს ანიჭებდა, ქალის ხმაც მისთვის ხელახლა დაბადების ბუნებრივ საკვებად იქცეოდა, ნივთიერ საზრდოდ, პირდაპირ ძარღვებში რომ ადნებოდა.
ამგვარად, როზას სიმღერა მისთვის განკურნების მიზეზი იყო. და როდესაც განკურნება აღსრულდა, როზას ხმა გრძნობიერ სიმდიდრედ რჩებოდა განკურნებულისთვის.
ამის შემდეგ, რადგან ორი ოჯახი დიდად დაუახლოვდა ერთმანეთს, ემიდიოს გულში ის მდუმარე, მორცხვი და მარტოსულ სიყვარული ჩაისახა, ასე რომ სპობს და ანადგურებს სიყმაწვილის ძალებს.
სექტემბერში, სანამ ემიდიო სემინარიაში სასწავლებლად გაემგზავრებოდა, ერთ ნაშუადღევს ორივე ოჯახი სასამხროდ მდინარის პირას ჭალაში გაეშურა.
დღე რბილი იყო და ხარებშებმული სამი ურემი აყვავებული ლერწმების ტევრში იკვლევდა გზას.
ჭალაში პირდაპირ ბალახზე ისამხრეს, ერთ წრიული ფორმის ახოზე, რომელსაც ვეება ალვისხეები შემოსჯაროდნენ ირგვლივ. დაბალ ბალახში ხშირად ხარობდნენ წვრილი იისფერი ყვავილები, რომელთაც ნატიფი სურნელი უდიოდა. აქა-იქ ფოთლებს შორის მზის სხივები ეშვებოდა ფართო ზოლებად. ქვემოთ გაჭიმული მდინარის ნაპირი უძრავი იყო, სრულ სიმშვიდესა და გამჭვირვალებაში ეძინათ წყლის მცენარეებს.
სამხრის შემდეგ ზოგი ნაპირს მოედო, სხვები პირაღმა გაწოლილნი დარჩნენ ბალახზე.
როზა და ემიდიო ერთად აღმოჩნდნენ. ხელი ჩასჭიდეს ერთმანეთს და ბუჩქებს შორის გამავალ ბილიკს გაუყვნენ.
როზა სულ მთლად ემიდიოს დაყრდნობოდა, იცინოდა, გზად გაშვერილ რტოებს ფოთლებს აწყვეტდა, მომწარო ღეროებს წიწკნიდა კბილებით, უკან იხედებოდა და აფრენილ ჩხიკვებს აყოლებდა თვალს. ამასობაში კუს ბაკნისგან გათლილი სავარცხელი ჩამოუსრიალდა თავიდან და თმებიც გასაოცარი სიუხვით დაეფინა მხრებზე.
ემიდიო როზასთან ერთად დაიხარა სავარცხლის ასაღებად. ორი თავი მსუბუქად მიეჯახა ერთმანეთს. როზა შუბლზე ხელს იდებდა და სიცილით ყვიროდა:
— ვაი! ვაი!
ყმაწვილი უჭვრეტდა მას და გრძნობდა, როგორ აღწევდა ჟრუანტელი ძვლის ტვინამდე. თავის გამოაშკარავებისა ეშინოდა. როზამ ხის ტანს ფრჩხილებით მოაცილა სუროს გრძელი ყლორტი და სწრაფი მოძრაობით თავს ირგვლივ ნაწნავებზე შემოიხვია, თმის ამბოხი კეფაზე დააცხრო სავარცხლის კბილებით. მწვანე და ზოგან მოწითალო, ყლორტზე სუსტად დამაგრებული ფოთლები აქეთ-იქით უწესრიგოდ იყო გამოშვერილი. როზამ იკითხა:
— მოგწონვართ ასე?
ემიდიომ პირის გაღება ვერ მოახერხა. არ იცოდა, რა ეპასუხა.
— ასე არ ვარგა! მუნჯი ხომ არა ხართ?
