ზურაბ კიკნაძე – ბუკინისტები

რას ყიდულობს ეს კაცი იმაზე უკეთესს, რასაც ყიდის? ეს კითხვა ხაიამის ერთი რობაის თემას ჰგავს. მაგრამ – სად ღვინო, სად წიგნი? ღვინის გამყიდველს არავინ უშლის სვამდეს ღვინოს და ყიდდეს კიდეც. თითქოს არც ბუკინისტს უშლის თავისი პროფესია წიგნის კითხვას, მაგრამ განა მხოლოდ სმაა მთავარი, ან კითხვაა არსებითი? ცდება, ვინც ფიქრობს, რომ წიგნი მხოლოდ წასაკითხად არსებობს. მისთვის, ვინც წიგნს პრაგმატული თვალით უყურებს, თუნდაც როგორც ცოდნის მიღების საშუალებას, დაფარულია მისი არსების ეპოქალური სიმბოლიზმი. ის არ არის საშუალება, ის სიმბოლოა. ყველას უნახავს ეკლესიის კონქში პანტოკრატორის კალთაზე გადაშლილი წიგნი. ჩვენი ცხოვრების გზამ, ჩვენმა წარსულმა და მომავალმა, მთელმა სამყარომ მისი ბედითურთ წიგნის სახე მიიღო. ეს სიცოცხლის წიგნი ნიშანს გვაძლევს, რომ ჩვენ ჯერ კიდევ წიგნურ ცივილიზაციაში ვიმყოფებით, მიუხედავად მუდმივად მზარდი კომპიუტერული საოცრებებისა (ისიც კი ვერ გასცდა წიგნის ფორმას). მომხმარებლურ-პრაგმატული მიდგომა წიგნისადმი პირწმინდად გამორიცხავს მასთან ურთიერთობაში ეკსისტენციალურ მომენტს. ადამიანი უნდა ჩაწვდეს ამ ურთიერთობას, ამ სიტყვის ეტიმოლოგიური მნიშვნელობით, სადაც ერთი არის მე, მეორე – შენ. ერთი სწავლულის აზრით, წიგნში მკვდარია მისი ავტორი. და თუ წინ წავალთ, დავასკვნით, რომ მკვდარი ავტორის შემთხვევაში წიგნია ცოცხალი, უფრო ცოცხალი, ვიდრე ზოგიერთი ცოცხალი ავტორი.ხმარებიდან გამოსული წმიდა წიგნების სხეულს მიწაში მარხავდნენ, რათა მათი სული ისევ იმ ცას დაბრუნებოდა, საიდანაც იყო გადმოსული. ყველა წიგნს თავისი სხეული და თავისი ცა აქვს. წიგნის სხეულს, დაფლეთილს და დაძენძილს, საბოლოოდ მიწა მიიღებს. როდის მიაკითხავს უკანასკნელი წიგნის სული თავის ცას? 50-იან წლებში თბილისის არცთუ მრავალრიცხოვან ბუკინისტთა შორის მე და ჩემი მეგობარი რამდენიმე მათგანს დავუახლოვდით. მივენდეთ თავისთავადი გულწრფელობით, უშიშარი გულახდილობითაც კი, რაც იმ ხანებში თვით თანატოლ სტუდენტთა შორისაც არ იყო ადვილი მისაღწევი. პირველთაგან იყო ერთი, ვინც ჩვენს ცნობიერებაში პირველმა შეასხა ხორცი სკოლის ხანაში გაგონილ სიტყვას – “ბუკინისტს”. და ის, ვისთვისაც ჩვენ მხოლოდ ხელმოცარული კლიენტები უნდა ვყოფილიყავით და ვიყავით კიდეც. იქნებ ამ ხელმოცარვის საკომპენსაციოდ იგი მამაშვილურ რჩევა-დარიგებას არ გვაკლებდა. “აѕა, ამანაც გააბოლა”, იტყოდა სუმბათ ლოტოევი, როცა რომელიმე ჩვენგანი მორიგი სიგარეტის მოსაკიდებლად გადაიხრებოდა მოხუცი ბუკინისტისკენ, რომელიც