­­­

­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­1989-91 წლებში მხატვრული თარგმანისა და ლიტერატურულ ურთიერთობათა მთავარ სარედაქციო კოლეგიაში გამოსაცემად მომზადდა ლიტვური ხალხური პოეზიის (დაინები) ანთოლოგია. სამწუხაროდ, მისი გამოცემა ვერ მოხერხდა. გთავაზობთ რამდენიმე ნიმუშს ამ ანთოლოგიი­დან.

ბნე­ლი ჩა­მოდ­გა მა­მულ­ში

ბნე­ლი ჩა­მოდ­გა მა­მულ­ში –

შე­მოგ­ვე­სია თა­თა­რი.

შე­მოგ­ვე­სია თა­თა­რი –

ჭრე­ლი მწევ­რე­ბი აუშ­ვეს…

ჭრე­ლი მწევ­რე­ბი აუშ­ვეს

უც­ხო ფრი­ა­ლებს დრო­შა….

მა­მავ, გა­მო­დი მა­მულ­ში

მაშ­ვ­რალს მი­ხე­დე ოჯ­ახს.

მაშ­ვ­რალს მი­ხე­დე ჯა­ლაბს,

მკლავ­ში აღ­არ აქვთ ძა­ლა.

აღ­არ­ვი­სა აქვს თა­ვი,

მინ­დ­ვ­რად რომ მომ­კან ჭვა­ვი…

მა­მავ, მი­ხე­დე ჯა­ლაბს!

სად ხარ, საყ­ვა­რე­ლო?

გო­გო­ნე­ბი ფოცხით

შე­სე­ვი­ან მდე­ლოს.

აგ­ე­რაა ყვე­ლა –

სად ხარ, საყ­ვა­რე­ლო?

ნუ­თუ აღ­არ გინ­და,

გუ­ლი გა­მი­ხა­რო,

რომ ჩემს შავ­რას ის­ევ

შვრია და­უ­ყა­რო?

ან­და ძვე­ლე­ბუ­რად

ას­ვა ცი­ვი წყა­რო?

სა­ით და­მე­კარ­გე

ჩე­მო სა­ნუკ­ვა­რო?

თარ­გ­მ­ნა თე­დო ბე­ქიშ­ვილ­მა

და­ი­ძი­ნე, ჩე­მო შვი­ლო

და­ი­ძი­ნე, ჩე­მო შვი­ლო,

კუ­დი­ა­ნი და­დის ში­ნა,

ჩექ­მე­ბით და ტყა­ვის ბოღ­ჩით –

კუ­დი­ა­ნი და­დის ში­ნა.

მას არ ერ­ჩის, ვი­საც ძი­ნავს,

ძი­ლის ჯა­დო და­გი­ფა­რავს.

და­ძი­ნე­ბულს ვერ გი­პოვ­ნის,

გაღ­ვი­ძე­ბულს მო­გი­პა­რავს.

­­­­­­­თარგმნა ზაურ მოლაშხიამ

© “არილი”

“პო­ე­ზი­ი­დან პრო­ზა­ზე გა­დავ­ხ­ტი, რო­გორც კა­ლია…”

პი­ტერ აკ­რო­ი­დი – სა­ხელ­გან­თ­ქ­მუ­ლი ინგ­ლი­სე­ლი მწე­რა­ლი, ავ­ტო­რი წიგ­ნე­ბი­სა, “გო­ლე­მი ლა­იმ­ჰა­უ­სი­დან” (“ელ­ი­ზა­ბეტ კრის პრო­ცე­სი”), “ოს­კარ უაილ­დის დღი­უ­რე­ბი”, “დოქ­ტორ დის სახ­ლი”; გა­მო­ცე­მუ­ლი აქვს დი­კენ­სის, ტო­მას სტერნზ ელ­ი­ო­ტის, ეზ­რა პა­უნ­დის და სხვა­თა ბი­ოგ­რა­ფი­ე­ბი. ცხოვ­რობს ლონ­დონ­ში.

თარგმნა ნიკა ჯანიკაშვილმა

– თქვე­ნი წიგ­ნე­ბის ერთ-ერ­თი უმ­თავ­რე­სი გმი­რი ლონ­დო­ნია. რას ნიშ­ნავს თქვენ­თ­ვის ეს ქა­ლა­ქი?

– მე აქ და­ვი­ბა­დე და ჩე­მი პირ­ვე­ლი წიგ­ნე­ბიც ლონ­დონ­ში გა­მო­ვი­და. შე­იძ­ლე­ბა ითქ­ვას, ლონ­დო­ნი ჩე­მი წარ­მო­სახ­ვის აკ­ვი­ა­ტე­ბუ­ლი პე­ი­ზა­ჟია. რო­ცა მის ის­ტო­რი­ა­ში ვერ­კ­ვე­ვი, სა­კუ­თარ თავ­საც უკ­ეთ ამ­ო­ვიც­ნობ ხოლ­მე.

– თქვე­ნი აზ­რი ის­ეთ ცნე­ბა­ზე, რო­გო­რიც “ის­ტო­რიაა”?

– ის­ტო­რია ესაა მოთხ­რო­ბა, რომ­ლის დახ­მა­რე­ბი­თაც აწმ­ყოს აღვ­წერ. ვცდი­ლობ გა­ვი­გო და ავხ­ს­ნა აწმ­ყო. ჩემს ბევრ წიგ­ნ­ში მოქ­მე­დე­ბა ერთ­დ­რო­უ­ლად ორ დრო­ით პლას­ტ­ში ვი­თარ­დე­ბა. ის­ტო­რი­უ­ლი კონ­ტექ­ს­ტი უბ­რა­ლოდ გვეხ­მა­რე­ბა გა­ვი­გოთ ის, რაც ახ­ლა ხდე­ბა. სა­ერ­თოდ, ვერ ვხე­დავ გან­სა­კუთ­რე­ბულ სხვა­ო­ბას წარ­სულ­სა და აწმ­ყოს შო­რი­საც.

– რო­გო­რია თქვე­ნი პერ­სო­ნა­ლუ­რი “გან­ც­და” წარ­სუ­ლი­სა აწმ­ყო­ში?

– ეს, შე­იძ­ლე­ბა ითქ­ვას, ჩე­მი წიგ­ნე­ბია. რო­ცა ის­ტო­რი­ა­ში ვი­ქე­ქე­ბი, მის გა­თა­მა­შე­ბას ვახ­დენ ხოლ­მე. მის ენ­ა­ზე ვიწყებ ლა­პა­რაკს. ვცდი­ლობ შე­ვიგ­რ­ძ­ნო ის, რა­საც იმ ეპ­ო­ქის ად­ა­მი­ა­ნე­ბი გრძნობ­დ­ნენ და ა.შ. რას გა­ნიც­დი­და ოს­კარ უაილ­დი, რო­ცა პა­რიზ­ში ცხოვ­რობ­და, ან დოქ­ტო­რი დი. უც­ხო ტყავ­ში მოქ­ცე­ვით, წარ­სულს უკ­ეთ აღ­იქ­ვამ, ვიდ­რე უბ­რა­ლოდ მი­სი აღ­წე­რი­სას.

– თქვე­ნი პრი­ო­რი­ტე­ტე­ბი წარ­სულ­ში? გიყ­ვართ თუ არა გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად რო­მე­ლი­მე ეპ­ო­ქა?

– არა. საყ­ვა­რე­ლი ეპ­ო­ქე­ბი ჩემ­თ­ვის არ არ­სე­ბობს. მე ვწერ­დი ბლე­იკ­ზე, მილ­ტონ­ზე, დი­კენ­ს­ზე, უაილდ­ზე და ტ.ს.ელ­ი­ოტ­ზე. ასე რომ, თა­ვა­დაც ხე­დავთ, რამ­დენ ეპ­ო­ქა­სა ვარ მო­დე­ბუ­ლი. არც ერთს არ ვა­ნი­ჭებ უპ­ი­რა­ტე­სო­ბას – მე პრო­ცე­სი მა­ინ­ტე­რე­სებს, დრო­თა კავ­ში­რი და არა მი­სი ცალ­კე­უ­ლი ფრაგ­მენ­ტე­ბი.

– რო­გო­რია თქვე­ნი ის­ტო­რია?

– და­ვი­ბა­დე ლონ­დო­ნის და­სავ­ლეთ­ში კა­თო­ლი­კურ ოჯ­ახ­ში, დავ­დი­ო­დი კა­თო­ლი­კურ სკო­ლა­ში, და­ვას­რუ­ლე კემ­ბ­რი­ჯი, შემ­დეგ იელი. რის შემ­დე­გაც ვმუ­შა­ობ­დი რე­დაქ­ტო­რად ჟურ­ნალ “The Book Spectator“-ში, შვი­დი წე­ლი. მე­რე რო­მა­ნე­ბის წე­რა და­ვიწყე და დღემ­დე რო­მა­ნე­ბით ვცხოვ­რობ.

