(წინასიტყვაობა გიორგი ლობჟანიძის იტალიური კრებულისათვის „ სიზმრის ნანგრევებში“)
იტალიურიდან თარგმნა ნუნუ გელაძემ
კარგა ხანია ჩვენი გამომცემლობა განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობს თანამედროვე ქართულ პოეზიას, რადგან, მიგვაჩნია, რომ დღევანდელ ჩვენს სტაგნაციურ პოეტურ პროცესთან შედარებით ქართული პოეზია განსაცვიფრებელი სიცოცხლისუნარიანობით გამოირჩევა. ეს, ალბათ, არცაა გასაკვირი, კავკასიამ ხომ 1991 წლის დამოუკიდებლობის მოპოვებიდან მოყოლებული ამ უკანასკნელი სამი ათწლეულის განმავლობაში ბევრი ისეთი ისტორიული ქარტეხილი გადაიტანა, სრულიად რომ შეცვალა მისი პოლიტიკური, სოციალური თუ კულტურული წესრიგი.
საბჭოთა დიქტატურის უღლისაგან გათავისუფლებამ, რისი უშუალო მოწმეც პოეტი გიორგი ლობჟანიძეა, ხალხს დიდი იმედები აღუძრა, რასაც შემდგომ მწარე იმედგაცრუებაც მოჰყვა, ვინაიდან მწვავე შინაგანი კრიზისის ფონზე ახალი, წინააღმდეგობით აღსავსე მოთხოვნები და ახლებურად გააზრებული სამშობლოს კონცეფციასთან ერთად ეროვნული იდენტობის ძიება დაუპირისპირდა ერთამენთს, სამშობლოსი, რომელიც გიორგი ლობჟანიძის თქმით, „მოხუცებულთა თავშესაფარში ჩავაბარეთ.“ და ამ ყოველივეს მოწმე სწორედ ქართული პოეზიაა, რომელიც საქართველოში ასე ძალიან უყვართ.
წინამდებარე კრებული, ერთი შეხედვით, თემატურად ჰეტეროგენულია, მაგრამ ლექსებს შორის შეფარული, არცთუ ძნელად ამოსაცნობი კავშირი იკითხება, და იმ რთულ პერიოდს ასახავს, დღეს რომ საქართველოს უდგას და აღმოსავლურ თუ დასავლურ ტრადიციებს, წარსულსა და მომავალს, ძველსა და ახალ ღირებულებათა შორის უწევს ცხოვრება. პოეტის გამჭრიახი მზერა იკვლევს და აანალიზებს თანამედროვე საზოგადოებას და იქ პოულობს “ადამიანებს წყვდიადში,” და “ადამიანებს ნათელში”, სიმდიდრით მოპოვებული წარმატების მირაჟს დამორჩილებულ (მირაჟით შეპყრობილ) ადამიანებს, ასევე სამართლიან და ფხიზელ ადამიანებს იმ ძნელად გასაშიფრ კონტრასტულ ყოფაში, სადაც სიკეთე და ბოროტება აღრეულია და ამ ვითარებას პოეტი მწარე დასკვნამდე მიჰყავს:
” მაგრამ ვერ გეტყვით, ბოლოს როდის ვნახე ადამიანები”.
სიმართლეში ჩაწვდომა პოეტის შემოქმედებითი და მორალური მოთხოვნილებაა და სიმართლე ხომ ყველაზე მეტად რელიგიაშია საძებნი. “წმინდანოფობია” – საკრალურის ფობია, ცნებაა, რომელიც სრულებითაც არ მოიცავს მატერიალიზმის გაგებას, არამედ, პირიქით, როგორც რელიგიური მოთხოვნა, გაცილებით ღრმა რელიგიურობას გულისხმობს, რაც არ გამოიხატება რიტუალების დაცვასა და წმიდა წერილების მორჩილებაში, არამედ ინდივიდის შინაგანი სამყაროს აფორიაქებაში, მის გამოფხიზლებაში, რათა იგი ადამიანური ურთიერთობის რადიკალური მუტაციის მოძრავ ძალად აქციოს.
„ღმერთო, როგორ მეშინია ცრუწმინდანებისა,
უფრო სწორად: მეშინია წმინდანებისა“.
