• ესე

    მალხაზ ხარბედია – პოეზია – ქუჩაში!

    20/07/2009


    უკვე 40 წელი გავიდა მას შემდეგ, რაც პარიზის ქუჩებს პროტესტისა და უკმაყოფილების, იმედისა და შეუძლებლობის, ეროსისა და ძალადობის, სისხლისა და პოეზიის ტალღამ გადაუარა.

    40 წლის წინ, სტუ­დენ­ტებ­მა ნან­ტერ­ში უნ­ი­ვერ­სი­ტე­ტის ფი­ლი­ა­ლი ჩა­იგ­დეს ხელთ და დააფუძნეს “22 მარ­ტის მოძ­რა­ო­ბა”, რო­მელ­საც სა­თა­ვე­ში დანიელ კონ-ბენ­დი­ტი ჩა­უდ­გა. სულ მალე, მათ პირველი მოთხოვნები წამოაყენეს: სტუდენტური თვითმართველობის შექმნა, დამატებითი ფინანსური სახსრების გამოყოფა და განათლების სისტემაში პრიორიტეტების შეცვლა. მალე მაისიც დადგა და უკვე 3 რიცხვში სტუ­დენ­ტე­ბის მი­ტინ­გი გა­ი­მარ­თა სორ­ბო­ნა­ში, რო­მე­ლიც პო­ლი­ცი­ამ და­შა­ლა. ლა­თი­ნურ კვარ­ტალ­ში, დე­მო­ნს­ტ­რა­ცი­ი­სას, და­ახ­ლო­ე­ბით 600 ად­ა­მი­ა­ნი და­ა­პა­ტიმ­რეს და გა­ა­სა­მარ­თ­ლეს.
    ორი დღის შემდეგ, ლა­თი­ნუ­რი კვარ­ტ­ლის ქუ­ჩებ­ში პირ­ვე­ლი ბა­რი­კა­დე­ბიც გა­მოჩ­ნ­და; შეტაკებისას 400-ზე მე­ტი ად­ა­მი­ა­ნი და­ა­პა­ტიმ­რეს და სულ მალე მღელ­ვა­რე­ბა პრო­ვინ­ცი­ულ უნ­ი­ვერ­სი­ტე­ტებ­საც გა­და­ე­დო. პოლიციის აქტიურობისა და სრული მობილიზაციის მიუხედავად, ლათინურ კვარტალში ღამის გაფიცვები არ წყდებოდა, უშ­იშ­რო­ე­ბის ძა­ლებს 60 ბა­რი­კა­დას­თან უწ­ევდათ ბრძო­ლა. ძალოვანები ვერაფერს გახდნენ, პირიქით, 13 მაისს პარიზში საყოველთაო გაფიცვა დაიწყო, გამოვიდა 300 000 მანიფესტანტი, სტუდენტებმა კი შტურმით აიღეს სორბონა. ორი დღის შემდეგ ახალგაზრდებმა თეატრი ოდეონიც დაიკავეს, “რენოს” მუშებმა კი ქარხნის შენობა აიღეს (15 მაისს “რე­ნოს” მუ­შე­ბი ქვეყ­ნის მას­შ­ტა­ბით გა­ი­ფიც­ნენ) და სულ მალე უკვე მთელი საფრანგეთი მოიცვა გაფიცვამ, ქვეყანა ეკონომიკური კრიზისის ზღვარზე დადგა, გა­ფი­ცულ­თა სა­ერ­თო რა­ო­დე­ნო­ბამ კი 6 მი­ლი­ონს მიაღ­წია.
    საქმე იქამდე მივიდა, რომ კონ-ბენ­დი­ტი საფ­რან­გე­თი­დანაც კი გა­ა­ძე­ვეს, თუმცა, როგორც აღმოჩნდა, ეს საქმეს უკვე ვერ შველოდა: 21 მაისს, მას შემდეგ, რაც გენერალმა დე გოლმა საერთო-ეროვნული რეფერენდუმი გამოაცხადა, ლათინურ კვარტალში ახ­ა­ლი “ბა­რი­კა­დე­ბის ღა­მე” დაიწყო. გაფიცულთა რაოდენობამ უკვე 9 მილიონს მიაღწია… დანარჩენი უკვე დაღმართია, ქრონიკაა და არა პოეზია. კერძოდ, და­იწყო მო­ლა­პა­რა­კე­ბა პროფ­კავ­ში­რებ­სა და მთავ­რო­ბას შო­რის და მალე შეთანხმებასაც მოაწერეს ხელი. 30 მაისს პარლამენტი დაითხოვეს და გე­ნე­რალ დე გო­ლის მხარ­და­სა­ჭე­რად დემონსტრაციაც გამართეს (რომელსაც 800.000 ად­ა­მი­ა­ნი ესწრებოდა). 5-7 ივნისს საერთოდაც დასრულდა გაფიცვები, თვის ბოლოს საპარლამენტო არჩევნები დაინიშნა, სადაც გოლისტებმა გაიმარჯვეს და 10 დღეში ახალი მთავრობაც შეიქმნა.

    1968 წლის მა­ი­სის მოვ­ლე­ნებ­ში შემ­თხ­ვე­ვი­თო­ბამ ით­ა­მა­შა მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი რო­ლი და სწო­რედ ას­ე­თი შემ­თხ­ვე­ვი­თო­ბე­ბის და უმ­არ­თა­ო­ბის წყა­ლო­ბით – რო­მელ­საც წარ­მო­უდ­გე­ნე­ლი ერთ­სუ­ლოვ­ნე­ბაც და­ერ­თო – ეს მღელ­ვა­რე­ბა მა­ლე მთელ მსოფ­ლი­ოს მო­ე­დო: ბერ­ლინ­ში, ჩი­კა­გო­სა და ამ­ე­რი­კის სხვა ქა­ლა­ქებ­ში, რომ­ში, მე­ხი­კო­სა თუ სამ­ხ­რეთ ამ­ე­რი­კა­ში, ყველ­გან ახ­ალ­გაზ­რ­დუ­ლი მოძ­რა­ო­ბა აგ­ორ­და.
    თა­ვად საფ­რან­გეთ­ში მან არ­ნა­ხუ­ლი მას­შ­ტა­ბი შე­ი­ძი­ნა (მა­ი­სის ბო­ლოს­თ­ვის ქვე­ყა­ნა­ში 10 მი­ლი­ონ­ზე მე­ტი ად­ა­მი­ა­ნი გა­ი­ფი­ცა); თით­ქოს სა­ზო­გა­დო­ე­ბამ უეც­რად გა­აც­ნო­ბი­ე­რა შექ­მ­ნი­ლი ვი­თა­რე­ბის აუტ­ან­ლო­ბა და წი­ნას­წარ გან­ჭ­ვ­რი­ტა ახ­ა­ლი შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბი, რომ­ლე­ბიც ამ მოვ­ლე­ნებს უნ­და მოჰ­ყო­ლო­და. მაგ­რამ, რო­გორც მო­სა­ლოდ­ნე­ლი იყო, ამ­ბო­ხე­ბით სულ სხვა ძა­ლებ­მა ის­არ­გებ­ლეს და ენ­ერ­გია, რო­მე­ლიც “შე­უძ­ლე­ბე­ლი რე­ა­ლო­ბის­კენ” სწრაფ­ვი­დან იშ­ვა, ერთ­ნა­ი­რი მონ­დო­მე­ბით ჩა­ახ­შეს მე­მარ­ჯ­ვე­ნე­ე­ბის რე­აქ­ცი­ა­მაც და მე­მარც­ხე­ნე­ებ­მაც. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა მხო­ლოდ იმ­ით იყო და­კა­ვე­ბუ­ლი, რომ ჩქმა­ლავ­და 68 წლის მა­ი­სის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბას და ცდი­ლობ­და ბო­ლომ­დე გა­ექ­რო მი­სი კვა­ლი.
    უკ­ვე 80-90-იან წლებ­ში ფრან­გი ინ­ტე­ლექ­ტუ­ა­ლე­ბი 68 წლის მოვ­ლე­ნებს არც რა­ი­მე კრი­ზი­სის შე­დე­გად მი­იჩ­ნევ­დ­ნენ და არც მას­ზე რე­აქ­ცი­ად. პი­რი­ქით, ის­ი­ნი ფიქ­რობ­დ­ნენ, რომ მა­ი­სის მოვ­ლე­ნა­თა გა­უთ­ვა­ლის­წი­ნებ­ლო­ბას და იმ­ას, რომ სა­ზო­გა­დო­ე­ბამ ვერ გა­ი­თა­ვი­სა 68 წლის გა­მოც­დი­ლე­ბა, მოჰ­ყ­ვა ის, რაც 90-იან­ებ­ში ხდე­ბო­და.
    დღეს სულ სხვა ღი­რე­ბუ­ლე­ბე­ბი ბა­ტო­ნობს მსოფ­ლი­ო­ში, არ­ა­და, მა­შინ არ­ა­ვინ უღრ­მავ­დე­ბო­და მე­ტა­ფი­ზი­კას, რე­ვო­ლუ­ცი­ის რა­ო­ბას. ეს გო­გო-ბი­ჭე­ბი უბ­რა­ლოდ ერთ­მა­ნეთს მის­დევ­დ­ნენ, სა­კუ­თა­რი “უკ­ონ­ტ­რო­ლო სტი­ქი­უ­რო­ბით” ატ­ა­ნი­ლი მიჯ­ნუ­რე­ბი კვალ­ში ედგ­ნენ თა­ვი­ანთ გუ­ლის­ს­წო­რებს და მათ­თ­ვის აქ­ტი­უ­რი პო­ლი­ტი­კუ­რი მოღ­ვა­წე­ო­ბაც, პრინ­ციპ­ში, ერ­ო­ტი­ულ ლტოლ­ვად აღ­იქ­მე­ბო­და (გა­იხ­სე­ნეთ ეკ­ოს შე­სა­ნიშ­ნა­ვი, მსუ­ბუ­ქი ირ­ო­ნი­ით შე­ფე­რი­ლი სტრი­ქო­ნე­ბი “ფუ­კოს ქან­ქა­რა­დან”).
    შემ­თხ­ვე­ვი­თი არაა, რომ პა­რი­ზის მოვ­ლე­ნებ­თან და­კავ­ში­რე­ბით ფი­ლიპ სო­ლერ­ს­მა ჟორჟ ბა­ტა­ის სიტყ­ვე­ბი მო­იხ­მო, შემ­დეგ კი დას­ძი­ნა: “ჭეშ­მა­რი­ტი რე­ა­ლო­ბა, რო­გორც სიყ­ვა­რუ­ლი – შე­უძ­ლებ­ლის სფე­როს ეკ­უთ­ვ­ნის, წარ­მო­სახ­ვა კი შეზ­ღუ­დუ­ლია ჩვენს სტან­დარ­ტულ ჩარ­ჩო­ებ­ში”-ო.
    ამ მოვლენების შემდეგ დარჩა ბევრი ლეგენდა, ბლომად მოგონებები, ასევე ნოსტალგიაც (ალბათ ეს რევოლუციური ნოსტალგია პოლიტიკაში გადაბარგებული ქართველი “რევოლუციონერებისა” და “ინტელექტუალების” გულებშიც ღვივის) და რაც მთავარია, ძალიან ბევრი ლოზუნგი, სასაცილო და ჭკვიანური, მახვილგონივრული და დამაფიქრებელი. ლოზუნგები ხომ დღეს ძალზე აქტუალურია?! ამიტომ, მოდით წინასაარჩევნო ბრიყვული და ფარისევლური სლოგანებით გაბეზრებულებმა, 40 წლის წინანდელი ლოზუნგების პოეზიას მოვუსმინოთ:
    “სიზმრები რეალურია”, “გადაჭარბებით ახლის გამოგონებას იწყებ”, “ტვინი იმდენჯერ გაიხსენი, რამდენჯერაც ხვანჯარს იხსნი ხოლმე”, “ჩვენს სიგიჟეში წესრიგია” (მემგონი ეს “ჰამლეტიდანაა”), “იყავით რეალისტები – მოითხოვეთ შეუძლებელი” (ეს ლოზუნგი ყველაზე მეტად მომწონს, ფილოლოგიის ფაკულტეტის სტუდენტებს ეკუთვნით), “რევოლუცია დაუჯერებელია, იმიტომ, რომ ნაღდია”, “პოეზია – ქუჩაში!”, “ძირს სოციალისტური რეალიზმი – გაუმარჯოს სიურრეალიზმს!”, “აკრძალულია აკრძალვა!”

    © „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

    Read More
  • დრამატურგია

    სემუელ ბეკეტი – თამაში

    20/07/2009

    სემუელ ბეკეტი

    თამაში

    მოქმედი პირები: I ქალი, II ქალი, კაცი.

    ცენტრში, რამპასთან, ერთმანეთის მიყოლებით, დაახლოებით იარდის (91 სმ) სიმაღლის სამი ერთნაირი ნაცრისფერი ურნა დგას[1]. თითოეულიდან თავია ამოყოფილი, კისერი კი ურნის ყელში მჭიდროდაა მოთავსებული. მაყურებელთა დარბაზიდან ცქერისას მარცხნიდან მარჯვნივ II ქალს, კაცსა და I ქალს ვხედავთ. ისინი პიესის მსვლელობისას მხოლოდ წინ იყურებიან, თავებს არ ატრიალებენ. მათ სახეებზე გამომეტყველება და ასაკის ნიშნები იმდენად წაშლილია, რომ თავები ურნების ნაწილებს მიუგავთ. თუმცა ნიღბების გამოყენება დაუშვებელია.
    ლაპარაკს მხოლოდ მაშინ იწყებენ, როცა პროჟექტორის შუქი სახეზე ხვდებათ[2].
    შუქი სახიდან სახეზე სწრაფად გადადის. დაბნელება, ანუ პროლოგის სრულ სიბნელეში დაბრუნება, გარდა სპეციალურად აღნიშნული ადგილებისა, არ ხდება. შუქზე რეაქცია იმავე წამს არ წარმოიქმნება – ყოველი რეპლიკის წინ წამიერი პაუზა უნდა იქნას დაცული, თუკი უფრო ხანგრძლივი პაუზა სპეციალურად არ არის აღნიშნული.
    სახეები უმეტყველოა, ხმები – მონოტონური, გარდა ადგილებისა, სადაც გამოთქმა სპეციალურად არის მითითებული.
    საუბრის ტემპი თავიდან ბოლომდე აჩქარებულია.

