ინგლისურიდან თარგმნა დალილა გოგიამ
შერონ ოლდსი თანამედროვე პოეზიაში ერთ-ერთი წამყვანი ხმაა. ის მრავალი პრესტიჟული ლიტერატურული პრემიის მფლობელია.
შერონ ოლდსი 1942 წელს კალიფორნიაში დაიბადა. მისი პირველი პოეტური კრებული გამოვიდა, როცა ის 27 წლის იყო. თავისი შემოქმედებით პოეტმა ლიტერატურულ სამყაროში გამორჩეული ადგილი დაიკავა. როგორც ჟურნალ Poetry Flash-ის ლიტერატურული მიმომხილველი რიჩარდ სილბერგი ამბობს, „ის წერს იმაზე, რაზეც აქამდე არ დაუწერიათ, ან ისე, როგორც აქამდე არასოდეს დაუწერიათ. მისი ლექსები ნამდვილი შთაგონების წყაროა“.
2012 წელს გამოცემულ კრებულში Stag’s Leap შერონ ოლდსმა მკითხველს მისთვის დამახასიათებელი გულწრფელობით უამბო თავისი განქორწინების შესახებ და პულიცერისა და ტ.ს. ელიოტის პრიზები დაიმსახურა. ტ.ს. ელიოტის პრიზის გადაცემისას, კაროლ ენ დაფმა, ჟიურის თავმჯდომარემ აღნიშნა: „ამ წიგნით შერონ ოლდსმა დაგვანახა, რომ ის მსოფლიო დონის პოეტია. ყოველთვის ვამბობდი, რომ პოეზია ადამიანის სადიდებელი სიმღერაა, ამ წიგნში კი ის ნამდვილად მღერის. ის არაჩვეულებრივად აღწერს გზას დიდი ტკივილიდან ჭრილობის სრულ შეხორცებამდე“.
პრიმიტივი
მსმენია ცივილიზებული ადამიანების შესახებ,
მათი ქორწინება მოიცავს დახვეწილ, გულწრფელ და გონივრულ საუბრებს.
მე და შენ კი ველურები ვართ. პარკით ხელში შემოდიხარ
და უსიტყვოდ მაწვდი.
სურნელით ვხვდები – ხორცის Moo Shu,
გზავნილიც მესმის: წუხელ
გასიამოვნე. ჩუმად
ვსხედვართ, გვერდიგვერდ, ვჭამთ
გრძელ მაჭკატებს. აქა-იქ ცომი სკდება, ხორცი ვარდება,
სურნელოვანი სოუსი იწუწება.
ერთმანეთს ალმაცერად ვუყურებთ, უხმოდ,
ჩვენი თვალის კუთხეები იმ ორი შუბის წვეტებივით ლაპლაპებს,
პარმაღზე რომ დევს, იმის ნიშნად, რომ
აქ მეგობარი მეგობრის გვერდითაა.
ზამთარში სექსის შემდეგ
თავიდან, ყველაფერი მტკივნეულია,
ზეწრის დაფარებაც კი არ შემიძლია,
ყველა ნერვზე
რკინის ფირფიტა მადევს. ვწევარ ჰაერში,
თითქოს ვფრენ სწრაფად, მოძრაობის გარეშე, და
ნელ-ნელა სითბოს ვკარგავ – ცხელი,
თბილი, გრილი, გაყინული, ვიდრე
კანი მთელ სხეულზე არ მეყინება
გარდა იმ ადგილებისა, რომლებიც შეხებისას
ნაკვერჩხალივით ღვივდება. ჩარჩოდან თითქმის ამოვარდნილი
კარის ირგვლივ, და სარკმელის ირგვლივ
ჰოლიდან შემომავალი სინათლე სწორ ხაზებად იწვის და
ჭერზე წვრილ სხივებად ეცემა –
სიხარულით გამოწვდილი ხელები.
სარკეში, ოთახის კუთხეებში სიმშვიდეა, ეს
ის დროა, როდესაც ხედავ, რომ თავად კუთხეა კურთხეული.