გიორგი ლობჟანიძის ნააზრევის სიღრმე:
“მე ხომ იქ გხედავ,
სადაც სხვები ვერაფრით ვერ წარმოიდგნენ:
მეძავი ქალის გადაქანცულ, სნეულ საშოში,
ნარკომანიის დასუსტებულ, მიმკრთალ ვენებში,
იმ ტრასვესტიტის მოჭრილ ასოში,
რომელსაც სურდა ღვთისმშობელი ყოფილიყო”.
უმბერტო საბას ლექსს “ძველ ქალაქს” მაგონებს:
“აქეთ მეძავი და მეზღვაური,
იქით მოხუცი ბილწსიტყვაობს
და კინკლაობს ვიღაცა ქალი,
დუქანში ზის ერთი დრაგუნი
და სიყვარულით გაგიჟებული
ყმაწვილი ქალი ღელავს თავისთვის.
ამ ცხოვრების და ტკივილის ქმნილებაა ყველა მათგანი
თითოეულში, როგორც ჩემში, ბორგავს უფალი”.
ორივე ავტორში ჭეშმარიტად სახარებისეული გზავნილი პოეზიად გარდაიქმნება, უჰუმანურეს პოეზიად, რომელიც ადამიანური სისუსტეებისადმი “პიეტას” მეოხებით პიროვნული ღირსების გამოსყიდვის საწინდარია.
მაგრამ ჰორიზონტი სრულებითაც არ არის გამჭვირვალე, კაცობრიობა კვლავ აგრძელებს წარსული შეცდომების განმეორებას: ქსოვს და ქსოვს ტილოს პენელოპე.
შესაძლებელია გამოსავლის პოვნა? ალბათ…
„ნაქსოვს გამოვყევი,
მის მთავარ ნაყშად
შენ ჩაგაქსოვე.
და რაკი მე
აქტიური პენელოპე ვარ,
თვითონ მოვედი…
ეს ქსელია ჩვენი
შვილები“…
როგორ შესძლებს ახალი თაობა “ათას ღამეში გამოკეტილი ვარსკვლავის” პოვნას, თუკი მამები მერყევნი და დაბნეულები არიან? შესძლებს ამას “ის” :
„ვისაც სხვისა კი არა,
თავისი თავისაც ვეღარ გაუგია,
ვინც მარტოობის ნისკარტებით
არის აკენკილი.“
თუმცა, მას პოეტის თვალები სჭირდება:
” მე გჩუქნი ჩემს თბილ, თაფლისფერ თვალებს”
რადგან
“თვალებში მთელი სამყარო გადაიშლება”.
მაშასადამე, ექნებათ ბავშვებს მომავალი? ლექსი “დიდების ზღაპარი”, რომლითაც მთავრდება ჟურნალ „ატელიეში“ გამოქვეყნებული პოეტური ნიმუშები, ეჭვს არ გვიტოვებს: საქმე მხოლოდ სასტიკ ილუზიას ეხება.
ასე ვწერდი ჟურნალ „ატელიეს“ 92- ნომერში („ატელიე“ N. 92, 2018 წ. დეკემბერი), ნუნუ გელაძის მიერ ჩვეული მაღალი ოსტატობით თარგმნილ გიორგი ლობჟანიძის ათიოდე ლექსის წარდგენისას. და ახლა, როცა ამ ავტორის საკმაოდ საპასუხისმგებლო კრებულის გამოცემას შევუდექი, არ შემიძლია საკუთარ თავს შეკითხვა არ დავუსვა, შეიცვალა თუ არა იმჟამინდელი ჩემი შთაბეჭდილება?
კრებულის პირველივე ლექსი ავტორის შინაგან სამყაროში შეგვიძღვება და მის გულგატეხილობაზე მკაფიოდ მიგვანიშნებს:
„ მე ეს წყალი უკვე გავტოპე,
და აღარაფრის აღარ მჯერა.”
აქ არ შეიძლება არ მოგწვდეს ბიბლიური კოჰელეთის ვაების ექო ამაოებათა ამაოებაზე, რეალობასა და იმედს შორის ჩამდგარი უფსრუკულის გამო გამოწვეულ უსაშველო სევდაზე, თანამედროვე ადამიანი რომ დაუთრგუნავს და უკვე ქცეულა
„ბედნიერი მიცვალებული –
სიყვარული აღარ სჭირდება“.
