პროვინციალიზმი თანამედროვე ქართულ ლიტერატურაში

წაკითხვამდე ნახეთ ეს ლინკი: http://www.youtube.com/watch?v=3YVvqtj3saA

პირველ რიგში მინდა მოგახსენოთ, რომ ეს სტატია არც რეცენზიაა გარკვეული ლიტერატურული ნაწარმოების შესახებ, რადგან მე არ ვთვლი, რომ ნაწარმოები რომლსაც ქვემოთ ვახსენებ რამენაირად შეიძლება ლიტერატურად მოინათლოს. მეორე რასაც მინდა მკაცრად გავემიჯნო – მორალისტური შეხედულებებია ლიტერატურის შესახებ და არც ამ მხრივ მსურს ქვემოთ ნახსენებ პატივცემულ გვამებს შევუტიო. მესამეც, არც ის მინდა, რომ წიგნის ავტორმა და მისმა გუშემატკივრებმა ისე იფიქრონ, რომ მე “ამორალურ” ავტორს ვუპირისპირდები და მსურს, რომ ქართული პოსტმოდერნი თავისი ჯერ არც ძალუმი ფესვებიანით ამოვგლიჯო და კუდიგორის გზას გავუყენო (სად შემიძლია?). არამც და არამც ჩემო ჩემო მეგობრებო, როგორ ამოვგლიჯო ის რაც ჯერ არც გახარებულა? ან როგორ მივიჩნიო ვირი არაბულ ტაიჭად?
ამ სტატიაში ერთ მშვენიერ ფენომენს მინდა შევეხო , რომელსაც ზოგნი გოიმობას უწოდებენ, ჩემთვის კი ეს პროვინციალიზმი უფროა. მოკლედ, ბევრი რომ აღარ გავაგრძელოთ გეტყვით ჩემი გულის ნადებს:
ცოტა ხნის წინ, ჟურნალ “ტაბულაში” საინტერესო რეცენზია შემხვდა ერეკლე დეისაძის მოთხრობების კრებულზე “საიდუმლო სირობა”. სტატიის ავტორი ამბობდა, რომ ეს თამამი ახალგაზრდა ახალი ქართული ლიტერატურის ამომავალი ვარსკვლავია და რომ მისი ეპატაჟური სტილი შოკს გვრის ქართულ საზოგადოებას. მოკლედ რომ ვთქვათ ერელკე დეისაძე ქართველ მიშელ უელბეკად შერაცხეს და ისიც დაგვიდასტურეს რომ, მის სკანდალურ მომავალს ალტერნატივა არ აქვს. არაფერსაც არ დავწერდი, რომ არა ერთი გარემოება – მე ერეკლე დეისაძის ახალი წიგნი (ბროშურა რომელიც ალბათ დაახლოებით ოც ნაბეჭდ კომპიუტერულ გვერდს არ აღემატება) წაკითხული მაქვს და მეტსაც გეტყვით მქონდა პატივი პირადადაც კი შევხვედროდი ამამომავალ ვარსკვლავს.
პრეზენტაცია წიგნის მაღაზია-კაფე “ლიგამუსში” გაიმართა, ერეკლე ეპატაჟური სიმშვიდით ელოდა საღამოს დაწყებას, ამომავალი ვარსკვლავის ამფსონებს კი ასევე ეპატაჟური, მაგრამ არა სიმშვიდე, არამედ ეიფორია განფენოდათ სახეეებზე. რაღაც განსაკუთრებულის მოლოდინში იყო ხალხი, ვიფიქრე ერეკლე დეისაძეს ისეთ ბომბი აქვს ჩვენთვის მომზადებული, რომ პრეზენტაციის შემდეგ განრისხებული ზეცა დაგვეცემა თავზე და აგვღგავს პირისაგან მიწისა მეთქი.
ერთი რამ მენიშნა, ერთი ანერვიულებული გოგო ხალხში ტრიალება და დრამატული ხმით ამბობდა, რომ ის რედაქტორი იყო და რომ მას სკამიც კი არ ჰქონდა ( ამაში იყო რაღაც სიმბოლისტური – ფრანგულ-პოეტური. როცა მალარმე გენიოსი იყო და პურის ფული არ ჰქონდა… რედაქტორს ბედის ირონიით სკამი არ ჰქონდა… ხანდახან როგორ მწარედ რბის დღეთა კამათელი……..) ბოლოს და ბოლოს გვეღირსა და დაიწყო ის ნანინანატრი წუთები, ოდეს ჩვენ უნდა ვზიარებოდით ერელკეს პროზას. მაგრამ სანამ ერეკლე პროზავდა (პროზვა- პროზაული ნაწარმოების საჯაროდ კითხვა იხ. სულხან-საბა ორბელიანი “სიტყვის კონა”), შესავალი სიტყვა პოეტმა პაატა შამუგიამ წაიკითხა, მან გვითხრა, რომ იგი არ აპირებდა მოსვლას, მაგრამ მაინც მოვიდა, რომ ის ძალიან ცუდად იყო და რომ მას შაკიკი სტანჯავდა და ა.შ. და ა.შ. მოკლედ პაატა შამუგიამ ბოლო ბოლო გაათავა თავის სევდა- ჯანმრთელობანარევი მონოლოგი და ერეკლემაც პროზა. და რაჟამს ერელკემ განახვნა ბაგენი თვისნი, დარბაზი სმენად იქცა. ეკომ (როგორც მას მეგობრები და ჟურნალისტები იხსენიებენ და არამც და არამც უმბერტომ) დინჯად დაიწყო თავისი მოთხრობების კითხვა. თემატიკა მრავალფეროვანი იყო: გენიტალიები, ინცესტი, ონანისტური ეპიზოდები ოჯახური ცხოვრებიდან, სექსუალური ფანტაზიები ოჯახის წევრების შესახებ, პატრიოტთა ბანაკები, ჰომოსექსუალური კავშირები რეზერვისტებს შორის საქართველოს ჰიმნის ფონზე, ავტობუსში ჭყლეტვისგან გამოწვეული უნებლიე ერექციები, აფხაზეთი, მასობრივი მკვლელობები, მოკლედ რა გინდა სულო და გულო. ვუსმენდი და ვგრძნობდი, რომ რაღაც მისტიური ტრიალებდა ჩემს თავს. სულგანაბული დარბაზი კი გენიტალიების ყოველ ხსენებაზე დიონისურ სიცილში იძირებოდა. საკმარისი იყო ამომავალ ვარსკვლავს წარმოეთქვა სიტყვა “პენისი” და დამსწრე საზოგადოება მთვრალი ბახუსივით მორთავდა ხარხარს. და რადგან ასეთი სიტყვები ბევრი იყო, მსმენელი მთელი საღამოს განმავლობაში იუმორის თბილ ტალღებში ჭყუმპალაობდა. ავტორი სტოიკური მოთმინებით იტანდა სიცილს და სანუკვარი სიჩუმის ჩამოვარდნისთანავე გვაბრუნებდა მარადიული ლიტერატურის ოკეანეში. შიგადაშიგ გამომცემელი ბაკურ სულაკაური დარბაზს თხოვნით მომართავდა, რომ არავინ არ შემდრკალიყო “ამომავალის” გენიის წინაშე და თამამად დაესვათ კითხვები. კითხვები უმეტესად კომიკური ხასიათისა იყო, თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ რამდენიმე მცდელობა მაინც გამოიძებნა საიმისოდ, რომ უკეთ ჩავწდომოდით ეკოს ტალანტს. მაგალითად იყო შეკითხვა იმის შესახებ, თუ რა არის მისთვის ლიტერატურა, რაზეც გვიპასუხა, რომ ლიტერატურა და საერთოდ წერა ონანიზმი ყოფილა (ჩემდა სამარცხვინოდ უნდა გითხრათ, რომ ამ ფრაზის შემდეგ ცოტა შემეშინდა და მეყსეულად გადავიფიქრე ავტორისთვის ავტოგრაფის გამორთმევა).