    ფარდა ზემოთ ადის. სცენა თითქმის სრულ სიბნელეშია, თუმცა ურნების გარჩევა მაინც შეიძლება. 5 წამი. სუსტი სინათლე ერთდროულად სამივე სახეზე. 3 წამი.
    ლაპარაკობენ ერთდროულად. ხმები – ჩუმი, მეტყველება – გაურკვეველი.

    I ქალი
    უცნაურია, დიახ, წყვდიადი უკეთესია, რაც უფრო ბნელა, მით უარესია, სიჩუმე და უკუნეთი, განსაზღვრულ დრომდე კარგია, მაგრამ ეს განსაზღვრული დრო უკვე დგება, აი ისიც, თვითონ გაიგებ, წადი აქედან, ნუ მაწუხებ, მხოლოდ სიჩუმე, მხოლოდ წყვდიადი, ყველაფერმა გაიარა, ყველაფერი დასრულდა, ყველაფერი აღმოიფხვრა…

    II ქალი
    იქნებ, დიახ, ჩრდილი წავიდა, მგონი, იტყვიან ასე, საწყალი ქალი, ჩრდილი წავიდა, უბრალოდ ჩრდილი, თავში… (იცინის.) ჰა-ჰა-ჰა, უბრალოდ ჩრდილი, ეჭვი მეპარება, ეჭვი მეპარება, ბოლომდე არა, როგორც შემიძლია, რაც შემიძლია…

    კაცი
    დიახ, სულში სიმშვიდეა, და თითქოს ყველაფერი მომცილდა, მთელი ნაღველი, თითქოს არც კი ყოფილა, მაგრამ დადგება… (ასლოკინებს.) პარდონ, აზრი არა აქვს, მე კი ვიცი, მიუხედავად ამისა სულში სიმშვიდეა, უბრალოდ კი არ გაიარა ყველაფერმა, თითქოს არც კი ყოფილა…

    სინათლე ქრება. დაბნელება 5 წამი. ძლიერი სინათლე ერთდროულად სამივე სახეზე. 3 წამი. ხმები ნორმალური სიძლიერით.

    I ქალი: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ვთხოვე, მიატოვე-მეთქი…
    II ქალი: . . . . . . . . (ერთად) . . . . . . . . . . . ერთ დილას, როცა ფანჯარასთან…
    კაცი: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ჩვენ ერთად სულაც არ…

    სინათლე ქრება. დაბნელება 5 წამი. სინათლე პირველ ქალზე.

    I ქალი
    ვთხოვე, მიატოვე-მეთქი. დავაფიცე…

    II ქალი
    ერთ დილას, როცა ფანჯარასთან ვიჯექი და ვკერავდი, მისი ცოლი შემომივარდა. ჩემ ქმარს თავი დაანებეო, გაკიოდა. ფოტოებზე აშკარად უკეთესად გამოიყურება. მაშინ ვნახე პირველად, სინამდვილეში რაც არის. გასაგებია, რომ მისმა ქმარმა მე მარჩია.

    კაცი
    ჩვენ ერთად დიდხანს სულაც არ ვყოფილვართ, მან კი ყველაფერი იყნოსა. მიატოვე ეგ ბოზი, მითხრა, ან ყელს გამოვიჭრიო… (ასლოკინებს.) პარდონ, ღმერთი მიშველის. ვიცოდი, არავითარი დამამტკიცებელი საბუთი არ ჰქონდა და ვუთხარი, რომ არ ვიცი, რაზე ლაპარაკობს.

    II ქალი
    რაზე მელაპარაკებით, ვეკითხები, თან კერვას ვაგრძელებ. თავი დავანებო – ვის? სუნით ვხვდები, რომ ჩემი ქმარი ბოზთან დადისო, მიკივლა.

    I ქალი
    მიუხედავად იმისა, რომ ჩემ ქმარს კარგი მეთვალყურე მივუჩინე, არავითარი დამამტკიცებელი საბუთი არ ჩნდებოდა. იმის უარყოფაც არ შეიძლებოდა, რომ საწოლში ის ისეთივე… გულმოდგინე იყო, როგორიც ადრე. ამ მიზეზის გამო და იმიტომაც, რომ ვიცოდი, როგორ ვერ იტანს სუფთა პლატონიზმს, ხანდახან ვფიქრობდი, ტყუილად ხომ არ ვადანაშაულებ-მეთქი. დიახ.

    კაცი
    რა გაქვს საწუწუნო, ვკითხე. მე რა, შენ უგულებელგყოფ? როგორ შევძლებდით ერთად ყოფნას მე და შენ, როგორც ახლა, კიდევ ვიღაც რომ მყავდეს-მეთქი? მართლა ძალიან მიყვარდა და ცხადია, მებრალებოდა.

    II ქალი
    შემეშინდა, რომ ძალას იხმარდა და მეზობელს დავუძახე, რომელსაც შეუძლია დამემოწმოს, თუ ჯერ კიდევ დასეირნობს დედამიწის ზურგზე, როგორ დამემუქრა ალქაჯი წასვლისას, რომ ყოფას მიტირებს. არ დავმალავ, მე მაშინ ამან ძალიან შემაშფოთა.

    კაცი
    არ დამიჯერა. ეს მოსალოდნელიც იყო. მე მას სუნით ვგრძნობო, იმეორებდა. ძნელი იყო ასეთ რამეს შეპასუხებოდი. ამიტომ მოვეხვიე და ვუთხარი, რომ არ შემიძლია უიმისოდ ცხოვრება. უფრო მეტიც, ამაში საკუთარი თავიც დავარწმუნე. მას არ მოვუცილებივარ.

    I ქალი
    თავად განსაჯეთ, როგორ გავოცდი, როცა ერთ დილას ჩემი ქმარი საპირფარეშოში შემომეჭრა, მუხლებზე დაეშვა, სახე ჩემ კალთაში ჩარგო და… ყველაფერი აღიარა.

    კაცი
    ვიღაც იდიოტს ჩემი თვალთვალი დაავალა, მაგრამ მე ამ ვაჟბატონს ვუთხარი – ზედმეტი გასამრჯელო არ გაწყენს-მეთქი.

    II ქალი
    რატომ არ მიდიხარ სახლიდან, ვეკითხებოდი, როცა ის თავის აუტანელ ოჯახურ ცხოვრებაზე იწყებდა წუწუნს. შენ და შენ ცოლს შორის ხომ აღარაფერია? თუ არის?

    I ქალი
    ვაღიარებ, პირველი ჩემი გრძნობა განცვიფრება იყო. აი მამაკაცი!

    სინათლე მამაკაცზე. ის პირს გააღებს, რომ რაღაც თქვას, მაგრამ სინათლე მე-2 ქალზე გადადის.

    II ქალი
    გულახდილად თქვი, ვინ გგონივარ – მექანიკური ხელსაწყო? მკითხა. აბა რატომ არ მიდიხარ-მეთქი? ხანდახან ვფიქრობდი, რომ ცოლთან ფულის გამოა.

    კაცი
    მერე მათ შორის სცენა მოხდა. არ შემიძლია, ვიღაც შემომივარდეს და დამემუქროსო, მითხრა. შემატყო, დიდი ყურადღებით არ ვუსმენდი. თუ ჩემი არ გჯერა, მეზობელს ჰკითხეო. ჩემი ცოლი იმუქრება, რომ თავს მოიკლავს-მეთქი. შენ არ მოგკლავსო? მკითხა. არა, მე არა-მეთქი. ამაზე ბევრი ვიცინეთ.

    I ქალი
    მერე მაინც ვაპატიე. სადამდე არ დაგამცირებს სიყვარული! შევთავაზე, რომ ჩვენი შერიგება სადმე მთაში ან ზღვაზე აღგვენიშნა. გაფითრებული იყო. ლოყებჩაცვივნული. სწორედ ახლა არის ეს შეუძლებელიო. საქმეების გამო.

    II ქალი
    მისი ცოლი ისევ მოვიდა. გზად შემოიარა. სულ თაფლად იღვრებოდა. საწყალი. მე ფანჯარასთან ვიჯექი და მანიკიურს ვიკეთებდი. მან ყველაფერი მიამბოო, გამომიცხადა. ვინ “მან,” – ვუპასუხე, თან ქლიბი ხელიდან არ გამიშვია, – და რა არის ეს “ყველაფერი?” მე მესმის, რა მტკივნეულია ეს თქვენთვისო. უბრალოდ შემოვიარე, რომ მეცნობებინა – გულში არაფერი ჩამიდიაო. მე მეზობელს დავუძახე.

    კაცი
    მერე შემეშინდა და ყველაფერი ვუამბე. სახეზე ფერი აღარ ედო. მოღალატეებო, მხედველობაში მიიღეთ, არ შეიძლება ადიულტერში გამოტყდომა.

    I ქალი
    როცა დავწყნარდი, და მეგონა ყველაფერი დასრულდა, ვიფიქრე ნიშნს მოვუგებდი. ჩვეულებრივი ბოზი. რა ნახა მასში, როცა მე ვყავდი…

    II ქალი
    როცა ჩემი კაცი ისევ მოვიდა, ყველაფერს შუქი მოვფინეთ. მე მკვდარივით ვიყავი. ის სულ მიხსნიდა, რატომ იყო საჭირო ცოლს გამოსტყდომოდა. მეტისმეტად სახიფათოაო და სხვა მისთანები. ეს იმას ნიშნავდა, რომ კვლავ ცოლთანაა. მასთან დაბრუნდა!

    I ქალი
    სქელი, მრგვალი სახე, ფერიმჭამელები, გადმობრუნებული ტუჩები, კისერი არა აქვს, მკერდი, როგორც…

    II ქალი
    ლაპარაკობდა და ლაპარაკობდა. ისმოდა, როგორ გააქვთ ნაგავი. მე ის გავაჩერე და ვუთხარი, როგორიც არ უნდა იყოს-მეთქი ჩემი გრძნობები, არც იმის სურვილი მაქვს, სულელურ მუქარებს მივმართო და არც იმისა, რომ შენი ცოლის ნასუფრალით ვიკვებო-მეთქი. ჩაფიქრდა.

    I ქალი
    ფეხები, როგორც… გალიფე.

    კაცი
    როცა მე ის კვლავ ვნახე, საშინლად… (ასლოკინებს.) გამოიყურებოდა. პარდონ. მენაგვეებს ნაგავი გაჰქონდათ. ხმაური, სუნი. მთავარი იყო დამერწმუნებინა, რომ არავითარი… განახლება ინტიმურობისა არ მოხდებოდა. არაფრის თავი აღარ მქონდა. ეს მოსალოდნელი იყო. მაშინ მე მას მოვეხვიე და ვუთხარი, რომ არ შემიძლია უიმისოდ ცხოვრება. მგონი, მართლა არ შემეძლო.

    II ქალი
    ერთადერთი გამოსავალი გამგზავრება იყო. შემპირდა, რომ ასეც მოვიქცევით, მაგრამ არა იმაზე ადრე, ვიდრე ის თავის საქმეებს მოაგვარებს. მანამდე კი ყველაფერი ძველებურად უნდა დარჩეს. შეძლებისდაგვარად.

    I ქალი
    ამრიგად, ის კვლავ ჩემი იყო. მთლიანად. მე ბედნიერი ვიყავი. დავდიოდი და ვმღეროდი. სიმშვიდე…

    კაცი
    შინ – სიამტკბილობა, ახალი ფურცელი. როგორც ამბობენ, ვინც ძველი ახსენოსო… იმასთან შევიარე… შენს ბოზთან, მითხრა ერთხელ ღამით საწოლში. კარგია, რომ თავი დაანებეო. საკმაოდ უაზრო საქციელია, გავიფიქრე. აბა რა, ძვირფასო-მეთქი, აბა რა. მაგარი პარაზიტები არიან ეს ქალები. გმადლობ, ანგელოზო-მეთქი.

    I ქალი
    მერე მე კვლავ ვიგრძენი იმ ქალის არსებობა. დიახ.

    II ქალი
    როცა ჩემმა საყვარელმა ჩემთან სიარული შეწყვიტა, მე ამისათვის მზად ვიყავი. მეტად თუ ნაკლებად.

    კაცი
    ბოლოს უკვე აუტანელი გახდა. უბრალოდ, აღარ შემეძლო მეტი…

    I ქალი
    სანამ რამის გაკეთებას მოვასწრებდი, ჩემი ქმარი გაქრა. ესე იგი იმან გაიმარჯვა. იმ ბოზმა! ვერ ვიჯერებდი. სრულიად დამტვრეული ვეგდე მთელი დღეების განმავლობაში. შემდეგ მასთან წავედი. სახლი დაკეტილი დამხვდა, ფანჯრები აფიცრული. გზად შინისაკენ, მოლიპულ დაღმართზე…

    კაცი
    უბრალოდ, მეტი აღარ შემეძლო…

    II ქალი
    მოვაგროვე მისი ნივთები და დავწვი. ნოემბერი იყო, კოცონი დიდხანს იწვოდა. მთელი ღამე მცემდა დამწვრის სუნი.

    დაბნელება 5 წამი. სინათლე ერთდროულად სამივე სახეზე, მაგრამ ორჯერ უფრო სუსტად. 3 წამი. ხმებიც, შესაბამისად, ჩუმად.

    I ქალი: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . შემიბრალე, შემიბრალე…
    II ქალი: . . . . . . . . (ერთად) . . . . . . . . იმის თქმა, რომ…
    კაცი: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . თავიდან, როცა ყველაფერი…

    სინათლე ქრება. დაბნელება 5 წამი. სინათლე მამაკაცზე.

    კაცი
    თავიდან, როცა ყველაფერი შეიცვალა, ღმერთს მადლობა მოვახსენე. ვფიქრობდი, რა თქმა უნდა, ყველაფერმა გაიარა…

    I ქალი
    შემიბრალე, შემიბრალე, ენა კვლავ ითხოვს შებრალებას. შენ შემიბრალებ. ყველაფერს გაიგებ და შემიბრალებ.

    II ქალი
    იმის თქმა, რომ იმედი არ გამცრუებია, ნამდვილად არ შემიძლია. მეტს ველოდი. მეტ სიმშვიდეს.

    I ქალი
    ან ჩემგან დაიქანცები. წადი აქედან.

    კაცი
    ქვემოთ და ქვემოთ, წყვდიადში, სულში სიმშვიდე დაისადგურებს, ვფიქრობდი, ესეც ასე, როგორც იქნა, სწორი ვიყავი, ესეც ასე, მადლობა ღმერთს, თავიდან, როცა ყველაფერი შეიცვალა.

