მიუგო იესომ და უთხრა მას: ნათქვამია, არ გამოსცადო უფალი ღმერთი შენი.
ყველა გამოცდა რომ დაამთავრა, ეშმაკი დრომდე გაშორდა მას.
(ლუკას სახარება, IV, 12,13)
ხეთა რიგს, ხეთა ჯარს, რკალად ხრის,
სადა ხარ, სადა ხარ, სადა ხარ.
გალაკტიონი
გალაკტიონით დავიწყებ, რადგან ნანა აკობიძე ჩემი თაობის ადამიანია, ხოლო ჩვენ იმ “გაურკვეველი” თაობის გოგო-ბიჭები, მიამიტურად რომანტიკოსები, ლექსებში ჩადებული კოდების დამშიფრავები, ვეძებდით იმ გმირს, რომლის კონტურებსაც კულტურა ბუნდოვნად კი ხატავდა, მაგრამ რეალურად არსად იყო.
„სადა ხარ, სადა ხარ, სადა ხარ“ – სასოწარკვეთილი ძახილი დღემდე ისმის, და ეს მათი ხმაა, ვინც სტუდენტობა 90-იანებში გაატარა, ნავთის შუქზე მეცადინეობდა, ფეხით გადიოდა კილომეტრებს და თუ სახლიდან შორს შემოაღამდებოდა, იქვე მცხოვრებ მეგობარს მიაკითხავდა ღამის გასათევად. „სადა ხარ“ ჩვენი (არ ვიტყვი, დაკარგული) თაობის მართლაც კოდად იქცა, რადგან 1989 წლის ცნობილი მოვლენების შემდეგ, სულ ერთმანეთს ვეძებთ – ახლა სადა ხარ? იმ ღამეს გაზმა ხომ არ მოგწამლა? გაუძელი ომებს? როგორ გაიკვლიე გზა 90-იანების ბნელ ლაბირინთებში? უი, დიპლომი არ გამოგადგა? რას ამბობ, სახლი გაყიდე? ფული „ბიზნესში“ ჩადე და მოგატყუეს? მშენებლებმა გადაგაგდეს? ის სადღაა, არც თვალი მომიკრავს, და არც არაფერი გამიგია მასზე! ის ხომ არ გალოთდა? ის ნარკოტიკებს ხომ არ გადაჰყვა? და ის? საზღვარგარეთ წავიდა მომვლელად? და ის? უი, ის ტყავის ქურთუკისთვის მოკლეს? იმან გააგრძელა ლექსების წერა? ის აღარ ხატავს? იმან ტაქსისტობა დაიწყო? იმას მანქანები ჩამოჰყავს? ის ომში დაიღუპა? ნეტაი მაგას, თუ ლექსებს კიდევ წერს! რა გახდა ერთი კრებული, რით ვერ გამოსცა!
ნანა აკობიძის ახალი კრებული „ვალაუვალი“ მხოლოდ ახალი კი არა, მისი პირველი წიგნიცაა, რაც ალბათ გასაკვირი უნდა იყოს ახალგაზრდა თაობისთვის, დღეს ხომ წიგნის გამოცემა მხოლოდ მონდომებასთანაა დაკავშირებული. პირველი წიგნის დაგვიანების (თუ ასე დავარქმევთ) მიზეზები თავად კრებულშია მოცემული. ავტორი ამ ფაქტის გამო გაკვირვებულ მკითხველს, პირველივე სტრიქონიდან ამცნობს:
„წერა სუპერძალა მეგონა
და შევწყვიტე.
ვიფიქრე:
ყველაზე ძალიან რომ გამიჭირდება, მაშინ დავწერ,
მანამდე ჩემით გავიტან თავს…“
ამ სტრიქონებით მკითხველი ხვდება, რომ წიგნის გვერდებზე ლექსებად დალაგებული, საკუთარი თავით გატანილი ცხოვრება ელოდება. ამ ლექსების ერთობლიობას მე ვუწოდებდი – ცხოვრება, როგორც გამოცდ(ილებ)ა. როგორც ჭირი არ მალავს თავს, არც მისი სუპერძალა დაიმალა და ნანამ „ვალაუვალში“ „ჩამოიბერტყა“ ლექსები.