– არ გსურთ ლი­ტე­რა­ტუ­რულ კრი­ტი­კა­ში დაბ­რუ­ნე­ბა?

– არც არ­ას­დ­როს მი­მი­ტო­ვე­ბია ეს სა­მუ­შაო – ხში­რად ვწერ ხოლ­მე ლონ­დო­ნის ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი გა­მო­ცე­მე­ბი­სათ­ვის, ასე რომ, თქვენს წი­ნა­შე, ჯერ კი­დევ ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი ჟურ­ნა­ლის­ტია.

– თქვე­ნი საყ­ვა­რე­ლი წიგ­ნე­ბი?

– არც ერ­თი. და­წე­რის შემ­დეგ, უბ­რა­ლოდ, ვი­ვიწყებ წიგ­ნებს და მორ­ჩა. თუ­კი წარ­მა­ტე­ბა­ზე ვი­სა­უბ­რებთ – დი­დე­ბა “ოს­კარ უაილ­დის დღი­ურ­მა” და ელ­ი­ო­ტის ბი­ოგ­რა­ფი­ამ მო­მი­ტა­ნა.

– რო­გორ მო­ა­ხერ­ხეთ და­გე­წე­რათ ელ­ი­ო­ტის ბი­ოგ­რა­ფია ისე, რომ პო­ე­ტის არც ერ­თი ცი­ტა­ტა არ გა­მო­გი­ყე­ნე­ბი­ათ? მემ­კ­ვიდ­რე­ებ­მა, რო­გორც ვი­ცი, აგ­იკ­რ­ძა­ლეს ცი­ტა­ცია?

– ამ­ა­ში არ­ა­ფე­რია გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი. გარ­წ­მუ­ნებთ. ცუ­დია, რომ წე­რი­ლე­ბის ცი­ტი­რე­ბა არ შე­მეძ­ლო, მაგ­რამ… ბი­ოგ­რა­ფია მე შე­მიკ­ვე­თეს და სა­მუ­შა­ოს დაწყე­ბამ­დე არც ვი­ცო­დი, რა სირ­თუ­ლე­ებს შე­ვე­ჯა­ხე­ბო­დი. რო­ცა აკრ­ძალ­ვის შე­სა­ხებ გა­ვი­გე, ვი­ფიქ­რე უარს ვიტყ­ვი-მეთ­ქი შეკ­ვე­თა­ზე. შემ­დეგ კი პი­რი­ქით, ამ აკრ­ძალ­ვამ ჩემს სა­სი­კე­თოდ იმ­ოქ­მე­და. რად­გან ცი­ტი­რე­ბა შე­უძ­ლე­ბე­ლი იყო, ელ­ი­ო­ტის იმ­ი­ტი­რე­ბა და­ვიწყე – ალ­ბათ, ქვეც­ნო­ბი­ე­რად, მაგ­რამ მა­ინც მის სტილ­ში ვწერ­დი (მის პრო­ზა­სა და წე­რი­ლებს ვგუ­ლის­ხ­მობ). სწო­რედ ეს ხერ­ხი იქ­ცა ჩემს მე­თო­დად, რო­ცა სხვა თე­მებ­ზე მუ­შა­ო­ბას შე­ვუ­დე­ქი.

– არ­ის თუ არა ბი­ოგ­რა­ფი­ა­ში ელ­ი­ო­ტის შე­მოქ­მე­დე­ბის ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი კრი­ტი­კა?

– ინგ­ლი­სურ ლი­ტე­რა­ტუ­რას კემ­ბ­რიჯ­ში ვსწავ­ლობ­დი. ამ­ი­ტო­მაც კლა­სი­კო­სე­ბის შე­სა­ხებ ჩე­მი აზ­რი გა­მაჩ­ნ­და, მაგ­რამ საქ­მე ამ­ა­ში არ გახ­ლავთ, არ­ა­მედ იმ­ა­ში, რომ ეს არც მთლად კრი­ტი­კა გახ­ლ­დათ; უბ­რა­ლოდ ვცდი­ლობ­დი, პრო­პორ­ცი­უ­ლად მო­მერ­გო ერთ­მა­ნე­თის­თ­ვის ცხოვ­რე­ბა და ლი­ტე­რა­ტუ­რა ისე, რომ მათ ერთ­მა­ნე­თი გა­ნე­მარ­ტათ.

– რო­გორ უყ­უ­რებთ ელ­ი­ო­ტი­სა და ოდ­ე­ნის შე­მოქ­მე­დე­ბას?

– ელ­ი­ო­ტი პო­პუ­ლა­რუ­ლი ფი­გუ­რაა ინგ­ლი­სურ კრი­ტი­კა­ში, მას­ზე დღემ­დე წე­რენ წიგ­ნებს. ოდ­ენს, ალ­ბათ, ყვე­ლა­ზე მეტს კითხუ­ლო­ბენ სხვა პო­ე­ტებ­თან შე­და­რე­ბით, მი­სი ხმა, რა უც­ნა­უ­რიც არ უნ­და იყ­ოს, დღემ­დე “ჟღერს”. მაგ­რამ არ­ა­ნა­ირ, გან­სა­კუთ­რე­ბულ, გრძნო­ბე­ბით ამ ავ­ტო­რე­ბის მი­მართ არა ვარ გამ­ს­ჭ­ვა­ლუ­ლი.

– ვი­სი ბი­ოგ­რა­ფი­ის და­წე­რას აპ­ი­რებთ ამ­ჯე­რად?

– არა, მე მგო­ნი არ­ა­ვი­სი… თუმ­ცა მო­ი­ცათ… ჰო, მარ­თ­ლა, შექ­ს­პი­რის ბი­ოგ­რა­ფია შე­მიკ­ვე­თეს! ასე რომ, ხუ­თი წლის შემ­დეგ… თუმ­ცა, მე მგო­ნი, ეს ჩე­მი უკ­ა­ნას­კ­ნე­ლი ბი­ოგ­რა­ფია იქ­ნე­ბა.

– გვითხა­რით რამ­დე­ნი­მე სიტყ­ვა “ლონ­დო­ნის ბი­ოგ­რა­ფი­ის” შე­სა­ხებ.

– ეს ქა­ლა­ქის ის­ტო­რიაა. მაგ­რამ არ­ატ­რა­დი­ცი­უ­ლი ფორ­მი­თაა და­წე­რი­ლი – იგი არაა სწორ­ხა­ზო­ვა­ნი თხრო­ბა მოვ­ლე­ნე­ბის შე­სა­ხებ. გა­დავ­წყ­ვი­ტე ლონ­დო­ნის ის­ტო­რია თე­მა­ტუ­რად და­მე­წე­რა – სურ­ნე­ლის, ბგე­რე­ბის, სუქ­სუ­ა­ლო­ბის, არ­ქი­ტექ­ტუ­რის, ქა­ლე­ბი­სა და ბავ­შ­ვე­ბის ის­ტო­რია.

– რო­გორ აფ­ა­სებთ თქვე­ნი თა­ო­ბის ინგ­ლი­სუ­რე­ნო­ვა­ნი მწერ­ლე­ბის შე­მოქ­მე­დე­ბას: ბარ­ნ­სი, კო­ე­ძი, მა­კი­უ­ე­ნი? არ­ის თუ არა თქვენს შო­რის რა­ი­მე სა­ერ­თო, რო­გორ ფიქ­რობთ?

– არა, ჩვენს შო­რის არ­ა­ფე­რია სა­ერ­თო, თა­ნაც მათ­ზე ცო­ტა­თი უფ­რო­სიც კი ვარ. ერ­თა­დერ­თი კავ­ში­რი ისაა, რომ ჩე­მი რო­მა­ნე­ბის შემ­დეგ ბევ­რ­მა გა­და­ი­ღო ის­ტო­რი­უ­ლი თხრო­ბის ჩე­მე­უ­ლი მა­ნე­რა. ანუ მხატ­ვ­რუ­ლი პრო­ზის ელ­ე­მენ­ტე­ბი შეჰ­ქონ­დათ ის­ტო­რი­ულ კონ­ტექ­ს­ტ­ში. ასე ვთქვათ, ფიქშნს დო­კუ­მენ­ტებ­ზე გა­და­ა­წერ­დ­ნენ ხოლ­მე. ასე რომ, კავ­ში­რი მათ უფ­რო აქვთ ჩემ­თან, ვიდ­რე მე.

– თქვენ დიდ დროს ატ­ა­რებ­დით ბიბ­ლი­ო­თე­კებ­ში მა­სა­ლე­ბის შეგ­რო­ვე­ბი­სას?