    II ქალი
    ნაკლები ბუნდოვანება. ნაკლები აბდაუბდა. ამასთან ერთად, ახლა უკეთესია, ვიდრე… მაშინ. აშკარად. დროდადრო გასაძლებიც კია.

    კაცი
    ვფიქრობდი მე.

    II ქალი
    როცა შენ ქრები, მე გამორთული ვარ. ოდესმე მოგწყინდები და წახვალ… სამუდამოდ.

    I ქალი
    ჯოჯოხეთური ბინდბუნდი.

    კაცი
    დიახ, სიმშვიდე, და თითქოს ყველაფერი მომცილდა, მთელი ნაღველი, თითქოს არც კი ყოფილა.

    II ქალი
    მომშორდი, არ გამოგივიდა. წადი და სხვებს ეცი. თუმცა…

    I ქალი
    წადი აქედან! (მძვინვარედ) წადი აქედან!

    კაცი
    მაგრამ მშვიდობა დაისადგურებს. იმას, რაც იყო, მომავალი არ ჰქონდა.

    II ქალი
    თუმცა ყველაფერი კიდევ უფრო უარესი შეიძლება გახდეს, არის ამის საშიშროება.

    კაცი
    რა თქმა უნდა, მე კი ვიცი…

    I ქალი
    შეიძლება სიმართლეს არ ვამბობ, შეიძლება ოდესმე ვიტყვი და მერე ამ სიმართლის გამო სინათლე აღარ იქნება?

    II ქალი
    შეძლებდი ჩემზე გაბრაზებას იმის გამო, რომ მწუხარებისაგან გონება ამერია? შეძლებდი?

    კაცი
    ახლა კი ვიცი, რომ ის თამაში იყო. მაგრამ ეს? ეს როდის გახდება…

    I ქალი
    შესაძლებელია?

    II ქალი
    შეძლებდი?

    კაცი
    ეს როდის გახდება… უბრალოდ თამაში?

    I ქალი
    არაფრის გაკეთება არ შემიძლია… არავისთვის… მეტი… მადლობა ღმერთს. ესე იგი რაღაცის თქმაა საჭირო. რა დუნედ მუშაობს ტვინი!

    II ქალი
    საეჭვოა. ეს არ არის შენს სტილში. მაგრამ უნდა იცოდე, რომ მე თვითონაც ვცდილობ, როგორც შემიძლია. თუ არ იცი?

    კაცი
    შესაძლოა ისინი დამეგობრდნენ. შესაძლოა მწუხარებამ…

    I ქალი
    მაგრამ მე ყველაფერი ვთქვი, ყველაფერი, რის თქმაც მაცალეს. ყველაფერი, რაც…

    კაცი
    შესაძლოა მწუხარებამ ისინი გააერთიანა.

    II ქალი
    ეჭვი არ არის, მე იმავე შეცდომას ჩავდივარ, რასაც მზის შუქზეც ჩავდიოდი. ვეძებ აზრს იქ, სადაც შესაძლოა არავითარი აზრი არ არის.

    კაცი
    შეიძლება ისინი ერთმანეთს ხვდებიან და იმ მწვანე ჩაის მიირთმევენ, რომელიც ორივეს ასე უყვარდა, უშაქროდ, ურძეოდ, ლიმონის ნაჭრის გარეშე…

    II ქალი
    გესმის ჩემი? ვინმეს ესმის? ვინმე მიყურებს? ესაქმება ვინმეს ჩემთან რამე?

    კაცი
    ლიმონის ნაჭრის გარეშეც კი…

    I ქალი
    იქნებ დავიმანჭო და არა მხოლოდ ვილუღლუღო? ავტირდე?

    II ქალი
    აკრძალული მაქვს, თუ რა? საფრთხემ უკვე გაიარა. საწყალი ქალი, ახლაც ჩამესმის იმ საცოდავის ხმა…

    I ქალი
    ენა ამოვიგლიჯო და ჩავყლაპო? გადმოვაფურთხო? შენ გულს ამით მოვიგებ? რა დუნედ მუშაობს ტვინი!

    კაცი
    ხვდებიან ერთმანეთს, ხან ერთთან სხედან, ხან მეორესთან და ადარებენ… (ასლოკინებს.) პარდონ. ბედნიერ მოგონებებს.

    I ქალი
    ფიქრი მაინც შემეძლოს! აზრი არც ამას არა აქვს… არავითარი. არ შემიძლია.

    II ქალი
    იმ საცოდავს, შენ შეცდენას რომ ცდილობდა, რა დაემართა, როგორ გგონია? ახლაც ჩამესმის მისი ხმა. საწყალი.

    კაცი
    პირადად მე ყოველთვის “ლიპტონს” ვარჩევდი.

    I ქალი
    ყველაფერი ინგრევა, ყველაფერი განადგურდა, ძირფესვიანად, ცარიელ ადგილას. არავითარი კითხვები. მე არავინ არაფერს არ მეკითხება.

    II ქალი
    მათ, შესაძლოა, შევბრალებოდი კიდეც, ჩემი რომ გაეგოთ. თუმცა, რა თქმა უნდა, არა ისე, როგორც მე ისინი.

    I ქალი
    არ შემიძლია.

    II ქალი
    მათი ვნებიანი კოცნაობა.

    კაცი
    ყოველ შემთხვევაში, მე ისინი მებრალებიან, დიახ, ვადარებ ჩემს ბედს მათ ბედნიერ…

    I ქალი
    არ შემიძლია. გონება არ უშვებს. დაე, ასე წავიდეს. დიახ.

    კაცი
    მებრალებიან.

    II ქალი
    რას აკეთებ, როცა მიდიხარ? იფანტები?

    კაცი
    ვმალავ რამეს? დავკარგე?..

    I ქალი
    იმ ქალს, რასაკვირველია, ჰქონდა სახსრები, თუმცა ღორივით კი ცხოვრობდა.

    II ქალი
    თითქოს ნაგავი გაგაქვს პაპანაქება სიცხეში. თავს ძალას ატან… წარმოიქმნება ინერცია…

    სინათლე ქრება. დაბნელება 3 წამი. სინათლე მე-2 ქალზე.

    II ქალი
    ქრება და კვლავ ძალას ატან…

    კაცი
    წამერთვა?.. რა გინდოდა? რატომ მიდიხარ? რატომ…

    II ქალი
    ალბათ შენც გეცოდები. ფიქრობ – საწყალი, მას სიმშვიდე სჭირდება.

    I ქალი
    მან ჩემი ქმარი ალბათ სადმე… მცხუნვარე მზის ქვეშ საცხოვრებლად წაიყვანა.

    კაცი
    რატომ ქრები? რატომ არ…

    II ქალი
    არ ვიცი.

    I ქალი
    ზის ალბათ სადმე ღია სარკმელთან, მუხლებზე ხელებდაწყობილი, და პალმებს მიღმა იყურება…

    კაცი
    რატომ არ მიყურებ განუწყვეტლივ? შესაძლოა ბოდვა დამეწყო და… (ასლოკინებს.) ყველაფერი დამეფქვა. პარ…

    II ქალი
    არა.

    კაცი
    პარდონ.

    I ქალი
    იყურება პალმებს მიღმა, ზღვისაკენ. ფიქრობს, რას შეეძლო მისი შეფერხება. სცივა. ჩრდილი ყველაფერს ფარავს. მიცოცავს. დიახ.

    კაცი
    წარმოგიდგენიათ, არასოდეს ვყოფილვართ ყველანი ერთად.

    II ქალი
    იქნებ მე უკვე ცოტათი შევიშალე?

    I ქალი
    საწყალი. საწყალი ქალი.

    კაცი
    არასოდეს გაგვიღვიძია ერთად, მაისის დილას, პირველი ვინც გაიღვიძებს, დანარჩენებს აღვიძებს. შემდეგ დიდი ნავით…

    I ქალი
    სინანული, დიახ. უარეს შემთხვევაში, შერიგება. უკვე შეურიგდა, მაგრამ რისთვის?

    II ქალი
    მისმინე, იქნებ მე უკვე ცოტათი შევიშალე? (იმედით) სულ ცოტათი მაინც, ა? (პაუზა.) ეჭვი მეპარება.

    კაცი
    დიდი ნავით…

    I ქალი
    სიჩუმე და უკუნეთი – აი ყველაფერი, რაც მინდოდა. და რა, ერთსაც და მეორესაც ცოტ-ცოტას ვღებულობ. ერთად. ალბათ ცოდვაა უფრო მეტის მოთხოვნა.

    კაცი
    დიდი ნავით, მდინარეზე, მე ნიჩბებთან, ისინი გასაბერ ბალიშებზე… იალქნები. მივექანებით. ასეთი ოცნებები.

    I ქალი
    ჯოჯოხეთური ბინდბუნდი.

    II ქალი
    ჩრდილი წავიდა. თავში. უბრალოდ, ჩრდილი. ეჭვი მეპარება.

    კაცი
    ჩვენ არაცივილიზებულები ვართ.

    I ქალი
    მოკვდე, რათა უკუნეთში მოხვდე, და რაც უფრო ბნელა, მით უარესია. უცნაურია.

    კაცი
    ასეთი ოცნებები. მაშინ. ახლა კი…

    II ქალი
    მე ეჭვი მეპარება.

    პაუზა. მე-2 ქალს ყრუ ხითხითი აუტყდება, რასაც პირველ ქალზე სინათლის გადანაცვლება შეწყვეტს.

    I ქალი
    დიახ და ყველაფერი ეს აქ, ყველაფერი აქ, სახეში გიყურებს. შენ გაიგებ. წადი აქედან. თორემ დაიღლები.

    კაცი
    ახლა კი, როცა შენ… მხოლოდ თვალი ხარ. უბრალოდ მიყურებ. სახეში. ერთიც და – არაფერი.

    I ქალი
    ჩემთან თამაშით დაიღლები. წადი აქედან. დიახ.

    კაცი
    რაღაცას ეძებ სახეში. სიმართლეს. თვალებში. ან სულაც…

    სინათლე მამაკაციდან მე-2 ქალზე გადადის. სიცილი, როგორც ადრე. მე-2 ქალს კვლავ აწყვეტინებს მამაკაცზე სინათლის გადასვლა.

    კაცი
    მხოლოდ თვალი. მაგრამ არა გონება. იხილება და იხუჭება. განა მე…

    სინათლე ქრება. დაბნელება 3 წამი. სინათლე მამაკაცზე.

    კაცი
    განა მე… ასე ვჩანვარ?

    სინათლე ქრება. დაბნელება 5 წამი. სუსტი სინათლე ერთდროულად სამივე სახეზე. 3 წამი. ხმები ჩუმი, მეტყველება – გაურკვეველი.

    ყველაფერი თავიდან იწყება და ზუსტად მეორდება.

    ინგლისურიდან თარგმნა კახა ბარამიძემ

    [1] იმისათვის, რომ ურნები სიმაღლეში იარდს არ აღემატებოდეს, ლიუკების გაკეთებაა საჭირო, რაც მსახიობებს სცენის დონეზე დაბლა დადგომის საშუალებას მისცემს. სხვა შემთხვევაში მათ მთელი სპექტაკლის განმავლობაში მუხლმოყრილებს მოუწევთ ყოფნა.
    თუ სცენაზე ლიუკები არ არის, ხოლო მსახიობებისათვის მუხლებზე დგომა მოუხერხებელია, მაშინ მათ ფეხზე შეუძლიათ დადგნენ, ოღონდ ურნები უნდა გადიდდეს და სიღრმეში გადავიდეს. ურნების ზომები ყველაზე მაღალი და მსუქანი მსახიობის მიხედვით უნდა იქნას შერჩეული.
    დამჯდარი მდგომარეობა ურნების ფორმას სრულიად მიუღებელს გახდის, ამიტომ ამგვარი შესაძლებლობა არც კი უნდა განიხილებოდეს. (ავტორის შენიშვნა.)

    [2] სინათლის წყარო მხოლოდ ერთი უნდა იყოს. მისი ოპტიმალური ადგილი რამპის ცენტრშია, საიდანაც მსხვერპლთა სახეები ახლოდან და ქვედა წერტილიდან განათდება.
    როდესაც სამივე სახის ერთდროულად განათების აუცილებლობა გაჩნდება, საჭიროა ისეთი შთაბეჭდილება შეიქმნას, თითქოს სინათლის ერთი სხივი სამად გაიხლიჩა.
    მითითებული ეპიზოდების გარდა მხოლოდ ერთი მოძრავი სინათლე უნდა იქნას გამოყენებული. ის მაქსიმალურად სწრაფად უნდა გადადიოდეს სახიდან სახეზე.
    სრულიად მიუღებელია, ყოველ სახეს თავისი სინათლის წყარო ჰქონდეს მიმაგრებული – ასეთ დროს ერთადერთი შემკითხველის არსებობა გაცილებით ნაკლებად იგრძნობა, ვიდრე ეს მოძრავი პროჟექტორის დახმარებითაა შესაძლებელი. (ავტორის შენიშვნა.)

    Read More
  • ახალი წიგნები

    ახალი წიგნები – 2008 – მაისი

    20/07/2009

    „ცურვა შინისაკენ“
    როლფ ლაპერტი
    „Nach Hause schwimmen“
    Rolf Lappert
    544გვ, Hanser

    ვილბურზე ვერავინ იტყვის, რომ ბედნიერ ვარსკვალვზე გაჩნდა: მისი ებრაელი დედა მშობიარობას გადაჰყვა, შვედი მამა დანაშაულის გამო იმალება, და ახალშობილიც სამშობიაროს ინკუბატორიდან პირდაპირ მარტოხელა ბავშვთა თავშესაფარში ხვდება. მხოლოდ რამდენიმე წლის შემდეგ მიაკითხავს მას ბებია და ვილბურიც სამშობლოს, სახლის, მშობლიურის შეგრძნებას იძენს, თავს დაცულად გრძნობს. თუმცა, დიდხანს არც ეს ბედნიერება გრძელდება – ბებიას უბედური შემთხვევა იმსხვერპლავს. ვილბური მარტო რჩება საკუთარ თავთან და სამყაროსთან, სადაც მას სხვა უამრავ ბარიერთან ერთად წყლის გადაულახავი შიში აწუხებს. „ცურვა შინისაკენ“ შვეიცარიელი ავტორის, როლფ ლაპერტის ბოლო რომანია, სადაც მწერალი ტრაგიკულისა და კომიკურის თანაბარი შეზავებით მოზარდი ვილბურის ცხოვრებას აღწერს.