დაულახავ ზღურბლს იქით ფილაქნის იატაკზე აძუგძუგებული მუნდშტუკში ჩასმულ “იუჟნიეს” აბოლებდა. “იუჟნიე” ნახევარი სიგრძისა იყო და ქმნიდა ილუზიას, თითქოს მწეველს შეეძლო ზედმეტი ნაფაზებისგან თავი დაეზოგა. მაგრამ სუმბათა, დაბალი ტანის, ზომიერად ჩაფსკვნილი, სქელწითელცხვირა მოხუცი ჩვენსავით ზედიზედ ეწეოდა ამ განახევრებულ უფილტრო სიგარეტებს. ჩვენ, რამდენიმე, უფრო ხშირად, ორი მეგობარი, ვერაზე, იმ ხანად ერთადერთ ბუკინისტურ მაღაზიაში ვხვდებოდით სუმბათას. სუმბათა ხალისით შეგვირჩევდა ხოლმე საჭირო წიგნს. რომელი გრძნობით, რა ინტუიციით ხვდებოდა წიგნის სავარაუდო არსებობას თავის თვალსაწიერში? იყო წიგნები, რომელთაც არასოდეს გაუჭაჭანებია ქალაქში, ეს უტყუარად იცოდა ბუკინისტმა, და იყო წიგნები, სადღაც ვიღაცის საკუჭნაოში დალექილი. ბოლო დრომდე ვინახავდი (თანდათან მეფანტებოდა, მეკარგებოდა წიგნთა არდაბრუნების ქართული წესის მიმდევარ მთხოვნელთა გამოისობით) წიგნებს, სადაც, მისი რჩევით, შემეძლო ცნობები ამომეკრიფა ფრანჩესკო ასიზელისა თუ ანრი ბერგსონის შესახებ, ვიდრე უშუალო წყაროები გამოჩნდებოდა. სუმბათაც გვაიმედებდა. არ მახსოვს, მას შემოეძლიოს ზერელე ავტორის უსარგებლო წიგნი. ხშირად დაუშლია კიდეც, როცა გამოუცდელობით, გამოცემის გარეგნული ბრწყინვალებით მოხიბლულნი, გავიწევდით საყიდლად, – “არ გინდა ეგ, არ გინდა. უკეთესი გამოჩნდება”. და მართლაც, გამოჩენილა. იმხანის ბუკინისტურ მაღაზიაში ჩანდა წიგნები. საუკეთესო კერძო ბიბლიოთეკათა გაყიდვის ჟამი იდგა. ყიდდნენ პროფესორთა ქვრივები ან რეპრესირებულთა ოჯახები. ტრაგიკული დროის ექოს ჩვენ ხანამდეც მოეღწია. იყო ჟამი ვისთვის განფანტვისა, ვისთვის შეკრებისა. კვირაში ერთხელ, როცა ახლით ივსებოდა მაღაზიის თაროები, ჩვენ მღელვარებით გავრბოდით ღლავის მოლოდინში. რადგან იყო წიგნებს შორის დიდი თევზი და იყო ხამსა, როგორც უწოდებდა მათ სუმბათას მეტოქე ბრაზიანი ბუკინისტი წვრილმან ბროშურებს. თუმცა უნდა გამოვტყდე, რომ ჩვენს მღელვარებას იმდენად ახლადშემოტანილი განძის ხილვა კი არ იწვევდა, არამედ უფრო იმის მოლოდინი, რომ მათ თვალდახელშუა აგვაცლიდა მდიდარი მყიდველი. ეს გარდაუვალი იყო. იყო ჩვენს დროში თავისებური ძუნწი რაინდი, გვარად პიტოევი, რომელიც არაფერს გვიტოვებდა გასახარად, იმ ხამსის გარდა, რომელიც დიდ თევზებს მოѕყვებოდა ხოლმე ჩაბარება-მიღების დროს, როგორც იმდროინდელ გულწრფელ ლექსებს “პარავოზად” ცნობილი სტრიქონები. ამ დროს სუმბათა ვერ გვშველოდა. ბატონი პიტოევი, დამცრობილი ტანის, მუდმივმოლაპარაკე ბიბლიოფილი ან, იქნებ, ბიბლიომანი, ნამდვილი