ეს მწუხარე პესიმიზმი, ყველაფერზე უწინარესად, ტრადიციულ შეხედულებას აზიანებს ადამიანის, როგორც „ღვთის ქმნილების“ შესახებ; და ამაზე არაერთი უტყუარი ფაქტი მეტყველებს – გაზის კამერები, ადამიანთა წამება, ექსპლუატაცია, მისი ღირსების შელახვა და სხვა მრავალი.
დღევანდელი ვითარებაც იმის დასტურია, რომ კომუნისტური დიქტატურისაგან გათავისუფლების შემდეგ არაერთი იმედი გაცრუვდა, რომ საზოგადოება კულტურული „თხევადობის“ (ზიგმუნდ ბაუმანი) შედეგს განიცდის, რადგან მკაფიო ორიენტირები გამქრალან და „ყველაფერი ცვალებადია“ (ვიტორიო სერენი): „აქ ყველაფერი პირიქით ხდება“; და, საერთოდ, ყოველგვარ გრძნობას, ყველანაირ ღირებულებას, ნებისმიერ ურთიერთობას კონსისტენცია დაჰკარგვია: „სულ ეს არის, ალბათ, მეტი არაფერი“.
გიორგი ლობჟანიძე არ კმაყოფილდება ამ რეალობის ოდენ აღწერით, მისი მახვილი თვალი ჭვრეტს – „თვალებში მთელი სამყარო მოჩანს“ – უკანასკნელი სამი ათწლეულის განმავლობაში მომხდარ ცვლილებებს და ამ ყოველივეს თავის ლექსებში პოეტურად ასახავს.
ნებისმიერი სოციალური ფორმა ისეთი სისწრაფით იცვლება, რომ დრო აღარ რჩება, სტრუქტურად და ადამიანური საქციელის იდენტიფიკატორად ჩამოყალიბდეს, თუნდაც, ეს მამა-შვილის ურთიერთობას ეხებოდეს, იმდენად სხვადასხვაა მათი მოლოდინის ჰორიზონტები, ვინაიდან ტრადიციული ფასეულობების საპირწონედ დღეს კონსუმერიზმი და ზედაპირულობა გაბატონებულა.
„მურა, რომელიც ფხიზლად იცავს ბავშვის ქონებას,
დიდხანს ნანატრი ბურთისათვის შეკოწიწებულს“.
მჭიდრო და თვალნათელია ავტორის კავშირი ირანულ პოეტურ ტრადიციასთან, რასაც სოჰრაბ სეფერის შემოქმედებისადმი მისი სიყვარული ადასტურებს:
„მშვიდობით, სოჰრაბ!
შენ ერთადერთი იყავ, ვინც მე გულით მიყვარდა,
ვისი ენაც პირში ტკბილად მიტრიალებდა,
და ქართულ თაფლად მომწვეთავდა
სპარსული ყანდი.“
საზოგადოებაში არსებული მორალური დაბნეულობით გამოწვეული წუხილი პოეტს დღევანდელი პრობლემების ჩაღრმავებისაკენ უბიძგებს. ყოველდღიური ყოფის დრამატული მოვლენები ინდივიდუალურ გამოვლინებას მარგინალური მეგობრის ფიგურაში პოულობს, საზოგადოებას რომ გაურიყავს, რადგან ამ ახალ, ფარისევლურ წესრიგს არ ემორჩილება და „ოთხკედელში სიგიჟეშია გამომწყვდეული“… პოლიტიკურ სფეროში კი რუსეთთან 2008 წლის ომი იგულისხმება:
„…ტელევიზორში აცხადებენ, რომ ოკუპანტებმა
300 ჰექტარი მიწა კიდევ მიიტაცეს ხაშურის რაიონში“…
კოლექტიური დეზორიენტაციის წინაშე, სიზმრის ნანგრევებში, პოეტი ვერაფრით ასცდება შეკითხვას: „ რა ფუნქცია აკისრია პოეზიას ამ ისტორიულ მომენტში?“ და იგი თავადვე პასუხობს:
„პოეტებს არასოდეს არა აქვთ სახლი“,
მაგრამ
„გამძლე არის ღამის კარავი
მარადიული მარტოობით განათებული,
და
„და ვიდრე მზე არ დაიღლება ქვეყნის ნათებით
ჩვენც ვივლით ასე,
ცამდე ვუწვდით ხელებს მიწიანს“,
მერე რა
„თუ ჰორიზონტმაც ქვეყნის იქით გადაიწია“.