ალბათ შემთხვევითი არ უნდა იყოს, რომ ნანა აკობიძემ წიგნის რედაქტორად შოთა იათაშვილი აირჩია, რადგან შოთა არის ის ადამიანი, ვინც ნანა აკობიძე გაიცნო როგორც „ბებერი პოეტი“, ხოლო შემდეგ კი, ნანას ცხოვრებას, ანუ ნანას „გამოცდ(ილებ)ას“ თვალს ადევნებდა და დღეს მას ნამდვილად შეუძლია შედეგების ობიექტურად შეფასება. სხვათა მსგავსად, ვინც წლების განმავლობაში ნანას საქმიანობას ადევნებდა თვალს, არც შოთა იათაშვილი თვლის, რომ ის მთელი ეს დრო პოეზიისგან შორს იდგა. აქვე აღსანიშნავია, რომ მკითხველს უაღრესად სასიამოვნო და ინფორმაციული წინასიტყვაობა ელის. თუმცა, თუ შოთა ნანა აკობიძის ახლებურ, „ამ გზაზე გამომუშავებულ ახალ ხედვაში“ თვითირონიასა და კომიზმს ხედავს, მე უფრო მეტად გაოცება მხვდება თვალში.ჩემი გადმოსახედიდან, გაოცებისგან მოდის ის სარკაზმი, რაც ლექსებში საკუთარ თავზე, უფრო მეტად კი, მიღწევებსა თუ წარმატებებზე საუბრისას გამოსჭვივის. ნანა აკობიძე გაოცებას ვერც იმ ფაქტის გამო მალავს, რომ საზოგადოებას ის დღემდე პოეტად ახსოვს:
„აბა, მე რანაირი პოეტი ვარ:
ერთი წიგნი არ მაქვს დაწერილი,
ერთი პრემია არ მიმიღია,
სხვა პოეტებსაც კი არ ვიცნობ წესიერად!“
„მე გარიცხული პოეტი ვარ.
შეუფერებელი საქციელისთვის სიიდან ამოშლილი.“
აქვე ვიტყვი, რომ შემთხვევით არ ვუწოდებ ნანას გზას „ბებერი პოეტების ორდენიდან“ „ვალაუვალამდე“, გამოცდილებასთან ერთად გამოცდას (გამოცდ(ილებ)ა), რადგან, როგორც ზემოთ აღვნიშნე, ჩვენთვის, იმ „გაურკვეველი თაობისთვის“, ცხოვრება არა მხოლოდ გამოცდილება, არამედ უზარმაზარი გამოცდაც გამოდგა, „უწონობასა და წონას შორის“ ყოველწუთიერად გასაკეთებელი მძიმე არჩევანით, ომით, შიმშილობით, უიმედობითა და სიცოცხლის გადარჩენისთვის ყოველდღიური ბრძოლით. როგორ არ უნდა გამოთქვას გაოცება იმ თაობის ადამიანმა, რომლის სტუდენტობამ სიცივეში, უშუქობასა და უტრანსპორტობაში ჩაიარა და მოვიდა დღემდე, როცა
„საკუთარი სახელის ჩაწერაც კი არ არის საჭირო,
ღილაკის დაჭერაც საკმარისია,
თავისით ივსება ყველა ველი“.
ნანა აკობიძისთვის თითქოს დაუჯერებელია, რომ ამდენი ქარტეხილი გამოიარა და ვითომ არაფერი, დრო სამეცნიერო კვლევებისთვისაც გამონახა.
„მალე პროფესორი ვიქნები“ – ისე ამბობს, თითქოს ეს პერსპექტივა მისთვისაც ნაკლებად დამაჯერებელი იყოს.
„ბებერი პოეტების ორდენიდან“ „ვალაუვალამდე“ გზა ომზე გადიოდა. ნანა აკობიძე 17 წლის იყო, როცა ომში ჟურნალისტად წავიდა. რა გასაკვირია, თუ ომის ჟურნალისტობით დაწყებული „დიდობა“ მას მუდმივად სიკვდილზე აფიქრებს. მისთვის სიკვდილზე წერა ისეთივე ბუნებრივია, როგორც რომანტიკოსისთვის ყვავილებსა და გაზაფხულზე. ნანა ომშიც მიამიტურად რომანტიკოსია და არ მიაჩნია, რომ იქ „ჭარბად პოეტური მდგომარეობა“ უადგილოა.
თუმცა, საბოლოოდ, ომი და სიკვდილი მას რეალობაში აბრუნებს: „ვინც შევიყვარე, ყველა მოკვდა“ ამბობს ის და მიდის დასკვნამდე, რომ „სიყვარული პლაცებოა“. ერთადერთი, რასაც უცებ სიყვარულის მიმართ გრძნობს, შიში და გაუცხოებაა და „როცა სიყვარული მოედება“, ის შელოცვას მიმართავს, რათა სიყვარული რაც შეიძლება მალე მოიშოროს:
„მონადებო დედიანო,
მონადებო მამიანო,
ამ ნანას გაეყარე,
სხვა ნანას შეეყარე…“
მიუხედავად სიყვარულის შესახებ ასეთი დასკვნისა, ნანა აკობიძის პოეზია გამსჭვალულია ადამიანების მიმართ დიდი სიყვარულით (არ მინდა ბანალურად გამომივიდეს, მაგრამ მაინც უნდა ვთქვა). ეს სითბო არა მხოლოდ ახლობელ, არამედ სრულიად უცნობ ადამიანებსაც სწვდება. მას უყვარს სიცოცხლე, მიუხედავად იმისა, რომ სულ ახალგაზრდამ გააცნობიერა, რომ ცხოვრება წარმავალია, რომ სიცოცხლე „თან არის, თან – არ არის“, რომ ყოველი „დღევანდელი დღე ხვალინდელის ანგარიშშია გაცემული“, რომ ისეც ხდება რომ „მეტაფორებით მოხატულ სახლს რომ ევრორემონტს გადააყოლებ“, რომ მტრები „მოთმინებით დგანან სერზე და ელიან ნიშანს,“ რომ „შვილების ზრდის ხაზები გადაიღებება“ და ზოგჯერ „საკუთარ თავს ეჭიდები მოსაგლეჯად“.