პირატი, პირწმინდად ხვეტდა თაროებს და დახლებს. ააგებდა წიგნების კოშკურებს, მჭიდროდ გათასმავდა და გააქანებდა, რათა მიუწვდომელ კოშკში თავისი ახალგაზრდა (როგორც ამბობდნენ) ცოლის უჩუმრად შეეპარებინა. როგორ შეგვეძლო, გვეთხოვა სუმბათასთვის რომელიმე ღლავის ჩვენთვის გადანახვა? როგორ გადაგვიმალავდა, როცა იქ დარაჯად პიტოევი იდგა, რომლის თვალს რამდენადმე ყურადსაღები ხამსაც კი არ გამოეპარებოდა. თუ მოვასწრებდით, ხდებოდა იშვიათად, თვალს თუ ჩავუკრავდით ჩვენს მფარველ მეგობარს, ვანიშნებდით რომელიმე საკბილოზე, რომ როგორმე დახლქვეშ შემოედო რამდენიმე დღით. ჩვენდა სავალალოდ, თაროთა განახლებისა და სტიპენდიის აღების დრო არ თანხვდებოდა ერთმანეთს, მაგრამ მაინც, მიუხედავად ამ დაბრკოლებისა, შეგვიძენია საოცნებო გამოცემები, მზეთუნახავები, რომელთაც მანამდე მხოლოდ სახელწოდებით თუ ვიცნობდით. “ო, ეს იოდლია”, თქვა ერთხელ ჩვენმა სუმბათამ იურისპრუდენციის ერთ წიგნზე იმ ინტონაციით, რომ ამ გვარს – იოდლს დიდი შანსი მიეცა, მნიშვნელოვან და იშვიათ წიგნთა საზოგადო სახელად ქცეულიყო. და, მართლაც, ამის შემდეგ იოდლი საიდუმლო პაროლი შეიქნა. მის გაგონებაზე პიტოევი ყურს ცქვეტდა, სწრაფად შემოგხედავდა და ისევ დახლზე დახვავებულ იოდლებს მიუბრუნდებოდა. არჩევდა, გადაარჩევდა, ყოყმანობდა, დაწუნებულს გადაყრიდა. ერთი ნატვრა გვქონდა, შეშლოდა ან ვერ შეემჩნია, ვისუსებოდით როგორც ჭადრაკის მოწინააღმდეგის მცდარი სვლის მოლოდინში. მაგრამ პიტოევი არ იყო ზერელე, არც გაფანტული. სად ѕქონდა ამდენი შეძლება? ან სად არის ახლა მაშინდელი მისი დოვლათი, ხომ უნდა ეწყოს სადმე ერთად ან ცალ-ცალკე? ვიზიარებ მისი პატრონის (სადაც არის) გულისწუხილს მათ გამო, სადაც არიან, თუ მრჩობლად, თუ ეულად თუ გაშორიშორებულნი. როგორ მოხდა, არ მახსოვს, მაშინ ვიცოდი, სუმბათა მაღაზიის კედლებს გარეთ აღმოჩნდა. იქნებ იმ ბრაზიანი მეტოქის ხრიკები იყო? მერე ჩვენ იმ ბრაზიანსაც დავუახლოვდით (თუმცა ხმები რაღაც-რაღაცებს აბრალებდნენ) იოდლების ეშხით. ბრაზიანი ბუკინისტი – “ციკლოპა” (ცალთვალახვეულობის გამო), ახლობელთაგან “ნელსონად” წოდებული, იმხანად ცნობილი პროლეტარული მწერლის სახლიკაცი იყო და, როცა ერთხელ მისი ძმის ხამსას ვაჩეჩებდით ჩასაბარებლად, გაბრაზებულმა შორს მოისროლა (ვინ შეურაცხყო – ავტორი თუ მიმტანი?) და აღარც დაგვლაპარაკებია სხვა წიგნებზე. ცნობდა ციკლოპა ქართულ წიგნს, განსაკუთრებით რევოლუციამდელს. სუმბათა თავად, პერსონალურად იყო რევოლუციამდელი და სწორედ ამიტომ დარჩენილიყო უმაღაზიოდ, ეს სუმბათა, ლოსკის მსმენელი