ჭაღის შავი სფერო სარკეში უძრავად ჰკიდია – სადღაც ღრმად,
სხეულში საკვერცხეებს ვგრძნობ, მოვერცხლისფრო
ნათურებს ვაშტერდები, იქნებ
საკუთარ საკვერცხეებს ვუყურებ ახლა. ყველაფერი ნათელია –
რასაც ვუყურებ, ნამდვილია და
თანაც კარგი. შეკითხვები ამოვწურეთ.
შენ თბილ, დიდ, გამშრალ
ხელისგულს სახეზე მისვამ ისევ და
ისევ. ისევ და ისევ. როგორც ღმერთი,
ბოლო შტრიხებს რომ ავლებს, ვიდრე
ქვემოთ გამომგზავნის, რათა ამქვეყნად ვიშვა.
თავსხმა
რა ახლოს ვართ ერთმანეთთან, ერთმანეთს მიჩერებულები,
როდესაც ვმსჯელობთ, როდის ვუთხრათ ბავშვებს.
„ასე მგონია, მკვლელი ვარ“ ვლუღლუღებ. „მე ვარ
მკვლელი“ – ხელს მაჯაზე მიჭერს და ამბობს.
ჩემი ხელი ხელში უჭირავს. ის ძველისძველი დივანის
ლურჯ ჩითშია ჩაფლული,
მედუზებით სავსე ღამის ზღვასავით ღრმაა ლურჯი.
იატაკზე ვზივარ. ავცქერი.
თითქოს ქორწინების ბიუროში ვიყო,
გარს მტვერივით რაღაც მაკრავს. ახლა, ამაღამ,
ამ მაგელანის ნისლში სუნთქვა ნაკლებად
მტკივნეულია, ალბათ იმიტომ, რომ იქაურ ღვინოს
სვამს, სადაც მე დავიბადე – ნისლით,
ევკალიპტით, წიწვებით. – მეც
მისი ჭიქიდან ვსვამ. „ჩემი გრიპი არ გადაგედოს“-
მეუბნება – „ჰო, მესმის, გინდა,
გადაგედოს“. მაინც არ უნდა მეთქვა:
ვუთხარი, რომ ვეცდები, გადავიყვარო,
თუმცა, ვიცი, მთელი ცხოვრება
მეყვარება. ამბობს, რომ ვუყვარვარ
როგორც ჩვენი შვილების დედა. ჩემი
ცრემლების ახალ-ახალი დასი
სადინართან აკრობატის ხარაჩოებზე ადის
და ცეცხლოვან ნახტომებს ასრულებს.
ზოგი პირდაპირ გვერდიდან ხტება, და წამით,
წარმომიდგენია ცრემლების თავსხმა, როგორც
ფიტულისთვის ნასროლი დანები, რომ გამოკვეთოს გულში აფეთქებული
მძვინვარება. ის ელავს, მე თავს ვუქნევ.
ისაა ჩემი ერთადერთი იმედი.
პირველი მსოფლიო ომის დასასრული
როგორც ყაყაჩოები საიდუმლო სამალავის
ნაპრალებზე, ადამიანები დედამიწის დაღარულ
ზედაპირზე თანდათან გამოჩნდნენ:
ახლადნაყვავილარ მიწაზე
თხრილებიდან ამოდიოდნენ და
ახალშობილთა მსგავსად, ფეხზე ვერ დგებოდნენ,
არ სჯეროდათ, რომ სიცოცხლის უფლება მიენიჭათ –
ბრძანება მოვიდა: კაცის კვლა შეწყდეს!
მტერს თამამად მიუახლოვდნენ, შოკოლადი და
სიგარეტი გაუწოდეს, სუვენირები გაუცვალეს: ყელსახვევები, მათარები,
ხელი ჩამოართვეს, ზოგიერთები ჩაეხუტნენ კიდეც.
ამ დროს ლონდონში, ერთმანეთისთვის უცხო,
სასჯელის გადავადებით აღტკინებული ქალები და კაცები
პირდაპირ დერეფნებში და ქუჩებში შეწყვილდნენ.
და ცხრა თვის შემდეგ,
ზუსტად ისე, როგორც ის ადამიანები გამოჩნდნენ
თხრილებიდან – ჯერ თავი, მერე მოდის სხეული –
ქალის წიაღიდან ამოიყვანეს ჩვილები –
მეორე მსოფლიო ომის ჯარისკაცები.
