ხორ­ხე ლუ­ის ბორ­ხე­სი – უოლტ უიტ­მე­ნი

თარგმნა თამაზ ჩხენკელმა

ერთ დროს უიტ­მე­ნი მი­მაჩ­ნ­და არა მარ­ტო დიდ პო­ე­ტად, არ­ა­მედ ერ­თა­დერთ პო­ე­ტად. მე ნამ­დ­ვი­ლად ვფიქ­რობ­დი, რომ 1855 წლამ­დე ყვე­ლა პო­ე­ტი უიტ­მე­ნის­კენ მი­დი­ო­და და რომ მი­სი არ­მი­ბაძ­ვა უმ­ეც­რე­ბის და­მამ­ტ­კი­ცე­ბე­ლი იქ­ნე­ბო­და…

უიტ­მე­ნის ლექ­სე­ბი ფსალ­მუ­ნებ­ზე რთუ­ლია. ამ­ო­სა­ვა­ლი წერ­ტი­ლი, რა თქმა უნ­და, ფსალ­მუ­ნე­ბია. გარ­და ამ­ი­სა, ბიბ­ლია სა­მა­გი­დო წიგ­ნია ინგ­ლის­ში და ინგ­ლი­სუ­რი წარ­მო­შო­ბის ხალ­ხე­ბი­სათ­ვის. და არა ნაკ­ლებ, ვიდ­რე შექ­ს­პი­რი. ცხა­დია, რომ უიტ­მე­ნი და­ვა­ლე­ბუ­ლია ბიბ­ლი­ი­სა­გან თა­ვი­სი ინ­ტო­ნა­ცი­ით, თა­ვი­სი ხმით. ეს ინგ­ლი­სუ­რი ენ­ის თა­ვი­სე­ბუ­რე­ბაა. ინგ­ლი­სე­ლე­ბი, ჩვე­უ­ლებ­რივ, ბიბ­ლი­ურ ფრა­ზებს ბრჭყა­ლებ­ში არ სვა­მენ. ეს ფრა­ზე­ბი იქ სრუ­ლი­ად ბუ­ნებ­რი­ვად ჟღერს. ბიბ­ლი­უ­რი გა­მოთ­ქ­მე­ბი ძვალ­სა და რბილ­ში აქვს გამ­ჯ­და­რი ინგ­ლი­სურ ენ­ას…

და­უ­ახ­ლო­ვო ერთ­მა­ნეთს უიტ­მე­ნი და პოლ ვა­ლე­რი, ერ­თი შე­ხედ­ვით, უც­ნა­უ­რი და, რაც ბევ­რად უარ­ე­სია, უპ­ერ­ს­პექ­ტი­ვო საქ­მეა. ვა­ლე­რი უკ­ი­დე­გა­ნო ოს­ტა­ტო­ბის სიმ­ბო­ლოა და ამ­ას­თა­ნა­ვე, უკ­ი­დე­გა­ნოდ და­უკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბე­ლია, ხო­ლო უიტ­მენს თით­ქოს­და უად­გი­ლო, მაგ­რამ არ­აჩ­ვე­ე­უ­ლებ­რი­ვი ნი­ჭი აქვს იყ­ოს ბედ­ნი­ე­რი. ვა­ლე­რი სუ­ლის ლა­ბი­რინ­თე­ბის შე­სა­ნიშ­ნა­ვი გან­სა­ხი­ე­რე­ბაა, უიტ­მე­ნი – სხე­უ­ლის და­უ­ნა­წევ­რე­ბე­ლი ამ­ო­ძა­ხი­ლე­ბი­სა. ვა­ლე­რი ევ­რო­პი­სა და მი­სი მშვი­დი და­ი­სის სიმ­ბო­ლოა, უიტ­მე­ნი ამ­ე­რი­კის გან­თი­ა­დი­სა. მთელ ლი­ტე­რა­ტუ­რულ სამ­ყა­რო­ში ძნე­ლად თუ და­ი­ძებ­ნე­ბა პო­ე­ზი­ის გან­მა­სა­ხი­ე­რე­ბე­ლი ორი ეს­ო­დენ შე­უ­რი­გე­ბე­ლი პი­როვ­ნე­ბა. და მა­ინც, მათ აქვთ შე­ხე­ბის სა­ერ­თო წერ­ტი­ლი: ჩენ­თ­ვის მათ ლექ­სებს უფ­რო ნაკ­ლე­ბი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა აქვთ, ვიდ­რე ამ ლექ­სე­ბით შო­ბილ, მათ მი­ერ­ვე გა­მო­ჭე­დილ პო­ე­ტის სა­ხე­ბას.