ბოლოს და ბოლოს დრომ თავისი გაიტანა და წიგნის პეზენტაციაც დამთვრდა. უცაბედად ვიფიქრე, რომ დამთავრება და რაღაც საშინელების დასაწყისი ერთი იქნებოდა, ვიფიქრე, რომ თუ ზეცა არ დაგვეცემოდა თავზე, მართლმადიდებელ მშობელთა კავშირი მაინც დაგვარბევდა, მაგრამ არაფერიც არ მომხდარა. ასეთი წვრილმანების გამო ზეცა ხომ არავის ეცემა თავზე. (ნურვინ დამძრახავთ, თუკი მიხვდებით, რომ ეს პასაჟი ზეცისა და წვრილმანების შესახებ ჯოზეფ კონრადის რომან “წყვდიადის გულიდან” მაქვს მოპარული). რადგან საღამოს ჩემეულ, უკიდურესად სუბიექტურ აღწერას მოვრჩი, მინდა რამდენიმე სიტყვით “ამომავალის” მწერლურ ტალანტსაც შევასხა ხოტბა. უნდა აღინიშნოს, რომ დეისაძის მოთხრობები ცოტა არ იყოს გაუგებარი რამაა ჩემი მოკლე ჭკუისთვის. სტილის თვალსაზრისით ისინი უფრო ლექსებისა და ოთხმოცდაათიანი წლების ქართული პორნოლიტერატურის ნაზავს უფრო გავს ვიდრე მოთხრობებს. გარდა ამისა სიუჟეტური თვალსაზრისით ისინი ძალიან ბანალურია და დაახლოებით მსგავსი ფრაზებით მთვარდება: “ჩვენ ერთად გავათავეთ” ან “მერე ერთმანეთს მოვუწუწნეთ”. ენობრივი თვალსაზრისითაც დიდი ვერაფერი ხვითოა. მიუხედავად იმისა, რომ თავად ავტორი გვარწმუნებს, რომ ბიჭობაში ქურდობაზე აცხადებდა პრეტენზიას, აშკარაა რომ ის და ქართული ჟარგონი ისე არიან ერთმანეთთან როგორც ვირი და თევზი. რაღაც ეჭვი მეპარება, რომ რომელიმე ქართველი კაი ბიჭი თავის “სიამაყეს” პენისად მოიხსენიებდეს, მომავალზე ხომ არაფერს ვამბობ. რა არამად ჩაუვლია ეკოს თავზე ქუჩის აკადემიას….
“ამომავალს” სხვათაშორის ტროპმეტყველებას უქებენ და ამაშიც დიდად ვერაფრით დაიკვეხნის, თავად წიგნის სათაურიც ხომ ტროპია, მაგრამ რათ გინდა? სახარებისეულ სიუჟეტთან საერთო არაფერი აქვს და არც მოთხრობების კრებულის შინაარსობრივ მხარეს აღწერს. რა საჭიროა შიშველი ტროპი, რომელსაც არანაირი შინაარსი არ აქვს? მითუმეტეს ისეთ კრებულში რომელსაც რელიგიურ-სოციალურ-პოლიტიკური კრიტიკის პრეტენზია აქვს და სურს, რომ საზოგადოების გამოსაფხიზლებლად მის წყლულებს დააყაროს მარილი.
“ამომავალს” და მის გუშემატკივრებს პრეზენტაციაზე აშკარად ეტყობოდათ, რომ ისინი დარწმუნებულნი იყვნენ, რომ საქმე ბოლო წლების ქართული ლიტერატურის უდიდეს ნოვაციასთან ჰქონდათ, მაგრამ აქაც მსურს იმედი გაგიცრუოთ. პორნოგრაფია თუ გსურთ იხილოთ გადახედეთ ქართულ პორნოგრაფიულ პრესას გაზეთები “ძინ-ძინის” და მისთანანის თამადობით. თუ ეპატაჟი გაინტერესებთ, თანაც ოჯახის წევრების თემაზე, ზაზა ბურჭულაძეს მიმართეთ. თუ მასობრივი მკვლეოლობები გხიბლავთ ნიკუშა ანთაძის “ახალგაზრდა სერიული მკვლელის მოგონებები” გადაიკითხეთ. სრულებითაც არ არის საჭირო შრომატევადი კვლევა იმის მისახვედრად, რომ “საიდუმლო სირობა” ნოვაციაა არაა, ამისთვის უბრალოდ მეხსიერების ოდნავი დაძაბვაც კი კმარა.
