სტატიაში ნახავთ წიგნებს, რომლებიც გამორჩეულია სალმან რუშდის შემოქმედებაში და მის გაცნობაში დაგეხმარებათ:
შუაღამის შვილები (1981)
„შუაღამის შვილები“, სალმან რუშდის ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული რომანი, სალიმ სინაის ამბავს მოგვითხრობს. კაცის, რომელიც ინდოეთის ისტორიის უმნიშვნელოვანეს მომენტში იბადება – 1947 წლის 15 აგვისტოს, ზუსტად შუა ღამით. ამის შედეგად, სალიმს სჯერა, რომ მთელი ისტორია მას უკავშირდება. ნერუდან -ინდირა განდიმდე, ჩინეთთან ომიდან – ბანგლადეშის შექმნამდე – ყველაფერი მის გამო ხდება.
„შუაღამის შვილები“, რომანის სიტყვებითვე რომ ვთქვათ, „ცხელი, ხმაურიანი, ხალხით გადაჭედილი“ ამბავია, ზღაპრული და სატირული მონათხრობი, რომელიც გიუნტერ გრასსა და გაბრიელ გარსია მარკესს მოგვაგონებს, მაგრამ, სინამდვილეში, აქ რუშდი ქმნის რაღაც სრულიად ახალს და მათგან განსხვავებულს.
გამოცემიდან 40 წლის შემდეგ ეს მხიარული, ამბიციური, ორიგინალური რომანი კვლავ მკითხველების ფავორიტია. ის ერთადერთი წიგნია, რომელმაც ბუკერი სამჯერ მოიგო (1981 წელს, შემდეგ Booker of Bookers – 1993 წელს და მესამედ 2008 წელს – Best of the Booker).
ეშმაკეული აიები (1988)
ზამთრის ერთ დილას, გარიჟრაჟზე, ტერორისტების მიერ გატაცებული თვითმფრინავი ლამანშის თავზე აფეთქდა. ნამსხვრევებსა და ათას უსარგებლო ნივთს შორის ორი ადამიანი მოფრინავს – მთელს ჰინდუსტანში სახელგანთქმული მსახიობი ჯაბრაილ ფარიშტა და მავანი სალადინ ჩამჩა, 1001 ხმის პატრონს რომ ეძახდნენ… ერთმანეთს ებღაუჭებიან, მოფრინავენ, მოიმღერიან, მერე კი ზღვაში ჩაცვივდებიან და, რაღაც სასწაულით გადარჩენილებს, ტალღები ალბიონის დათოვლილ სანაპიროზე გამორიყავს. ცხადია, სასწაულია ეს ყველაფერი, ოღონდ – საორჭოფო: ჯაბრაილს წმინდანის ბაკი ადგას თავზე, სალადინ ჩამჩა კი ერთ რაღაც გაბანჯგვლულ, ფლოქვებიან, რქოსან არსებად ქცეულა. ვიღაცამ უეჭველად კეთილისა და ბოროტის დაუსრულებელი ბრძოლის ასპარეზზე გამოსაყვანად არჩია ისინი, ოღონდ რომელი რომელია მათ შორის?..
რუშდის მეოთხე რომანი, „ეშმაკეული აიები“ დიდი დაპირისპირების მიზეზად იქცა. ბუკერის მოკლე სიაში მოხვდა, თუმცა გამოქვეყნებიდან ერთი წლის შემდეგ რუშდის წინააღმდეგ ფატვა გამოაცხადეს, რის გამოც იძულებული გახდა, დამალულიყო. ამ პერიოდში ის სიტყვის თავისუფლების მხურვალე მხარდამჭერი და პენცენტრის (რომელიც ლიტერატურასა და გამოხატვის თავისუფლებას უჭერს მხარს) დიდი გულშემატკივარი გახდა. შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ამ შემთხვევამ მისი ცხოვრება რადიკალურად შეცვალა.
წარმოსახვითი სამშობლო: ესეები და კრიტიკული წერილები 1981-1991 (1991)
„მიგრანტი, ალბათ, მეოცე საუკუნის ისტორიის განმსაზღვრელი ცენტრალური ფიგურაა“ – წერს რუშდი. იგი ბევრ პრობლემას ეხება თავის ესეებში, მათ შორის რასიზმს, ბრიტანული კოლონიის მემკვიდრეობას და ა. შ. ასევე მოიხსენიებს იმ ავტორებს, რომელთა ნაწარმოებებმაც შთააგონა. წერს მისი თანამედროვეების, მაგალითად, ჯულიან ბარნსის შესახებ, ახსენებს იტალო კალვინოსაც.
