უოლეს სტივენსი – უჩუმარი ყოფის შესახებ და სხვა ლექსები

ინგლისურიდან თარგმნა ზვიად რატიანმა

უოლეს სტივენსი (1879 – 1955), პოეტი და ესეისტი, მეოცე საუკუნის ამერიკული მოდერნიზმის ერთ–ერთი ცენტრალური ფიგურა, ცხრა პოეტური კრებულის ავტორი, ბოლინგენისა და პულიტცერის პრემიების ლაურეატი.

 

უჩუმარი ყოფის შესახებ

პალმა გონების განაპირას, უკანასკნელი

ფიქრის მიღმა, აღიმართება

ბრინჯაოს ძეგლივით.

 

ოქროსფრთიანი ჩიტი ტოტზე

გალობს ჩვენი გონებისთვის მიუწვდომელ,

გულისთვის უგრძნობ, უცხო სიმღერას.

 

და შენ ხვდები, რომ გონება ის არ არის,

რაც გვახარებს ანდა გვამწუხრებს.

ჩიტი გალობს. ბუმბული ბრწყინავს.

 

პალმა სამყაროს განაპირას.

ქარი ნელა დასრიალებს მის ტოტებში.

ჩიტის ბუმბული აალდა და ჩამოიღვენთა.

 

ქალი უმღერის შინ დაბრუნებულ ჯარისკაცს

რაც კლავს, უსისხლო ჭრილობაა.

არავინ ჰყავს, არც მომვლელი, არც ნათესავი,

ვისზეც ის ზრუნავს. ვინც ზრუნავს მასზე.

 

მხოლოდ ის კვდება, ვინც არ დაეცა.

ფეხზე კვდება. ვერაფერი გადარჩება

გარდა იმისა,

 

რაც ყრია თეთრი ღრუბლების ქვემოთ,

ერთად მოხვეტილი, როგორც დავიწყება,

მძინარე ჰაერში.

 

ღრუბლები სოფლის, ქალაქის თავზე,

რომელთაც მგზავრი ესაუბრება

და უჩვენებს თავის ჭრილობებს,

 

ხალხს კი არაფერს ეუბნება,

თუ არ ჩავთვლით შემთხვევით შემხვედრს,

ვინც, რა თქმა უნდა, სულერთია.

 

რამდენს ნიშნავს თავად ადგილი

და რა ცოტას ადამიანი,

ვისაც ამინდზე ესაუბრება

 

უდარდელად, სოფლის ბოლოს, მის განაპირას,

რადგან იცის, არაფერს კარგავს –

ირგვლივ ისედაც სიმშვიდეა.

 

მცირე სიკვდილის ბინადრები

აი, ეს ორნი ქვის კედელთან –

მცირე სიკვდილის ნამცეცები.

ბალახი მწვანეა.

 

მარამ არსებობს დიდი სიკვდილიც –

დავიწყება. უსასრულო

სიმაღლეზე და სიღრმეში, ის

ფარავს ყველაფერს, აბნელებს გონებას.

 

ესენი კი, მცირე სიკვდილის ბინადრები,

კაცი და ქალი, ორი ფოთოლი,

ტოტს ეკვრიან, ვიდრე ზამთარი

გაყინავს ყველაფერს, ვიდრე გაშავდება.

 

უსასრულო სიმაღლეზე და სიღრმეში

უგრძნობია მდუმარების იმპერია,

სადაც უკრავს დასასრულის მუნჯ მუსიკას

უსახო სხეული.

 

ადამიანი თოვლიდან

უნდა ჩაგედგას ზამთრის მზერა,

რათა ხედავდე ფიჭვების დამზრალ,

თოვლით დაზნექილ ტოტებს.

 

უნდა გციოდეს დიდხანს,

რათა ამჩნევდე მოჭირხლულ ღვიებს,

ნაძვებს, გამოხრულს იანვრის შორი

 

მზის კაშკაშით; და არ იფიქრო

ტანჯვის ექოზე ქარის ხმაში,

იშვიათი ფოთლების ხმაში,

 

რომელიც ისმის იმ ქვეყნიდან,

სადაც სწორედ ასეთი ქარი

ასეთივე უდაბურ ველზე

 

ჩაესმის, ვინც მას თოვლიდან უსმენს

და ვინც, თვითონ არაფერი, არჩევს არაფერს,

რომელიც არის, არაფრისგან, რომელიც არ არის.

 

კიდევ ერთი მტირალი ქალი

ამოანთხიე უბედურება

შენი ზედმეტად მწარე გულიდან,

რომელსაც გლოვით ვერ დაატკბობ.

 

შხამი მატულობს სიბნელეში.

ცრემლების წყლიდან ამოდიან

მისი შავი ყვავილები.