ემიდიოს მუხლებზე დაჩოქების სურვილი ჰკლავდა. მაგრამ როზასავით უკმაყოფილო სიცილით ახშობდა მას, თუმცა გრძნობდა როგორ უხუთავს ყელსა და უწვავს თვალებს ტირილი ბოღმისაგან, რომ ვერც ერთი სიტყვა ვერ იპოვა.
გზა განაგრძეს. ერთ ადგილას წაქცეული ნორჩი ხე უღობავდა გასასვლელს. ემიდიომ ორივე ხელით წამოსწია ხის ტანი და როზამ ტოტების ქვეშ გაიარა, რომელთა სიმწვანე წამით გვირგვინად დაედგა თავზე.
უფრო იქით ერთ ჭას მიადგნენ, რომლის მახლობლად ქვის ორი მართკუთხა ავზი იდგა. ხშირი ტყე ჭის თავზე მწვანე ჩარდახად ეფარებოდა. აქ ჩრდილი ღრმა იყო, თითქმის ნესტიანი. მცენარეული თაღი აგურის კედლების შუამდე მოღწეული წყლის ზედაპირზე ირეკლებოდა.
როზამ ხელები გაშალა და წამოიძახა:
— რა კარგია აქ!
მერე ნატიფი მოძრაობით პეშვი წყალი აიღო და მოსვა. წვეთები თითებს შორის ჟონავდა და მარგალიტებით ამკობდა მის კაბას.
როცა წყურვილი მოიკლა, ორივე ხელით კვლავ შეაგროვა წყალი და მაცდურად მიაწოდა მეგობარს:
— დალიეთ!
— არ მწყურია, — დაიბურტყუნა გაოცებულმა ემიდიომ.
როზამ სახეში შეასხა წყალი, ქვედა ტუჩი ლამის ზიზღის ნიშნად დამანჭა. მერე ერთ-ერთ გამომშრალ ავზში ჩაწვა, როგორც აკვანში, ფეხები კიდეზე შემოაწყო და მოუსვენრად იწყო ქუსლების ბაკუნი. უეცრად წამოხტა, განსაკუთრებული მზერით მიაჩერდა ემიდიოს:
— მაშასადამე? წავედით.
განაგრძეს სეირნობა. შეკრების ადგილას დაბრუნდნენ მდუმარენი. მათ თავს ზემოთ შაშვები გალობდნენ, მზის სხივების განივი კონები კვეთდა მათ სავალს. ირგვლივ კი ტყის სურნელი ტრიალებდა.
რამდენიმე დღის შემდეგ ემიდიო გაემგზავრა.
რამდენიმე თვის შემდეგ ემიდიოს ძმამ ცოლად შეირთო როზა.
სემინარიაში სწავლის პირველ წლებში ყმაწვილ მორჩილს მრავალგზის უფიქრია ახალ რძალზე. გაკვეთილების განმავლობაში, როცა მღვდლები Epitome historiae sacrae-ს უხსნიდნენ, იგი მასზე ოცნებობდა. საკლასო ოთახებში, როცა ანალოგიებს აფარებული სემინარიელები გარყვნილებას ეძლეოდნენ, იგი ხელებში რგავდა სახეს და არაწმინდა წარმოდგენებში იძირებოდა. ეკლესიაში, როცა ყოვლადწმიდა ქალწულის ლიტანიები ჟღერდა, მისტიური ვარდის,
და რადგანაც სემინარიელებისაგან გარყვნილება ისწავლა, იმ დღეს ტყეში მომხდარი უკვე სხვა ნათელში ახსენდებოდა. უცნაურად ღრღნიდა ეჭვი, რომ ვერ გამოიცნო, სტანჯავდა ბოღმა, რომ ვერ მოწყვიტა ასე შემოთავაზებული ნაყოფი.
მართლა ასე იყო? ნუთუ როზას ოდესღაც უყვარდა იგი? ნუთუ ასე შეუცნობლად ჩაუარა გვერდზე დიდ ბედნიერებას?