ვოგის ფოტოსესია
მითხრეს, რომ ბევრი ხალხი არ იქნებოდა –
თმა, კოსმეტიკა, განათება,
ორი სტილისტი, ფოტოგრაფი,
ოპერატორი, ორი
ასისტენტი, მძღოლი, და ორი დამხმარე, ახალგაზრდა
სტაჟიორები; მაგრამ მაინც ვერ წარმოვიდგინე
ყველა ერთად, ერთ დიდ, კაშკაშა პავილიონში.
შერიმ ამოიღო შუასაუკუნეების იარაღი,
და, ორივე თვალის
პაწაწინა ფაფუკი წამწამები დამისუსხა ერთხელ,
და ქუთუთოზე ყველა ფორი
შემეკუმშა ერთხელ. შემდეგ პატარა ფუნჯები მოიმარჯვა
და ფერად საპოხში ჩაყო,
ფერები – ადრიანი გაზაფხულის ტყის,
ჯერ რომ არ აყვავებულა. მე ვთქვი:
„ასე მგონია, დედა კურდღელი ხარ,
მაძინებ და დახუჭულ თვალებზე მეფერები“.
ვუთხარი, რომ წამოსვლის წინ, გარიგება დავდე
საკუთარ შიშთან, რომ
რადგან არც ისე სიმპატიური ვარ, ჩემს სახეს გამოჩენის
რცხვენია, – (ჰო, ასეა. ) – გარიგების
მიხედვით კი, ნაკვთები ქრება,
როცა ვინმე მიყურებს,
მხოლოდ სულს ხედავს, ცვალებადი
ფერის სწორ ოვალს, ჩარჩოდ ოდესღაც შავი, ახლა უკვე ვერცხლისფერი
თმის მასალა რომ გამოუყენებია,
შერი ჩემს მილულულ ხედვის ორგანოებს მოეფერა,
ჩუმად დალოცა. შემდეგ ფერნარდოს ხელებმა
თმა გამიჭიმა, და გვირაბივით რაღაცაში გაატარა. თუ
ძაბრივით… მის ხელისგულებში, ჩემი თავიდან შორს,
თმა დაემსგავსა მდინარეს, ხელისგულები კი მშვიდ ნაპირებს,
მისი მოკრძალებული თითები მძიმე წყალში დალივლივებდნენ, თითქოს
ქალთევზები ყოფილიყვნენ ზღვაში, ან ნიმფები
ნაკადულზე, ან დრიადები ფოთლებში. მერე, გარეთ,
ნისლში, ბალახზე, ერთიანად სველი ბუჩქის გვერდით,
მარკმა თქვა – ჰო, ეგაა. ნიკაპი ოდნავ
ჩამოუშვი, მიაბრუნე, უფრო ნელა, ნიკაპი
ქვევით, ჰო. აი, ასე! – და შემდეგ ჩვენს შორის ყველაზე
მაღალმა, ტანადმა,
ვეება ქოლგა აიტაცა,
ფერნარდო ჩემსკენ გამოფრიალდა და თვალიდან
ერთი ღერი თმა გადამივარცხნა. მთელი საათი
ერთად ვცეკვავდით, სინათლის ზოლზე, ნელ რიტმში,
ცხრა თუ თორმეტი გრაცია ერთ მოძრაობას ვასრულებდით,
ჩემი სახეც იქ იყო, ხილული
ოაზისი, მის გარშემო დავნარნარებდით. ბოლოს,
დაბალი, ოვალური, ბებერი წაბლის
ხის მერხის სანახავად წავედი. იქვე ორი ახალგაზრდა დამხმარე იდგა –
ერთი ძალიან მაღალ კიბეზე, მეორე კი
დეკორაციებთან, –
ბალახის და ჟინჟლის ოსტატები,
და კიდევ მცენარეების.