– ად­რე ძა­ლი­ან ბევრ დროს ვხარ­ჯავ­დი, ყვე­ლა­ფერს ვკითხუ­ლობ­დი, რაც ჩემს თე­მას შე­ე­ხე­ბო­და – ას­ე­უ­ლო­ბით წიგნს. ყვე­ლა­ფერს, რა­საც ვნა­ხავ­დი. ამ­ო­ცა­ნა იმ­ა­ში მდგო­მა­რე­ობ­და, რომ მთე­ლი ეს მა­სა­ლა თავ­ში გა­და­მე­ხარ­შა და მის­გან ჩე­მი მე­ო­რე ნა­ტუ­რა შე­მექ­მ­ნა, რა­თა ინს­ტინ­ქ­ტუ­რად მე­წე­რა. ახ­ლა მა­სა­ლებს ჩემ­თ­ვის ას­ის­ტენ­ტე­ბი აგ­რო­ვე­ბენ.

– სარ­გებ­ლობთ თუ არა ინ­ტერ­ნე­ტით? ხე­ლით წერთ თუ კომ­პი­უ­ტერ­ზე ბეჭ­დავთ?

– ინ­ტერ­ნე­ტით არ ვსარ­გებ­ლობ და ხე­ლით ვწერ: ეს ჩემს ნა­წერს სუნ­თ­ქ­ვას ან­ი­ჭებს, რა­ღაც ელ­ექ­ტ­რო­ო­ბით მუხ­ტავს.

– წერ­დით თუ არა ოდ­ეს­მე ლექ­სებს?

– ახ­ალ­გაზ­რ­დო­ბა­ში გა­მო­ვე­ცი რამ­დე­ნი­მე პო­ე­ტუ­რი კრე­ბუ­ლი. მა­შინ ძა­ლი­ან მინ­დო­და პო­ე­ტი ვყო­ფი­ლი­ყა­ვი. აღფ­რ­თო­ვა­ნე­ბით ვკითხუ­ლობ­დი ჯონ ეშ­ბე­რის და ვბა­ძავ­დი კი­დეც მას. კი­დევ ო’ჰა­რა მომ­წონ­და. შემ­დეგ კი რო­ცა პო­ე­ზია მომ­ბეზ­რ­და, პრო­ზა­ზე გა­დავ­ხ­ტი, რო­გორც კა­ლია. ახ­ლაც იქა ვარ.

© ”არილი”

­­­­­­­ვსაუბრობთ მხოლოდ ლიტერატურა­ზე

”ესაუბრა” ნუგზარ შატაიძე

რე­ვაზ ინ­ა­ნიშ­ვი­ლი წამ­და­უ­წუმ მა­მუ­ნა­თებ­და “ბა­ტონ რე­ზოს” ნუ მე­ძა­ხიო. აბა, რა და­გი­ძა­ხო-მეთ­ქი?! უბ­რა­ლოდ – რე­ზოო. რამ­დენ­ჯერ­მე ვცა­დე, მარ­თ­ლაც ასე მი­მე­მარ­თა, მაგ­რამ არ გა­მო­მი­ვი­და. ბო­ლოს იმ­ა­ნაც ჩა­იქ­ნია ხე­ლი.

კი­ნოს­ტუ­დი­ა­ში ერ­თად ვმსა­ხუ­რობ­დით. ხელ­ფა­სის დღეს წა­მო­ვი­დო­დით დი­დუ­ბე­ში – გა­მო­ფე­ნის გად­მოს­წ­ვ­რივ ერ­თი უხ­ე­ი­რო სა­სა­უზ­მე იყო, იმ სა­სა­უზ­მე­ში შე­ვაწ­ვე­ვი­ნებ­დით ორ მწვადს, ავ­ი­ღებ­დით ცო­ტა ყველს, მწვა­ნილს, ორ ბოთლ “კა­ხეთს”, დავ­დ­გე­ბო­დით მარ­მა­რი­ლოს­ქუ­დი­ან მა­ღალ მა­გი­დას­თან და თან ვსვამ­დით, თან ვსა­უბ­რობ­დით. სწო­რედ იქ მოგ­ვი­ვი­და აზ­რად, წავ­სუ­ლი­ყა­ვით ვაშ­ლო­ვა­ნის ნაკ­რ­ძალ­ში, მაგ­რამ ოც­ნე­ბა აუხ­დე­ნე­ლი დაგ­ვირ­ჩა.

გუ­ლი მწყდე­ბა, რომ მა­შინ­დელ ჩვენს სა­უბ­რებს არ ვი­წერ­დი.

მახ­სოვს, ვლა­პა­რა­კობ­დით სო­ფელ­ზე – ვე­ნახ­ზე, წის­ქ­ვილ­ზე, სა­ქო­ნელ­ზე… ძა­ლი­ან ხში­რად ვი­გო­ნებ­დით გა­ზაფხუ­ლის თვა­ლუწ­ვ­დე­ნელ, გაშ­ლილ მინ­დ­ვ­რებს. შო­რი­დან ვინ­მეს ყუ­რი რომ ეგ­დო, თოხს გა­მოქ­ცე­უ­ლი გა­ქა­ლა­ქე­ლე­ბუ­ლი სოფ­ლე­ლე­ბი ვე­გო­ნე­ბო­დით.

ლი­ტე­რა­ტუ­რა­ზე სა­უ­ბარს გა­ვურ­ბო­დით, არც გა­მოგ­ვ­დი­ო­და.

ახ­ლა, რო­ცა რე­ვაზ ინ­ა­ნიშ­ვი­ლი აღ­არ არ­ის და მე მის “სა­მა­გი­დო რვე­უ­ლებს” ვკითხუ­ლობ, სურ­ვი­ლი მიჩ­ნ­დე­ბა ეს და­ნაკ­ლი­სი რა­მე­ნა­ი­რად ავ­ი­ნაზ­ღა­უ­რო. ამ, ცო­ტა არ იყ­ოს, ხე­ლოვ­ნურ “ინ­ტერ­ვი­უ­საც” ამ­ი­ტომ გთა­ვა­ზობთ.

– ბა­ტო­ნო რე­ზო, რას იტყ­ვით, მა­ინც რა­ტომ უჩნ­დე­ბა ად­ა­მი­ანს წე­რის სურ­ვი­ლი?

– ახ­ალ­გაზ­რ­დო­ბის უდ­ი­დე­სი ნა­წი­ლი ხე­ლოვ­ნე­ბა­ში მო­დის ჟან­რ­თა ფორ­მებ­ში გათ­ვით­ც­ნო­ბი­ე­რე­ბუ­ლი და ამ ფორ­მე­ბით ნა­ბიძ­გე­ბი, რომ ის­ი­ნიც შეს­ძ­ლე­ბენ ამგ­ვარ რა­მე­ე­ბის კე­თე­ბას. მათ ჯერ სათ­ქ­მე­ლი კი არ აწ­უ­ხებთ, ყო­ფი­დან ამ­ო­მა­ვა­ლი რა­ი­მე მოძღ­ვ­რე­ბა კი არ აწ­უ­ხებთ, აწ­უ­ხებთ მხო­ლოდ სხვა­თა მი­ერ უკ­ვე შექ­მ­ნი­ლი ფორ­მა და ეს წუ­ხი­ლი აძ­ებ­ნი­ნებს სათ­ქ­მელს. ამ­ი­ტო­მა­ცაა ფორ­მა­თა ეს­ო­დე­ნი მოზ­ღ­ვა­ვე­ბუ­ლო­ბა და სათ­ქ­მე­ლის სიმ­წი­რე…

ვი­ღაც კა­ცი ეუბ­ნე­ბო­და ვი­ღაც კაცს: – გა­სა­ო­ცარ მოთხ­რო­ბებს წერს ჩე­მი გო­გო­ნა. ჯერ თორ­მე­ტი წლი­საა და, თუ არ სჯობს მი­სი ნა­წე­რე­ბი “ცის­კარ­ში” რომ იბ­ეჭ­დე­ბა, იმ მოთხ­რო­ბებს, არ­აფ­რით ჩა­მორ­ჩე­ბა, ძმაო.

ცივ­მა ჟრუ­ან­ტელ­მა და­მი­ა­რა სხე­ულ­ში, – თვალ­წინ და­მიდ­გა, რო­გორ დგას გა­უთხოვ­რად დარ­ჩე­ნი­ლი, ყბე­ბა­ბუ­სუ­სე­ბუ­ლი ქა­ლი თვა­ლებ­გა­დაწყა­ლე­ბულ რე­დაქ­ტორ­თან და რო­გორ და­ე­ძებს ის რე­დაქ­ტო­რი სიტყ­ვებს მა­გი­და­ზე…

მე გეტყ­ვით, რა­ტომ ვწუხ­ვარ, ბავ­შ­ვებს ხე­ლოვ­ნე­ბი­სა­კენ რომ უბ­იძ­გე­ბენ მშობ­ლე­ბი ე.ი. უნ­დათ გა­ზარ­დონ მხატ­ვ­რე­ბად, მუ­სი­კო­სე­ბად, მწერ­ლე­ბად. თუ ის­ი­ნი კარ­გი ხე­ლო­ვან­ნი არ გა­მოვ­ლენ, სა­ცო­და­ვე­ბი იქ­ნე­ბი­ან სხვე­ბის თვალ­ში, თუ კარ­გე­ბი – მა­შინ ტან­ჯულ­ნი ცხოვ­რე­ბა­ში.