 

არსებობის დიდი საბაბი –

წარმოსახვა, ერთადერთი სინამდვილე

ამ გამოგონილ სამყაროში,

 

მარტო დაგტოვებს

მასთან, ვისთანაც ფანტაზია უძლურია,

და შემოდის შენში სიკვდილი.

 

შეშლილი მთაზე

ეს არის ყასბის ხელისგული.

მან მოკუმა მუჭი და სისხლი

გამოისხა თითებს შორის

და დაიღვარა იატაკზე.

სხეული დაეცა.

 

შემდეგ კი, ღამით,

როცა ქარი ისლანდიის

და როცა ქარი ცეილონის

შეხვდნენ ერთმანეთს, მოიყოლეს

ჩემი ტვინი. გაჟონეს აზრებმა.

 

ზღვის შავი ქარი

და მწვანე ქარი

დატრიალდა ჩემ გარშემო.

ჩემი ტვინის სისხლის წვეთები

ეცემოდა იატაკზე, მე კი მეძინა.

 

და მაინც იყო ჩემში ვიღაც,

ვისაც შეეძლო, ცაში აჭრილიყო,

ვისაც შეეძლო, ქარებს აწვდენოდა,

შეეძლო, ქარი დაეფლითა

და თამამად ევლო ღრუბლებში.

 

ქარის ცვლილება

აი, როგორ იცვლება ქარი:

როგორც ფიქრები მოხუცის თავში,

რომელსაც ჯერაც აქვს იმედი,

არავინ იცის, რის.

 

აი, როგორ იცვლება ქარი:

როგორც ფიქრები ადამიანის,

ვინც უარი თქვა ილუზიებზე

და იგრძნო, როგორ შემოცურდა

მის გულში ოცნება.

 

აი, როგორ იცვლება ქარი:

როგორც ფიქრებს დიდებაზე

ცვლის კიდევ უფრო ტკბილი ფიქრი –

შურისძიების.

 

აი, როგორ იცვლება ქარი:

როგორც ფიქრები დაღლილი კაცის,

ვისთვისაც უკვე სულერთია.

 

ჯარისკაცის სიკვდილი

სიცოცხლე იკლებს და სიკვდილი სულ უფრო ცხადია,

როგორც ხდება შემოდგომობით.

მებრძოლი ეცემა.

 

ის არ იქნება სამდღიანი გლოვის საგანი,

არ შეგვაწუხებს თავისი წასვლით,

არ ჭირდება გამცილებლები.

 

სიკვდილს ძეგლი არ ჭირდება – სრულყოფილია,

როგორც ხდება შემოდგომობით,

როცა ქარი უეცრად წყდება.

 

როცა ქარი უეცრად წყდება, მაგრამ ცაში

ღრუბლები მაინც მიცურავენ –

უკვე თავისით.

 

ნოემბრის მხარე

მძიმეა, ისევ გაიგონო ჩრდილოეთის ქარის ზუზუნი

და დაინახო გადახრილი კენწეროები.

 

ირხევიან მძლავრად, ხმამაღლა, ირხევიან არანაკლები

მონდომებით, ვიდრე გრძნობები, არანაკლებით, ვიდრე სიტყვები,

 

და საუბრობენ, გამოთქვამენ საგნების ენით

წმინდა სიმართლეს, რომელიც ჯერ არ ქცეულა  ცოდნად:

 

სასწაულს, რომელიც ჯერ არ მოვლენილა.

როგორც ვიღაც, ვინც გმობს ღმერთს და დედამიწას

 

და ყველაფერს ადამიანურს, ჩაფიქრებული რომ ჩამჯდარა

თავისთავის ფუღუროში, თავისივე წარმოსახულ უდაბნოში,

 

სულ უფრო მძლავრად და ხმამაღლა ირხევიან კენწეროები,

სულ უფრო მძლავრად და ხმამაღლა, მძლავრად და ხმამაღლა.

 

ჯუჯა

მოდის სექტემბერი და ქსელი მზადაა.

ქსელი მზადაა, უნდა ჩაიცვა.

 

ზამთარია, უნდა გაუძლო.

ზამთრის ქსელი, ქარი და ქარი.

 

თუნდაც ფიქრებისთვის წასულ ზაფხულზე.

თავში ჩალის თოჯინაა, ძონძების თოჯინა.

 

მოქსოვილია შენი ტვინი, შენი ტვინი აბლაბუდაა,

ჭექა-ქუხილით გაპობილი, მზით ამომწვარი.

 

სულ ეს ხარ – ჯუჯა, ძაფის გორგალი.

იქსოვები და იქსოვები, რომ ოდესმე ვინმემ ჩაგიცვას.

 

არც ნიღაბი, არც სამოსი, მაგრამ არსება –

ნაგლეჯი მკვდარი ზაფხულისა, არეკლილი სუსხის სარკეში.

 

ჩამომჯდარი ლამფის შუქზე – ლიმნისფერ წრეში

ყავის ფინჯნით… წვერმოყინული.

© არილი