სტატიის სათაური სარეცენზიო წიგნის შემქმნელთა მისამართით წარმოთქმული ხოტბა-სადღეგრძელო არ გახლავთ; ეს არის თავად გალაკტიონის სიტყვები, საკუთარი შემოქმედების შემსწავლელ დარგზე (ლიტერატურათმცოდნეობის მძლავრ განშტოებაზე) ფიქრისას ჩაწერილი.
დღეს ყველამ იცის: გალაკტიონი ოცნებობდა გალაკტიონოლოგიაზე.
წიგნში ამის შესახებ მოკლედ მოგვითხრობს ვახტანგ ჯავახაძე: პოეტი “ამ სიტყვას დიდხანს ეფერებოდა. წერდა, ხატავდა, ხაზავდა – ქართულად, რუსულად, რუსულ-ქართულადაც. გრაფიკულად აფორმებდა, ჩარჩოში სვამდა, მარცვლავდა. სტამბაში მთავრული შრიფტით ააწყობინა და ანაბეჭდი მაგიდასთან გაიკრა, ლექსიც დაწერა, საუბარიც ჩაიწერა…”
დიახ, ფრაზა – “გაუმარჯოს გალაკტიონოლოგიის ფუძემდებლებს!” – მაშინ არის დაწერილი, როცა დარგი “გალაკტიონოლოგია” ერთადერთი ადამიანის ოცნებაში არსებობდა, ხოლო სარეცენზიო წიგნის ზოგი ავტორი ჯერ დაბადებულიც კი არ იყო. მაგრამ, თუ მათ შორის არიან გენიოსის ნებისმიერი გამონათქვამისთვის პროვიდენციული ღირებულების მინიჭების მოყვარულები, თამამად შეუძლიათ, საკუთარი ნაღვაწი გალაკტიონის ნათელხილვის აღსრულებად მიიჩნიონ და აქედანვე დაიწყონ ზრუნვა ამ სიტყვებს ქვემოთ ჩაწერილი კიდევ ერთი “წინასწარმეტყველების” ხორცშესასხმელად: “გალაკტიონოლოგია” ისეთი დარგია, რომლითაც უნდა დაინტერესდეს მთელი მსოფლიო”. და თუ ეს დღევანდელ სამყაროში ძნელი წარმოსადგენია (უფრო სწორად კი, სრულიად წარმოუდგენელია), იმას ხომ ვერავინ აგვიკრძალავს (ვერც ავტორებს და ვერც ჩვენ, მკითხველებს), ასეთი სურვილი არსებობდეს როგორც ოცნება… უფრო კი, როგორც იმედი.
ასეა თუ ისე, წიგნი “გალაკტიონოლოგია” პოეტის ნათელხილვის თუ არა, ყოველ შემთხვევაში, ანდერძის აღსრულება უეჭველად არის… და რა შეიძლება იყოს დიდი წინაპრის ანდერძის აღსრულებაზე უფრო ღირსეული საქმე ნებისმიერი მეცნიერისა თუ ხელოვანისთვის?!
წიგნი გვარწმუნებს (და ეს სასიამოვნო მოულოდნელობაა), რომ ლიტერატურათმცოდნეობის ეს ახალი დარგი, პრაქტიკულად, უკვე შეიქმნა: ამის საბუთია აქ დაბეჭდილი სტატიების, – გალაკტიონოლოგიური კვლევა-ძიების, – თემატური მრავალფეროვნება და მაღალი პროფესიული დონე. ამასთან, ახალშობილი დარგის სიცოცხლისუნარიანობას მყარი საორგანიზაციო ფუნდამენტიც უზრუნველყოფს: ქართული ლიტერატურის ინსტიტუტში დაფუძნდა “გალაკტიონის კვლევის ცენტრი”, რომელიც ყოველწლიურად ჩაატარებს გალაკტიონოლოგთა სამეცნიერო სესიას (შარშან, ნოემბერში ჩატარებული II სესია, არა მხოლოდ საერთო კულტურული დონით, არამედ დამშეული და გათოშილი ზამთრის წინ, პოლიტიკური ვნებების მძვინვარების ჟამს, გალაკტიონის “აქტუალურ კონტექსტს” მოკლებული პოეზიისადმი მრავალრიცხოვანი საზოგადოების მიერ გამოვლენილი სიყვარულისა და ცოცხალი ინტერესის გამოც, წლის უმნიშვნელოვანეს მოვლენათა რიცხვს უნდა მიეკუთვნოს).