    “ჩვენი ცხოვრების შეჯამება: მემუარები”
    იზაბელ ალენდე
    “The Sum of Our Days: A Memoir “
    Isabel Allende
    320გვ, Harper

    ძნელი დასაჯერებელია, რომ ეს წიგნი ავტობიოგრაფიაა – დრამატულობის, ტრაგიზმის, ფანტასტიკისა და მძაფრი ცხოვრებისეული განცდების ასეთი დოზები ალბათ შეუძლებელია, ერთი ადამიანის ყოველდღიურობამ და შინაგანმა სამყარომ დაიტიოს. თუმცა, ამ შემთხვევაში ყველაფერი სწორედაც რომ იზაბელ ალენდეს პირადი ცხოვრებაა, და მისი მემუარებიც სინამდვილის მხატვრული ასახვაა. იზაბელ ალენდე თანამედროვე ლათინოამერიკული ლიტერატურის ერთ-ერთი თვალსაჩინო წარმომადგენელია. იგი ათზე მეტი რომანისა და მოთხრობების კრებულის ავტორია. დღემდე ყველაზე დიდი პოპულარობით სარგებლობს მისი პირველი წიგნი – “სულების სახლი” (“La casa de los espíritus”).

    “ნამწვავი”
    უილ სელფი
    The Butt
    “Will Self”
    355გვ, Bloomsbury

    ტომ ბროძინსკის თითქოს სამყარო გაუწყრა – ვერაფერი მოუხერხებია თავისი ჭარბწონიანი, სულელურ გასართობებით გატაცებული, უსაქმური ბიჭისათვის და მოზარდი ქალიშვილის მომავალიც აღელვებს. ეჩვენება, რომ ყოველდღიურობამ აზრი დაკარგა, სამუშაოც მოსაწყენია, და გარშემო მყოფთაგან არავის არ სჭირდება იგი. ოჯახთან ერთად დასასვენებლად წასული, სადღაც ერაყსა და ავსტრალიას შორის, ტომი გადაწყვეტს, თავს დაუმტკიცოს, რომ ჯერ კიდევ შეუძლია, საინტერესო გახადოს საკუთარი ცხოვრება, და ამისთვის იგი უცნაურ გზას ირჩევს – სიგარეტის მოწევას თავს ანებებს. “ნამწვავი” ახალგაზრდა ბრიტანელი მწერლის, უილ სელფის მეშვიდე რომანია.

    „ნელი ვალსი კუთათვის“
    კატარინ პანკოლი
    „La valse lente des tortues“
    Katherine Pancol
    700გვ, Albin Michel

    ანტუანს კარგა ხანია დააგვიანა კენიიდან ჩამოსვლა, თუმცა, ეს დიდად არ ადარდებს ჟოზეფინას, მის მეუღლეს – ნიანგებსაც შეუჭამიათ ქმარი, ახლა მას სხვა საზრუნავი გაუჩნდა. ჟოზეფინას საკუთარი ბესტსელერისგან აღებული საკმაო რაოდენობის ჰონორარი აქვს, ასე რომ თავისუფლად შეუძლია, ახლობლების თვალის ასახვევად დეპრესირებულთა კლინიკაში ჩაეწეროს და თვითონ კი ახალი თავგადასავლების საძიებლად უცნობ კორპუსში იქირაოს ბინა. ასეც იქცევა. ჟოზეფინა სიცოცხლით სავსე, ახალგაზრდა ქალია, რომელსაც ერთადერთი, რაც დისკომფირორტს უქმნის, ერთფეროვნებაა. თუმცა, მალევე ხვდება თავგადასავლების მაძიებელი, რომ ცხოვრება მხოლოდ სიურპრიზებს არ უმზადებს და ფათერაკებიც საკმაოდ ახლოსაა. კატარინ პანკოლის ახალი რომანი იუმორისტული, სახალისო და ოპტიმისტური ისტორიაა.

    “როგორიც არის მსოფლიო”
    პატრიკ ფრენჩი
    “The World Is What It Is” (The Authorized Biography of VS Naipaul )Patrick French 400გვ, Picador

    ნობელიანტი მწერლის, ვ.ს. ნაიპოლის ახალი ბიოგრაფია ამ ჟანრის ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო წიგნია. ავტორს, პატრიკ ფრენჩს, სრული უფლება მისცეს, გამოეყენებინა ყველა მასალა და დოკუმენტი, რაც კი მწერლის ირგვლივ არსებობდა. მათ შორის ნაიპოლის პირველი მეუღლის, პატრიცია ჰეილის დღიურებიც, რომელიც ტულუზას უნივერსიტეტში ინახება მას შემდეგ, რაც ნაიპოლმა თავისი არქივი 620 ათას ამერიკულ დოლარად გაყიდა. ვ.ს. ნაიპოლი ტრინიდადში დაბადებული ბრიტანელი მწერალია. 1971 წელს მან ბუკერის პრემია მიიღო წიგნისათვის “In a Free State”, ხოლო 2001-ში იგი ნობელის პრემიის ლაურეატი გახდა.

    „აიზეკ როზენბერგი: ომის დიდი პოეტი“
    ჯეინ მორკროფტ უილსონი
    “Isaac Rosenberg: The Making of a Great War Poet “
    Jean Moorcroft Wilson
    512გვ, Weidenfeld & Nicolson

    აიზეკ როზენბერგი ებრაელი ემიგრანტების ოჯახში დაიბადა. მშობლები 1890 წელს ლიტვიდან ბრიტანეთში გადავიდნენ საცხოვრებლად. აიზეკის ტყუპისცალი დაბადებისთანავე დაიღუპა, გადარჩენილ ახალშობილს კი სუსტი ფილტვები დაჰყვა. თუმცა, ამას ხელი არ შეუშლია იმისთვის, რომ 14 წლის ასაკში საკუთარი თავის სარჩენად გრავიურაზე დაეწყო მუშაობა. აიზეკის პირველი ლექსებიც ადრეულ ასაკს ეკუთვნის, თუმცა გამოკვეთილი და ინდივიდუალური ხელწერის პოეტად ის მოგვიანებით ჩამოყალიბდა, როცა პირველმა მსოფლიო ომმა მისი პოეზიის თემატიკა განსაზღვრა. როზენბერგი იმ პოეტთა რიცხვს მიეკუთვნება, რომლებსაც “ომის პოეტებს” უწოდებენ. უილსონის წიგნში სწორედ მისი ბიოგრაფია, შემოქმედებითი გზაა აღწერილი.

    © „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“
    Read More
  • პოეზია

    ვახუშტი კოტეტიშვილი – სონეტები

    20/07/2009


    შადრევნის სონეტი

    აი, შეხედე, შადრევანი მიელტვის ზეცას,
    ეკეკლუცება თავის ზემოთ უსაზღვრო სივრცეს,
    მღელვარე კაბის კალთებს როკვით ხან შლის, ხან კეცავს
    და მზად არის, რომ მთელი გზნება ამ ზეცას მისცეს.

    საკმარისია, ამ ცეკვაში გაჩნდეს პაუზა,
    ის იმწუთშივე დაცხრება და იქცევა გუბედ,
    თუმცა მას უკვე თვინიერად მდუმარ აუზად
    კვლავ ჩაიხუტებს დედამიწის მზრუნველი უბე.

    ასე სრულდება სურვილების ბრუნვა წრიული,
    მას ვერვინ შეცვლის, ამაოა ყველა მცდელობა.
    დროებითია ფრენა, ქვეყნად მარადიული
    არის მარტოდენ დედამიწის მიმზიდველობა.

    რა ბედი სწია, გახსოვს ზეცამ ჭაბუკ იკაროსს?!
    მისი წესია, მიწიერი არ მიიკაროს!
    16.02.2008.

    ქარავნის სონეტი

    ამ უდაბნოში ხან მზე აჭერს, ხან უკუნია,
    ქარნი ხორშაკნი ქვიშის ბორცვებს უჩენენ ხაოს,
    არავინ უწყის, მერამდენე საუკუნეა,
    აქ ქარავანი თავს ვერ აღწევს ქარების ქაოსს.

    აქ ლომი ლამობს, აქლემს სადმე გამოჰკრას კბილი,
    აქლემს ჰგონია, ვერ მიაღწევს ლომი მიზანსო.
    აქ ყელყელაობს ყველა: ფლიდი, ქლესა თუ წბილი
    და ქედმაღლურად იქადლება, ვინ რას მიზამსო?!

    თვალს ვერ აამებ, ქვიშის გარდა, ვერაფრის ნახვით,
    არსად ბალახი, ოაზისი, მთა თუ ტყე-ველი,
    წყალიც არ არის, რომ გაერთო იმისი ნაყვით,
    მხოლოდ მირაჟი, მიზანი კი მიუღწეველი.

    უგზოდ და უკვლოდ მიქარავნობს აქლემთა წყება
    და ზანზალაკთა ხმად ჩაესმის ძაღლების ყეფა.
    17.02.2008.

    სარკის სონეტი
    მზეოს

    სინათლის ტბაში ირეკლება ნაზი პროფილი,
    ეალერსება სავარცხელი ფაფუკ დალალებს
    და ვარცხნილობა, მერამდენედ უარყოფილი,
    ნაუცბათევად ჩამოშლილი სწუხს და ვალალებს.

    შუბლი, ღაწვები და მიმოხვრა ყელის თუ კისრის
    თლილმა თითებმა საალერსოდ დაითითოვეს.
    სარკე ასლების ანარეკლებს გულუხვად ისვრის,
    ხოლო თავისთვის ამ ხილვათა დედანს იტოვებს.

    ქალისთვის თითქოს შედედდაო დროის დინება,
    თითქოს მან კვლავაც გაიხსენა ანცი ბალღობა.
    პოზების ცვლისას იერი რომ შეეყინება,
    მას იმწუთშივე ლბილ ღიმილად უწევს გალღობა.

    და აი, უცებ მამაკაცის ბანმა მოჰბერა:
    – ჩქარა, ძვირფასო, თორემ უკვე მორჩა ოპერა!
    20.02.20.08.

    მხატვრობის სონეტი

    თენგიზ მირზაშვილს – “ჩუბჩიკას”

    მე ბავშვობიდან დღევანდლამდე ვარ მოხიბლული
    გოგენ – ვან-გოგით, რენუარით, მანე – მონეთი,
    მათი ყოველი მონასმია ჩემთვის ხილული
    და ახლაც მზად ვარ, ყოველ ნახატს ვუძღვნა სონეტი.

    პარიზის ქუჩებს უტრიალებს მუდამ უტრილო,
    ვით ვარიეტეს კვამლში ქალებს – ტულუზ-ლოტრეკი.
    მსურს, მათ ტილოებს სიყვარულით რომ მოვუჩრდილო
    და ვცე პატივი სათანადო ქედის მოდრეკით.

    რა პალიტრა აქვთ, რარიგ ფერთა ფართო სამყარო?!
    ვეღარ მოწყდები, თუკი ერთხელ ახლო მიუხველ,
    უმზერ და გინდა შენი ხილვა სხვებსაც ახარო
    და აგრძნობინო ფუნჯთა ჯადოს ლაღი სიუხვე.

    ფერადოვნების ზეიმია ყველა მათგანი. –
    მაგრამ… ნიკალას თუნდაც ერთი თეთრი ბატკანი?!…
    25.02.2008.

    კანტის სონეტი

    ჩემი ქალაქიQკენიგსბერგი, საფლავი კენტი…
    გამცნობთ: – სახელი – ემანუილ და გვარი – კანტი:
    მე არასოდეს არ ვყოფილვარ ფრანტი თუ დენდი,
    და გარს არასდროს მომვლებია ლივრეის კანტი..

    არა მყოლია ოჯახობა, ცოლი თუ შვილი,
    არ მდომებია, რომ ცხოვრება რამედ მექცია.
    თუ რომელიმე სტუდენტს აკლდა ქურთუკზე ღილი,
    ვღელდებოდი და მეშლებოდა ლამის ლექცია.

    ამქვეყნად ორი საოცრებით ვიყავი სავსე
    და მათ განსჯაში არ შემცვლია ალღო თუ გეში:
    ეს ვარსკვლავებით მოჭედილი ზეცა ჩემს თავზე
    და უმტკიცესი ზნეობრივი კანონი ჩემში.

    ეს შენც თუ იგრძენ და გზა-კვალი არ აგერია,
    იცოდე: ქვეყნად დანარჩენი – არაფერია!
    25.02.2008.

    ტროას სონეტი

    ვიხსენებ მითებს, იწყებოდა ახალი ერა
    კაცობრიობის და ამ სურათს ვერაფრით წაშლი.
    სამი ქალღმერთი: აფროდიტე, ათინა, ჰერა –
    ეს სამი ევა და მათ შორის სადავო ვაშლი…

    პირისპირ მდგარი დაბნეული ნორჩი პარისი…
    ტროა, ქცეული სამუდამო ლაქად თუ დაღად.
    აწ რომელი დგას ნეტავ რიგში: რომი, პარიზი,
    ფილადელფია თუ მოსკოვი, ვენა თუ პრაღა?

    ვის ელის ახლა ისტორიის მსახვრალი ტორი,
    ვინ განიცადოს, აწ რომელმან წალკოტმან შლილმან?..
    იქნება, ეს დღე, ავბედითი, არც არის შორი.
    თქვენი გუმანი რას გკარნახობთ, ბატონო შლიმან?

    დღეს მითიურზე ბევრად უფრო საშიში დროა,
    ნუთუ არაფერს გვეუბნება ეს სიტყვა: ტროა?!
    25.02.2008.

    ბუნების სონეტი

    ბუნება ითმენს ჩვენს ჯებირებს, ხიდებს, კაშხალებს,
    მაღაროებს და ცათამბჯენებს, თხრას თუ დაცობას.
    ჩვენსავ წარმართულ ზარ-ზეიმებს, ზათქს და მაშხალებს,
    მუდმივ ტრაბახს და ამბიციურ ქონდრისკაცობას.

    ბუნება ითმენს თვინიერად რაღაცა ზღვრამდე,
    რადგანაც იგი არ მიგვიჩნევს ნამდვილ მეტოქედ,
    უცებ მოიმცვრევს მხარ-ბეჭიდან, ვინ იცის, რამდენ
    საუკუნეებს, ჩვენი აზრით, დიად ეპოქებს.