აი, ბეთ­ჰო­ვე­ნი: “ჩე­მი ტან­ჯ­ვი­სა­გან ვქმნი სხვა­თა სი­ხა­რულს”.

ად­რე, ახ­ალ­გაზ­რ­დო­ბა­ში ძა­ლი­ან მშვე­ლოდ­ნენ წიგ­ნე­ბი. წა­ვი­კითხავ­დი კარგ რა­მეს და მეც გა­მიჩ­ნ­დე­ბო­და იმგ­ვა­რი წე­რის სურ­ვი­ლი. ახ­ლა, სი­ბე­რის კა­რიბ­ჭეს­თან, თით­ქოს­და მრა­ვალ­ჯერ მსმე­ნია ყო­ველ მათ­გან­ში ნა­უ­ბა­რი და მოწყე­ნა მიპყ­რობს. მირ­ჩევ­ნია, ქუ­ჩა­ში გა­ვი­დე და, უბ­რა­ლოდ, ფოთ­ლე­ბის ციმ­ციმს ვუ­ყუ­რო. ის­ი­ნი უფ­რო მეტს მე­უბ­ნე­ბი­ან, ვიდ­რე წიგ­ნე­ბი.

– “სამ­ყა­როს პო­ე­ტუ­რი აღქ­მა” – რა არ­ის ეს, ად­ა­მი­ა­ნის თვი­სე­ბა თუ გა­მორ­ჩე­ულ­თა ხვედ­რი? ამგ­ვა­რი აღქ­მა ხელს ხომ არ გვიშ­ლის ცხოვ­რე­ბი­სე­უ­ლი წარ­მა­ტე­ბის მიღ­წე­ვა­ში?

– “სამ­ყა­როს პო­ე­ტუ­რი აღქ­მა” წყა­როა ტკი­ვი­ლე­ბი­სა. სხვა­ზე რომ არ­ა­ფე­რი ითქ­ვას, მშვე­ნი­ე­რე­ბა ხომ თვი­თონ შე­ი­ცავს ტკი­ვილს. მაგ­რამ იგ­ი­ვე აღქ­მა წყა­როა სიმ­ტ­კი­ცი­საც. ესაა სწო­რედ ის, რა­იც მშვე­ლის, რომ არ გავ­ბო­როტ­დე. მა­მა­და­ვი­თის თავ­ზე ხე­ე­ბის კენ­წე­რო­ზე წა­მო­დე­ბულ ნისლს შე­უძ­ლია ბევ­რი რამ მა­პა­ტი­ე­ბი­ნოს ბევ­რის­თ­ვის.

ლი­რი­კის, ლი­რიზ­მის წი­ნა­აღ­მ­დეგ გა­ლაშ­ქ­რე­ბა, გა­ლაშ­ქ­რე­ბაა პი­როვ­ნე­ბის, პი­როვ­ნუ­ლის წი­ნა­აღ­მ­დეგ. ამ სა­ხის ბრძო­ლა ხელს აძ­ლევს ად­ა­მი­ან­თა თა­ვი­ანთ ნე­ბა­ზე მარ­თ­ვის მსურ­ველთ, ამ მარ­თ­ვის სა­და­ვე­თა მპყრო­ბე­ლებს. რაც უფ­რო მოს­წყ­დე­ბი, და­შორ­დე­ბი შენს თავს და ორ­ი­ვე ხე­ლით ჩა­ებ­მე­ბი მპყრო­ბელ­თა მი­ერ გა­ჩა­ღე­ბულ ფერ­ხულ­ში, მით უკ­ე­თე­სია მპყრო­ბე­ლო­ბი­სათ­ვის.

ჩვენ უკ­ვე ნაკ­ლე­ბად გვჯე­რა სი­ლა­მა­ზის ძა­ლი­სა. ეს იმ­ი­ტომ, რომ ვერ ვას­წ­რებთ, ჩავ­წ­ვ­დეთ ნამ­დ­ვილ სი­ლა­მა­ზეს, ძა­ლი­ან “და­კა­ვე­ბუ­ლე­ბი ვართ” რა­ღაც უფ­რო მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­ბით.

– წე­ღან ბრძა­ნეთ, კარ­გი მწე­რა­ლი ცხოვ­რე­ბა­ში ტან­ჯუ­ლიაო. თქვენ ხომ არ­ა­ერ­თი შე­დევ­რის ავ­ტო­რი ბრძან­დე­ბით, ნუ­თუ ეს არ არ­ის ბედ­ნი­ე­რე­ბა?!

– ბედ­ნი­ე­რი მწე­რა­ლი… ცოცხა­ლი ბედ­ნი­ე­რი მწე­რა­ლი უკ­ვე სა­ცო­და­ო­ბაა. იგი უკ­ვე მოწყ­ვე­ტი­ლია მთა­ვარს – ჭეშ­მა­რი­ტე­ბის ტან­ჯ­ვით მა­ძი­ე­ბელ სულს, იგი უკ­ვე აღ­არ გა­ნიც­დის სხვა­თა მოთ­ქ­მა-გო­დე­ბას, აღ­არ გა­ნიც­დის მათ მარ­ტო­ო­ბას.

* * *

ზოგ­ჯერ ისე გამ­კ­ვ­რივ­დე­ბა წუ­ხი­ლის ბუ­რუ­სი, სტრი­ქო­ნებს ვე­ღარ ვხე­დავ…

ხომ ად­ვი­ლია, – გად­მო­ი­ღე რვე­უ­ლი და ჩა­წე­რე, რა­საც ფიქ­რად გა­ივ­ლებ? ად­ვი­ლია, რა თქმა უნ­და, მაგ­რამ ზოგ­ჯერ დად­გე­ბა ხოლ­მე დღე­ე­ბი, თვე­ე­ბიც კი, სტრი­ქო­ნი რა არ­ის, სტრი­ქონ­საც კი ვე­ღარ ვი­წერ. ამ­ა­ოდ ვჯდე­ბი მა­გი­დას­თან ქედ­დახ­რი­ლი, ამ­ა­ოდ ვაწ­ვა­ლებ კა­ლამს… მა­შინ ქვე­ყა­ნა თით­ქოს გა­ნა­თე­ბუ­ლია ყო­ვე­ლის მხრივ, თით­ქოს და­კარ­გუ­ლი აქვთ ჩრდი­ლე­ბი საგ­ნებს, არ­ის სიმ­შ­რა­ლე, სიმ­შ­რა­ლე და არ­ა­ვინ მო­ითხოვს არ­ა­ფერს…

მე­რე, რო­დის-რო­დის, პა­ტა­რა სა­ავ­დ­რო ღრუ­ბე­ლი­ვით გა­იკ­ვან­ძე­ბა ჩრდი­ლი, ჩა­ფიქ­რ­დე­ბა ქვე­ყა­ნა, ჩა­ფიქ­რ­დე­ბი­ან საგ­ნე­ბი, თი­თო­ე­უ­ლი ფო­თო­ლი რა­ღაც კონ­კ­რე­ტუ­ლი სურ­ვი­ლით და­იწყებს თრთოლ­ვას, ერ­თი ამ­ო­ი­ღებს ხმას და აყ­ი­ჟინ­დე­ბი­ან უამ­რავ­ნი. მა­შინ უკ­ვე – მო­ას­წა­რი და ჩა­ი­წე­რე. სწრა­ფად, სწრა­ფად, რად­გან უკ­ვე იცი, რომ ამ დღე­ებს, ად­რე თუ გვი­ან, ის­ევ მოჰ­ყ­ვე­ბა მშრა­ლი ნა­თე­ლის, მაგ­რამ მუნ­ჯი დღე­ე­ბის წყე­ბა.

– ბა­ტო­ნო რე­ზო, ხში­რად გსაყ­ვე­დუ­რობ­დ­ნენ, რო­მა­ნებს არ წერ­სო. ერ­თი კრი­ტი­კო­სის ნა­აზ­რევს შე­გახ­სე­ნებთ: “გვხიბ­ლავს ის დი­დი სით­ბო, ად­ა­მი­ა­ნუ­რი სი­კე­თე, რაც მწე­რალ­მა სტრი­ქო­ნებს გა­ა­ყო­ლა, მაგ­რამ ზოგ­ჯერ ჩნდე­ბა ფიქ­რი, რომ მან თა­ვის დიდ შე­საძ­ლებ­ლო­ბას თით­ქოს გან­გებ შე­აკ­ვე­ცა ფრთე­ბი – უარ­ყო, რო­გორც წმინ­და ეპ­ი­კუ­რი, ისე კონ­ცეფ­ცი­უ­რი პრო­ზა – უარ­ყო გმი­რი – დი­დი ვნე­ბე­ბის, წუ­ხი­ლის, ოც­ნე­ბის ხა­ტი”…

– ამ­ის და­წე­რი­სას კრი­ტი­კოსს წინ ედო “უფს­კ­რუ­ლი ქა­ლაქ­ში”. ეს პა­ტა­რა მოთხ­რო­ბაც კი უკ­ონ­ცეფ­ციო ყო­ფი­ლა მის­თ­ვის. უთ­უ­ოდ უკ­ონ­ცეფ­ციოა ტა­კუ­ბო­კუს ლექ­სიც: “На песчанном белом берегу островка в Восточном океане я, не стирая влажных глаз, с маленьким играю крабом”.