აქვე უნდა ითქვას: ქართულ ლიტერატურათმცოდნეობაში (და უფრო ფართოდ – ჰუმანიტარულ მეცნიერებაში), არა მხოლოდ ნომინალურად, ფაქტობრივადაც, ერთი ხელოვანისადმი მიძღვნილ ცალკე დარგად აქამდე მხოლოდ რუსთველოლოგია არსებობდა. 1960-იან წლებში უნივერსიტეტში გრიგოლ კიკნაძის ხელმძღვანელობით დაიწყო ვაჟა-ფშაველას შემოქმედების კომპლექსური კვლევა, რაშიც ბევრი ნიჭიერი ახალგაზრდა მონაწილეობდა და ანგარიშგასაწევი შედეგებიც იქნა მიღებული. მაგრამ ცალკე დარგად ჩამოყალიბებისთვის აუცილებელი იყო კვლევა-ძიების მრავალასპექტიანობა, რაც იდეოლოგიური და მეთოდოლოგიური ჩარჩოების გამო მაშინ განუხორციელებელ ამოცანას წარმოადგენდა.
სამაგიეროდ, ამ თვალსაზრისით, უაღრესად საიმედო ჩანს “გალაკტიონის ცენტრის” ხელმძღვანელის, თეიმურაზ დოიაშვილის მიდგომა: “ერთი რომელიმე ლიტერატურათმცოდნეობითი პოზიციისა თუ მეთოდოლოგიის დიქტატურის ხანა დამთავრდა… ნებისმიერმა ლიტერატურათმცოდნეობითმა მეთოდოლოგიამ და პრაქტიკამ თავისი ღირსება მხატვრულ ტექსტთან შეხვედრისას უნდა დაამტკიცოს. თუ მას ტექსტის რომელიმე ასპექტის უფრო ღრმა გაგებამდე მივყავართ, ამგვარი კრიტიკული პრაქტიკა გამართლებულია… მაშ ასე: მობრძანდით ტრადიციონალისტებო, სტრუქტურალისტებო, დეკონსტრუქტივისტებო, პოსტმოდერნისტებო, პერმენევტიკის, რეცეფციული ესთეტიკის, მითოლოგიური სკოლის და რაგინდარა მიმართულების მიმდევარნო…” გალაკტიონოლოგიური კვლევის საორგანიზაციო ქვაკუთხედად გამოცხადებული ამგვარი პლურალიზმი მით უფრო ფასეულია, რომ თვით თ. დოიაშვილს, ამჯერად უკვე როგორც ლიტერატურათმცოდნეს, თავისი სავსებით გარკვეული და მკაფიოდ ჩამოყალიბებული შეხედულება აქვს: “იმსტორიზმის პრინციპი ჩემთვის დღესაც ძალიან მნიშვნელოვანია. თუ შემოქმედის ობიექტური შეცნობა გვსურს, მაშინ იგი იმ ისტორიულ, მსოფლმხედველობრივ-ესთეტიკურ კონტექსტში უნდა განვიხილოთ, რომელშიც ქმნიდა. დავაკონკრეტოთ: გალაკტიონის სიმბოლისტური პოეზიის რეცეფცია, გაგება, ახსნა, ინტერპრეტაცია შესაძლებელია მხოლოდ სიმბოლიზმის მსოფლმხედველობრივ-ესთეტიკური სისტემის გათვალისწინებით…”
გალაკტიონოლოგიური კვლევის ზემოთ ნახსენებ თემატურ სიფართოვეს უკვე წიგნის რუბრიკების უბრალო ჩამონათვალიც კი კარგად ათვალსაჩინოებს: “არქივიდან”, “ცხოვრება, როგორც ტექსტი”, “ინტერპრეტაცია”, “ესე” “გალაკტიონის შემდეგ”, “პოეტიკა”, “კრიტიკული დისკურსი”, “კონტექსტი”, “გალაკტიონი – პერსონაჟი”, “რეცეფცია”, “ტექსტოლოგია”, “ახლობლები და მეგობრები”, “მოგონებათა თოვის…” ამასთან, აღსანიშნავია, რომ მასალათა უმეტესობა საგანგებოდ ამ წიგნისთვის დაიწერა – შემდგენელთა ძალისხმევამ შვა. და ამ მხრივ, თ. დოიაშვილთან ერთად, საგანგებოდ უნდა აღინიშნოს თენგიზ მირზაშვილის ღვაწლი, რომელმაც უდიდესი როლი შეასრულა არა მხოლოდ წიგნის გაფორმებაში (პოეტის უცნაურ ჩანახატებით შემკული “გალაკტიონოლოგია” ამ მხრივაც ერთ-ერთი საუკეთესო გამოცემაა), არამედ, მთლიანად, ახალი ჰუმანიტარული დარგის დაფუძნებაში. მხატვარ თ. მირზაშვილის შეჭრა ქართულ მეცნიერებაში აქამდე სხვადასხვა დარგში (ხელოვნებათმცოდნეობა, ისტორია) წამოწყებულ მასშტაბურ ნგრევასთან იყო გაიგივებული, რაც სპეციალისტების უკიდურეს გაღიზიანებას იწვევდა. ახლა ყველამ, ვისაც ობიექტურობა არ დაუკარგავს, უნდა აღიაროს: ეს პიროვნება ახლის შენებაშიც ასევე მასშტაბური და შთამბეჭდავია.
ერთი და იმავე საკითხისადმი სრულიად განსხვავებული ორი მიდგომის ნიმუში უკვე ბიოგრაფიულ განყოფილებაში შეიძლება ვნახოთ, სადაც გალაკტიონის მიდრეკილება თვითმკვლელობისკენ გაგებულია, ერთ შემთხვევაში, როგორც დედის მუცლიდან, ახალდაქვრივებული ქალის შიშითა და უიმედობით სავსე ორსულობიდან გამოყოლილი არსებობის შიში – ეგზისტენციალური ძრწოლა (ზაზა აბზიანიძე); ხოლო სხვა ავტორთან (ირაკლი კენჭოშვილი) – როგორც გაცნობიერებული ორიენტაცია ეპოქის “კულტურულ ტექსტზე”: “გალაკტიონის როგორც ბიოგრაფია, ასევე მისი ლირიკული გმირების ქცევის ნორმების, მიმიკის, პოზების, ჟესტების სისტემა ლიტერატურის, ხელოვნების, თეატრის სამყაროში პოულობს საყრდენს, მათთან მუდმივი დიალოგით იძენს თავისებურ სემანტიკასა და სტილურ შეფერილობას”.
საეჭვო არ უნდა იყოს, რომ გალაკტიონის მსგავსი ზემგრძნობიარე პოეტის სულიერ სამყაროში ქვეცნობიერ ძრწოლასაც გაცილებით უფრო მნიშვნელოვანი როლი უნდა შეესრულებინა და კულტურული ფაქტების ცნობიერი გავლენაც ბევრად უფრო ძლიერი იქნებოდა, ვიდრე ჩვეულებრივი (“ნორმალური”) ინდივიდის ცხოვრებაში. ოღონდ, ვფიქრობ, ხელოვნურადაც კი ძნელია თუნდაც მთლიანად იდეალური სასიკეთო მოვლენებისგან შემდგარი ისეთი ბიოგრაფიის კონსტრუირება ან კულტურულ გავლენათა ერთიანად სიხარულის მომტანი ისეთი ნაკადის წარმოდგენა, სადაც თავს “ბედნიერად” ან “შინაურად” იგრძნობდა გალაკტიონის ბუნების შემოქმედი, რომელსაც იდუმალი და აუხსნელი გენია აიძულებს, ცხოვრება ერთიანად შესწიროს გამოუთქმადის ზღვარზე და ზოგჯერ ზღვარს იქით მყოფი ხდომილებების სიტყვიერ ფორმებში მოქცევას (შესაძლოა, XX საუკუნის ქართულ მწერლობაში მხოლოდ გალაკტიონს შეეფერებოდეს სენ-ჟონ პერსის სანობელე სიტყვაში ხელოვნებასთან დაკავშირებით გაცხადებული მნიშვნელოვანი სიმართლე: “პოეტური სულის დიადი შემართება არაფრით არ ჩამოუვარდება თანამედროვე მეცნიერების დრამატულ აღმოჩენებს. ასტრონომები ააღელვა გაფართოებადი სამყაროს თეორიამ; მაგრამ სხვა სამყაროში – ადამიანის სულიერ უსასრულობაში – არანაკლები გაფართოება ხდება. რაც უნდა შორს გაწიოს მეცნიერებამ თავისი საზღვრები, ამ რკალისებურ საზღვართა მთელ სიგრძეზე ჩვენ უწინდებურად გავიგონებთ პოეტის მიერ მიშვებულ მწევართა ყეფას”).
