კირკე – შორეული და ახლობელი

მართალია, მითს უხსოვარი დროიდან იკვლევენ, მაგრამ დღემდე არა გვაქვს მითის ანალიზის ერთიანი მეცნიერული კონცეფცია. მსოფლიოს წამყვანი სამეცნიერო ცენტრები (ფრანგული, ინგლისური, გერმანული, ამერიკული), რომელთაც მითის კვლევის საუკუნოვანი ტრადიცია აქვთ, გვთავაზობენ თავიანთ რეკომენდაციებსა და მეთოდებს. რიგ შემთხვევაში ეს მეთოდები ურთიერთგამომრიცხავია. ამით იმის თქმა მინდა, რომ მითის კვლევა დასაწისიდანვე დიდ სირთულესთანაა დაკავშირებული. ნებისმიერი კვლევის მიზანი კი ჭეშმარიტების დადგენა თუ არა, მასთან მიახლოებაა. მაშ, როგორ მოვიქცეთ?! ყველაზე მარტივი გამოსავალია, სხვა საქმეს მოვკიდოთ ხელი და აპრობირებლი მეთოდებით განვიხილოთ რომელიმე ლიტერატურული ნაწარმოები ან აქტუალური პრობლემა, შევქმნათ კიდევ ერთი მონოგრაფია კიდევ ერთი ახალი მოსაზრების აქცენტირებით. ეს, რა თქმა უნდა, საქმეა. თუ კარგი ნაშრომი გამოვიდა, კარგი საქმეც! მაგრამ დამერწმუნეთ, ვისაც ერთხელ შეეყარა მითის “ვირუსი” და “დაავადდა”, მისთვის მითი უკვე კვლევის ობიექტი კი არა, გატაცებაა და უფრო მეტიც. მე ვერ ვიტყვი, რომ ბევრს ვიცნობ მითით “შეპყრობილს”. ეს, შეიძლება, კარგიცაა. მაგრამ ყველა მეცნიერებას თავისი ქურუმები ჭირდება, მათ შორის, მითოლოგიასაც.
ასეთი ვრცელი შესავალი იმიტომ გავაკეთე, რომ ზოგს რატომღაც მითის კვლევა იოლი საქმე ჰგონია. მათთვის მითოლოგიის ზოგად საკითხებში გარკვევა “უფრო სერიოზული” პრობლემების ანალიზის პირველი ეტაპია. მართლაც, მითოსის პირველი შტუდირება არის “ალფა”, მაგრამ “ალფას” მოსდევს ანბანის სხვა ასოები და, რაც მათავარია, “ომეგა”, რომელიც კრავს სპირალის ერთ წრეს და მერე ისევ იწყება “ალფა”. ვინც მითის კვლევას სერიოზულად ჩაღრმავებია, მან იცის ამ პროცესის მრავლისმომცველობა და რაც მთავარია, ის ეჭვები, რომელიც იპყრობს მკვლევარს ყოველი ფეხის გადადგმაზე, რამეთუ მითოსი რეალურისა და ირეალურის ზღვარზეა; საკრალურ წრეში შეღწევა კი შიშით ავსებს ადამიანს. არის ეს ცეცხლთან თამაში?! უდავოდ, თამაშია, მაგრამ ცხოვრებაც ხომ დიდი თამაშია! მაშ, ვითამაშოთ!
კირკე… ჰელიოსის თმამშვენიერი ასული, დიდი ქალღმერთი და კოლხთა მითიური მამიდა. კეთილი და ბოროტი; სულისშემხუთველად ძლიერი და ღირსეული პარტნიორის მომლოდინე ქალი; ასეთი შორეული და ახლობელი. ვინ არის იგი? ამ კითხვას უპასუხებს მარიკა ერქომაიშვილის მონოგრაფია “კირკეს მითი და მისი ინტერპრეტაცია ანტიკურ ლიტერატურაში”.
დასწყისში შემთხვევით არ გამიმახვილებია ყურადღება კვლევის მეთოდიკაზე. თუ სწორ გზაზე არ დადექი, რამდენიც არ უნდა იარო, მიზანს ვერ მიაღწევ. ვფიქრობ, ავტორმა კვლევა სწორად წარმართა. საქმე ისაა, რომ მითოსის სპეციფიკიდან გამომდინარე, თუ საკითხის კვლევამ სპირალში ჩაგიხვია, სწორ გზაზე დგახარ. ე.ი., კვლევამ, რომელი წერტილიდანაც არ უნდა დაიწყო, აუცილებლად უნდა “დაგატრიალოს” სპირალის ხვეულებში და თავად მიგიყვანოს სიმბოლოებამდე. აქედან იწყება კვლევის სხვა დონე – სიმბოლოთა დეშიფრირება.
მარიკა ერქომაიშვილის ნაშრომში მთელი სისრულითაა წარმოდგენილი კონკრეტული საკითხის ანალიზის სიღრმე და მრავალწახნაგოვნება. სკურპულოზურადაა შეჯერებული ლინგვისტური, იკონოგრაფიული, ვერბალური მასალა. კარგად ჩანს, როგორ ფართოვდება და იკუმშება ერთი მითოსური მოდელი სხვადასხვა კონტექსტში.
თქვენი ყურადღება მინდა მივაქციო წიგნის გარეგნულ მხარეს. გარეყდაზე ანრი მატისის ლითოგრაფიის ფრაგმენტია წარმოდგენილი. ჩემი აზრით, მატისის “კირკე” ზუსტად ასახავს ამ ამბივალებტური ქალღმერთის მრავალგანზომილებიან ბუნებას; ხაზს უსვამს მის არქაულობას, კავშირს პირველნივთების შესაქმეს დროსთან. ყდა ჰელიოსის სხივისფერია, რაც კირკეს წარმოშობასა და არსებით თვისებაზე მიანიშნებს. ნაშრომში კონტექსტის შესაბამისად განთავსებულია კირკესა და კირკესთან დაკავშირებული მითოსური პერსონაჟების იკონოგრაფიული გამოსახულებები. შრიფტიც კი იმგვარადაა შერჩეული, რომ მკითხველს უადვილდება ფანტასმაგორიულ სამყაროში გადასვლა.
წიგნი შედგება წინასიტყვაობის, ექვსი თავისა და დასკვნისაგან. რაკი ჩემი მიზანი წიგნის წარდგენაა და არა რეცენზირება, თავს არ შეგაწყენთ დეტალური ანალიზით. დარწმუნებული ვარ, ბევრმა უკვე წაიკითხა. ვისაც არ წაუკითხავს, ცნობილი ლიტერატურული გმირისა არ იყოს, წინ სიამოვნება ელის. ერთსაც ვიტყვი: ეს არის გარეგნულად და შინაარსობრივად დიდი პასუხისმგებლობით შესრულებული შრომის მშვენიერი ნიმუში.

Facebook Comments Box