იმისათვის, რომ გიორგი ლობჟანიძის ამ ნააზრევს ჩავწვდეთ, მარტინ ჰაიდეგერის სიტყვები უნდა მოვიშველიოთ: „ პოეტები მოკვდავნი არიან […], ისინი გაქცეული ღმერთების კვალს მისდევენ, ამ კვალს ბოლომდე მიჰყვებიან და ასე მიადგებიან სავალ გეზს მათი მოკვდავი ძმებისათვის […] სამყაროს ღამის ჟამი სიღარიბის ჟამია, ვინაიდან თანდათან უფრო ღარიბდება იგი; უკვე გაღარიბებულია, რაკიღა არ ძალუძს ცნოს, რომ ღმერთის მოსაკლისება უკვე დანაკლისია. […] მაგრამ სავალ გეზს მოკვდავნი მხოლოდ იმ შემთხვევაში, გაასრულებენ, თუ ისინი საკუთარ არსს იპოვნიან. […] სწორედაც მოკვდავმა, პირველმა უნდა ჩააღწიოს უფსკრულში და სხვებისაგან განსხვავებით, აღმოაჩინოს იმის ნიშნები, რომ ეს უფსკრული მასშივეა. ეს ნიშნები პოეტისათვის გაქცეული ღმერთების ნაკვალევია. […] მაგრამ ვის შესწევს ძალა ამ კვალს მიაგნოს? ნაკვალევი არც ისე ხშირად ჩანს, და ყოველთვის იმწუთიერი წინათგრძნობით ნაკარნახევი სულიერი მემკვიდრეობაა. იყო პოეტი სიღარიბის ხანაში ნიშნავს: წერდე სიმღერას გაქცეული ღმერთების ნაკვალევით შთაგონებული.“
ასეთი კვალი გვხვდება ბიძაშვილ ამორინოს ამბავში, რომელიც შეიძლება განვიხილოთ როგორც აქტუალიზებული რომანტიკული ბალადა, ოღონდ არა ეპიკური თავგადასავლებითა და ცხენთა ჭენებით, არა მეფის ასულებითა და სასიყვარულო ამბებით, არამედ ტყვეებით, კინოკამერითა და, ყველაზე მეტად, ბიუროკრატიით: აქ გმირები მარცხდებიან ბიუროკრატიული ურჩხულის ხელით, რომელსაც მოქალაქეები ექვემდებარებიან და ამიტომაც ხშირად ადამიანურ გრძნობებს კარგავენ. ასე რომ, კვლავ გრძელდება ძალადობა პოლიტიკურ ცხოვრებაში.
ძლიერნი ამა ქვეყნისანი („ ეს ბედნიერთა ადგილია – ბიურგერული“) იმის მაგიერ, რომ გაღარიბებულ ქვეყნებს ადგილზე დაეხმარონ, ახალგაზრდებს ემიგრაციაში წასვლას აიძულებენ. მათ კი ჰუმანურობას მოკლებული კაპიტალიზმის პირობებში სხვა აღარაფერი დარჩენიათ „მოსაწევის“, ანუ სიცარიელის გარდა („ქეში ანგელოზი“), მაგრამ, მიუხედავად ამ ყველაფრისა, ჯერ კიდევ არის რაღაცა – პოეზია, რომელსაც „გადარჩენა შეუძლია“.
„აღარაფერზე ფიქრობს…
მხოლოდ
ზეპირად ნასწავლ
ლექსებს დუდუნებს,
ლოცვებივით თუ მანტრასავით…
პოეზია გადაარჩენს –
ასე ჰგონია.“
გიორგი ლობჟანიძეს სრულყოფილად აქვს გააზრებული პოეტის არცთუ სახარბიელო ყოფა („სახალისო მათემატიკა“, „პარკებიანი კაცის ლოცვა“), მაგრამ მისი მორალური და ადამიანური ძალაც უწყის, თაობიდან თაობას რომ გადაეცემა: „დილამდე გავძლებთ რუსთველის და ჰაფეზის ცეცხლით“, და მისიასაც აკისრებს თავის ლექსებს, ქართველ ხალხს ტრადიციათა ფასეულობის დაცვისაკენ მოუწოდოს, ვინაიდან, ხედავს, რომ თანდათან ქრება ღირსებისა და კეთილშობილების პატივისცემა; აღარ არსებობს ლიბიდოს მუხრუჭები: „არავის უკვირს, თუკი ძმისშვილს მამიდა უყვარს“, ამიტომაც პოეტმა დანტესავით აღარ უნდა იმოგზაუროს ჯოჯოხეთში ცოდვილთა საძებნად, საკმარისია, მან „მიწიერი ამბები“ აღწეროს. თუმცაკი უცხოა მისთვის მიწიერი წვრილმანები, რადგან „ ანგელოსის ფრთები“ იპოვა, მაგრამ პოეტის ხვედრი ხომ ყოველდღიური საარსებო პურის მოპოვებაცაა.
