ვსაუბრობთ მხოლოდ ლიტერატურაზე
”ესაუბრა” ნუგზარ შატაიძე
რევაზ ინანიშვილი წამდაუწუმ მამუნათებდა “ბატონ რეზოს” ნუ მეძახიო. აბა, რა დაგიძახო-მეთქი?! უბრალოდ – რეზოო. რამდენჯერმე ვცადე, მართლაც ასე მიმემართა, მაგრამ არ გამომივიდა. ბოლოს იმანაც ჩაიქნია ხელი.
კინოსტუდიაში ერთად ვმსახურობდით. ხელფასის დღეს წამოვიდოდით დიდუბეში – გამოფენის გადმოსწვრივ ერთი უხეირო სასაუზმე იყო, იმ სასაუზმეში შევაწვევინებდით ორ მწვადს, ავიღებდით ცოტა ყველს, მწვანილს, ორ ბოთლ “კახეთს”, დავდგებოდით მარმარილოსქუდიან მაღალ მაგიდასთან და თან ვსვამდით, თან ვსაუბრობდით. სწორედ იქ მოგვივიდა აზრად, წავსულიყავით ვაშლოვანის ნაკრძალში, მაგრამ ოცნება აუხდენელი დაგვირჩა.
გული მწყდება, რომ მაშინდელ ჩვენს საუბრებს არ ვიწერდი.
მახსოვს, ვლაპარაკობდით სოფელზე – ვენახზე, წისქვილზე, საქონელზე… ძალიან ხშირად ვიგონებდით გაზაფხულის თვალუწვდენელ, გაშლილ მინდვრებს. შორიდან ვინმეს ყური რომ ეგდო, თოხს გამოქცეული გაქალაქელებული სოფლელები ვეგონებოდით.
ლიტერატურაზე საუბარს გავურბოდით, არც გამოგვდიოდა.
ახლა, როცა რევაზ ინანიშვილი აღარ არის და მე მის “სამაგიდო რვეულებს” ვკითხულობ, სურვილი მიჩნდება ეს დანაკლისი რამენაირად ავინაზღაურო. ამ, ცოტა არ იყოს, ხელოვნურ “ინტერვიუსაც” ამიტომ გთავაზობთ.
– ბატონო რეზო, რას იტყვით, მაინც რატომ უჩნდება ადამიანს წერის სურვილი?
– ახალგაზრდობის უდიდესი ნაწილი ხელოვნებაში მოდის ჟანრთა ფორმებში გათვითცნობიერებული და ამ ფორმებით ნაბიძგები, რომ ისინიც შესძლებენ ამგვარ რამეების კეთებას. მათ ჯერ სათქმელი კი არ აწუხებთ, ყოფიდან ამომავალი რაიმე მოძღვრება კი არ აწუხებთ, აწუხებთ მხოლოდ სხვათა მიერ უკვე შექმნილი ფორმა და ეს წუხილი აძებნინებს სათქმელს. ამიტომაცაა ფორმათა ესოდენი მოზღვავებულობა და სათქმელის სიმწირე…
ვიღაც კაცი ეუბნებოდა ვიღაც კაცს: – გასაოცარ მოთხრობებს წერს ჩემი გოგონა. ჯერ თორმეტი წლისაა და, თუ არ სჯობს მისი ნაწერები “ცისკარში” რომ იბეჭდება, იმ მოთხრობებს, არაფრით ჩამორჩება, ძმაო.
ცივმა ჟრუანტელმა დამიარა სხეულში, – თვალწინ დამიდგა, როგორ დგას გაუთხოვრად დარჩენილი, ყბებაბუსუსებული ქალი თვალებგადაწყალებულ რედაქტორთან და როგორ დაეძებს ის რედაქტორი სიტყვებს მაგიდაზე…
მე გეტყვით, რატომ ვწუხვარ, ბავშვებს ხელოვნებისაკენ რომ უბიძგებენ მშობლები ე.ი. უნდათ გაზარდონ მხატვრებად, მუსიკოსებად, მწერლებად. თუ ისინი კარგი ხელოვანნი არ გამოვლენ, საცოდავები იქნებიან სხვების თვალში, თუ კარგები – მაშინ ტანჯულნი ცხოვრებაში.