ეს აზრი დღითიდღე სულ უფრო მწვავე ხდებოდა, სულ უფრო თანმდევი, აღმგზნები, სულის შემხუთავი. დღითიდღე სულ უფრო მზარდი სიუხვით ასაზრდოებდა ეს აზრი მის ტანჯვას, სანამ ბოლოსდაბოლოს სამღვდელო ცხოვრების მონოტონურ მდინარებაში ეს აზრი უკურნებელ სენად არ იქცა მისთვის. ამ სენის გარდაუვალობის გამო ემიდიო უდიდეს სასოწარკვეთილებაში ჩავარდა, უსაზღვრო სევდა მოერია.
— ესე იგი ვერ გამოიცნო!
ოთახში სანთლები იღვენთებოდა. დახშული დარაბების ძელაკებს შორის ქარის სულ უფრო ძლიერი სუნთქვა აღწევდა და ფარდებს ბერავდა.
როზას სრულიად მოერია ძილქუში და ამიტომაც დროდადრო ხუჭავდა თვალებს. და როგორც კი თავი მკერდზე ჩამოუვარდებოდა, სწრაფი მოძრაობით კვლავ სწევდა მას.
— დაიღალეთ? — ტკბილი ხმით ჰკითხა მღვდელმა .
— მე არა, — მიუგო ქალმა, ძალა მოიკრიბა და წელში გაიმართა.
მაგრამ სიჩუმეში კვლავ ძილი დაეუფლა მის გრძნობებს. თავი კედელს მიაყრდნო, თმები ყელს უფარავდა, ოდნავ დაღებული პირიდან ნელი და ნებიერი სუნთქვა ამოსდიოდა. ასე იგი ლამაზი იყო და არაფერი იყო მასში მკერდის რიტმსა და მსუბუქი კაბის ქვეშ გამოკვეთილ მუხლებზე მეტად სასურველი. ქარის უეცარმა მობერვამ ფარდა ააფრიალა და ფანჯარასთან ახლო მდგარი ორი სანთელი ჩააქრო.
“რომ ვაკოცო?” — გაიფიქრა ემიდიომ, ხორცის მოულოდნელი კარნახით მოცულმა და მთვლემარეს გახედა.
კაცთა სიმღერა ჯერ კიდევ ედებოდა ივნისის ღამეს, საზეიმო საგალობლის მსგავსი. შორეთიდან შორეთში ვრცელდებოდა სხვადასხვა ტონზე საკრავიერი თანხლების გარეშე გამოცემული ხმა. სავსე მთვარე მაღლა უნდა ყოფილიყო ასული, ამიტომაც ოთახში დასადგურებული სუსტი შუქი ვეღარ ძლევდა დარაბებს მომწყდარ სინათლის ნაკადს, ხის ღრიჭოებში რომ ატანდა.
ემიდიო ცხედრისკენ შებრუნდა. მისი მზერა გვამის შავსა და უძრავ მოხაზულობას გაჰყვა და უნებურად ხელზე შეჩერდა. ხელი კოტიტა იყო, მოყვითალო, შესიებული, ზურგის მხარეს მოლურჯო ძარღვებით მოხაზული. ემიდიომ მზერა მოაშორა. ნელ-ნელა ძილით მოცული როზას თავმა ნახევარწრე შემოხაზა და შეშფოთებული მორჩილისკენ დაეშვა. ამ მშვენიერი ქალური თავის გადახრა ასეთი ნაზი იყო და რადგანაც მოძრაობამ ოდნავ დაარღვია ძილი, წამით გაპობილ ქუთუთოთა შორის გამოკრთა თვალის გუგათა კიდეები და მერე ისევ სითეთრეში დაიკარგა, როგორც რძეში ჩაძირული იის ფურცლები.
ემიდიო უძრავად დარჩა, მხრით აკავებდა სიმძიმეს. სუნთქვას იკრავდა, რომ მძინარე არ გაეღვიძებინა, უდიდეს აგზნებას შეეპყრო იგი, გულის, მაჯებისა და საფეთქლების გუგუნი თითქოს მთელს ოთახს ავსებდა. მაგრამ როზა ძილს აგრძელებდა და ემიდიომაც იგრძნო, რომ სუსტდება და რაღაც დაუძლეველი გარინდება ერევა ქალის ყელის ჭვრეტაში, რომელზედაც ვენერას მძივებივით აღბეჭდოდა ხორციელი გულისთქმა. ქალის თბილ სუნთქვას ისრუტავდა და მისი თმების სურნელს.