სხვა მხრივ, ამ ერის ისტორიას ბევრი ჰეროიკული მოვლენაც ახსოვს, ისეთი როგორიც ქრისტიანობისათვის წამებული არაბი აბოს ამბავი, თავისი მოწამეობრივი აღსასრულით, მაგალითი რომ მისცა VII საუკუნის ქრისტიანებს, რომლებიც არაბთა უღლის ქვეშ „ლერწმებივით ირხევიან“ და ვინძლო ამ უცხოელმა მონიშნოს მომავალი თაობებისთვის გზა დიდი ფასეულობებისკენ, მათ შორის, უცხო ტომელთა საკუთარ წიაღში მიღებისაკენ.
აღარ არის დრო „ბრიყვი ხუთოსნის“ როლის სტრატეგიისათვის, როგორც ეს „კაგებეს“ დროს იყო, ახლა საჭიროა : „ხიდად ვიქცე, სადაც ლექსმა უნდა იაროს“, და თუმცა, გამთანგველია დროის დინება, მაინც ინარჩუნებს ციხე-სიმაგრის „მტკიცე გალავანს“, სადაც შევა უფლისწული, თავისი სატრფო მეფისქალი რომ გააღვიძოს, რამეთუ „სიზმარი შებრუნებული ცხოვრებაა, ცხოვრება შებრუნებული სიზმარია“.
მასში, ისევე როგორც არაერთ ქართველ პოეტში, დღეს პოეზია ჯერ კიდევ ინარჩუნებს იმ ტრადიციებს, რაც ჩვენს კულტურულ ტრადიციაში უკვე იყო ჰომეროსიდან მოყოლებული მეოცე საუკუნემდე,
…ჩვენ ვართ
„ერთადერთი, ცისკენ დაჭყეტილი თვალი,
რომელსაც ჰგონია, რომ მზე მისი სიზმარია
სინამდვილეში კი
თვითონ არის
მზის ჭრელი სიზმარი“.
თუმცა, მოპოეტო ელემენტებიც არსებობენ, ლამპიონები რომ მზეში ერევათ ან, უარესი, ღმერთში, და პოეზია რომ ბაზრის კანონებისათვის დაუქვემდებარებიათ: („ადრე პოეტები სიყვარულით კვდებოდნენ ახლა შურით კვდებიან“).
თავისი მნიშვნელობით უაღრესად მრავალმხრივი და ღრმაა მინიპოემა „არაბულის მასწავლებელი“, რომელშიც გიორგი ლობჟანიძე იკვლევს ადამიანის შესაძლებლობათა
ზღვარს და აქედან გამომდინარე, „ყურანის“ღმერთთან ურთიერთობას იმ წინააღმდეგობათა ჭრილში, რომელიც სიყვარულის სახელით შექმნილ მარადიულ რეალობასა
„და გასწავლი,
როგორ აუღლო
სიყვარული სამივე დროში
უმარტივესად,
რადგან არაბულს
დროის გრამატიკული კატეგორია არა აქვს
და, შესაბამისად,
არაფერი
წარსულად, აწმყოდ და მომავლად
არ ნაწილდება“.
და დღევანდელ რეალობას შორის სუფევს და რასაც ადამიანი დაჰყავს „ადამიან – მომხმარებლამდე, ადამიან-ექსპლუატატორამდე“, 2001 წლის 11 სექტემბრის სისხლისღვრის მომწყობ ადამიანამდე. არ არსებობს მწერლისთვის სხვა მორალური კრიტერიუმი, თუ არ ადამიანური ღირსება, გამოვლენილი ნებისმიერ ვითარებაში, ყველა ეროვნებაში, ყველა რელიგიასა და კულტურაში.