პო­ე­ტე­ბი, მათ შო­რის ჩემ­ნა­ი­რი პრო­ზა­ი­კო­სი პო­ე­ტე­ბიც, ყო­ველ­დ­ღი­უ­რად იტ­ან­ჯე­ბი­ან ერ­თი რა­მის შეგ­რ­ძ­ნე­ბით: წუ­თე­ბად და წა­მე­ბად ათვ­ლილ ჩვენს სა­უ­კუ­ნე­ში ის­ი­ნი ვერ მუ­შა­ო­ბენ სტა­ბი­ლუ­რად, გეგ­მი­ა­ნად. და­დი­ან, და­ყი­ა­ლო­ბენ და მხო­ლოდ მა­შინ მი­უს­ხ­დე­ბი­ან სა­მუ­შაო მა­გი­დას, რო­ცა მზა ლექ­სი, ან­და ნო­ვე­ლა ჩა­წე­რას­ღა მო­ითხოვს.

სულ სხვაა რო­მა­ნის­ტი. რო­მა­ნის­ტი დი­ლით და­ნიშ­ნულ დრო­ზე დგე­ბა, მი­უჯ­დე­ბა მა­გი­დას და შე­უდ­გე­ბა თა­ნა­ზო­მი­ერ მუ­შა­ო­ბას. ყო­ველ­დ­ღი­უ­რი ნორ­მის შეს­რუ­ლე­ბა მას კარგ ხა­სი­ათ­ზე ამ­ყო­ფებს, ეპ­ო­ქის რიტ­მ­ში ზის.

სრუ­ლი­ად გა­მორ­ჩე­უ­ლი სა­ხე­ე­ბიც აქვთ ქუ­ჩა­ში რო­მა­ნის­ტებს.

თავ­გ­ზას მიბ­ნევს დი­დი მას­შ­ტა­ბის ნგრე­ვე­ბი, რო­მელ­თა სა­ფუძ­ველ­ზე შემ­დეგ­ში უნ­და აღ­მო­ცენ­დეს ახ­ა­ლი დი­დი ნა­გე­ბო­ბა­ნი. აქ­ე­დან მომ­დი­ნა­რე­ობს, ეტ­ყო­ბა, ის მო­რი­დე­ბუ­ლო­ბაც, რო­მანს რომ არ ვე­ჭი­დე­ბი არ­ა­სო­დეს.

მწე­რა­ლი უნ­და წა­ა­გავ­დეს მწირს, რო­მე­ლიც ბრძო­ლის ველ­ზე და­დის და წყლუ­ლებს უხ­ვევს დაჭ­რი­ლებს. ეს მწი­რი, თვი­თონ გა­დამ­ტა­ნი ათ­ას­გ­ვა­რი ჭირ-ვა­რა­მი­სა, თა­ვი­სი სიმ­შ­ვი­დით ნუ­გეშს უნ­და უნ­ერ­გავ­დეს სუ­ლაკ­ტ­კი­ვე­ბუ­ლებს, ათ­ბობ­დეს შე­ცი­ე­ბულთ, აწყ­ნა­რებ­დეს, მი­წის­კენ ეწ­ე­ო­დეს აღ­ზე­ვე­ბულთ, აპ­არ­პა­შე­ბულთ.

მე მა­ინც დავ­წერ. არ ვი­ცი, ვის­თ­ვის, დი­დე­ბი­სა თუ პა­ტა­რე­ბის­თ­ვის, მაგ­რამ მა­ინც დავ­წერ ქა­ლა­ქის გა­ნა­პი­რა ხრი­ო­კებ­ში ტან­ჯ­ვით მცხოვ­რებ ხე­ებ­ზე, ად­ა­მი­ან­თა მი­ერ ჩარ­გულ და მუდ­მი­ვი ტან­ჯ­ვის­თ­ვის გან­წი­რულ ხე­ებ­ზე, ზედ შე­მომ­ს­ხ­დარ ჩი­ტებ­ზე, ნა­ად­რე­ვად დაც­ვე­ნილ მათ დახ­რუ­კულ ფოთ­ლებ­ზე, წყრო­მით და­მა­ვალ დიდ ჭი­ან­ჭ­ვე­ლებ­ზე.

© “არილი”

­­­­­­­მონატრებული უბრალოე­ბა

თარგმნა თამარ აბრამიშვილმა

პრო­ზა­უ­ლი ნა­წარ­მო­ე­ბე­ბი, რომ­ლე­ბიც 96-98 წ.წ.-შია შექ­მ­ნი­ლი და რო­მელ­ზე­დაც აქ ვი­ლა­პა­რა­კებთ, ყვე­ლა­ზე უკ­ეთ ას­ა­ხავს ტენ­დენ­ცი­ას ლექ­სი­კის შერ­ჩე­ვის სტრა­ტე­გი­ის შეც­ვ­ლის­კენ, ჟან­რ­თა გა­დაჯ­გუ­ფე­ბი­სა და სხვა­დას­ხ­ვა სტი­ლის ნო­ვა­ტო­რუ­ლი სიმ­ბი­ო­ზის­კენ. სე­რი­ო­ზუ­ლი და ჩა­ფიქ­რე­ბუ­ლი ლიტ­ვუ­რი პრო­ზა გა­მო­ცოცხ­ლ­და, გახ­და უფ­რო მხი­ა­რუ­ლი, გა­თა­ვი­სუფ­ლ­და და შე­ფე­რად­და წარ­მო­სახ­ვა, თა­ვი იჩ­ი­ნა იუმ­ორ­მა და იდ­უ­მა­ლე­ბამ.

სწო­რედ ას­ეთ ფონ­ზე გა­მოჩ­ნ­და სხვაგ­ვა­რი შე­მოქ­მე­დე­ბა. პირ­ველ ყოვ­ლი­სა, ის­ევ ძვე­ლე­ბუ­რად მიმ­ზიდ­ვე­ლია დღი­უ­რის ჟან­რი; კვლა­ვინ­დე­ბუ­რად ლა­კო­ნუ­რი და აფ­ო­რის­ტუ­ლია ბი­ტე ვი­ლი­მა­ი­ტეს ნო­ვე­ლის­ტი­კა (“გზას აც­დე­ნი­ლი მა­ტა­რე­ბე­ლი”). მის ორ-სამ­გ­ვერ­დი­ან ნო­ვე­ლებ­ში, სა­დაც ერთ­მა­ნეთს ერთ­ვის დე­ტექ­ტი­ვი და ოჯ­ა­ხუ­რი დრა­მა, სენ­ტი­მენ­ტე­ბი და სარ­კაზ­მი, დას­მუ­ლია სა­ზო­გა­დო­ე­ბის მდგო­მა­რე­ო­ბის დი­აგ­ნო­ზი. წიგ­ნი ნა­ძა­ლა­დევ სიკ­ვ­დილ­ზეა, რო­მელ­მაც პოს­ტ­საბ­ჭო­თა არ­ე­ულ-და­რე­უ­ლო­ბი­სა და ორ­ომ­ტ­რი­ა­ლის დროს ბავ­შ­ვე­ბი და მო­ხუ­ცე­ბი იმს­ხ­ვერ­პ­ლა. უს­ახ­ლ­კა­რო, გა­ყი­ნუ­ლი ბი­ჭის კუჭ­ში გაკ­ვე­თის დროს მხო­ლოდ მა­ჟა­ლოს პო­უ­ლო­ბენ. გა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბუ­ლი პა­ტი­მა­რი მო­ნა­ზონ ქალს იმ­ი­ტომ კლავს, რომ მას ხელთ არა აქვს საწყო­ბის გა­სა­ღე­ბი, სა­დაც ქველ­მოქ­მედ­თა მი­ერ შეგ­რო­ვი­ლი ნივ­თე­ბია შე­ნა­ხუ­ლი. ვი­ლი­მა­ი­ტეს მი­ერ შექ­მ­ნი­ლი ყვე­ლა მხატ­ვ­რუ­ლი დე­ტა­ლი არ­ის აშ­კა­რა, და­უნ­დო­ბე­ლი და ამ კრე­ბულ­ში – სუ­რე­ა­ლის­ტუ­რიც. აფ­ეთ­ქე­ბუ­ლი გო­გო­ნას თვა­ლე­ბი პრე­ზი­დენტს უმ­ზერს: ერ­თი ბა­ლა­ხი­დან, მე­ო­რე – ხის კენ­წე­რო­დან. რა­დი­აქ­ტი­ულ ზო­ნა­ში უს­აშ­ვე­ლოდ გაზ­რ­დი­ლი კო­ღო გო­გო­ნას მშობ­ლებს ნთქავს. მოქ­მე­დე­ბის ად­გილს მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა არა აქვს. მწე­რა­ლი მიგ­ვა­ნიშ­ნებს, რომ გა­ნად­გუ­რე­ბის შლე­გუ­რი სურ­ვი­ლი ყვე­ლა­ფერს ემ­უქ­რე­ბა და მთე­ლი გა­რე­მო საფ­რ­თხე­შია. ვი­ლი­მა­ი­ტემ ლა­კო­ნუ­რი, ში­ნა­გა­ნად ზუს­ტად გა­წო­ნას­წო­რე­ბუ­ლი ნო­ვე­ლის მო­დე­ლი შექ­მ­ნა და მის­მა ორ­ი­გი­ნა­ლურ­მა სტილ­მა (გან­სა­კუთ­რე­ბით შე­და­რე­ბებ­მა) უდ­ა­ოდ არა ერთ­სა და ორ პრო­ზა­ი­კოს­ზე იქ­ო­ნია გავ­ლე­ნა.