ღამის არომატით დატვირთულმა ახალმა მობერვამ მესამე ალი დახარა და ჩააქრო.
მაშინ, ყოველგვარი ფიქრისა და შიშის გარეშე ცდუნებას აყოლილმა ღამისმთეველმა ტუჩებში აკოცა ქალს.
შეხებისაგან ქალმა უეცრად გამოიღვიძა, გაოცებული თვალებით შეაცქერდა მაზლს თვალებში და გაფითრდა.
მერე ნელა შეაგროვა თმები კეფაზე და ასე დარჩა, წელგამართული. წინ იმზირებოდა და უძრავად აკვირდებოდა მოფუთფუთე ჩრდილებს.
— ვინ ჩააქრო სანთლები?
— ქარმა.
სხვა არაფერი უთქვამთ. ორივენი ძველებურად ისხდნენ სამზითვო სკივრზე და იდაყვებით ეხებოდნენ ერთმანეთს მტანჯველი გაურკვევლობით მოცულნი. რაღაცნაირი გონებრივი ძალისხმევით ცდილობდნენ, რომ მათ ცნობიერებამდე არ მისულიყო მომხდარი და ამით გაკიცხვას გადარჩენოდა. ორივემ თავისთავად გადაიტანა ყურადღება გარეგან მოვლენებზე. ნელ-ნელა ორივე უცნაურმა სიმთვრალემ დაიპყრო.
ღამეში სიმღერის ხმა ხანგრძლივად ეკიდა ჰაერში, თანდათანობით რბილდებოდა. კაცებისა და ქალების ხმები თითქოსდა სიყვარულით ეჯიბრებოდნენ ერთმანეთს. ზოგჯერ გუნდიდან ერთი მაღალი ხმა იკვეთებოდა და ერთ ნოტზე ჩერდებოდა, მაშინ როცა სხვები აკორდებად გროვდებოდნენ მის ირგვლივ, როგორც ტალღები ნაკადის შუაგულის გარშემო. ზოგჯერაც, ყოველი საგალობლის დასაწყისში კვინტებზე აწყობილი გიტარის ლითონისებური ბგერა ისმოდა, შიგადაშიგ კი — ლეწვის ზომიერი დარტყმები მიწაზე.
ორივე ისმენდა.
იქნებ ქარის ბრალი იყო, რომ სურნელი შეიცვალა. იქნებ ორლანდოს მაღლობიდან მოდიოდა ახლა ნარინჯის ძლიერი სუნი, ან სკალიას ბაღებიდან — ვარდების არომატი, იმდენად მკვრივი, რომ სივრცეს ქორწილისათვის მომზადებული მურაბის გემოს აძლევდა. იქნებ ფარნიას ტაფობიდან მოდიოდა სველ შროშანთა სურნელება, რომელიც ისევე აგრილებდა სუნთქვას, როგორც წყლის ყლუპი — სასას.
ორივე ჯერაც ჩუმად იყო სამზითვო სკივრზე. უძრავად ისხდნენ მთვარიანი ღამის გულისთქმით შეპყრობილნი. მათ წინაშე უკანასკნელი სანთლის ალი ირხეოდა მალიმალ, იხრებოდა და ცრემლს ადენდა უკვე თითქმის გალეულ ცვილს. ყოველწამს თითქოსდა ჩასაქრობად იყო მზად. ქალი და კაცი არ იძვროდნენ. სუნთქვაშეკრულები მისჩერებოდნენ მოკანკალე მომაკვდავ ალს. უეცრად მათრობელა ქარმა ჩააქრო იგი. მაშინ კი შიშის გარეშე, შეთანხმებული სიხარბითა და ერთდროულად ქალი და კაცი ჩაეხვივნენ ერთმანეთს, ტუჩებით იწყეს ერთმანეთის ძებნა, თავდავიწყებით, ბრმად, ხმის გაუღებლად.
© ”არილი”