აი, ბეთჰოვენი: “ჩემი ტანჯვისაგან ვქმნი სხვათა სიხარულს”.
ადრე, ახალგაზრდობაში ძალიან მშველოდნენ წიგნები. წავიკითხავდი კარგ რამეს და მეც გამიჩნდებოდა იმგვარი წერის სურვილი. ახლა, სიბერის კარიბჭესთან, თითქოსდა მრავალჯერ მსმენია ყოველ მათგანში ნაუბარი და მოწყენა მიპყრობს. მირჩევნია, ქუჩაში გავიდე და, უბრალოდ, ფოთლების ციმციმს ვუყურო. ისინი უფრო მეტს მეუბნებიან, ვიდრე წიგნები.
– “სამყაროს პოეტური აღქმა” – რა არის ეს, ადამიანის თვისება თუ გამორჩეულთა ხვედრი? ამგვარი აღქმა ხელს ხომ არ გვიშლის ცხოვრებისეული წარმატების მიღწევაში?
– “სამყაროს პოეტური აღქმა” წყაროა ტკივილებისა. სხვაზე რომ არაფერი ითქვას, მშვენიერება ხომ თვითონ შეიცავს ტკივილს. მაგრამ იგივე აღქმა წყაროა სიმტკიცისაც. ესაა სწორედ ის, რაიც მშველის, რომ არ გავბოროტდე. მამადავითის თავზე ხეების კენწეროზე წამოდებულ ნისლს შეუძლია ბევრი რამ მაპატიებინოს ბევრისთვის.
ლირიკის, ლირიზმის წინააღმდეგ გალაშქრება, გალაშქრებაა პიროვნების, პიროვნულის წინააღმდეგ. ამ სახის ბრძოლა ხელს აძლევს ადამიანთა თავიანთ ნებაზე მართვის მსურველთ, ამ მართვის სადავეთა მპყრობელებს. რაც უფრო მოსწყდები, დაშორდები შენს თავს და ორივე ხელით ჩაებმები მპყრობელთა მიერ გაჩაღებულ ფერხულში, მით უკეთესია მპყრობელობისათვის.
ჩვენ უკვე ნაკლებად გვჯერა სილამაზის ძალისა. ეს იმიტომ, რომ ვერ ვასწრებთ, ჩავწვდეთ ნამდვილ სილამაზეს, ძალიან “დაკავებულები ვართ” რაღაც უფრო მნიშვნელოვანებით.
– წეღან ბრძანეთ, კარგი მწერალი ცხოვრებაში ტანჯულიაო. თქვენ ხომ არაერთი შედევრის ავტორი ბრძანდებით, ნუთუ ეს არ არის ბედნიერება?!
– ბედნიერი მწერალი… ცოცხალი ბედნიერი მწერალი უკვე საცოდაობაა. იგი უკვე მოწყვეტილია მთავარს – ჭეშმარიტების ტანჯვით მაძიებელ სულს, იგი უკვე აღარ განიცდის სხვათა მოთქმა-გოდებას, აღარ განიცდის მათ მარტოობას.
* * *
ზოგჯერ ისე გამკვრივდება წუხილის ბურუსი, სტრიქონებს ვეღარ ვხედავ…
ხომ ადვილია, – გადმოიღე რვეული და ჩაწერე, რასაც ფიქრად გაივლებ? ადვილია, რა თქმა უნდა, მაგრამ ზოგჯერ დადგება ხოლმე დღეები, თვეებიც კი, სტრიქონი რა არის, სტრიქონსაც კი ვეღარ ვიწერ. ამაოდ ვჯდები მაგიდასთან ქედდახრილი, ამაოდ ვაწვალებ კალამს… მაშინ ქვეყანა თითქოს განათებულია ყოველის მხრივ, თითქოს დაკარგული აქვთ ჩრდილები საგნებს, არის სიმშრალე, სიმშრალე და არავინ მოითხოვს არაფერს…
მერე, როდის-როდის, პატარა საავდრო ღრუბელივით გაიკვანძება ჩრდილი, ჩაფიქრდება ქვეყანა, ჩაფიქრდებიან საგნები, თითოეული ფოთოლი რაღაც კონკრეტული სურვილით დაიწყებს თრთოლვას, ერთი ამოიღებს ხმას და აყიჟინდებიან უამრავნი. მაშინ უკვე – მოასწარი და ჩაიწერე. სწრაფად, სწრაფად, რადგან უკვე იცი, რომ ამ დღეებს, ადრე თუ გვიან, ისევ მოჰყვება მშრალი ნათელის, მაგრამ მუნჯი დღეების წყება.