იურ­გა ივ­ა­ნა­უს­კა­ი­ტემ დრო­უ­ლად იგრ­ძ­ნო, რომ პოს­ტ­მო­დერ­ნიზ­მის კა­ნო­ნებს ყავ­ლი გას­დი­ო­და და წე­რის მა­ნე­რა კარ­დი­ნა­ლუ­რად შე­იც­ვა­ლა. იგი ერთხანს ინ­დო­ეთ­სა და ტი­ბეტ­ში ცხოვ­რობ­და და იქ­ი­დან დაბ­რუ­ნე­ბულ­მა, გა­მოს­ცა წიგ­ნი, სა­დაც მი­მო­ი­ხი­ლავ­და აღ­მო­სავ­ლე­თის კულ­ტუ­რას, მო­აწყო თა­ვი­სი ხე­ლით ჩა­ხა­ტუ­ლი მან­და­ლე­ბის გა­მო­ფე­ნა. ეს იყო გა­რე­მოს გა­მა­ნად­გუ­რე­ბე­ლი გავ­ლე­ნის თა­ვი­დან არ­ი­დე­ბი­სა და პი­როვ­ნე­ბის ინ­ტეგ­რა­ცი­ის­კენ მი­მა­ვა­ლი გზის თვალ­სა­ჩი­ნო მა­გა­ლი­თი.

კარლ გუს­ტავ იუნ­გი თა­ვის ბი­ოგ­რა­ფი­ა­ში წერ­და, რომ ყრმო­ბის ას­აკ­ში, რო­დე­საც მან­და­ლებს ხა­ტავ­და (უნ­ებ­ლი­ედ), ამ­ით ყვე­ლა ღო­ნეს ხმა­რობ­და, შე­ეღ­წია ცენ­ტ­რ­ში – თა­ვის ბუ­ნე­ბა­ში. და ამ­ას წი­ნათ ივ­ა­ნა­უს­კა­ი­ტე­მაც სა­ჯა­როდ გა­ნაცხა­და, რომ მას აღ­არ აინ­ტე­რე­სებს არც ბე­ლეტ­რის­ტი­კა, არც ბო­ჰე­მა და მხო­ლოდ ერ­თი სურს: იც­ხოვ­როს სად­მე ბუ­რი­ა­ტი­ა­ში და არ­ატ­რა­დი­ცი­უ­ლი მე­თო­დით გან­კურ­ნოს ხალ­ხი. სა­კუ­თა­რი შამ­ბა­ლას ამგ­ვა­რი ძი­ე­ბა ნი­შა­ნია პი­როვ­ნე­ბის სიმ­წი­ფი­სა, – მი­სი მზა­ო­ბი­სა, უარ­ყოს ეგ­ზის­ტენ­ცი­ა­ლუ­რი ამ­ა­ო­ე­ბა; ეს არ­ის ლტოლ­ვა ჰარ­მო­ნი­ის­კენ, სიბ­რ­ძ­ნის­კენ, კოს­მო­გო­ნი­უ­რი საზ­რი­სის­კენ, ანუ ყვვე­ლა­ფერ იმ­ის­კენ, რი­სი ბა­ტონ-პატ­რო­ნიც იყვ­ნენ ჩვე­ნი წი­ნაპ­რე­ბი, რომ­ლე­ბიც თა­ვი­ანთ სო­ფელს არ გას­ც­დე­ნოდ­ნენ. “სო­ფელ­ში ერთ დღე­საც ვერ გავ­ძ­ლებ”, – ამ­ბობ­და ერთხანს ივ­ა­ნა­უს­კა­ი­ტე, – ძირ­ძ­ვე­ლი ქა­ლა­ქე­ლი, ინ­ტე­ლი­გენ­ტუ­რი ოჯ­ა­ხი­სა და წი­ნაპ­რე­ბის შვი­ლი. სიმ­შ­ვი­დის ოაზ­ი­სად მის­თ­ვის შამ­ბა­ლა იქ­ცა, რო­მე­ლიც თავ­და­უ­ზო­გა­ვი ძი­ე­ბით მო­ი­პო­ვა.