ტექსტოლოგიურ მონაკვეთში განსაკუთრებით საყურადღებოა თ. მირზაშვილის გამოკვლევა, რომლის გაკვეთილის გათვალისწინება გალაკტიონოლოგებზე მეტად, ვფიქრობ, რუსთველოლოგებს მართებთ. აქ ერთ თვალსმიფარებულ ავტოგრაფთან დაკავშირებით გამოთქმულია უაღრესად დახვეწილი, მრავალფეროვანი, კარგად არგუმენტირებული ვარაუდები, რომლებიც მერე ავტოგრაფის მოულოდნელად ხელახლა გამოჩენამ ერთიანად გააქარწყლა. მეტად “ელეგანტური”, მაგრამ მცდარი ინტერპრეტაციის ეს სასარგებლო მაგალითი თვალნათლივ გვარწმუნებს, რომ ისეთი რთული და იდუმალი პოეტის შემოქმედებაშიც კი, როგორიც გალაკტიონია, უმჯობესია უპირატესობა განმარტების ყველაზე მარტივ ვარიანტს მიენიჭოს: სიბრძნე – “სიმარტივე ბეჭედია ჭეშმარიტებისა” – აქაც უნაკლოდ “მუშაობს”.
ამაშივე გვარწმუნებს იზა ორჯონიკიძის წერილი: სიმართლე უფრო მარტივი და უშუალოდ აღქმადი აღმოჩნდა, ვიდრე ერთი ასოს გადასხვაფერების გამო შეთხზული “ლამაზი” თეორიები (“წარვალს” წაკითხულ იქნა როგორც “ნარვალს” და დაიწყო თავის მტვრევა იმაზე, თუ რას შეიძლება ნიშნავდეს ეს იშვიათი სიტყვა).
ლევან ბრეგაძის სტატიაში განხილულია ერთი იმ უიშვიათეს შემთხვევათაგანი (“პოსტმოდერნისტული თამაშების” წინარე პერიოდისთვის), როცა გენიალური შემოქმედის უღრმეს სულიერ მოთხოვნებს ისე სრულად გამოხატავს სხვა ავტორის ქმნილება, რომ იგი, უბრალოდ, თარგმნით ვეღარ კმაყოფილდება, არამედ რამდენადმე უცვლის სახეს მას (რათა რაც შეიძლება სრულად “მოირგოს”) და საკუთარ ნაწარმოებთა შორის მიუჩენს ადგილს. 1935 წელს გალაკტიონმა თარგმნა გოეთეს სამსტროფიანი “მინიონა”, მეორე და მესამე სტროფებს ადგილი შეუნაცვლა, დასაწყისში ერთი თავისი სტროფი დაამატა, მიღებულ ტექსტს ახალი სათაური “სადღაც კი…” შეურჩია და 1948 წელს გამოცემულ ორიგინალური ლექსების წიგნში შეიტანა. ვფიქრობ, იშვიათობისა და “ეგზოტიკურობის” მიუხედავად, ასეთი შემთხვევები გავლენის უნივერსალური ფენომენის ერთ-ერთი ნაირსახეობაა. და თუ გავლენის ხასიათს, – სრული მიღებიდან, დაუფარავი მიბაძვიდან, ასევე სრულ უარყოფამდე, – წინააღმდეგობის ძალა თუ ხარისხი განსაზღვრავს, ასეთი შემთხვევები შეიძლება დახასიათდეს, როგორც მიღება უმცირესი წინააღმდეგობის გავლის გზით, ხოლო მათი წარმოქმნის ფსიქოლოგიურ-მსოფლმხედველობრივი მექანიზმი, ვფიქრობ, ყველაზე მკაფიოდ ახსნა შარლ ბოდლერმა, როდესაც ედგარ პოს მისთვის ყველაზე მახლობელ (ასევე რამდენადმე სახეცვლილ) ფრაგმენტს წინ ასეთი სიტყვები წაუმძღვარა: “ზოგჯერ ნებადართულია დავიმოწმოთ ჩვენივე თავი… მაშასადამე მე ვიმეორებ, რომ…” (ამის შესახებ უფრო ვრცლად და ზუსტად იხ. პოლ ვალერის “ბოდლერის მდგომარეობა”).