    და იმარხება ქვესკნელების წიაღ ცივილი-
    ზაციები და კულტურები ავლა-დიდებით,
    მას კი არარად მიაჩნია ჩვენი ტკივილი –
    ჰერკულანუმი, პომპეა თუ ატლანტიდები…

    ბუნების კანონს, ნუ გგონია, რომ წინ უძღვები,
    შენა ხარ მისთვის, ვით მშობლისთვის, შვილი უძღები.
    26.02.2008.

    ყოფნის სონეტი

    მიუხედავად იმისა, რომ იცოდი კარგად,
    შენ სამყაროში იყავ მხოლოდ წერტილი ერთი.
    გააზრებული თუმც არ გქონდა აქ ყოფნის ქარგა,
    მაინც გეგონა, ბედისწერას, თავადვე წერდი.

    ცხოვრობდი, ჩქეფდი, მღელვარებდი, გიყვარდა, გძულდა…
    წინასწარ გქონდა შედგენილი ცხოვრების გეგმა…
    მაგრამ, რადგანაც ვერ შენივთე შენ ხორცი სულთან,
    ვერ შეიგუე ამ ცხოვრების უხეში ჩექმა.

    უცებ დამწუხრდი და ჭეშმარიტს უქციე გვერდი
    ვერ გაიაზრე, რომ შენ განგებ შეგქმნა განგებამ,
    რომ მხოლოდ შენ კი არ გჭირდება მაღალი ღმერთი.
    ღმერთსაც სჭირდები, ოღონდ გიჭირს ამის გაგება.

    დადგება ჟამი და ცხოვრების ბოლოს გებულობ:
    წერტილი იყავ, მაგრამ თურმე – სავალდებულო.
    26.02.2009.

    საჭიროების სონეტი

    გვაქვს მოცემული ბარაქა და ხვავი ულევად,
    მან რა მოიგო, ვინც ამ დოვლათს ზურგი უქცია?!
    ქვეყნად ყვალაფერს აქვს თავისი დანიშნულება
    და ყოველ საგანს აკისრია თავის ფუნქცია.

    და რომ ცხოვრება გქონდეს, მართლაც, ლაზათიანი
    და ამქვეყნიურ მსუყე ტრაპეზს არ უჯდე უქმად,
    შენ ეს იცი, რომ კოვზით უნდა ხვრიპო წვნიანი,
    ხოლო ჩანგლით კი დაითრიო მოზრდილი ლუკმა.

    გარდა ამისა, იცი, რისთვის გჭირდება ფული,
    ფონდი, კრედიტი, განვადება, ნაღდი, ნისია…
    ეს იცი, მაგრამ ვერ გაიგე, რა არის სული,
    ანდა თვით ლექსი ამაქვეყნად რის მაქნისია?!

    თოთო ტვინს თითი ერთხელ მაინც რომ დააჭირო,
    იქნება მიხვდე, რისთვის არის ლექსი საჭირო.
    28.02.2009


    მწყრების სონეტი

    ძნელია, იყო სანიმუშო ზნეობის მქონე,
    არ გებადოს და არ გებუდოს არცერთი მწყერი.
    თავით ფეხამდე დავარცხნილს და გაპარსულს, ვგონებ,
    სჯობს, ვისაც ზოგჯერ გასაპარსი დარჩება წვერი.

    და ვისი სქესიც შორიდანვე უკვეა ცხადი,
    ვისაც ფრანტობას უჯობს, იყოს ოდნავ აპაში,
    ვინც ამ მიწაზე მამაკაცურ მიმოხვრით დადის
    და არა ისე, როგორც ქალი ვიწრო კაბაში.

    მცირეს თუ დიდის შემოქმედი მხოლოდ ღმერთია
    თვით უმცირესსაც ნურასოდეს აქცევ ქილიკად.
    ღვთისთვის ლოცვაა მთავარი და სად – სულერთია:
    გუმბათოვანი ტაძარია თუ ბაზილიკა.

    შენ კაცი იყავ და როდესაც მოგიწევს ჯერი,
    ღმერთი შეგინდობს, თუკი გყავდა ორიოდ მწყერი.
    28.02.2009

    ნიავის სონეტი

    თქვენ მყარად დგახართ ამ მიწაზე. მე ვარ ნიავი.
    თქვენ ნუ გგონიათ, გიყურებდეთ თითქოსდა უნდოდ.
    გარწმუნებთ, არ მაქვს მე თქვენს მიმართ რამე სიავე,
    ოღონდ ეს ჩემი ნიავობა არ შემიზღუდოთ.

    მე ხომ არ მიშლის ნერვებს თქვენი მთობა, ზღვაობა,
    ცათამბჯენობა, მიწიერი წონა, სიმძიმე?!
    თქვენ რად გაღელვებთ, ჩვენს შორის რომ არის სხვაობა?
    თქვენ მჭახედ ბრჭყვინავთ, ხოლო მე კი ოდნავ ვციმციმებ.

    თქვენია, ქვეყნად ყველაფერი, რაც იყიდება,
    და თვლა არა აქვთ ფუთებს, ყუთებს, ჩანთებს თუ ბოთლებს…
    თქვენ მიიხვეტავთ მთელი ქვეყნის ავლა-დიდებას,
    მე კი მარტოდენ შემოდგომის ნაირფერ ფოთლებს.

    ითმინეთ ჩემი ნიავობა, სანამ გიგალობთ.
    ნუ იზამთ ისე, რომ უეცრად ამაგრიგალოთ!
    2802.2009

    ჯინის სონეტი

    მე ამ ქვეყანას სათავისოდ ვერაფერს მოვთლი,
    ხელეჩო არ ვარ, ყველაფერი ჩემსკენ მოვხვეტო,
    სულის ზღვის ფსკერზე ხავსიანი მიგდია ბოთლი
    და ჩემი ვალი ის არის, რომ ამას მოვხედო,

    რათა უეცრად არ ისროლოს ჯინმა საცობი,
    ბებერი კია, მაგრამ ჯინი მაინც ჯინია,
    კიდევ აჯობებს სხვებს გმირობით და ვაჟკაცობით,
    რადგან არაფრის და არავის არ ეშინია.

    დღევანდდელობა მას ნაგრძნობი ჰქონდა ადრევე,
    მისი ეჭვები რომ გამართლდა, მას ეს ამხედრებს:
    როდესაც ხედავს, რომ ლომები ტვირთს მიათრევენ.
    მათ ადგილზე კი ზარ-ზეიმი უდგათ სახედრებს.

    მეც, ამ ყველაფრის შემხედვარეს, მომივლის ჟინი
    და ვფიქრობ, ხომ არ ამომეშვა ბოთლიდან ჯინი!
    03.03.2008.

    მიწის სონეტი

    კაცობრიობის ისტორიის ხლართებს რომ ჩეჩავ,
    მისი სასტიკი სამართალი რას არ გაგონებს?!
    ურჩობა ბედის რჩეულთაგან რომელ ერთს შერჩა,
    მაკედონელებს, რამზესებს თუ ასარგადონებს?!

    ბრუნავდა ჩვენი წუთისოფლის მძიმე ბორბალი,
    საუკუნენი განა ღირდნენ ცოდვის ტირილად?!
    მაგრამ იმ დღეთა ნახანძრალზე კვლავაც ხორბალი
    ითესებოდა და აქა-იქ ენთო გვირილა.

    დინასტიები გადაეგნენ და დარჩა გლეხი,
    ქვეყნად ზეპურნი აზნაურნი უქმად მიდიან,
    მხოლოდ ის რჩება, ვისაც ადგას ცხოვრების კეხი
    და ხვალინდელი ლუკმა-პური ვიზეც ჰკიდია.

    ეს დედამიწა კვლავ ცოცხალი ალბათ მიტოა,
    რომ მას უვლიდეს და ჯიუტად ხნავდეს მიტუა.
    05.03.2008.

    გაზაფხულის სონეტი

    გაზაფხულია, კანის საკანს ვეღარ სჯერდები.
    კივის სხეული სისხლძარღვებით მონასირმები.
    ხეებს ასკდებათ ვნებისაგან კვირტის კერტები
    და გახელებით შეჰბღავიან ფურებს ირმები.

    მდინარეებში გაუმართავთ თევზებს ჯირითი,
    მდედრუნახავნი მიაპობენ წყლის ჩქერებს გუნდად,
    იქ ეგულებათ, სათავეში, ქვის ქვეშ ქვირითი
    და ხვაშის მოსხმით ხვაშიადის დაცხრობა უნდათ.

    შენ არც თევზი ხარ, არც ირემი, არც სხვა ცხოველი,
    სხეულზე მეტად შენ მეწყვილედ გჭირდება სული.
    ნახევარია ამა ქვეყნად კაცი ყოველი
    მას სურს მეორე ნახევარი, რომ გახდეს სრული.

    და თუ იპოვა, მიხვდება, რომ სწორედ ის არი,
    ვისაც ეძებდა ნააპრილარ-ნამაისარი.
    12.03.2008.

    სიყვარულის სონეტი

    შენ სიყვარულმა აღგამაღლა აღსავლის კარად
    და ოცნებებში მოგანიჭა ყველა უფლება.
    მისგან ავდარიც გეჩვენება საამო დარად
    და უმწიფარი ძახველიც კი გეალუბლება.

    თუმც შესაძლოა, რომ ოდესმე შენც სწვნიო წვენი
    და საყვარელი არსებისგან იგრძნო ღალატი.
    ეცადე, ამით არ დაემხოს ტაძარი შენი
    და ვერვინ გწამოს, თითქოს რწმენას ეჭვით ჰბღალავდი.

    გრძნობა, რაც უფრო ცალმხრივია, უფრო დიდია
    და უფრო მძაფრი, თუ განცდები გაწევს ლოდებად.
    სიყვარული ხომ საცალფეხო ბეწვის ხიდია,
    რომლის გადაღმა შენ არავინ არ გელოდება.

    შენზე ძლიერი ქვეყნად განა ეშმა რითია?!
    მას დასძლევ, თუკი შენი მრწამსი ჭეშმარიტია!
    14.03.2008.

    გზის სონეტი

    რა მოხდა, თუკი არ სრულდება ის, რაც გულს უნდა
    და თუ შენს მიმართ დრო-ჟამია დაუდევარი!
    ან შენს თავზე თუ გრიგალივით გადაზუზუნდა
    შემზარავი და ავბედითი ბედი მდევარი!

    რა მოხდა, თუკი ვერ მიხვედი აღთქმულ მიზანთან
    და ოცნებათა მექარავნე გზაში დავარდი!
    სამაგიეროდ შენმა სულმა ხომ არ იზანტა
    და თუნდაც ერთხელ შეძლო ცაში ლაღი ნავარდი!

    სიცოცხლე გზაა, სიკვდილი კი ამ გზის შედეგი,
    ადრე თუ გვიან ჩვენ იქ უნდა დავცეთ ბანაკი.
    არსთა გამრიგემ თუკი ბრძანა: – აბა, შემდეგი! –
    გიხმობს ქარონის ქარავანის ზარ-ზანზალაკი..

    იქ, სამსჯავროზე შენ განგსჯიან იმის მიხედვით,
    თუ ცხოვრებაში სად კი არა, როგორ მიხვედი?!
    15.03.2008.

    მოცარტის სონეტი

    “…როგორც Hჰაერის იქითა მხარე,
    წმინდა, დიდი, უკაცრიელი…”
    რაინერ მარია რილკე

    ვინ იყო იგი, მე არ ვიცი, კაცი თუ ღმერთი,
    ბრძენი თუ ბავშვი?! ვით მივუდგე, რომელი მხრიდან?!
    როგორ იტევდა ოკეანეს ეს ვიწრო მკერდი,
    რომელიც ასეთ აუმღვრეველ ნიაღვრებს ღვრიდა!

    მოცარტის ტაქტის გარეშე ხომ თითქოს დროც არ დის,
    ყოველი სივრცე დახშული და ცარიელია;
    და როცა ცაში აჟღერდება ჰანგი მოცარტის,
    ღვთის გულისათვის, ჩუ! – რაღა დროს სალიერია!

    ჰანგების ჩქერი, ხან კამკამით, ხან აზვირთებით…
    ვეღარ იგუებ, მდუმარების ობი რომ გეკრას…
    მისი თითები, ვით სამოთხის ცელქი ჩიტები,
    კლავიშებს უცებ აკენკავენ ისე, ვით კენკრას.

    იცოდე, როცა გადასცდები სამყაროს არეს,
    ეს ჰანგი გელის შენ ჰაერის იქითა მხარეს.
    15.03.2008.

    სულის და ხორცის სონეტი

    ნაქანდაკარი ანტიკური ქალღმერთის ტორსი
    სრულყოფილია, თუნდაც იყოს ხელფეხნაკლული,
    რადგან სული ქმნის ამ სისრულეს და არა ხორცი,
    ხორცი, რომელსაც ჯიქურ ელტვის თავგადაკლული

    ჯანსრული მამრი, ატანილი ცხოველურ ჟინით
    უცებ ქცეული თავაღმართულ, დაძაბულ კუნთად,
    როგორც უეცრად ამომხტარი ბოთლიდან ჯინი,
    რომელსაც თავის მორჩილ მსხვერპლზე ზეობა უნდა!

    ბოლოს კი, როცა დაუცხრება ხორცი უძღები
    და გონს არ უმღვრევს ქვეყნად უკვე ვინმეს ქალობა,
    ზესამყაროში ბეატრიჩედ სული უძღვება
    და მას ეძღვნება მისი ლექსი, ხოტბა, გალობა.

    სული – სივრცეებს, ხორცს – სამარის პატარა ბორცვი.
    მაგრამ იქაც ხომ ძვლები ყრია და არა ხორცი?!
    16,03.2008.

    ყოფნა-არყოფნის სონეტი

    “ყოფნა – არყოფნა?!” – აი, შენი კითხვა მორიგი,
    ჭაბუკო ჰამლეტ, მაგრამ არსი ყოფნა-არყოფნის
    ვინ განგიმარტოს?! დუმს გონება, ვით იორიკი,
    რომელსაც ამის საპასუხოდ ცოდნა არ ჰყოფნის.

    იქნებ არყოფნაც ყოფნა არის, ოღონდ სხვაგვარი,
    უფრო მსუბუქად მონანავე, ან უფრო მძიმედ?!
    ადამიანად ყოფნის დრო ხომ მხოლოდ აქ არის,
    რამე სხვადყოფნა გაამართლებს განა ჩვენს იმედს?!