ინგ­ლი­სე­ლი პო­ე­ტი ლე­სელზ ებ­ერ­კ­რომ­ბი დამ­სა­ხუ­რე­ბუ­ლად ას­ხამს ხოტ­ბას უიტ­მენს იმ­ის­თ­ვის, რომ “მან სა­კუ­თა­რი ფას­და­უ­დე­ბე­ლი გა­მოც­დი­ლე­ბის სა­გან­ძუ­რი­დან თა­ნა­მედ­რო­ვე, მცი­რე, მაგ­რამ ჭეშ­მა­რიტ მიღ­წე­ვა­თა შო­რის, ერთ-ერ­თი ცოცხა­ლი და გა­ნუ­მე­ო­რე­ბე­ლი სა­ხე შექ­მ­ნა”. ხოტ­ბა რამ­დე­ნად­მე ბუნ­დო­ვა­ნი და გა­და­ჭარ­ბე­ბუ­ლია, თუმ­ცა ერ­თი უდ­ა­ვოა: ერთ­მა­ნეთ­ში არ უნ­და აგ­ვე­რი­ოს ტე­ნი­სო­ნის პო­ე­ზი­ით გულ­მო­ყირ­ჭე­ბუ­ლი თაყ­ვა­ნის­მ­ცე­მე­ლი და “ბა­ლა­ხის ფოთ­ლე­ბის” ნა­ხევ­რად ღვთა­ებ­რი­ვი გმი­რი. გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბა პრინ­ცი­პუ­ლია: უიტ­მე­ნი თა­ვის რაფ­სო­დი­ებს წარ­მო­სა­ხუ­ლი არ­სე­ბის სა­ხე­ლით ჰქმნი­და, იმ არ­სე­ბის სა­ხე­ლით, რომ­ლის მხო­ლოდ ნა­წილს წარ­მო­ად­გენ­და თვი­თონ, და­ნარ­ჩენს მკითხ­ვე­ლე­ბი შე­ად­გენ­დ­ნენ. აქ­ე­დან – შე­უ­თავ­სებ­ლო­ბა, რაც ასე აღ­ი­ზი­ა­ნებ­დათ კრი­ტი­კო­სებს, აქ­ე­დან – ლექ­სებ­ში იმ ად­გი­ლებ­ზე მი­თი­თე­ბის ჩვე­უ­ლე­ბა, სა­დაც არ­ა­სო­დეს ყო­ფი­ლა ავ­ტო­რი, აქ­ე­დან­ვე – მი­სი ქვეყ­ნად მოვ­ლი­ნე­ბის და­ფიქ­სი­რე­ბა, ერ­თი მოწ­მო­ბის მი­ხედ­ვით, რო­მე­ლი­ღაც სამ­ხ­რეთ შტატ­ში, ხო­ლო მე­ო­რის მი­ხედ­ვით (და ნამ­დ­ვი­ლად) ლონგ აილ­ენ­დ­ში.

უიტ­მე­ნის შე­მოქ­მე­დე­ბის ერთ-ერ­თი მა­მოძ­რა­ვე­ბე­ლი ჭან­ჭი­კია აღ­ბეჭ­დოს კა­ცის – უოლტ უიტ­მე­ნის შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­ნი, იყ­ოს უს­აზ­ღ­ვ­როდ და უჩრ­დი­ლოდ ბედ­ნი­ე­რი. ვა­ლე­რის ნა­წარ­მო­ე­ბებ­ში აღ­ბეჭ­დი­ლი ად­ა­მი­ა­ნის სა­ხეც ას­ე­ვე გაზ­ვი­ა­დე­ბუ­ლი და მოჩ­ვე­ნე­ბი­თია, თუმ­ცა უიტ­მე­ნი­სა­გან გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბით, ხოტ­ბას არ ას­ხამს კა­ცის უნ­არს უან­გა­რო­ბი­სად­მი და თავ­და­ვიწყე­ბუ­ლი ბედ­ნი­ე­რე­ბი­სად­მი. ვა­ლე­რი კაც­ში გო­ნებ­რივ ძალ­მო­სი­ლე­ბას ად­ი­დებს…

© ”არილი”