ჰა­ერ­ში უბ­რა­ლო­ე­ბის მო­ნატ­რე­ბის სუ­ნი ტრი­ა­ლებს, ამ­ი­ტო­მაც მოს­წონს მკითხ­ველს მარ­ტი­ვი, აღ­მო­სავ­ლუ­რი პო­ე­ზი­ის და­რი, მი­ნი­მა­ლის­ტუ­რი ეს­თე­ტი­კა, – წიგ­ნე­ბი, რო­მე­ლიც გუ­ლის­ხ­მი­ე­რად ეკ­ი­დე­ბა ყვე­ლა არსს, გუ­ლის­ყუ­რით აკ­ვირ­დე­ბა ცხოვ­რე­ბის ნიშ­ნებს და კრძალ­ვი­თა და მე­დი­ტა­ცი­ით არ­ის სავ­სე (ნი­ი­ო­ლე მი­ლი­ა­უს­კა­ი­ტეს პო­ე­ზია, ჰენ­რი­კას ჩიგ­რე­უ­სის ნო­ვე­ლის­ტი­კა, ბი­რუ­ტე იონ­უშ­კა­ი­ტეს პრო­ზა). სულ ცო­ტა ხნის წინ, ცნო­ბილ რე­ჟი­სორ ეიმ­უნ­ტას ნეკ­რო­პოსს, “ჰამ­ლე­ტის” დამ­დ­გ­მელს, რო­მე­ლიც მკაც­რი პო­ე­ტი­კის მიმ­დე­ვა­რია, ერთ-ერთ ბო­ლო ინ­ტერ­ვი­უ­ში უნ­ებ­ლი­ედ წა­მოს­ც­და, რომ თა­ვი მო­ა­ბეზ­რა ირ­ო­ნი­ამ და უბ­რა­ლო­ე­ბა მო­ე­ნატ­რა. სა­ყო­ველ­თაო ყუ­რად­ღე­ბა მი­იპყ­რო ან­ას­ტას რა­მო­ნა­სის წიგ­ნ­მა – “სიმ­შ­ვი­დის ბორ­ც­ვ­მა”, რო­მე­ლიც მი­სი გარ­დაც­ვა­ლე­ბის შემ­დეგ გა­მო­ვი­და და რომ­ლის სა­თა­უ­რი­დან­ვე – ცალ­კე­უ­ლი ფრა­ზე­ბი­დან, ეს­ე­ში ჩა­დე­ბუ­ლი სიბ­რ­ძ­ნი­დან – სიმ­შ­ვი­დის მკურ­ნა­ვი სიო უბ­ე­რავს. ან­ას­ტას რა­მო­ნა­სი შე­იძ­ლე­ბა მი­ვა­კუთ­ვ­ნოთ ტრა­დი­ცი­ულ ავ­ტო­რებს, რომ­ლე­ბიც ყო­ველ­დ­ღი­ურ ჭირ­სა თუ ლხინ­ზე წერ­დ­ნენ, მაგ­რამ ამ­ას­თან ერ­თად, იგი უაღ­რე­სად ეკ­ო­ნო­მი­უ­რად იყ­ე­ნებს სიტყ­ვებს; მი­სი ნო­ვა­ტო­რო­ბის სა­ი­დუმ­ლო ლექ­სი­კუ­რი სტრუქ­ტუ­რის სიღ­რ­მე­ში დევს და ამ­ი­ტო­მაც უც­ბად არ გხვდე­ბათ თვალ­ში. რა­მო­ნა­სის მოთხ­რო­ბა “წარ­სუ­ლი ზაფხუ­ლის თეთ­რი ღრუბ­ლე­ბი” – წიგ­ნი, რო­მე­ლიც ერ­თი შე­ხედ­ვით, ცო­ტა ბა­ნა­ლუ­რიც კია (ჭვრე­ტა­ში ჩა­ძი­რუ­ლი გმი­რი ძველ ვილ­ნი­უს­ში და­ი­ა­რე­ბა, შე­დის პა­ტარ-პა­ტა­რა კა­ფე­ებ­ში, ქა­ლა­ქის შე­მო­გა­რენ­ში, ბორ­ც­ვებ­ზე და­ე­ხე­ტე­ბა), ჯერ კი­დევ 1992 წელს აღ­ი­ა­რეს სა­უ­კე­თე­სო ნა­წარ­მო­ე­ბად. მოთხ­რო­ბის აზ­რია თა­ვი­სუ­ფა­ლი სუ­ლის ემ­ა­ნა­ცია, – კა­ცის ყო­ფა, რო­მე­ლიც და­მო­კი­დე­ბუ­ლი არ არ­ის არც იდ­ე­ო­ლო­გი­ის ორ­პირ ქარ­ზე, არც სიმ­დიდ­რე­სა თუ სი­ღა­რი­ბე­ზე, არც პო­ლი­ტი­კურ თუ ად­ა­მი­ა­ნურ ვნე­ბა­თა­ღელ­ვა­ზე და არც კა­რი­ე­რა­ზე. იგი “ფიქ­რობს და იქ­ცე­ვა ისე, რო­გორც უნ­და”. ან­ას­ტას რა­მო­ნა­სის პრო­ზას “ში­ნა­გა­ნი ემ­იგ­რა­ცი­ის” პრო­ზას უწ­ო­დებ­დ­ნენ; მის პრო­ზა­ში მე­ტო­ნი­მია მე­ტა­ფო­რას ჯაბ­ნის, ხო­ლო თხრო­ბა არ არ­ის სიტყ­ვა­კაზ­მუ­ლი, არ­ა­მედ შე­სა­ბა­მი­სი და ზუს­ტია. სულ სხვა­ნა­ი­რი, ფსი­ქი­კუ­რი რღვე­ვის ზღვარ­ზე მდგა­რი, გო­ნე­ბა­ა­ფო­რი­ა­ქე­ბუ­ლი გმი­რი გა­მოჰ­ყავს მას “მი­კე­ლე­ში” – თა­ვის მე­ო­რე მოთხ­რო­ბა­ში, რომ­ლის სინ­ტაქ­ს­სა და თვით თხრო­ბის კი­ლოს აშ­კა­რად ეტ­ყო­ბა ბრო­ნი­უს რა­ძი­ვი­უ­ჩუ­სის (მან 90-იან წლებ­ში გა­ით­ქ­ვა სა­ხე­ლი და სი­ცოცხ­ლე­შიც და სიკ­ვ­დი­ლის შემ­დე­გაც, ლიტ­ვე­ლე­ბის კერ­პი იყო) სტი­ლი­სა და თა­ვად მი­სი პი­როვ­ნე­ბის გავ­ლე­ნა. მი­კე­ლე­სი, პოს­ტ­საბ­ჭო­თა ცვლი­ლე­ბე­ბის შემ­დეგ, ცხოვ­რე­ბას ვერ ერ­გე­ბა: მი­სი აზ­როვ­ნე­ბის­თ­ვის და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლია “არ­ქა­უ­ლი” მსოფ­ლ­მ­ხედ­ვე­ლო­ბა; იგი სხვა გან­ზო­მი­ლე­ბა­შია, ენ­ატ­რე­ბა ის­ტო­რი­უ­ლი ავ­თენ­ტი­კა – ყველ­გან და ყვე­ლა­ფერ­ში. ან­ას­ტას რა­მო­ნა­სი სა­ინ­ტე­რე­სო ის­ტო­რი­ულ ნო­ვე­ლებს წერ­და, გულ­მოდ­გი­ნედ აღ­ად­გენ­და წარ­სუ­ლის ყვე­ლა წვრილ­მანს (მი­სი მრწამ­სი იყო: “ერ­თი ის­ტო­რი­უ­ლი ნო­ვე­ლის და­სა­წე­რად არ­ქი­ვებ­ში მთე­ლი წე­ლი უნ­და იმ­უ­შაო”) და აღშ­ფო­თე­ბუ­ლი იყო ხოლ­მე თა­ვი­სი კო­ლე­გე­ბის ის­ტო­რი­უ­ლი დი­ლე­ტან­ტიზ­მით. მწერ­ლის ამგ­ვა­რი ლტოლ­ვა აღდ­გე­ნი­სად­მი – ტო­ტა­ლუ­რი დეს­ტ­რუქ­ცი­ის პი­რო­ბე­ბი, ჩვენ დრო­ში, ფრი­ად იშ­ვი­ა­თია.

რო­მულ­დას გრა­ნა­უს­კა­სის ესე, “სიტყ­ვის აგ­ო­ნია” – დღე­ვან­დელ გაშ­მა­გე­ბულ სწრფვა­ში ხე­ლა­ღე­ბით გა­ნად­გურ­დეს ყვე­ლა­ფე­რი – ყვე­ლა­ზე სა­შიშ მოვ­ლე­ნად სიტყ­ვის დე­ვალ­ვა­ცი­ას ას­ა­ხე­ლებს. ბიბ­ლი­ა­ზე, ფოლ­კ­ლორ­სა და კლა­სი­კურ ლი­ტე­რა­ტუ­რა­ზე აღზ­რ­დილ გრა­ნა­უს­კასს ენ­ატ­რე­ბა ეს­თე­ტი­კუ­რი შეხ­მატ­კ­ბი­ლე­ბა – ჰარ­მო­ნია, რო­მელ­საც სიტყ­ვა აღ­არ ემ­სა­ხუ­რე­ბა. მი­სი მოთხ­რო­ბე­ბის პირ­ვე­ლი კრე­ბუ­ლი “წი­თე­ლი ტყე­ე­ბი” ად­ას­ტუ­რებს, რომ სე­მან­ტი­კუ­რად და­ყურ­სუ­ლი, ნო­ყი­ე­რი ტექ­ს­ტი არ ძველ­დე­ბა. მეტ­საც ვიტყ­ვი, ეს ტექ­ს­ტი ერთ­გ­ვა­რი სა­ბუ­თია ათწ­ლე­უ­ლე­ბის მან­ძილ­ზე ლიტ­ვუ­რი პრო­ზის გან­ვი­თა­რე­ბი­სა და წარ­მა­ტე­ბი­სა. გრა­ნა­უს­კა­სი პრო­ზა­ში არ­ტე­რი­უ­ლი ჭა­ბურ­ღი­ლე­ბის გათხ­რის დი­დოს­ტა­ტია: იგი ცო­ტას წერს, მაგ­რამ მი­სი ყვე­ლა მოთხ­რო­ბა, ამ­ბა­ვი თუ ესე უეჭ­ვე­ლად მკვიდ­რ­დე­ბა დი­დე­ბის კვარ­ცხ­ლ­ბეკ­ზე. ცო­ტა ხნის წინ გა­მო­ვი­და მი­სი ახ­ა­ლი წიგ­ნი “ცხო­ველ­თა სა­გა­ლო­ბე­ლი”. გრა­ნა­უს­კა­სის პრო­ზამ მწვერ­ვალს მი­აღ­წია და ცხა­დია, თა­ვი­სი ან­ტი­პო­დი შვა. ლიტ­ვურ პრო­ზა­ში ურ­ბა­ნის­ტუ­ლი მი­მარ­თუ­ლე­ბა ჩა­მო­ყა­ლიბ­და.