    იქნებ აჯობებს, რომ დავჯერდეთ იმას, რაც არის
    და არ ვისწრაფოთ, სადაც მაინც ადრე თუ გვიან
    მოგვიწევს მისვლა, არა ვქექოთ ფუჭად ნაცარი
    და აღვასრულოთ ვალი, რასაც სიცოცხლე ჰქვია.

    სიკვდილისა რომ არრა ვიცით, ეს ის წესია,
    რომლითაც ცოდნა არცოდნაზე უარესია.
    17.03.2008.

    ადამიანის სონეტი

    ქვეყნად მაღალმა ღმერთმა შექმნა არსი ყოველი
    და დაანათლა თავ-თავისი ყველას ბუნება:
    ქვეწამავალი თუ ფრინველი, თევზი, ცხოველი
    თავის მკმარია და არ უნდა სხვა ფუფუნება.

    მხოლოდ ერთია იმათ შორის – ადამიანი,
    ვისაც სურს, თავად გამოსჭედოს თავისი ბედი
    და რადგან არის იგი ვითომ სხვებზე ჭკვიანი,
    უნდა რომ იყოს არა ლოდი, არამედ სვეტი.

    მაგრამ ამისთვის მას სჭირდება, გამრავლდეს ხალხად
    და დაიმონოს ქვეყნად მიწა, წყალი, ტყე-ველი,
    და თუ აზვირთდა ოკეანის მძვინვარე ტალღად,
    ის უკვე ბრბოა, ყოველივეს დამანგრეველი.

    ბრბო ერთსახაა, ვინც მას არ ჰგავს, ვერ ჰგუობს ეგეთს,
    ღმერთიც რომ იყოს. იღრიალებს: “ჯვარს აცუ ეგე!”
    19.03.2008.

    სიზმრის სონეტი

    ღამის დარბაზში იდუმალი ჰანგები იძვრის,
    თანდათანობით უფრო ეშხში შედის ქეიფი,
    მზერას იტაცებს ვნებიანი დეკოლტე სიზმრის
    და მიიხვეტავს ზმანებათა გრძელი შლეიფი.

    მიმოირხევა სამეჯლისო ცეკვის ნიავი,
    ჩემი მეწყვილე მშვენიერი ქალბატონია,
    მე მის წინაშე ჩემი გული მოვაღიავე
    და საკუთარი თავი მეცხრე ცაზე მგონია.

    მგრამ რომ დაჰკრა შუაღამემ თორმეტჯერ ზარი,
    თვალს და ხელსშუა გამიქრა და აღარსად არ ჩანს,
    და დავრჩი ასე, სასახლეში უაზროდ მდგარი,
    ხელში იმ ქოშით, რომელიც მას კიბეზე დარჩა.

    ვეძებე ყველა ქვეყანაში და ყველა დროში,
    მაგრამ ვერავის ვერ მოვარგე ის ოქროს ქოში.
    20.03.2008.

    მადლის სონეტი

    ცხოვრებისაგან დაქანცულსა და სასომიხდილს
    წამლეკავს ზოგჯერ შემზარავი ტალღა უცები,
    დავმწუხრდები და ნაადრევად მოვუხმობ სიკვდილს,
    შინაგანად კი კვლავ სიცოცხლეს ვებღაუჭები.

    გმირი არ ვიყავ, არც მესიის მქონდა მისია,
    რომ უდრტვინველად ამეტანა ტანჯვა და ჯვარცმა.
    ცხოვრებამ ყველა განსაცდელი შემომისია,
    მაგრამ გავუძელ ამ ყველაფერს უბრალო კაცმა.

    რა ძალა იყო, რამაც მომცა ამის შეძლება
    და შემომაჭდო ჯადოსნური ჯაჭვის ბეგთარი?!
    როგორც ჩანს, ქვეყნად ჩემებრ ტანჯულს შვებად ეძლევა
    ღვთიური მადლის თუნდ წვეთ-წვეთი წმინდა ნექტარი.

    და მივხვდი, რამაც უკუნეთში აღმავსო ნათლით,
    ეს იყო თურმე პოეზიის ღვთიური მადლი.
    22.03.2008.

    ღირსების სონეტი

    სანამ ვარ ქვეყნად, რაღაც მაინც უნდა ვაკეთო,
    რათა დამეტყოს, ამ მიწაზე რომ ვარ ნამყოფი,
    ბუტაფორიულ მუყაოდ კი არ ვიმაკეტო,
    არამედ ჩემგან თუნდ მცირედი დარჩეს ნაყოფი.

    უნდა ვიმინდვრო, ვივენახო, ანდა ვიყანო,
    გული ვამტევნო, ვათავთავო ან ვაჩითილო,
    მკერდზე ლექსები ყვავილებად ამოვიყვანო
    და ჩემს გაზაფხულს ცა და მიწა მოვაჩითინო.

    თუმც ბედ-იღბალმა წამებით და ტანჯვით მაცხოვრა
    და ათასგვარი ჭირ-ვრამი არ მამყოფინა,
    ხალხს თავი მაინც ისე უნდა დავამახსოვრო,
    რომ ეთქვათ ჩემზე: ” – ღირსეული კაცი ყოფილა!

    ისე გავიდა ამ ცხოვრების ბოლო კარიდან,
    რომ სიკვდილს თვალი ერთხელაც კი არ აარიდა!”

    22.03.2008.

    © „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

    Read More
  • ინტერვიუ

    10/07/2009
    მწერლობა ჩემი მოწოდებაა

    ფრანგულენოვანი ჩინელი მწერალი საქართველოში

    ფრანკოფონიის დღეებთან დაკავშირებით საქართველოს ცნობილი ფრანგულენოვანი მწერალი, წარმოშობით ჩინელი შან სა ესტუმრა. მწერალს ალექსანდრე დიუმას სახელობის ფრანგული კულტურის ცენტრმა უმასპინძლა და დაინტერესებულ მკითხველებსაც საშუალება მისცა, კიდევ უფრო ახლოს გაეცნოთ მსოფლიო ლიტერატურულ ბაზარზე უკვე კარგად ცნობილი და პოპულარული მწერალი.
    შან სა (ნამდვილი სახელი იან ნი) 1972 წელს პეკინში დაიბადა. მისი ფსევდონიმი ქართულ ენაზე „ქარის ხმაურს“ ნიშნავს. პირველი აღიარება შან სამ სამშობლოშივე მოიპოვა, როცა ჯერ კიდევ 12 წლის იყო. პირველივე პოეტური კრებულით იგი ჩინეთის ბავშვთა პოეზიის ეროვნული კონკურსის ლაურეატი გახდა. საშუალო სკოლა შან სამ პეკინში დაამთავრა, თუმცა 1989 წელს ტიან ან მენის მოვლენებით (დემონსტრაციათა სერია ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკაში, რომლის მონაწილეებიც ძირითადად სტუდენდები იყვნენ) შეძრწუნებულმა სამშობლო დატოვა და საფრანგეთში გაემგზავრა. აქ მან საფრანგეთის მთავრობის სტიპენდია მოიპოვა და ფრანგული საშუალო განათლების დიპლომიც მიიღო. ამის შემდეგ შან სამ ფილოსოფიის ფაკულტეტი დაამთავრა და მხატვარ ბალთუსის პირად მდივნად მუშაობისას სხვადასხვა სასარგებლო გამოცდილებაც დააგროვა (მაგ. ბალთუსის მეუღლე სეტუკომ იგი იაპონურ ცივილიზაციას აზიარა).
    პირველი რომანი ფრანგულ ენაზე შან სამ 1997 წელს გამოსცა. რომანს გამოქვეყნებისთანავე წარმატება ხვდა წილად – “ზეციური მშვიდობის კარიბჭე” (“Porte de la paix céleste”) გონკურის პრველი რომანის პრემიით დაჯილდოვდა. კაზესის ლიტერატურული პრემია მიიღო მწერალმა წიგნისთვის „მტირალა ტირიფის ოთხი სიცოცხლე“ („Les quatre vies du saule“). 2001 წელს გამოქვეყნდა შან სას ყველაზე გახმაურებული და პოპულარული რომანი „გოს მოთამაშე“ („La Joueuse de Go”), რისთვისაც მას ლიცეუმელების გონკურის პრემია მიენიჭა.
    დღეისათვის ქართულ ენაზე ფრანგულენოვანი ჩინელი მწერლის ორი რომანია ნათარგმნი – “ზეციური მშვიდობის კარიბჭე” (“ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა”) და „მტირალა ტირიფის ოთხი სიცოცხლე“ (“ჯისიაი”). მწერლის უკეთ გასაცნობად კი დაინტერესებული მკითხველისათვის ალ. დიუმას სახელობის ფრანგული კულტურის ცენტრმა 26 და 28 მარტს ფრანკოფონიის დღეების პროგრამის ფარგლებში შან სასთან შეხვედრა გამართა.

    “მწერლობა ჩემი მოწოდებაა…”

    ინტერვიუ მწერალ შან სასთან
    ესაუბრა მაგდა კალანდაძე

    – როგორც ვიცი, პირველი აღიარება 12 წლის ასაკში მოიპოვეთ როგორც პოეტმა. ახლა კი უკვე გიცნობენ როგორც რომანისტს. რატომ შეაჩერეთ არჩევანი გამოხატვის ისეთ ფორმაზე, როგორიც პროზაა, რატომ რომანები და არა – ლექსები?

    – ვფიქრობ, რომ პოეზია არის ის მუსიკა, რომელიც გვესმის, და რომელიც შემდეგ ჩვენი ინტერპრეტაციით ფურცელზე გადაგვაქვს. შესაბამისად, ეს მუსიკა თავად გკარნახობს და თვითონვე ირჩევს თავის ახალ ფორმას. პროზის შექმნა კი გაცილებით უფრო რთული სამუშაოა, და ამასთანავე გაცილებით მეტის გადმოცემა შეუძლია, ვიდრე პოეზიას. კარგი პროზის დაწერა დაკავშირებულია მწერლურ ტექნიკასთან, გამოცდილებასთან და ასევე დიდ შრომასთან, რადგან პროზა სწორედ ის ჟანრია, რომელიც ცხოვრებას აღწერს, ადამიანების ყოველდღიურობაზე, მათს სიხარულსა თუ გასაჭირზე მოგვითხრობს. სწორედ ამიტომაც, როცა მე ჩემი შემოქმედების გარკვეულ ეტაპზე მომინდა დამეხატა ცხოვრების ტილო, აღმეწერა ყოველდღიურობა, მეთქვა გაცილებით მეტი, ვიდრე ფურცელზე გადატანილი მუსიკის ტკბილხმოვანებაა, ამისათვის გამოხატვის ფორმად პროზა ავირჩიე.

    – მწერალს იმ ეროვნებას მიაკუთვნებენ ხოლმე, რომელ ენაზეც ის წერს და აზროვნებს, რომლის ფსიქოლოგია და კულტურაც არის ასახული მის ნაწარმოებებში. თქვენს ტექსტებში კი, შეიძლება ითქვას, რომ მოჭარბებული დოზით არის აღმოსავლეთი. როგორ თვლით თავად, რომელი უფრო ხართ – ფრანგი თუ ჩინელი მწერალი?

    – მე არ ვთვლი, რომ მხოლოდ აღმოსავლეთზეა ჩემი წიგნები, ჩინეთის გარდა დასავლეთის თემატიკაზე, დასავლურ ცხოვრებაზეც მაქვს რომანები დაწერილი, მაგრამ მიმაჩნია, რომ ამ შემთხვევაში არც ერთ და არც მეორე ფაქტორს გადამწყვეტი მნიშვნელობა არა აქვს. თემები, რომელთა შესახებაც მე ჩემს რომანებში ვწერ, უნივერსალურია. მე ვწერ სიყვარულზე, მეგობრობაზე, შურისძიებაზე, ღალატზე, და ყველა ეს თემა ნებისმიერი ერისთვის და კულტურისათვის ნაცნობი და ახლობელია. საერთოდაც, მგონია, რომ მწერლის ეროვნების განსაზღვრას და მით უმეტეს ამის კონკრეტიზაციას მნიშვნელობა არა აქვს. მთავარია, რომ წერდე – ვისთვის და რა მიზნით, ეს უკვე მეორეხარისხოვანია. მწერლის საიდენტიფიკაციო ნიშანი მხოლოდ მისი საქმიანობა – წერა შეიძლება იყოს, და არა ის, რა ენაზე, რომელ სოციუმში და რა თემებზე წერს იგი.

    – ევროპის ლიტერატურულ ბაზარზე არც თუ ისე იოლია თავის დამკვიდრება. თქვენი პირველივე რომანები კი პრესტიჟული ლიტერატურული პრემიებით აღინიშნა. როგორ ფიქრობთ, რამ განაპირობა ეს წარმატება, რატომ მოსწონთ თქვენი წიგნები?

    – ცალსახად ძნელია მიზეზების დასახელება. წარმატება-წარუმატებლობასაც და ამა თუ იმ ნაწარმოების ხარისხსაც საბოლოოდ დრო განსაზღვრავს და მხოლოდ გარკვეული დროის გასვლის შემდეგ შეიძლება ითქვას, რამდენად წარმატებულია მწერალი. ამ შემთხვევაში კი, თუ იმას ვიგულისხმებთ, რომ ჩემი წიგნები პოპულარულია და მას მხოლოდ ფრანგები არ კითხულობენ – სხვა ენებზეც ითარგმნა და მკითხველთა ფართო აუდიტორიამ მიიღო ისინი, ამის განმაპირობებელი ფაქტორების ძებნა ძნელი არ უნდა იყოს. ერთ-ერთი მიზეზი ალბათ ის არის, რომ ჩემი რომანები ძალიან მხატვრულია, მე ვქმნი ენას, რომელიც პროზას ფერად მხატვრულ ტილოდ აქცევს, ჩემი ტექსტები დასურათებულია. გარდა ამისა, აღვწერ ცხოვრებისეულ ყოველდღიურობას, ვწერ ადამიანებზე, მათს გრძნობებზე, სიხარულზე, გასაჭირზე, და თემებზე, რომლებსაც ყველას ცხოვრებაში განსაკუთრებული ადგილი უჭირავს. ალბათ მკითხველმაც იმიტომ მიიღო ჩემი რომანები, რომ მათში საკუთარი თავი იპოვეს.

    – რამდენად მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა ემიგრაციამ თქვენი, როგორც მწერლის ჩამოყალიბებაში, კერძოდ კი საფრანგეთმა და ფრანგულმა კულტურამ?