სტატიის ბოლოს, სტატიის დასაწყისს მინდა დავუბრუნდე, სადაც პროვინციალიზმზმე ვსაუბრობდი. აკი ვთქვი ჩემი მიზანი რეცენზიის დაწერა არ არის მეთქი. ჩემთვის პრობლემა ის კი არ არის, რომ ერეკლე დეისაძემ “საიდუმლო სირობა” დაწერა, არამედ ის, რომ ქართულ “მოწინავე” საზოგადოებას იმის შნოც კი არ აქვს, რომ მწერალი და „ლუზერი” ერთმანეთისგან განასხვავოს. ამის დასტურად კი კაფე “ლიგამუსში” პენისის ხსენებაზე ამტყდარი ხორხოცი კმარა. მხოლოდ იმიტომ, რომ უცენზურო სიტყვებს ხმარობ მწერალი ვერ გახდები, ვერც საზოგადოებისთვის მტკივნეული თემების უნიჭო გაბაიბურებით გახდები მწერალი. მწერლობა პირველ რიგში ენის ფლობას მოითხოვს. კარგად მესმის რომ აწმყო ისეთ პირობებს სთავაზობს გამომცემლებს, რომ ისინი იძულებულნი არიან “საიდუმლო სირობის” მსგავს წიგნებზე დადონ ფსონი და არა კლასიკაზე. მაგრამ მაინც ვთვლი, რომ თუ გამომცემელს სურს მომავალში საქართველოში ლიტერატურული პროცესი განვითარდეს, უპირველეს ყოვლისა ისეთი წიგნების გადმოქართულება უნდა დააფინანსონ, რომლებიც მსოფლიო კლასიკაა (ბოლო წლებში კი სამწუხაროდ ამის მხოლოდ ერთეულ შემთხვევებს თუ გავიხსენებ). ამის საშუალებით შესაძლებელი იქნება მართლაც თავისუფალი და კარგი მწერლობის გაჩენა საქართველოში. თუნდაც იმ დონეზე მაინც მივალთ, რომ პენისის ხსენება და იუმორი ერთმანეთის სინონიმები არ იქნება. ძალიან მწყდება გული, რომ ქართველი გამომცემლების უმეტესობა სრულებითაც არ ზრუნავს იმაზე, რომ გემოვნებიანი მკითხველი ჰყავდეს.
ბაკურ სულაკაური გამომცემლობა, რომელიც ალბათ ერთერთი ყველაზე მსხვილია საქართველოში, როგორც ჩანს მხოლოდ კომერციული პრინციპებით ხელმძღვანელობს, კომერცია კი აბა რა მწერლების საქმეა?

P.S.
იმისთვის რომ ძალიან არაობიექტური არ მოგეჩვენოთ, ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობაში აწ უკვე დაბეჭდილი “საიდუმლო სირობის” წიგნის ყდის უკანა მხარეს მიწერილ ანოტაციას გთავაზობთ, თუ დაგაინტერესებთ გადაიკითხეთ ბუმბერაზი კლასიკოსები:
“ერეკლე დეისაძის სადებიუტო კრებული, “საიდუმლო სირობა”, ახალგაზრდული პროტესტის კლასიკური მაგალითია. ახალგაზრდა ავტორი დაუფარავად აშიშვლებს ჩვენი საზოგადოების ტაბუდადებულ თემებს და საკუთარი პოზიციის ხაზგასასმელად სოციალურ, პოლიტიკურ და რელიგიურ სატირას მიმართავს. ამ სამმაგი სატირის, დაუფარავი ამბოხისა და არაპოლიტკორექტულობის მიზანია, მკითხველს კრიტიკული თვალით დაანახოს არსებული ესთეტიკური და მორალური შეხედულებები. ეს პროვოკაციული წიგნი პრობლემატიკით ქართული სივრცის კუთვნილებაა, არსით კი მსოფლიო ლიტერატურულ პროცესს ეხმიანება – თხრობის ორიგინალურობით, მეტატექსტური თამაშებითა და ირონიული ტროპებით, ეპატაჟით გაჯერებული “საიდუმლო სირობა” ნამდვილ პოსტმოდერნისტულ კრებულად შეიძლება ჩაითვალოს.”

Facebook Comments Box