კრებულის ბოლო ლექსი აღწერს უკრაინის ომის ერთ ეპიზოდს, კერძოდ, მარიუპოლის თეატრის სარდაფში შეფარებული ასობით ადამიანისა და ბავშვის უფლის მიერ გადარჩენის ამბავს იმ დროს, როცა შეშლილი ქალი ქუჩაში დაძრწის და თოჯინას იავნანას უმღერის.
უდავოა, საქმე გვაქვს უიშვიათესი სიღრმის პოეტურ კრებულთან, რომელშიც სტილისტიკურად და კონტექსტუალურად გაერთიანებული განსხვავებული სალექსო ტრადიციების წარმოჩენით პოეტი ასახავს თუ რა რთულ ვითარებაშია ამჟამად საქართველო, რომელიც სულიერივით აღსავსეა ღრმა წინააღმდეგობებით და მასში ისეა ერთმანეთს გადაჯაჭვული ავი და კარგი, რომ ძნელი ხდება მათი განსხვავება, განცალკევებაც კი. ამიტომაც ქცეულა პრობლემად სიღრმისეული და რწმენით გაჯერებული მიდგომა რელიგიისადმი, რადგან წინააღმდეგობა ღვთიურ მადლსა და ამქვეყნად არსებულ ბოროტებასა და ვარამს შორის ადამიანის გონებისთვის იმდენად აბსურდულია, რომ ავტორში საშინელ ტანჯვას იწვევს და გმინვა აღმოხდება, რათა
„დავამსხვრიო ღრუბლების ფარდით
ჩამობურული ზეცის ფანჯარა“.
მიუხედავად ამისა, ავტორი მაინც ოპტიმიზმით ამთავრებს ბოლო ლექსსაც და წინამდებარე კრებულსაც და გვეუბნება, რომ ღმერთი ჩვენთან არის, მთავარია, შევიცნოთ იგი.
უჩვეულოდ მგზნებარეა გიორგი ლობჟანიძის სიყვარული ცხოვრებისა და სინამდვილისამი, იმდენად, რომ მისთვის ლამის ფიზიკურ მოთხოვნილებად ქცეულა ეკზისტენციალურ შეკითხვებზე პასუხის გაცემა, ამიტომაც ამოუწურავია მისი, როგორც ჩვენი დროისთვის ტიპური ადამიანის „Homo quaerens“-ის ძიება, სწორედ ისე, როგორც ბავშვთა სახლში ჩაბარებული ბავშვი ეძებს დედას „ მხოლოდ ერთი კითხვისთვის – რად მიმატოვე?“, მიუხედავად იმისა, რომ იცის, პასუხს ვერ მიიღებს.
ასე რომ, ეს კრებული არამხოლოდ ადასტურებს ჩემ მიერ ჟურნალ „ატელიეში“ გამოხატულ მოსაზრებას ავტორის ლექსების შესახებ, არამედ კიდევ უფრო მეტად აღრმავებს, შთაბეჭდილებით აგვავსებს და მის თანამონაწილედაც გვხდის. მეტიც, გიორგი ლობჟანიძის ლექსები შეგვიძლია შევადაროთ იმ სანთლებს, რომლებიც ადამიანის სულის წყვდიადს ანათებენ, რამეთუ სულის ლაბირინთებში ჩადიან და ისეთ უარსებითეს თემებს მოიცავენ, უსარგებლო პათეტიზმით გაცვეთა რომ არ უწერიათ.
ამდენად, ქართველი ავტორი წარმოგვიდგება როგორც უაღრესად მაღალი რანგის მორალური და მოქალაქეობრივი ფიგურა, რომელიც შორს არის სოლიფსიზმისაგან, თუმცა, იმოწმებს არაერთ მაგალითს იმ ადამიანთა ცხოვრებიდან, სწორედ მის ლექსებში რომ შეუძლიათ აღმოაჩინონ ის ცოდვა-ბრალიანი მიზეზები, რომელთაც ადამიანის შესაძლებლობათა ზღვარზე გაუდგამთ ღრმა ფესვები და მანამდე გაჰყვებიან ჩვენს მოდგმას, ვიდრე იგი ამ პლანეტაზე იცხოვრებს.
© არილი