– ბატონო რეზო, ხშირად გსაყვედურობდნენ, რომანებს არ წერსო. ერთი კრიტიკოსის ნააზრევს შეგახსენებთ: “გვხიბლავს ის დიდი სითბო, ადამიანური სიკეთე, რაც მწერალმა სტრიქონებს გააყოლა, მაგრამ ზოგჯერ ჩნდება ფიქრი, რომ მან თავის დიდ შესაძლებლობას თითქოს განგებ შეაკვეცა ფრთები – უარყო, როგორც წმინდა ეპიკური, ისე კონცეფციური პროზა – უარყო გმირი – დიდი ვნებების, წუხილის, ოცნების ხატი”…
– ამის დაწერისას კრიტიკოსს წინ ედო “უფსკრული ქალაქში”. ეს პატარა მოთხრობაც კი უკონცეფციო ყოფილა მისთვის. უთუოდ უკონცეფციოა ტაკუბოკუს ლექსიც: “На песчанном белом берегу островка в Восточном океане я, не стирая влажных глаз, с маленьким играю крабом”.
პოეტები, მათ შორის ჩემნაირი პროზაიკოსი პოეტებიც, ყოველდღიურად იტანჯებიან ერთი რამის შეგრძნებით: წუთებად და წამებად ათვლილ ჩვენს საუკუნეში ისინი ვერ მუშაობენ სტაბილურად, გეგმიანად. დადიან, დაყიალობენ და მხოლოდ მაშინ მიუსხდებიან სამუშაო მაგიდას, როცა მზა ლექსი, ანდა ნოველა ჩაწერასღა მოითხოვს.
სულ სხვაა რომანისტი. რომანისტი დილით დანიშნულ დროზე დგება, მიუჯდება მაგიდას და შეუდგება თანაზომიერ მუშაობას. ყოველდღიური ნორმის შესრულება მას კარგ ხასიათზე ამყოფებს, ეპოქის რიტმში ზის.
სრულიად გამორჩეული სახეებიც აქვთ ქუჩაში რომანისტებს.
თავგზას მიბნევს დიდი მასშტაბის ნგრევები, რომელთა საფუძველზე შემდეგში უნდა აღმოცენდეს ახალი დიდი ნაგებობანი. აქედან მომდინარეობს, ეტყობა, ის მორიდებულობაც, რომანს რომ არ ვეჭიდები არასოდეს.
მწერალი უნდა წააგავდეს მწირს, რომელიც ბრძოლის ველზე დადის და წყლულებს უხვევს დაჭრილებს. ეს მწირი, თვითონ გადამტანი ათასგვარი ჭირ-ვარამისა, თავისი სიმშვიდით ნუგეშს უნდა უნერგავდეს სულაკტკივებულებს, ათბობდეს შეციებულთ, აწყნარებდეს, მიწისკენ ეწეოდეს აღზევებულთ, აპარპაშებულთ.
მე მაინც დავწერ. არ ვიცი, ვისთვის, დიდებისა თუ პატარებისთვის, მაგრამ მაინც დავწერ ქალაქის განაპირა ხრიოკებში ტანჯვით მცხოვრებ ხეებზე, ადამიანთა მიერ ჩარგულ და მუდმივი ტანჯვისთვის განწირულ ხეებზე, ზედ შემომსხდარ ჩიტებზე, ნაადრევად დაცვენილ მათ დახრუკულ ფოთლებზე, წყრომით დამავალ დიდ ჭიანჭველებზე.
© “არილი”