    – ემიგრაციამ არა მარტო როგორც მწერლის, არამედ როგორც პიროვნებად ჩამოყალიბებაში დიდი როლი ითამაშა და ჩემი ცხოვრებაც რადიკალურად შეცვალა. თუმცა, ვფიქრობ, ჩინეთში რომ დავრჩენილიყავი, ვერც ეს შეცვლიდა ჩემს მოწოდებას და წერას მაინც განვაგრძობდი, მწერალი ვიქნებოდი. წერა ჩემთვის მარტო ჰობი და პროფესია არაა, ეს ერთგვარი მისიაა, რომელიც, ვთვლი, რომ მე მაკისრია. რა თქმა უნდა, ადგილმდებარეობა და სხვადასხვა სოციალური პირობები ამას ვერ შეცვლიდა, მაგრამ ერთიც არის – ჩინეთში დარჩენის შემთხვევაში ჩემს ყურადღებას მიიქცევდა აბსოლუტურად სხვა ფაქტორები, სხვა ცხოვრებისეული ელემენტები, და ჩემი რომანების თემაც იქნებოდა განსხვავებული, ვიდრე დღეს არის.

    – რამდენად ჰგავს თქვენი ნახატები თქვენსავე ლიტერატურულ ტექსტებს? ვიცი, რომ თქვენ ასევე მხატვარი, კალიგრაფისტი და რამდენიმე პერსონალური გამოფენის ავტორიც ხართ.

    – ჩემი ყველა რომანი ერთი დიდი მხატვრული ტილოა, რომელიც წერს დაწყებამდე ჯერ როგორც ნახატი, ისე წარმომიდგება თვალწინ, და შემდეგ ვიწყებ ამ სახეების სიტყვებით გადატანას ფურცელზე. რა თქმა უნდა, ნახატებიც თავისთავად იმ განწყობას ატარებს, რასაც ჩემი რომანები. ამ განწყობის ავტორი მე ვარ, უბრალოდ ხანდახან მის გადმოსაცემად სხვადასხვა ფორმას ვირჩევ.

    – როგორ ფიქრობთ, არსებობს თუ არა ასეთი ცნება – “მწერლის ვალდებულება”, ან პროფესია “მწერალი”, და რა არის თქვენთვის ეს საქმიანობა – ჰობი, თუ პროფესა.

    მწერლობა ჩემი მოწოდება და თვითგამოხატვის საშუალებაა. ამასთანავე არც ის მოვალეობა არ არის ჩემთვის უცხო, რასაც ჩემი არჩევანი – ვიყო მწერალი, მაკისრებს. ეს ჩვეულებრივი შრომაა, რომელიც ნებისყოფას, გამძლეობასა და ძალისხმევას მოითხოვს. მაგალითად, როცა დილით ვიღვიძებ, გავდივარ გარეთ, მშვენიერი ამინდია და მე სადმე გასეირნება მინდება, ამაზე უარს ვამბობ, შევდივარ ოთახში და წერას ვიწყებ. მხოლოდ რამდენიმე გვერდის დაწერის შემდეგ შემიძლია, თავს უფლება მივცე, რომ სხვა ყოფით რამეებზე ვიფიქრო. გარდა ამისა, პარალელურად ვმუშაობ ფილმების სცენარებზეც. ეს სფეროც საკმაოდ საინტერესოა და არანაკლები ხალისით ვაკეთებ ამ სამუშაოს – ვქმნი პერსონაჟებს, ვეძებ ტიპაჟებს უკვე შექმნილი პერსონაჟებისთვის და ვამეტყველებ მათ თავიანთ ინდივიდუალურ, განუმეორებელ ენაზე.

    © „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

    Read More
  • ინტერვიუ

    "მწერლობა ჩემი მოწოდებაა" – შან სა საქართველოში

    10/07/2009

    მწერლობა ჩემი მოწოდებაა

    ფრანგულენოვანი ჩინელი მწერალი საქართველოში

    ფრანკოფონიის დღეებთან დაკავშირებით საქართველოს ცნობილი ფრანგულენოვანი მწერალი, წარმოშობით ჩინელი შან სა ესტუმრა. მწერალს ალექსანდრე დიუმას სახელობის ფრანგული კულტურის ცენტრმა უმასპინძლა და დაინტერესებულ მკითხველებსაც საშუალება მისცა, კიდევ უფრო ახლოს გაეცნოთ მსოფლიო ლიტერატურულ ბაზარზე უკვე კარგად ცნობილი და პოპულარული მწერალი.
    შან სა (ნამდვილი სახელი იან ნი) 1972 წელს პეკინში დაიბადა. მისი ფსევდონიმი ქართულ ენაზე „ქარის ხმაურს“ ნიშნავს. პირველი აღიარება შან სამ სამშობლოშივე მოიპოვა, როცა ჯერ კიდევ 12 წლის იყო. პირველივე პოეტური კრებულით იგი ჩინეთის ბავშვთა პოეზიის ეროვნული კონკურსის ლაურეატი გახდა. საშუალო სკოლა შან სამ პეკინში დაამთავრა, თუმცა 1989 წელს ტიან ან მენის მოვლენებით (დემონსტრაციათა სერია ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკაში, რომლის მონაწილეებიც ძირითადად სტუდენდები იყვნენ) შეძრწუნებულმა სამშობლო დატოვა და საფრანგეთში გაემგზავრა. აქ მან საფრანგეთის მთავრობის სტიპენდია მოიპოვა და ფრანგული საშუალო განათლების დიპლომიც მიიღო. ამის შემდეგ შან სამ ფილოსოფიის ფაკულტეტი დაამთავრა და მხატვარ ბალთუსის პირად მდივნად მუშაობისას სხვადასხვა სასარგებლო გამოცდილებაც დააგროვა (მაგ. ბალთუსის მეუღლე სეტუკომ იგი იაპონურ ცივილიზაციას აზიარა).
    პირველი რომანი ფრანგულ ენაზე შან სამ 1997 წელს გამოსცა. რომანს გამოქვეყნებისთანავე წარმატება ხვდა წილად – “ზეციური მშვიდობის კარიბჭე” (“Porte de la paix céleste”) გონკურის პრველი რომანის პრემიით დაჯილდოვდა. კაზესის ლიტერატურული პრემია მიიღო მწერალმა წიგნისთვის „მტირალა ტირიფის ოთხი სიცოცხლე“ („Les quatre vies du saule“). 2001 წელს გამოქვეყნდა შან სას ყველაზე გახმაურებული და პოპულარული რომანი „გოს მოთამაშე“ („La Joueuse de Go”), რისთვისაც მას ლიცეუმელების გონკურის პრემია მიენიჭა.
    დღეისათვის ქართულ ენაზე ფრანგულენოვანი ჩინელი მწერლის ორი რომანია ნათარგმნი – “ზეციური მშვიდობის კარიბჭე” (“ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა”) და „მტირალა ტირიფის ოთხი სიცოცხლე“ (“ჯისიაი”). მწერლის უკეთ გასაცნობად კი დაინტერესებული მკითხველისათვის ალ. დიუმას სახელობის ფრანგული კულტურის ცენტრმა 26 და 28 მარტს ფრანკოფონიის დღეების პროგრამის ფარგლებში შან სასთან შეხვედრა გამართა.

    “მწერლობა ჩემი მოწოდებაა…”

    ინტერვიუ მწერალ შან სასთან
    ესაუბრა მაგდა კალანდაძე

    – როგორც ვიცი, პირველი აღიარება 12 წლის ასაკში მოიპოვეთ როგორც პოეტმა. ახლა კი უკვე გიცნობენ როგორც რომანისტს. რატომ შეაჩერეთ არჩევანი გამოხატვის ისეთ ფორმაზე, როგორიც პროზაა, რატომ რომანები და არა – ლექსები?

    – ვფიქრობ, რომ პოეზია არის ის მუსიკა, რომელიც გვესმის, და რომელიც შემდეგ ჩვენი ინტერპრეტაციით ფურცელზე გადაგვაქვს. შესაბამისად, ეს მუსიკა თავად გკარნახობს და თვითონვე ირჩევს თავის ახალ ფორმას. პროზის შექმნა კი გაცილებით უფრო რთული სამუშაოა, და ამასთანავე გაცილებით მეტის გადმოცემა შეუძლია, ვიდრე პოეზიას. კარგი პროზის დაწერა დაკავშირებულია მწერლურ ტექნიკასთან, გამოცდილებასთან და ასევე დიდ შრომასთან, რადგან პროზა სწორედ ის ჟანრია, რომელიც ცხოვრებას აღწერს, ადამიანების ყოველდღიურობაზე, მათს სიხარულსა თუ გასაჭირზე მოგვითხრობს. სწორედ ამიტომაც, როცა მე ჩემი შემოქმედების გარკვეულ ეტაპზე მომინდა დამეხატა ცხოვრების ტილო, აღმეწერა ყოველდღიურობა, მეთქვა გაცილებით მეტი, ვიდრე ფურცელზე გადატანილი მუსიკის ტკბილხმოვანებაა, ამისათვის გამოხატვის ფორმად პროზა ავირჩიე.

    – მწერალს იმ ეროვნებას მიაკუთვნებენ ხოლმე, რომელ ენაზეც ის წერს და აზროვნებს, რომლის ფსიქოლოგია და კულტურაც არის ასახული მის ნაწარმოებებში. თქვენს ტექსტებში კი, შეიძლება ითქვას, რომ მოჭარბებული დოზით არის აღმოსავლეთი. როგორ თვლით თავად, რომელი უფრო ხართ – ფრანგი თუ ჩინელი მწერალი?

    – მე არ ვთვლი, რომ მხოლოდ აღმოსავლეთზეა ჩემი წიგნები, ჩინეთის გარდა დასავლეთის თემატიკაზე, დასავლურ ცხოვრებაზეც მაქვს რომანები დაწერილი, მაგრამ მიმაჩნია, რომ ამ შემთხვევაში არც ერთ და არც მეორე ფაქტორს გადამწყვეტი მნიშვნელობა არა აქვს. თემები, რომელთა შესახებაც მე ჩემს რომანებში ვწერ, უნივერსალურია. მე ვწერ სიყვარულზე, მეგობრობაზე, შურისძიებაზე, ღალატზე, და ყველა ეს თემა ნებისმიერი ერისთვის და კულტურისათვის ნაცნობი და ახლობელია. საერთოდაც, მგონია, რომ მწერლის ეროვნების განსაზღვრას და მით უმეტეს ამის კონკრეტიზაციას მნიშვნელობა არა აქვს. მთავარია, რომ წერდე – ვისთვის და რა მიზნით, ეს უკვე მეორეხარისხოვანია. მწერლის საიდენტიფიკაციო ნიშანი მხოლოდ მისი საქმიანობა – წერა შეიძლება იყოს, და არა ის, რა ენაზე, რომელ სოციუმში და რა თემებზე წერს იგი.

    – ევროპის ლიტერატურულ ბაზარზე არც თუ ისე იოლია თავის დამკვიდრება. თქვენი პირველივე რომანები კი პრესტიჟული ლიტერატურული პრემიებით აღინიშნა. როგორ ფიქრობთ, რამ განაპირობა ეს წარმატება, რატომ მოსწონთ თქვენი წიგნები?

    – ცალსახად ძნელია მიზეზების დასახელება. წარმატება-წარუმატებლობასაც და ამა თუ იმ ნაწარმოების ხარისხსაც საბოლოოდ დრო განსაზღვრავს და მხოლოდ გარკვეული დროის გასვლის შემდეგ შეიძლება ითქვას, რამდენად წარმატებულია მწერალი. ამ შემთხვევაში კი, თუ იმას ვიგულისხმებთ, რომ ჩემი წიგნები პოპულარულია და მას მხოლოდ ფრანგები არ კითხულობენ – სხვა ენებზეც ითარგმნა და მკითხველთა ფართო აუდიტორიამ მიიღო ისინი, ამის განმაპირობებელი ფაქტორების ძებნა ძნელი არ უნდა იყოს. ერთ-ერთი მიზეზი ალბათ ის არის, რომ ჩემი რომანები ძალიან მხატვრულია, მე ვქმნი ენას, რომელიც პროზას ფერად მხატვრულ ტილოდ აქცევს, ჩემი ტექსტები დასურათებულია. გარდა ამისა, აღვწერ ცხოვრებისეულ ყოველდღიურობას, ვწერ ადამიანებზე, მათს გრძნობებზე, სიხარულზე, გასაჭირზე, და თემებზე, რომლებსაც ყველას ცხოვრებაში განსაკუთრებული ადგილი უჭირავს. ალბათ მკითხველმაც იმიტომ მიიღო ჩემი რომანები, რომ მათში საკუთარი თავი იპოვეს.

    – რამდენად მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა ემიგრაციამ თქვენი, როგორც მწერლის ჩამოყალიბებაში, კერძოდ კი საფრანგეთმა და ფრანგულმა კულტურამ?

    – ემიგრაციამ არა მარტო როგორც მწერლის, არამედ როგორც პიროვნებად ჩამოყალიბებაში დიდი როლი ითამაშა და ჩემი ცხოვრებაც რადიკალურად შეცვალა. თუმცა, ვფიქრობ, ჩინეთში რომ დავრჩენილიყავი, ვერც ეს შეცვლიდა ჩემს მოწოდებას და წერას მაინც განვაგრძობდი, მწერალი ვიქნებოდი. წერა ჩემთვის მარტო ჰობი და პროფესია არაა, ეს ერთგვარი მისიაა, რომელიც, ვთვლი, რომ მე მაკისრია. რა თქმა უნდა, ადგილმდებარეობა და სხვადასხვა სოციალური პირობები ამას ვერ შეცვლიდა, მაგრამ ერთიც არის – ჩინეთში დარჩენის შემთხვევაში ჩემს ყურადღებას მიიქცევდა აბსოლუტურად სხვა ფაქტორები, სხვა ცხოვრებისეული ელემენტები, და ჩემი რომანების თემაც იქნებოდა განსხვავებული, ვიდრე დღეს არის.

    – რამდენად ჰგავს თქვენი ნახატები თქვენსავე ლიტერატურულ ტექსტებს? ვიცი, რომ თქვენ ასევე მხატვარი, კალიგრაფისტი და რამდენიმე პერსონალური გამოფენის ავტორიც ხართ.