პეტერბურგში, ოოო, Оბპსოპგაოივ იოტუიტიგითნა! ნიკოლაი ონუფრიევიჩ! და ნაღვლიანად იღიმოდა. აქ, მისთვის აღკვეთილი მაღაზიის წინ, საზიარო დახლთან იდგა სუმბათა სიცოცხლის ბოლო წლებში, ტკეპნიდა ტროტუარს და ძველებურად არჭობდა მუნდშტუკში თავის ქონდრის სიგარეტებს და ѕაერზე აბოლებდა. სწორედ ამ ხანებში იყო, რომ სუმბათამ შინ მიმიწვია და მე ვისწავლე მისი სახლი ჩუღურეთში (თუ სვანეთის უბანში). განა ყველა წიგნი გამოѕქონდა გასაყიდად? გაგაცვიფრებდა თაროების სისავსე. აქ იოდლიც იყო და ღლავიც. სუმბათა შრომობდა, აქართულებდა “შარდენის მოგზაურობას საქართველოში”. უჯდა სასადილო მაგიდას პურის ნამცეცებს შორის, რომელთა გადახვეტა ვერ მოესწრო, იქნებ არც უცდია, მის ქალს, რომელმაც არც მისი ქართული იცოდა, არც შარდენის მოგზაურობა ამ ქვეყნად. მიიყვანდა ბოლომდე? ѕქონდა მას სხვადასხვაენოვანი ბიბლიების მცირე კოლექცია. “საკრა ბიბბია”, იტყოდა, – “ბიბლია არა: ბიბბია. ეს იტალიურია”. არც ეს ბიბბია, არც სხვა რომელიმე ბიბლია არასოდეს გამოუტანია გასაყიდად. ან ვინ წარმოიდგენდა მათ დახლზე სხვა წიგნებს შორის? ნამდვილად არ გარევდნენ წმიდას რიოშში. ეს წიგნი მუდამ ტრანსცენდენტური იყო ყველასგან და ყველაფრისგან, როგორც მას შეეფერებოდა (იქნებ აქ გამოჩნდა ერთადერთხელ და მისდაუნებურად ათეისტური ხანის ბუკინიზმის სიკეთე?). დავდიოდი პერიოდულად სვანეთის (თუ ჩუღურეთის) წყნარ უბანში და სუმბათა ახლა აქ მირჩევდა წიგნებს. ვამთხვევდი ხელფასის აღების დროს და ძველებური გულისძგერით (“თუ დამხვდება?”) ველოდი კარის წინ მასპინძლის გამოჩენას. ერთხელაც ჯიბეღონიერი გავემართე, მივდიოდი შიშით, რომ ჩემს მისვლამდე ვინმე მეკობრე სხვა პიტოევს (თავად სადღა იყო!) არ გადაეძოვა იქაურობა. ჩემს კაკუნზე, კიბის ბოლოს, მცირე შეყოვნების შემდეგ გამოდის ქალი, თალგამის თუ ჭარხლის (ან უფრო რაღაც ბიოლოგიურის, საქონლის ენა თუ იყო) ფხეკით. კითხვაზე “სუმბატ მიხაილოვიჩ დომა?” მპასუხობს ცრემლიანი, თავაუღებლად: “სუმბატა მიხაილოვიჩა ნეტ ბოლშე”. მე ვფიქრობ, სუმბათ ლოტოევი იმ ძველი მოდგმის უკანასკნელი ბუკინისტი იყო, რომლის კუდებსაც შევესწარით. მათგან თითოეულს თავისი მიდგომა ѕქონდა კლიენტისადმი, გაქანება, მოწოდების სიმაღლე, მეთოდები. სად იყო მაღაზიები. ერთადერთი ვერაზე. საკუთარი დახლის უქონელნი სახლში იბარებდნენ კლიენტებს. ზოგიერთნი არ ამხელდნენ თავიანთ მისამართს, თავად დადიოდნენ კარდაკარ. იყო მათ შორის ერთი, გამოუცნობი წარმოშობის, შავზე შავი, ნატიფი მანერებით, მეძვირე, სრულიად დაუმსახურებლად ცეცხლი ეკიდა მის წიგნებს. იმ გამოუცნობმა, რომლის არც გვარი, არც სახელი აღარ მახსოვს, არც ის მახსოვს, ვიცოდი თუ არა, ამ უგვარო-უსახელომ ნახევარი დღე გაატარა კარადის წინ ჩემს მოსვლამდე. შინ რომ დავბრუნდი, მითხრეს, იქ “ის” არისო (უკანა ოთახში). “ის” იდგა შუშებიანი კარადის წინ გაუნძრევლად ზურგსუკანხელებდაწყობილი და მოთმინებით შეѕყურებდა წიგნებს, როგორც თევზებს აკვარიუმში. “ის” ამბობდა: ია ნიკოგდა ნე პრიკასაუს კ კნიგამ ბეზ ვედომა ვლადელცა. კნიგი სვიაშჩენნი”. და თითქოს ბეჯითად ასრულებდა ამ ნაძალადევ ფსევდოსაკრალურ წესს. იქნებ სხვა სიკეთესთან ერთად, როგორც შინაურებს მოეჩვენათ, იქნებ მოთვალთვალეც იყო ან მისანი, რომელსაც შეეძლო კარადის მინის მიღმიდან გამოეტანა პატრონის დაფარული ფიქრები, ვინაიდან თქმულა: შენი წიგნები გამხელენ შენ. ეს სიბრძნე კარგად ვიცოდით, თან უფროსი მეგობარი გვაფრთხილებდა, იოდლი წიგნები შიშვლად არ გვეტარებინა ქუჩაში (სადაც ზოგჯერ დილიდან გვიან ღამემდე გვიხდებოდა სიარული, ვიდრე პირველი სახმილავის “დაიშალეს” ძახილს არ გავიგონებდით), არამედ “კომუნისტ” გაზეთში შეფუთული, რომ ავი თვალისთვის აგვერიდებინა (წიგნი თუ პატრონი?). იყო უმაღაზიოთა და უდახლოთა შორის სამადაშვილი (თუ სამადალაშვილი, “ამას ნიშნეულობა არა აქვსო”, ამბობდა), ვანო. სულმუდამ შინ გეძახდა, გპატიჟებდა თითქოს საქეიფოდ, რომ ენახვებინა თავისი სანაქებო საპატარძლოები. “ედიშერ (გიორგაძე), წავიდეთ ვანოსთან? რა ხანია, გვეძახის”. მიხვიდოდი ქაშვეთის ქუჩაზე, ბაღის გასწვრივ, ტროტუარის სართულზე. არ ვიცი, სულმუდამ ასე იყო, თუ ჩვენს მოსვლას მიუსადაგებდა, შუაგულ ოთახში დაგვხვდებოდა მოზრდილი ზვინი. და შენ უნდა გექექა იგი, გეძებნა გვირაბებში. მასპინძელი კი მაღალი, ელეგანტური, ოდნავ მობარბაცე, შეზარხოშებული, თავს ადგა ზვინს და გაუთავებლად ხოტბავდა თავის დოვლათს. ჩანდა, რომ ეს იყო ნაშთი, ნაშთი ძველი დიდებისა, როგორც იქ, იმჟამინდელ ლენინგრადის ქუჩაზე, სადაც პერიოდულად მივაკითხავდით, როგორც კი საიოდლე სახსარს მოვიხელთებდით. სამადალაშვილზე კი დავსძენ, რომ ის არად აგდებდა შემოთავაზებული წიგნის ნაკლულ გვერდებს, “ამას ნიშნეულობა არა აქვსო”, იტყოდა, “შენ მთელი ნახეო” (იმხანად გავრცელებული ანეკდოტისამებრ). იქ კი, ლენინგრადის მყუდრო ქუჩაზე, თითქოს პეტერბურგული კაპიტალური სახლის მესამე სართულზე გველოდა ჩვენი ხელით გადაწყობილი წიგნები მათი თავდაპირველი ფუნდამენტური ყდებით ან თავად მფლობელის მიერ ყდაგადაკრულნი, რომელთა ბოლო გვერდზე ფანქრით ფაქიზად სუმბათას დაწესებული ფასი ეწერა. აქ ცხოვრობდა ევროპაში