ახ­ალ­გაზ­რ­და ავ­ტო­რე­ბი თავ­გა­მო­დე­ბით ედ­ა­ვე­ბი­ან ტრა­დი­ცი­ებ­საც და მა­მებ­საც. ნი­ჭი­ერ­მა ნო­ვე­ლის­ტ­მა და კრი­ტი­კოს­მა რე­ნა­ტა შე­რე­ლი­ტემ გა­მოს­ცა მე­ო­რე წიგ­ნი “მა­რის წრე” (პირ­ვე­ლი წიგ­ნი “თევ­ზის გა­ნა­წი­ლე­ბა” 1995 წელს გა­მო­ი­ცა). უღ­იმ­ღა­მო პრო­ვინ­ცი­უ­ლი ცხოვ­რე­ბის სიმ­ძი­მი­ლი (“არ­ა­ფე­რი ხდე­ბა”), მუ­დამ­დ­ღე შე­ზარ­ხო­შე­ბუ­ლი ქა­ლიშ­ვი­ლე­ბი, წრე­ზე სი­ა­რუ­ლი­ვით მო­მა­ბეზ­რე­ბე­ლი ყო­ფა, ას­ე­თია ამ ნო­ვე­ლე­ბის გმირ­თა სამ­ყა­რო, რო­მე­ლიც ბას­რი სტი­ლი­თა და ბრწყინ­ვა­ლე შე­და­რე­ბე­ბით არ­ის გად­მო­ცე­მუ­ლი. ამ ნო­ვე­ლე­ბის ყვე­ლა­ზე ტი­პი­უ­რი სა­თა­უ­რია: “ან­გე­ლო­ზი კარ­ტო­ფი­ლით სავ­სე ვედ­როს­თან” (ლიტ­ვუ­რი პრო­ზის სა­ფუძ­ველთ-სა­ფუძ­ველს – აგ­რო­კულ­ტუ­რის მი­კერ­ძო­ე­ბულ ყო­ფას – მი­სი მო­ახ­ლე­ღა შე­მორ­ჩა: ალ­კო­ჰო­ლი და ან­გე­ლო­ზის გა­მოცხა­დე­ბა); მე­ო­რე ახ­ალ­ბე­და მწე­რალ­მა – მა­რი­უს ივ­აშ­კი­ა­ვი­ჩუს­მა, რომ­ლის იმ­ე­დიც ლიტ­ვა­ში ბევრს ჰქონ­და, პირ­ვე­ლი ნო­ვე­ლე­ბის კრე­ბუ­ლის (“რის მაქ­ნი­სია შვი­ლი”, 1996) გა­მოს­ვ­ლის შემ­დეგ, ხე­ლი მიჰ­ყო რო­მა­ნის წე­რას, რომ­ლის ფრაგ­მენ­ტე­ბიც პე­რი­ო­დულ ჟურ­ნალ­ში ქვეყ­ნ­დე­ბო­და (“ნაწყ­ვე­ტე­ბი მთე­ლი­დან”). უნ­და ითქ­ვას, ამ ნაწყ­ვე­ტებ­ში, თხრო­ბა გა­ცი­ლე­ბით მიმ­ზიდ­ვე­ლი ჩან­და, ხო­ლო რო­დე­საც “მთე­ლი” რო­მა­ნი გა­მო­ი­ცა (“ამ­ბა­ვი ღრუბ­ლე­ბი­დან”) აღ­მოჩ­ნ­და, რომ სიტყ­ვამ­რა­ვა­ლი ტექ­ს­ტის წა­კითხ­ვა სტა­ტი­კუ­რი თხრო­ბის, ჭარ­ბი და­შიფ­რუ­ლი სიმ­ბო­ლე­ბის, უს­აშ­ვე­ლოდ მო­ნო­ტო­ნუ­რი, თა­ნაც რიტ­მუ­ლი და რა­ღაც­ნა­ი­რი ნაფ­ლე­თი სტი­ლის – ვი­თომ­და “პო­ე­ტუ­რი პრო­ზის” – გა­მო, შე­უძ­ლე­ბე­ლი იყო. მის რო­მან­ში პრო­ზა­უ­ლი ტექ­ს­ტი ლი­რი­კის მთა­ვარ პრინ­ცი­პებს იყ­ე­ნებს და აშ­კა­რად მის ხარ­ჯ­ზე მუქ­თა­ხო­რობს. მ.ივ­აშ­კი­ა­ვი­ჩუ­სი არ­ად აგ­დებს მკითხ­ველს, ამ­ძი­მებს ნა­წარ­მო­ებს მრა­ვალ­მ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი გა­მოთ­ქ­მე­ბით, რო­მე­ლიც მხო­ლოდ ავ­ტო­რის­თ­ვის არ­ის გა­სა­გე­ბი და ამგ­ვა­რად, ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი სას­წა­უ­ლი, სამ­წუ­ხა­როდ, არ მოხ­და.

გა­მომ­სახ­ვე­ლო­ბი­თი ხე­ლოვ­ნე­ბის და­რად, რო­მე­ლიც ხე­ლოვ­ნე­ბის ალ­ტერ­ნა­ტი­უ­ლი სივ­რ­ცის მო­სა­ძი­ებ­ლად დი­დი­ხა­ნია ქუ­ჩა­ში გა­ვი­და, პრო­ზა­ულ­მა სიტყ­ვა­მაც გა­და­ლა­ხა თა­ვი­სი საზ­ღ­ვა­რი და შუ­კე­ბის­კენ გა­ი­წია. სლენ­გ­მა (ბო­ჰე­მურ­მა, მო­ზარ­დულ­მა), ჟარ­გონ­მა, ლიტ­ვურ-სლა­ვუ­რი ენ­ე­ბის კონ­გ­ლო­მე­რატ­მა, ბილ­წ­სიტყ­ვა­ო­ბამ, უხ­ეშ­მა სიტყ­ვებ­მა, სა­ლა­პა­რა­კო ენ­ამ თა­ვი­სი სინ­ტაქ­სით ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი ენ­ის და­ბა­ნილ-და­ვარ­ცხ­ნი­ლი ნორ­მა­ტი­უ­ლი ლექ­სი­კა აწ­ე­წა.

ყვე­ლა­ნა­ი­რი სტი­ლით მა­ნი­პუ­ლი­რე­ბა და სიტყ­ვი­ე­რი მო­დე­ლე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბის უნ­ა­რი დღეს­დ­ღე­ო­ბით მწერ­ლის “ხა­რის­ხის ნი­შა­ნია” (გა­ვიხ­სე­ნოთ კუნ­ჩი­ნა­სი, ერ­ლიც­კა­სი, კას­პა­რა­ვი­ჩუ­სი, რომ­ლის ორ­ი­გი­ნა­ლუ­რი მოთხ­რო­ბა – “ოთ­ხი და­ი­კოს ბა­ღი”, – სწო­რედ დამ­დაბ­ლე­ბუ­რი ფაქ­ტუ­რი­თა და უხ­ე­ში ლექ­სი­კით გა­მო­ირ­ჩე­ვა, რაც “ხალ­ხ­თა აღ­რე­ვის” ენ­ობ­რი­ვი სი­ტუ­ა­ცი­ის გა­მო­ხა­ტუ­ლე­ბაა).

და­ბო­ლოს, შე­იძ­ლე­ბა აღვ­ნიშ­ნოთ, რომ ლიტ­ვურ პრო­ზა­ში ფეხს იკ­ი­დებს უფ­რო რთუ­ლი მსოფ­ლ­მ­ხედ­ვე­ლო­ბაც, რომ­ლის გა­მო­სა­ხა­ტა­ვა­დაც მწერ­ლე­ბი თხრო­ბის არ­ა­კა­ნო­ნი­კურ ფორ­მებ­სა და უფ­რო და­უნ­დო­ბელ, “და­უ­ბა­ნელ” ლექ­სი­კას ეძ­ი­ე­ბენ. ამ­ი­ე­რი­დან თხზვა ნაკ­ლე­ბად არ­ის შე­მო­საზ­ღ­ვ­რუ­ლი, უარ­ყო­ფი­ლია ტა­ბუ. მე­ო­რე მხრივ, ჟან­რ­თა დი­ფუ­ზია “დღე­მოკ­ლე” მწერ­ლებს უფ­რო შეშ­ვე­ნით, რომ­ლე­ბიც სრულ­ყო­ფას არ მი­ელ­ტ­ვი­ან. ვი­რუ­სი­ვით გავ­რ­ცელ­და ეს­ე­ის­ტი­კა. დრო­თა გან­მავ­ლო­ბა­ში ამ­ან შე­იძ­ლე­ბა დი­დი ზი­ა­ნი მი­ა­ყე­ნოს ლიტ­ვურ პრო­ზას, რო­მელ­საც ლი­რი­კუ­ლი სიტყ­ვა­კაზ­მუ­ლო­ბის დი­დი ტრა­დი­ცია აქვს, მაგ­რამ არა აქვს ინ­ტე­ლექ­ტუ­ა­ლუ­რი დის­ციპ­ლი­ნა. მი­უ­ხე­და­ვად ამ­ი­სა, მა­ინც უნ­და წა­ვა­ხა­ლი­სოთ ნა­ირ­ნა­ი­რი ავ­ან­გარ­დი, რა­თა ლი­ტე­რა­ტუ­რის ძარ­ღ­ვი არ გაწყ­დეს. ახ­ლაც, რო­გორც მუ­დამ, შე­დე­გი პირ­ველ ყოვ­ლი­სა, მწერ­ლის პი­როვ­ნე­ბის მას­შ­ტაბ­ზეა და­მო­კი­დე­ბუ­ლი.

“ყვე­ლა­ნა­ი­რი ხე­ლოვ­ნე­ბა თა­მაშს ჰგავს, მაგ­რამ პრო­ზა ყვე­ლა­ზე მე­ტად ერ­თო­ბა ას­ე­თი თა­მა­შე­ბით”, ამ­ბობს ლუ­დას გუ­ტა­უს­კა­სი.

© “არილი”