ასეთი ტიპის კრებულის რეცენზენტს, ალბათ, ყველა სტატიაზე საკუთარი აზრის გამოთქმა არ უნდა ევალებოდეს. მით უფრო, რომ, რამდენადაც მახსოვს, “გალაკტიონოლოგიის ოლიმპზე” არავის აღვუსაყდრებივარ ზევსის ტახტზე და არც ამ სფეროში ყველა საკითხზე საბოლოო მსჯავრის გამოტანის უფლება მოუცია ვინმეს. ასე რომ, მხოლოდ პირადად ჩემთვის ყველაზე უფრო საინტერესო ოთხი წერილის აღნიშვნით შემოვიფარგლები.
დავით წერედიანი, “მუსიკა უპირველეს ყოვლისა”. ურთულესი საკითხის ახსნის ცდა: რა წარმოქმნის გალაკტიონის ლექსის ყველასთვის ადვილად საგრძნობ, მაგრამ ლოგიკური ანალიზისთვის თითქმის მიუწვდომელ მუსიკალურობას? რა უდევს საფუძვლად ამ ჯადოსნურ ეფექტს? დ. წერედიანის უზადო პოეტურმა სმენამ აღმოაჩინა უცნაური ფაქტი: გალაკტიონის “ინტეგრალური მუსიკალურობა”, თუნდაც ბესიკის ან აკაკის “არითმეტიკული მუსიკალურობისგან” განსხვავებით, ჩნდება არა ალიტერაციებისა თუ ჟღერადი ბგერწერული ეფექტების წყალობით, არამედ, პირიქით, – სწორედაც რომ მათ საპირისპიროდ.
ზურაბ კიკნაძე, “გალაკტიონის ცეცხლი და ბურუსი”. თავისუფალი ფილოსოფიურ-პოეტური ვარიაციები გალაკტიონის ერთი უსათაურო ლექსის (“სანამ წვიმა გადივლიდეს…”) თემებზე. მსოფლიო კულტურის უვრცელესი არეალიდან (“დაო დე ძინიდან” რილკემდე) ერუდიტის მეხსიერებაში ძალდაუტანებლად ამოტივტივებული აზრობრივ-“მუსიკალური” პარალელები თუ ასოციაციები.
ზაზა შათირიშვილი, “არტისტული ყვავილების” ერთი ინვარიანტული მოტივი”. განმეორებადი ნარატივების (“სამგლოვიარო პროცესია ქარში”, “მოკლული შველი” და სხვ.) მეშვეობით ახლებურად გაშუქებული გალაკტიონის მსოფლმხედველობრივი და პოეტური სამყარო. ხედვის უჩვეულო, თუმცაღა დამაჯერებელი კუთხე: “შვლის ნარატივი შესაძლებელია მეტონიმურად წანაცვლდეს და გახდეს ნუკრის თვალებიანი ბავშვის ნარატივი”.