ვისაუბრეთ, და შემდეგ, ერთმანეთს როცა დავცილდით
და ისინი ჩემს უკან ფოთლების სველ ჩრდილში დარჩნენ, ერთმა მომაძახა:
„ძალიან მოგვწონს თქვენი წერილი ლაურა ბუშისადმი“! მე
მივბრუნდი. – აი, ისინი ჩემს წინ იდგნენ, – დედამიწის
სული, დედამიწის სულისკვეთება. გავძახე:
„გმადლობთ!“ და შემოვბრუნდი, შევუერთდი
საღამოს, წვიმის ბრჭყვიალა მოსასხამის
ქვეშ ჩრდილები გაქრნენ. მე ვიყავი ერთი მუშა,
სხვა, ჩემივე მსგავს მუშებთან ერთად,
ჩვენი მუზაც იქვე იყო – პრიალა ფურცელი, მეორე მუზაც –
მკითხველი, ქალი ან კაცი, თმის საშრობის ქვეშ,
და ყველანი სულ ცოტა მშვენიერების,
სულ ცოტა სიმართლის იმედით ვშრომობდით,
ჩვენს უაღრესად რთულ ადგილსა და დროში.
ვერ ვიტყვი
ვერ ვიტყვი, რომ ავტობუსიდან ჩამოვხტი –
გაქანებული ავტობუსიდან, ბავშვით ხელში,-
ამის შესახებ არაფერი ვიცი. ჩემი საკუთარი ამბის მჯერა:
გადმოვვარდი, ან, შესაძლოა ავტობუსი მაშინ დაიძრა,
როცა ცალი ფეხი ჯერ კიდევ ჰაერში მქონდა.
არ მახსოვს, კბილი კბილს როგორ დავაჭირე,
მეტისმეტია – ისევ გავცდი გაჩერებას. მახსოვს: ნაბიჯი გარეთ,
ჰაერში. მერე, როცა ქუჩაში ცალ მუხლზე
დავეშვი, დავიგრიხე და დავიკაწრე, –
გამჭვირვალე ბავშვის მოშტერებული
თვალები ჰაერში,
ავტობუსის მუხრუჭების ხმა, გაოგნებული
მძღოლი და ჩემი გოგონას სიცილი:
კიდევ ერთხელ, დედა, კიდევ ერთხელ.
ასე აღარასოდეს მოვქცეულვარ.
ძალიან ვფრთხილობდი.
თვალყურს ვადევნებდი იმ მშვენიერ, ახალგაზრდა დედას,
რომელიც ერთხელ მსუბუქად ჩამოხტა
დაძრული ტრანსპორტიდან
უძრავ ქუჩაში, თავისი სიცოცხლით
და თავისი სიცოცხლის სიცოცხლით ხელში.
ნატურმორტი პეიზაჟში
ღამე, წვიმა, აქეთ-იქით მანქანების და ნახევრად მანქანების
ნამსხვრევები. გზაზე, უძრაობასა და
სინათლეში ქალი წევს,
უკან, ზურგზე გადაგდებული თავი
მხრებში ჩაურგია, ისე, რომ
კეფით ხერხემალს ეხება, ტანსაცმელი
თითქმის მთლიანად შემოფლეთილი აქვს,
ფეხები მოწყვეტილი, გადახსნილი თეძოდან კი
გრძელი ძვალი მოუჩანს,
ეს თავადაა, თავისი მიტოვებული მატერია.
დედა მწვდა და თავი მომიტრიალა,
გულზე მიმიკრა, ძუძუებს შორის,
მამა საჭესთან იჯდა, არაფხიზელი,
მაგრამ ეს შემთხვევა მისი ბრალი არ იყო. ბინდბუნდში
შავ, სველ ფისზე დამსხვრეული შუშა
გამოკრთა, როგორც ფეხქვეშ დაგებული შუაღამის
ვარსკვლავების ეკალხლართები. ეს
რეალური სამყარო იყო, შესაძლოა ერთადერთიც.
მკვდარი ქალი არ იყო ის ადამიანი,
მამაჩემმა ლამის რომ გადაუარა,
ის, რომელიც ჩვენს მანქანას მკვირცხლად მოერიდა
და სიკვდილს ხელი ჰკრა,
არც მე ვიყავი, არც დედაჩემი,
შეიძლება, ის იყო ჩვეულებრივი მოკვდავის მოდელი –
ამის ნიშნები მის ირგვლივ, შავ საფარზე ეწყო:
შუშა, ძვალი, მეტალი, ხორცი და ოჯახი.
© არილი