განსწავლული ტექნიკური თუ საბუნებისმეტყველო დარგის პროფესორი, აკადემიკოსი. მისი ქვრივი იმ უზარმაზარ დარბაზში, რომლის კედლები დაფარული იყო ჭერამდე აშენებული კარადებით, ნიავივით შემოდიოდა და გადიოდა, თვალებში მუდმივი ცრემლი უკიაფობდა, თითქოს ცრემლად ქცეულიყო თვალი, ახალი თუ იყო მწუხარება, ან იქნებ ეს სულაც არ იყო ცრემლი, არამედ მისი თვალების თვისება. ქვრივი ადვილმისაწვდომ და ამიტომაც მდარე მისტიკაში იყო გადავარდნილი. ხელში სულმუდამ ერთი და იგივე წიგნი ეჭირა – ედუარდ შიურეს Les grands inities, გვთხოვდა რუსულ თარგმანს, კარგად არ ესმოდა ფრანგული. ეს დარბაზი ექვსმეტრიანი ჭერით მართლაც მზეთუნახავებს ინახავდა. ჩვენ მივუსწარით კუდს, ნაშთს ძველი დიდებისა, რომელსაც ნამდვილად ვერა განძი ვერ შეედრებოდა თბილისში. გამეჩხერებულ თაროებს ეტყობოდა პიტოევის თუ მისი რომელიმე პარადიგმის თარეშის კვალი. მივიდოდით, გადავაწყობდით არჩეულ წიგნებს. წავიდოდით. როცა იგრძნობდა, რომ საკმარისად დაგროვდა გადაწყობილი წიგნები, მოვიდოდა სუმბათ ლოტოევი, დინჯი, პატიოსანი, შეაფასებდა, დააწერდა ციფრს და წავიდოდა. საბუნებისმეტყველო თუ ტექნიკური დარგის პროფესორის, გვარად ზავრიევის – ბიბლიოთეკის ნაშთი პირწმინდად ѕუმანიტარული იყო. უკლებლივ ყველა წიგნში, რომლებიც იმ დარბაზში შევიძინე, მათი მფლობელის წანაკითხს არეებზე ფანქრით (მხოლოდ ფანქრით) გამოსახული ჩიტები, ნოტაბენეები, კლაკნილები, შენიშვნები ამხელდა. კარდაკარ მოსიარულეთაგან, იმათგან, ვინც მარადჟამს ვაგაბუნდობდა ამ ქალაქში, იყო ერთი, რომელიც საკუთარი სახელით არავის მოუხსენებია. ეს იყო პეხო, ლეგენდარული პეხო. დაათრევდა სიძველისგან კანდახეთქილ პორტფელს, რომლის თავდაპირველი ფერი, აქა იქ გამომკრთალი, მისი თმის ბობრ-წითურ ფერს ეხამებოდა. ეს პორტატული, მის ასევე გახუნებულ პალტოს შეზრდილი, სათავსი შემთხვევითი წიგნებით იყო გატენილი. იშვიათად თუ ამოაძვრენდა ღლავს. რატომ? იმ ხანებში ამომშრალიყო წიგნების წყარო, კერძო ბიბლიოთეკები, როგორც იმ ზავრიევისა, დაცლილიყო, ხოლო ახლადნაგები კოშკებიდან თუ პიტონის მუცლიდან აღარ გამოდიოდნენ მზის სინათლეზე მზეთუნახავები. გვალვები იდგა. პეხო დადიოდა კარდაკარ დაუზარებლად ხამსების საძებრად, იქნებ სადმე ღლავსაც გადაწყდომოდა. პეხოს მოსწონდა ჩემი იოდლოთეკა, რომელიც იმხანად პერიოდულ ცვალებადობას განიცდიდა, თუმცა განძი, რაც იყო, მუდმივად რჩებოდა. მიქებდა მას და ეს ნაქები ბირთვი, ვატყობდი, როგორღაც ჩვენი ურთიერთნდობის საწინდარი იყო. ვგრძნობდი მის სრულიად არამერკანტილურ დამოკიდებულებას ამ ბირთვისადმი. მაგრამ მე მქონდა მოძულებული საგანძური სარდაფში, საიდანაც პეხოს მოსვლისას ამოვყრიდი ჩემთვის ყავლგასულთ და პეხო ფლეგმატურად, თითქოს გულგრილად არჩევდა, გადადებდა, მერე მიѕქონდა თავის გზაზე, რათა ქუჩაში (ყოფილი შტაბის წინ), სადაც დახლის ერთი კუთხე ეჭირა, განელაგებინა მყიდველის მოლოდინში. შეკითხვაზე, ვის უნდა, პეხო, ეს წიგნები-მეთქი, წარმოთქვამდა ბუკინისტურ სიბრძნეს, ყველა წიგნს თავისი მკითხველი ѕყავსო. ისინი ერთმანეთისთვის იბადებიანო. და მიѕქონდა პეხოს უსარგებლო ხამსა, მისუფთავებდა გადატვირთულ საგანძურს. მაგრამ პეხო იმ კრებულს, ნამდვილ საგანძურს, რომელსაც ხოტბას ასხამდა, არც ეკარებოდა. პირიქით, მოწადინებული იყო წვლილი შეეტანა მის შევსებაში. დღემდე (და მარადის) მის ვალში ვარ პავსანიას ორტომეულისთვის (ახლაც მეჩვენება, რომ იაფად მერგო), როგორც თავად დაურჩა ვალად ერთი რუსი კლასიკოსის მრავალტომეულის პირველი ტომი. პეხო ანუ სერგო მდივანი, ბაქოს საბილიარდოებსა თუ საეჭვო სახლებში სიყრმიდანვე ნათრევი, ამ სახელით ვიღაც პედერასტის გამო სრულიად უსამართლოდ შერქმეული (თავად ყვებოდა), მეორე მსოფლიო ომიდან ალაფით დაბრუნებული, მაგრამ არა სხვათა მსგავსად საპნის ყუთებითა და სხვა უტილიტარული მატერიით დატვირთული, ეს პეხო გერმანიის რომელიღაც დარბეული პატარა ქალაქის ბიბლიოთეკიდან წამოღებულმა ნადავლმა შექმნა ბუკინისტად. მრავალი წელი ასაზრდოვა ამ დამსახურებულმა ტროფეიმ, როგორც იტყოდა. ეს წარსულში იყო და ყვებოდა, როგორც ლეგენდას. პეხო გესტუმრებოდა, ქუდმოუხდელ თავს მაღლა ასწევდა და თვალდახუჭული სკანდირებდა პუშკინის დაუმთავრებელი “ეგვიპტური ღამეების” საკუთარ გაგრძელებას. პეხო ბრიუსოვს ეჯიბრებოდა და დაჯერებული იყო თავისი იამბების უპირატესობაში. “ი ვოზნოსილი დიფირამბი… “ნეტ, პეხო, დიფირამბი ნე აპოლონუ ვოზნოსილი, ა დიონისუ. პეანი, პეხო, პეანი”. “ეტო პრავდა, ტი უვერენ?” პეხო, თვითნება, სხვა ყველაფერში უცერემონიო, არ მოიმიზეზებდა პოეტურ ლიცენციას. პეხო, ბილწსიტყვა, არ შეუკურთხებდა არც პეანს, არც დიონისეს. პეხო, ვაგაბუნდი, საკვირველი იყო, პატივს სცემდა კლასიკურ ფუნდამენტალიზმს. პეხო რომ მოკვდა, ქუჩაში რომ დაეცა, ვიგრძენით, რომ დასრულდა თბილისური ბუკინიზმის ერა. აღარ იყო ლოტოევი, აღარ იყო ნელსონი, აღარც სამადალაშვილი და აღარც ის გამოუცნობი. მაგრამ დარჩა ერთი, თუმცა ის არ იყო მათი მოდგმისა. სულ სხვა კულტურას ეკუთვნოდა. როცა ის მოვიდა, სუმბათას ყოფილ მაღაზიაში, იმ დღეს ნაყიდ წიგნს ედიშერმა გულწრფელად წააწერა: “კეთილი იყოს შენი