მალხაზ ხარბედია, “გალაკტიონის ქალაქური ტექსტი”. მსოფლიო ლიტერატურათმცოდნეობის უახლეს მიღწევებთან განუწყვეტელი კონტაქტით ალესილი მზერა. აი, კარგი ნიმუში ცოდნის და ხედვის შერწყმისა: ცოდნა – “ნარცისისტული ტექსტები (ბაროკოდან მოყოლებული დღემდე), სპეციფიკური მეტაფორიკით ხასიათდება, რომელიც ძირითადად წყალთან არის დაკავშირებული”; ხედვა – “გალაკტიონთან მდინარე ხან მსუბუქი სიზმარივით მოსჩანს (“მოსჩანს მტკვარი და მეტეხი თეთრად მოელვარე”), ხან კი რაღაც იდუმალ სტიქიას იფარავს თავის თავში, მაგრამ აქ მთავარი ის გახლავთ, რომ მთელ ამ ანარეკლებს, სინათლესა და ელვარებას (შდრ. “ჩემთვის დღესავით არის ნათელი…”), თან ახლავს პოეტური მეს ჰიპერტროფია, დაწყებული “მეფე და მგოსნის” კომპლექსიდან…”. უაღრესად გამჭრიახი თვალი სჭირდებოდა იმის დანახვასაც, რომ გალაკტიონის ქალაქი, არა უბრალოდ პოეტური ამოცანისა თუ განწყობილების გამო, უკვე თავისი არსით არის წარმოსახვითი ბუნების მქონე.
დაბეჯითებით შეიძლება ითქვას, რომ ლიტერატურათმცოდნეობაში რუსთველოლოგიის გვერდით გალაკტიონოლოგიის გაჩენა თავისებურად ახალ ვითარებას შექმნის ქართულ ჰუმანიტარულ მეცნიერებაში: გარდაუვალი გახდება სხვა დიდ ხელოვანთა თუ ცალკეულ მნიშვნელოვან ნაწარმოებთა ღრმა და დაინტერესებული შესწავლა. აქამდე ხომ ქართულ ლიტერატურათმცოდნეობაში დამკვიდრებული იყო “ავტორის მკვლელობის” ორივე ძირითადი ფორმა – იგნორირება და სახოტბო (ან განმაქიქებელ – არსებითი განსხვავება არ არის) შტამპებში გაქვავება. ასე რომ, ვფიქრობ, დადგება დრო, როცა კრებულ “გალაკტიონოლოგიის” გამოსვლა, ეპოქალურ თუ არა, ყოველ შემთხვევაში, საეტაპო მოვლენად იქნება მიჩნეული.
P.S.
“გალაკტიონოლოგიя” ანუ მცირე ელეგია ჰიპერტროფირებული “მეს” შესახებ
ახლა კი, მას შემდეგ, რაც რეცენზენტის მოვალეობა პირნათლად მოვიხადე, ვისარგებლებ “გალაკტიონის ცენტრის” ზემოთ გახმიანებული მიწვევით (“მობრძანდით ტრადიციონალისტებო, სტრუქტურალისტებო, დეკონსტრუქტივისტებო…” და ა.შ.) და “რაგინდარა მიმართულების მიმდევრის” სტატუსით, მეც გავერევი გალაკტიონოლოგთა მარაქაში.
ორიოდე აბზაცის წინ მ. ხარბედიას სტატიიდან საგანგებოდ მოვიყვანე ფრაგმენტი, სადაც არის სიტყვები: “პოეტური მეს ჰიპერტროფია”. საქმე ისაა, რომ წიგნში ამ ჰიპერტროფირებული “მეს” გრაფიკული გამოსახულებაც შეიძლება ვნახოთ. მე-11 გვერდზე დაბეჭდილია პოეტის ავტოგრაფი: უჯრედებიან ფურცელზე წარწერილი “გალაკტიონოლოგიя”, სწორკუთხა ჩარჩოთი შემოხაზული და ჩარჩოს ქვემოთ გატანილი კიდევ ერთი, სიტყვის ასოებთან შედარებით უზარმაზარი, შავად შეფერადებული, მსუყე я. და თუმცა, ეს я, არაფრითა ჰგავს ადამიანის სატანჯ ინსტრუმენტებს, არსებითად, ჩვენს წინაშეა სწორედ უსაშინლესი საწამებელი იარაღი.