წიგნი ექვს ნაწილად არის დაყოფილი: შუაღამის შვილები; ინდოეთისა და პაკისტანის პოლიტიკა; ლიტერატურა, ხელოვნება და მედია; მიგრანტების გამოცდილება; პალესტინის პრობლემა. წაკითხვა კი ავტორთან გულწრფელ დიალოგს ჰგავს. მკითხველი, შესაძლოა, არ დაეთანხმოს რუშდის ზოგიერთ მოსაზრებას და კამათის სურვილი გაუჩნდეს, მაგრამ მისი მთავარი ღირსებაც ესაა – დააფიქროს მკითხველი სხვადასხვა საკითხზე და განსხვავებული პერსპექტივით დაანახოს ის, რაზეც წერს. ამიტომაც ის, თუ როგორ გაიგებენ ამ წიგნს, მკითხველების მსოფლმხედველობასა და შეხედულებებზეა დამოკიდებული.
კიხოტე (2019)
რუშდის ერთ-ერთი ბოლო რომანი, რომელიც ბუკერის მოკლე სიაში მოხვდა, ამტკიცებს, რომ 40 წლიანი კარიერის შემდეგაც შეუძლია მწერალს ძველებური, მისთვის დამახასიათებელი ენერგიით, წარმოსახვითა და იუმორით წეროს და შეინარჩუნოს ყველაფერი ის, რამაც იგი პოპულარულ ავტორად აქცია.
რუშდი დონ კიხოტს ერთგვარ პლაცდარმად იყენებს და გვიამბობს ამბავს ამბავში. ესაა სატირა სატირის ძალაზე. ამავე დროს, ეს სიყვარულის ისტორიაცაა, რომელშიც სერვანტესის კლასიკური ტექსტის ექო ისმის.
წიგნი, შეგვიძლია, თანამედროვე ლიტერატურისადმი მიძღვნილ სასიყვარულო წერილადაც ჩავთვალოთ (რუშდის ძალიან უყვარს თანამედროვე ლიტერატურა და კარგადაც ესმის). აქ ხშირად შეხვდებით ალუზიებს, მინიშნებებს თანამედროვე კულტურაზე, გაგახსენდებათ სხვა ლიტერატურული ნაწარმოებები, ხოლო მთავარ გმირს დიდხანს ვერ დაივიწყებთ.
სიმართლის ენები (2021)
სიმართლის ენები რუშდის შთამაგონებელი და დამაფიქრებელი ესეების კოლექციაა, რომელიც მკითხველს ამაღელვებელ მოგზაურობაში ეპატიჟება. თემატურად მრავალფეროვან კრებულში წაიკითხავთ ლიტერატურაზე, პოლიტიკაზე, ადამიანის უფლებებზე და არამარტო. აქ საუბარია შექსპირზე, სერვანტესზე, თავისუფლებაზე, ახალ წელზეც კი. მათი ნაწილი რუშდის საჯარო გამოსვლებისა და ლექციების ადაპტირებული ვერსიებია.
საბოლოო ჯამში, ეს წიგნი დამაჯერებელი არგუმენტია სიტყვის თავისუფლების დასაცავად.
ორი წელი, რვა თვე და ოცდარვა ღამე (2015)
სალმან რუშდის 2015 წელს გამოცემული რომანი გვიამბობს ზღაპრული სამყაროდან დედამიწაზე გამოხმობილ ჯინებზე, რომელთა რისხვა მეხად და ქარტეხილებად დაატყდა ქვეყნიერებას; ესაა მომავლის პერსპექტივიდან დანახული ამბავი კაცობრიობის სასჯელად მოვლენილ უკონტროლო ძალაზე, რომელიც, როგორც ზღაპრებში, ისევ და ისევ ადამიანის გონებით იმართება.
რომანის სათაური 1001 ღამეზე მიანიშნებს, რუშდი კი ჩვენი შეჰერეზადაა, რომელიც დაუვიწყარ ამბებს გვიყვება და ფრაგმენტული თხრობით აცოცხლებს პერსონაჟებს, რომლებიც უჩვეულო თავგადასავლებში ეხვევიან.
© არილი