მოსვლა, კიმოთე”. ის წიგნიც ღირდა ამ სიტყვებად, რომლებიც დღესაც ამშვენებს მას, თუ კიდევ არსებობს, თუ სადმე თაროზე ჯერ კიდევ იკავებს ადგილს. ѕქონდა კიმოთე მახაურს ბუკინისტის მოწოდება? ცოტა უჩვეულო იყო. ცნობდა წიგნს? ცნობა ჯერ არ იყო, თანდათანობით მოდიოდა. კარგად მახსოვს ის დღე, როცა ახალმოსულმა მარკშეიდერსკოე ისსკუსსტვო-ს ხელოვნების თაროზე მიუჩინა ადგილი. “ეѕ, კიმოთე, კიმოთე”, ჩვენ გვეცინებოდა. კიმოთე კი თანდათან სწავლობდა, ეუფლებოდა წიგნის ცნობის, შეფასების ხელოვნებას სუმბათასა და იმ ბრაზიანი ნელსონის წყალობით, რომელიც სუმბათას ხანიდან მოყოლებული დირექტორობდა თუ საქონელმცოდნეობდა ამ მაღაზიაში. მაშინ ჩვენ არ ვიცნობდით კიმოთეს სამყაროს – არ ყოფილა მოკლებული მისი არაორდინალური ბავშვობა და ყრმობა დრამატიზმს. კიმოთე მახაური, ფშაველი, შარახეველი, მამით ობოლი, დედის გაზრდილი. სოფელ შარახევში, სადაც გომეწრიდან გადმოხვეწილი მახაური იყო შეხიზნული, მარაულები მძლავრობდნენ, როგორც ძირძველნი. მათ გვარზე იძულებით ეწერებოდნენ ეული, სუსტი გვარები. მახაური არ ჩაეწერა, მაგრამ ვერ გასტეხეს, ვერ გადაიბირეს გვარზე. ბოლოს მოიკვეთეს. ასე ყოფილან რევოლუციამდე. გასაბჭოების შემდეგაც მარაულებს არ შეუწყვეტიათ იძულება ობლის შვილზე, რომ მას მიეღო მათი გვარი. მაგრამ დედა მაგრად დამდგარა: მამის გვარი შეუნახა კიმოთეს. გვარიც და სახელიც. სახელიც, რადგან სახელიც ѕქონდათ გამზადებული მისთვის – პავლე, გარდაცვლილი მარაულის სახელი. “იმ პავლეს ძმა მაინც პავლეს მეძახდაო” – იგონებდა. და დარჩა კიმოთე – კიმოთედ, მახაური – მახაურად, და სადღაც პავლე. ხსოვნაშია სურათი: შუა პროსპექტზე დღევანდელ ტელეგრაფთან, სადაც ძველ შენობაში წიგნების მიმღები პუნქტი იყო, წიგნების შეკვრით ხელში დგას კიმოთე, გადმოსვლას აპირებს გამოღმა მხარეს, მაღაზიისკენ, სადაც ჩვენ ველოდებით, რადგან ხუთშაბათია, შევსების დღე. კიმოთეს მოღვაწეობის ბოლო ხანებში იკლო იოდლი-იოდლი წიგნებმა. გაღარიბდა დახლი და თაროები. მაღაზიაც წაართვეს. ბევრჯერ ატარეს აქეთ-იქით. ბოლოს, ერთ ვიწრო დარაბაში შეამწყვდიეს (სასტუმრო “საქართველოს” პირდაპირ). გამრავლდა ხამსა და ნაყარ-ნუყარი. გვალვა იდგა მთელ ქვეყანაში. კიმოთეს ბოლო წლები ბუკინიზმის დეგრადაციის წლები იყო. ის მოესწრო მის სულისღაფვას… დგებოდა, დადგა კიდეც ახალი დროება, რომელმაც სრულიად ახალი ურთიერთობანი მოიტანა კლიენტსა და ბუკინისტს შორის, წიგნსა და პატრონს შორის. გაუჩინარდა წიგნი, როგორც ნივთი თავისთავად. მას განშორდა იდუმალება, როგორც გარეთ გასულ მზეთუნახავს.

© არილი