ჰიპერტროფია სამედიცინო ტერმინია – სხეულის ამა თუ იმ ნაწილის მეტისმეტ გადიდებას ნიშნავს. იგი ავადმყოფური მოვლენაა და სასიამოვნო ვერასოდეს იქნება. ოღონდ, რაკიღა ანატომიურ ორგანოებს ერთი და იგივე სასიცოცხლო ღირებულება არა აქვთ, შეიძლება სრულიად უხიფათოც აღმოჩნდეს. მაგრამ, როცა ჰიპერტროფიით სნეულდება პიროვნების ისეთი უმნიშვნელოვანესი ნაწილი, როგორსაც ადამიანის “მე” წარმოადგენს, უეჭველია, რომ ამას სავალალო შედეგები უნდა მოჰყვეს… კიდევ არაფერი, თუ ჰიპერტროფიული გადაგვარების მსხვერპლი ნაკლებნიჭიერი ან ნაკლებგონიერი ადამიანის “მე” გახდა. ასეთ შემთხვევაში, იგი მხოლოდ ირგვლივ მყოფთათვის ხდება აუტანელი, თვითონ კი, საკუთარ ჰიპერტროფირებულ “მეში” ჩაძირული, ცუდს არაფერს გრძნობს, არაფრით იტანჯება, ვერაფერს ამჩნევს…
მდგომარეობა ჭეშმარიტად ტრაგიკული არის მაშინ, როცა “მეს” ჰიპერტროფიით გენიალური ხელოვანი დაავადდება ხოლმე (რაც, ვაი რომ, არც ისე იშვიათი მოვლენაა). ამ დროს უკვე გარდაუვალია პიროვნების გახლეჩა: ზენა შრეებში ექცევა მისი უნივერსალური, საყოველთაოს შერწყმული, მარადიული ნათლის მჭვრეტელი გენიალობა; ქვემოთ კი, როგორც პაროდიული ანარეკლი ან მახინჯი ჩრდილი ამ გენიალობისა, – შეზღუდული, წვრილმანი, კერძო ინტერესების ნაჭუჭში გამომწყვდეული “მე” მიიწევს ეგოისტურ წადილთა წყვდიადისაკენ. თანაც, როგორც ანარეკლსა თუ ჩრდილს შეჰფერის, იგი ცდილობს რაც შეიძლება მეტად დაემსგავსოს გენიას, თვითონ გაასაღოს გენიად თავი, დაისაკუთროს მისი ადგილი… მოიკალათოს ადამიანური არსების ცენტრში, იქცეს აბსოლუტად და, ამავე დროს, უპრიმიტიულესი კერპის “გემოვნებაც” შეინარჩუნოს – საზოგადოებრივი აღიარებისა და გამუდმებული ხოტბა-დიდების სულ უფრო მსუყე ულუფებთან ერთად, თავისი “მფლობელისა” თუ “მეპატრონე” ადამიანის “გულისა და გონების” ახალ-ახალ ცოცხლად ამოგლეჯილ სისხლიან ნაფლეთებსაც მოითხოვდეს სამსხვერპლოზე… გენიალური ხელოვანის სულის ზენა შრეებში კი, – თითქოს, ამ უბედურ ადამიანს საკუთარ “მეს” მიერ მიყენებული საზარელი წამება არ ეყოფოდაო, – შემოქმედებითი ვულკანი ბობოქრობს, საიდანაც ნებისმიერი პიროვნებისა თუ ყველაზე უფრო ძლიერი სხეულის (გალაკტიონს კი საოცრად ჯანსაღი და ძლიერი სხეული ჰქონდა) დამანგრეველი, გამაცამტვერებელი ძალით ამოიტყორცნება ზეადამიანური მშვენიერება და ღვთიური ნათელი…
გალაკტიონი ერთიანად დაიმონა გენიალობამ… იმდენად, რომ ყველაფერი პიროვნული, – თვით ოლია ოკუჯავასადმი მისი უაღრესად ადამიანური, სულისშემძვრელი, მაგრამ როგორღაც “არამასშტაბური” სიყვარულიც კი, – მისი გრანდიოზული შემოქმედების ფონზე, ერთობ უფერულ კერძო ფაქტად შეიძლება მოგვეჩვენოს და თვით მისი ჰიპერტროფირებული я-ც, მართალია, სიცოცხლეს უწამლავდა გალაკტიონს და ყოვლად უნუგეშო მარტოობისთვის წირავდა, მაგრამ პოეზიაში – უკვე გენიის განმწმენდ ცეცხლში გავლილი – მხოლოდ საინტერესო თავისებურებად ვლინდებოდა: “…და არასოდეს ამობრწყინდება სხვა საუკუნე გალაკტიონის”.
© “წიგნები – 24 საათი”