ნანა საკუთარ სიკვდილზეც ხშირად ფიქრობს, მაგრამ თავისი სუპერძალა, რომელიც საბოლოოდ, ნამდვილად სუპერძალა აღმოჩნდა, არც სიკვდილის მერე ეთმობა და გეგმებს საქვეყნოდ აფრიალებს – ის ვერ დარჩება მხოლოდ „მკვდრად“, ვერც მხოლოდ „რომ რამე“ ფოლდერის იმედად:
„მინდა, ლამაზი მკვდარი ვიყო:
ისეთი ლამაზი, რომ ჰაერი შედედდეს ჩემს გარშემო
და კაცი, ვისაც არ ვუყვარდი,
შავტარიანი დანით ჭრიდეს ჰაერს,
მერე კი იმ დანას სასთუმალქვეშ იდებდეს, რომ ვესიზმრო“…
რაღაც მომენტში შეიძლება მკითხველმა ისიც კი იფიქროს, რომ ნანას თითქოს ეშინია კიდეც პოეზიაში დაბრუნების, რადგან, მისივე თქმით, „ადრე“, ანუ ვიდრე ჟურნალისტობას დაიწყებდა, „მშვიდი მანქანის ხმაურიანი ჭანჭიკი“ იყო, ხოლო ახლა კი საკუთარ თავს საყვედურობს:
„დაბერდი ახლა და ისევ მოგინდა პოეტობა,
ახლა, როცა ისიც არ გახსოვს, ვინ და რა ხარ.“
მაგრამ აშკარაა, რომ ნანა აკობიძის პოეტური ხმა ხმამაღლა და მკაფიოდ ისმის თანამედროვე პოლიფონიურ (როგორც შოთა იათაშვილი ამბობს) ქართულ პოეზიაში. უდავოა, რომ ნანას ერთი დღეც არ გაუტარებია პოეზიის გარეშე და „ულექსო დღეებშიც ახსოვდა, რომ არსებობს „ერთი ნაბიჯი სასჯელამდე“, არა ლექსებისთვის, არამედ ულექსობისთვის.
მან კარგად იცის, რომ არ არის მარტივი, იყო პოეტი მუდმივად პოლარიზებული საზოგადოებასა და წესრიგში, სადაც „მესამე ხმა დაკარგულია, როგორც ავადობის სათავე“ , „ჟანგიანი ბოქლომების,“ სადაც
„გამომლოცველები მოკვდნენ.
მცველები დაიხოცნენ.
გადარჩენილები გაიქცნენ.“
ნანა აკობიძის პოეტური-ჟურნალისტური ცხოვრება „ვალაუვალის“ ფურცლებზე იშლება და ისევე იცვლის სახეს, როგორც მისი თვალით დანახული პოეტი ბესიკ ხარანაული:
„გაიხედავ და ისევ კაცია..
გამოიხედავ და ისევ – ჩიტი…“
და თავად ნანა აკობიძეც, გაიხედავ – პოეტი გოგოა, რომელიც უარს აცხადებს ისეთ ბანალურ დახასიათებაზე, როგორიცაა „ახალგაზრდა“, რომლისთვისაც „ცხოვრებაგამოტოვებული დღეები“ – ულექსო დღეებია, რომელსაც ჭინკებივით შესევიან და შეჰღაღადებენ „დაუწერელი ამბები: „მე დამწერე!“„არა, მე დამწერე!“ ხოლო ის კი პასუხობს: „პიჯაკი ჩავიცვი, ახალ ჰაიკუებს – ინვოისებს ვწერ“, „გავაკეთე არჩევანი. საპროტესტო ტრანსპარანტები ჩამოვხიე ჩემივე კედლებიდან“,
გამოიხედავ და – ოთხი შვილის დედა, გამომცემელი, ლექსივით ინვოისებითა და ბიზნესგეგმებით გარშემორტყმული, „ათასობით კვადრატულ მეტრად გახდილი ცხოვრებით“, თითოეულ უჯრედში მუდმივი ბინადრობის უფლებით ჩასახლებული ადამიანებითა და საგნებით.
და რა გასაკვირია, რომ კრებული სრულდება ლექსით, სახელად „გაქცევის ჰაიკუ“, რომელიც, გაიხედავ და ლექსია, გამოიხედავ და რეპორტაჟი, ისეთივე მწარე და ცრემლმდენი, როგორც ომის ჟურნალისტის რეპორტაჟები.
გაქცევის ჰაიკუ
ამოიყიდა მეორადი ჩემოდნების ბოლო პარტია.
მიდიან, ამბობს გამყიდველი მარინა.
კარგი სეზონია.
© არილი