    – ჩემი ყველა რომანი ერთი დიდი მხატვრული ტილოა, რომელიც წერს დაწყებამდე ჯერ როგორც ნახატი, ისე წარმომიდგება თვალწინ, და შემდეგ ვიწყებ ამ სახეების სიტყვებით გადატანას ფურცელზე. რა თქმა უნდა, ნახატებიც თავისთავად იმ განწყობას ატარებს, რასაც ჩემი რომანები. ამ განწყობის ავტორი მე ვარ, უბრალოდ ხანდახან მის გადმოსაცემად სხვადასხვა ფორმას ვირჩევ.

    – როგორ ფიქრობთ, არსებობს თუ არა ასეთი ცნება – “მწერლის ვალდებულება”, ან პროფესია “მწერალი”, და რა არის თქვენთვის ეს საქმიანობა – ჰობი, თუ პროფესა.

    მწერლობა ჩემი მოწოდება და თვითგამოხატვის საშუალებაა. ამასთანავე არც ის მოვალეობა არ არის ჩემთვის უცხო, რასაც ჩემი არჩევანი – ვიყო მწერალი, მაკისრებს. ეს ჩვეულებრივი შრომაა, რომელიც ნებისყოფას, გამძლეობასა და ძალისხმევას მოითხოვს. მაგალითად, როცა დილით ვიღვიძებ, გავდივარ გარეთ, მშვენიერი ამინდია და მე სადმე გასეირნება მინდება, ამაზე უარს ვამბობ, შევდივარ ოთახში და წერას ვიწყებ. მხოლოდ რამდენიმე გვერდის დაწერის შემდეგ შემიძლია, თავს უფლება მივცე, რომ სხვა ყოფით რამეებზე ვიფიქრო. გარდა ამისა, პარალელურად ვმუშაობ ფილმების სცენარებზეც. ეს სფეროც საკმაოდ საინტერესოა და არანაკლები ხალისით ვაკეთებ ამ სამუშაოს – ვქმნი პერსონაჟებს, ვეძებ ტიპაჟებს უკვე შექმნილი პერსონაჟებისთვის და ვამეტყველებ მათ თავიანთ ინდივიდუალურ, განუმეორებელ ენაზე.

    © „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

    Read More
  • ახალი ამბები

    ახალი ამბები – 2008 – მაისი

    10/07/2009

    Orange Broadband Prize-ის ფინალისტთა სია

    გამოქვეყნდა Orange Broadband Prize-ის პრესტიჟულ ლიტერატურულ პრემიაზე ნომნირებულთა საბოლოო სია. ჯილდო, რომელიც 1996 წელს დაარსდა, გადაეცემა ქალ მწერალს ინგლისურ ენაზე დაწერილი პროზაული ნაწარმოებისთვის. 30 ათასი ფუნტი სტერლინგისათვის წელს ექვსი ფინალისტი იბრძოლებს, გამარჯვებული კი 4 ივნისს ლონდონში, Royal Festival Hall-ში დასახელდება. ნომინანტთა შორის არიან როუზ ტრემეინი (2004 წლის Orange Broadband Prize-ის მფლობელი) და ნენსი ჰასტონი. ასევე დებიუტანტები – სეიდი ჯონსი, ჰეზერ ო’ნილი და პატრიშა ვუდი. 2007 წელს Orange Broadband Prize-ის ლაურეატი ნიგერიელი მწერალი, ჩიმამანდა ნგოზი ადიჩე გახდა.

    უილიამ შექსპირის მოგზაურობა იტალიაში

    ვენეციის უნივერსიტეტის Universita Ca Foscari di Venezia-ს ლექტორმა, შაულ ბასიმ, და მისმა თანაავტორმა ალბერტო ტოსო ფეიმ, გამოსცეს წიგნი “შექსპირი ვენეციაში” (“Shakespeare a Venezia”), სადაც ნათქვამია, რომ ბრიტანელი დრამაურგი ნამყოფი იყო იტალიაში. ბასი და ტოსო დარწმუნებულები არიან, რომ შექსპირის პიესებში დეტალების მთელი რიგი ადასტურებს მათი ავტორის უშუალო შეხებას ამ ქვეყნის გეოგრაფიასა და წეს-ჩვეულებებთან. მათი აზრით, მართალია, მხოლოდ რიალტოს ხიდის ხსენება ვერ იქნება ბრიტანელი დრამატურგის ვენეციაში ყოფნის საბუთი, მაგრამ გვარი გობო, რომლითაც შექსპირი ლანჩელოტის მოსამსახურეს მოიხსენიებს, ნამდვილად ადასტურებს იმას, რომ ავტორს ნანახი ჰქონდა კუზიანი კაცის ფიგურა, რომელიც რიალტოს ხიდზე დგას და რომელსაც “Il Gobbo di Rialto” ჰქვია. ლიტერატურათმცოდნეები და ისტორიკოსები კი აქამდე არანაირ დოკუმენტურ მასალას არ ფლობენ იმის შესახებ, დატოვა თუ არა შექსპირმა ერთხელ მაინც ინგლისის საზღვრები. თვლიან, რომ იტალიის, დანიისა და სხვა ქვეყნების შესახებ ინფორმაციებს მას სხვადასხვა ლიტერატურული ნაწარმოებების გარდა ვაჭრები და დიპლომატები აწვდიდნენ.

    საუდის არაბეთი – ლონდონის წიგნის ბაზრობის სტუმარი

    ლონდონში ყოველწლიური წიგნის ბაზრობა გაიხსნა. ბაზრობაზე მსოფლიოს 62 ქვეყნის სხვადასხვა გამომცემლობაა წარმოდგენილი, წლის ფოკუსში კი არაბული ლიტერატურაა. მარტო შაუდის არაბეთიდან 40-მდე ლიტერატორი და გამომცემელი სტუმრობს ლონდონს. პრეზენტაციებსა და მრგვალი მაგიდის გარშემო გამართულ ღონისძიებებში მონაწილებობას მიიღებენ ეგვიპტელი მწერლები ბაჰაა თაჰერი და ალაა ალ-ასვანი, პალესტინელი ლიტერატურათმცოდნე ფასლან დარაკი, პოპულარული ლიტველი პროზაიკოსი ჰიშამ მათარი, მწერალი არავიი რაჯა საუდის არაბეთიდან. ბრიტანულმა საბჭომ სპეციალური ინტერნეტ-საიტიც კი შექმნა თანამედროვე არაბული ლიტერატურის პოპულარიზაციისათვის. ბაზრობის ფარგლებში დადგეგმილ სხვადასხვა ღონისძიებებში მონაწილეობას მიიღებენ ასევე ცნობილი ბრიტანელი ავტორები – ბლეიკ მორისონი, ტონი პარსონსი, როდერიკ გორდონი და ბრაიან უილიამსი. პავილიონები ერლს-კორტის (Earls Court) ტერიტორიაზეა განლაგებული.

    ფრანც კაფკას სახელობის პრემია ჩეხ მწერალს

    ჩეხი მწერალი, ანრნშოტ ლუსტიგი, ფრანც კაფკას სახელობის ლიტერატურული პრემიის ლაურეატი გახდა. ლუსტიგი 1926 წელს დაიბადა ჩეხი ებრაელების ოჯახში. 15 წლის ასაკში იგი გერმანელებს ჩაუვარდა ტყვედ და ჯერ აუშვიცის საკონცენტრაციო ბანაკში მოხვდა, შემდეგ – ბუხენვალდში. 1945 წელს მოახერხა გაქცეულიყო მატარებლიდან, რომელსაც ტყვეები დახაუს საკონცენტრაციო ბანაკისაკენ მიჰყავდა და პრაღაში დაბრუნდა. 1968 წელს ლუსტიგმა ჩეხეთი დატოვა და ამერიკაში გაემგზავრა, თუმცა 2003 წლიდან იგი ისევ პრაღაში ცხოვრობს. მისი წიგნების დიდი ნაწილიც ფაშისტების ტყვეობაში გატარებული პერიოდის მოგონებების მოტივზეა შექმნილი.
    ფრანც კაფკას სახელობის პრემია ყოველ წელს გაიცემა პრაღის ფრანც კაფკას საზოგადოების მიერ. ლაურეატი ჯილდოდ კაფკას მცირე ზომის ქანდაკებას და 10 ათას ამერიკულ დოლარს იღებს. სხვადასხვა წელს ლიტერატურული პრემიის ლაურეატები იყვნენ ჰარუკი მურაკამი, ფილიპ როტი, ელფრიდე იელინეკი და ჰაროლდ პინტერი.

    ჯუნოტ დიაზი – 2008 წლის პულიცერის პრემიის მფლობელი

    კოლუმბიის უნივერსიტეტმა პულიცერის პრემიის ლაურეატები გამოავლინა. საუკეთესო მხატვრული ნაწარმოების ჯილდო ამერიკელმა ავტორმა, ჯუნოტ დიაზმა მიიღო რომანისათვის “ოსკარ ვაოს საოცრად ხანმოკლე ცხოვრება” (“The Brief Wondrous Life of Oscar Wao”). ჯუნოტი 39 წლისაა. იგი 1974 წელს დომინიკის რესპუბლიკიდან ჩავიდა ამერიკაში და ინგლისურად წერა-კითხვაც არ იცოდა. 90-ან წლებში უკვე მან მოთხრობების კრებული “Drown” გამოსცა, რომელიც საკმაოდ პოპულარული გახდა.
    პრემია განსაკუთრებული დამსახურებისათვის ლეგენდარულ პოეტსა და მუსიკოსს, ბობ დილანს გადაეცა. დაჯილდოების ცერემონიალი 29 მაისს ნიუ-იორკში გაიმართება.
    პულიცერის პრემია მედია-მაგნატმა ჯოზეფ პულიცერმა (1847-1911) დააწესა, რისთვისაც მან კოლუმბიის უნივერსიტეტს 2 მილიონი დოლარი უანდერძა. პრემია 1917 წლიდან დღემდე ყოველ წელს გაიცემა ლიტერატურის, ჟურნალისტიკისა და ზოგადად კულტურის სფეროში.

    ჰარუკი მურაკამი – დოსტოევსკის ეპიგონი

    ჰაუკი მურაკამიმ მკითხველს ამცნო, რომ ახალ რომანს წერს, და თანაც ცდილობს, მაგალითი რუსი კლასიკოსისგან, ფიოდორ დოსტოევსკისგან აიღოს. “ახლა ყოველდღე 5-6 საათს ვატარებ საწერ მაგიდასთან. უკვე ორი წელი და რამდენიმე თვეა, რაც ახალ რომანზე ვმუშაობ,” – გაანდო მურაკამიმ საინფორმაციო სააგენტოს – რამდენად უცნაურიც არ უნდა იყოს ეს მათთვის, ვინც მწერლის დამოკიდებულებას იცნობს ჟურნალისტების მიმართ: როგორც წესი, იგი გაურბის მასმედიას. ამჯერად კი 59 წლის მურაკამი გვარწმუნებს, რომ მისი შთაგონება დოსტოევსკია. “ის ასაკის მატებასთან ერთად უფრო და უფრო პროდუტიული ხდებოდა. “ძმები კარამაზოვებიც” მაშინ დაასრულა, როცა უკვე საკმაოდ მოხუცი იყო. მეც იმავეს გაკეთებას ვისურვებდი”. მურაკამი “გიგანტური რომანის” დაწერას აპირებს, რომელიც მსოფლიოს მთელი ქაოსის მომცველი იქნება და მკვეთრად დასახავს მისი განვითარების გზებს. ამჯერად მწერალმა უარი თქვა წერს ინტიმურ მანერაზე და პირველ პირში თხრობაც მესამე პირით შეცვალა.

    IMPC-ის ლიტერატურული პრემიის რვა ნომინანტი

    გამოცხადდა IMPC-ის ირლანდიურ ლიტერატურულ პრემიაზე ნომინირებულ ფინალისტთა ვინაობა. საბოლოო სია, რომელიც რვა ნომინანტს მოიცავს, მრავალფეროვანია. კონკურსანტთა შორის არიან ირლანდიელი პატრიკ მაკკეიბი, ავსტრალიელი ჰეილ ჯონსი, ესპაელი ჰავიერ სერაკასი, შრი-ლანკელი იასმინ გუნერანტე, ლიბანური წარმოშობის კანადელი რავი ჰაგე, არაბი საიედ კაშუა და იასმინა ჰანდრა, რომლის ფსევდონიმითაც ფრანკო-ალჟირელი მწერალი, მოჰამედ მულესეული წერს. IMPC-ის პრემიაზე ნომინირებულია ასევე რუსი ანდრეი მაკინი, რომელიც საფრანგეთში ცხოვრობს და ფრანგულად წერს. ნომინაცია მას წიგნისთვის “ქალი, რომელიც ელოდა” (“La femme qui attendait”) ერგო. გამარჯვებულის ვინაობა 12 ივნისს გახდება ცნობილი.
    IMPC-ის პრემია ერთი ლიტერატურული ნაწარმოებისთვის გაცემულ ჯილდოებს შორის მსოფლიოში ყველაზე დიდი რაოდენობის თანხას მოიცავს – ფულადი პრიზი 100 ათასი ევროა.

    კონკურსი წიგნის სასაცილო სათაურებს შორის

    ბრიტანულმა ჟურნალმა “The Bookseller”-მა წიგნის ყველაზე სასაცილო სათაურში ყოველწლიური კონკურსის გამარჯვებული გამოავლინა. ეს წიგნი კი არ მეტი, არც ნაკლები – მამაკაცებთან ურთიერთობის სახელმძღვანელოა, რომლის სათაურიც ასე ჟღერს: “თუ ურთიერთობის გარკვევა გსურთ, პირველ რიგში ეს საკუთარი ფეხებიდან დაიწყეთ” (“If You Want Closure in Your Relationship, Start With Your Legs”). წიგნის ავტორი ყოფილი სუტენიორია, რომელიც ბიგ ბუმის ფსევდონიმით წერს. კონკურსის ნომინანტთა სიაში მოხვდნენ ასევე შემდეგი სათაურები: “როგორ დავწეროთ წიგნი იმის შესახებ, თუ როგორ ვწეროთ”, “არიან თუ არა ქალები ადამიანები? და სხვა ზოგადსაკაცობრიო კვლევები”, “არ მასვენებს სიყვარულის პიგმეური ღმერთი”. წელს პრემიას 30 წლის იუბილე აქვს, რასთან დაკავშირებითაც გამომცემლობა Aurum Press-ი საშობაოდ სპეციალური გამოცემის დაბეჭდვას გეგმავს.

    © „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

    Read More