• ესე

    გიორგი კეკელიძე – პოეტის ცრუ განაჩენი საკონტროლო წერა #

    05/11/2010

    ხოლო მე სკამზე ვიდექი და ხმა მიკანკალებდა. მერე დავმშვიდდი და რიხი შემემატა. ბოლოს სულაც ყვირილზე გადავედი. საყელო გამიოფლიანდა, თვალები დამებინდა და ჩამოვვარდი. ტკივილმა არა, ტაშის ხმამ დამაფრთხო და გამომაღვიძა.საშინელი სიზმარი დამჩემდა – ვითომ სუფრაზე მოვხვდი და ლექსის წაკითხვა მთხოვეს. ზრდილობიანი კაცი ვარ, ძველი ხერხის – აბა მესხი რომ მოვიდეს, ფეხბურთის თამაშს ხომ დააძალებთ და ა.შ. გამოყენება უცხო ხალხთან არ შემიძლია. ისევ სკამზე ავდივარ.არადა აღარ მინდა. მომბეზრდა უკვე.ის ძველი სასკოლო საზეპირო რომ გადავაკეთოთ და ასე ვთქვათ: პოეტი ხარ და ხამს!:)არადა რამდენი ხამსაა, ზღვა ვერ დაიტევს.მაგალითად, ეს ხალხი (იხ. საზოგადოება) დაჟინებით ითხოვს: მოვალეობათა ნუსხაში ყველასგან წამებული, ანაც ყველაფერზე მეამბოხე რაინდის, ქარიშხლიან დღეს გაცრეცილი შარვლით კუბოების დევნის, უკეთესი შემთხვევისას – ამბროზიის ნელსურნელებით ტკბობის, ედემის ვაშლების დაუღალავად კბეჩის, სადღეგრძელოების ხავილის და მჯიღის გულზე ბრახუნის მთავარ პუნქტებად შეტანას. პოეტისგან ითხოვს ანუ. არც უკანასკნელი უარობს ხოლმე, მით უფრო თუ ლექსებს ვერ წერს.დიახ, ეს ახლა ხდება. თქვენ თვალწინ. მიუხედავად ამ პროფესიის ხალხისადმი ერთი შეხედვით ინტერესის კლებისა.აბა – ის პოეტი, რა პოეტია – და მოჰყვება ამას …….XIX საუკუნის II ნახევრის ქართულმა მწერლობამ პოეტის ცნების სამი ავტორისეული დეფინიცია შესთავაზა მკითხველს. სამივეში მისი როლი მიღმიერ სამყაროსა და წუთისოფელში ნაწილდება, იგია ერთგვარი მედიატორი ქვეყანასა და ზეციურ საუფლოს შორის: “მე ცა მნიშნავს და ერი მზრდის, მიწიერი ზეციერსა; ღმერთთან მისთვის ვლაპარაკობ, რომ წარვუძღვე წინა ერსა” (ილია ჭავჭავაძე), “შუაკაცი ვარ უბრალო, ხან მიწისა ვარ, ხან ცისა” (აკაკი წერეთელი), “ვამაყობ იმით, რომ მიწას მიწად და ცას ციურად მივეთავაზი” (ვაჟა-ფშაველა), ამას მოჰყვა მეოცეს სიმბოლისტური დასაწყისი „სამარცხვინოა პოეტისთვის სხვა კარიერა გარდა თვითმკვლელობის” (ვალერიან გაფრინდაშვილი), მერე იყო „პოეტი კლასის მომღერალი” (ირაკლი აბაშიძე) – სიმღერა სავარძელს და ბიჭვინთასაც გულისხმობდა, მერე „პოეტი უნდა ხალხში იყოს, სხვა საქმე არ ჰქონდეს” (მურმან ლებანიძე). ეს მარტო ფრაზებად კი არა, ინსტრუქციებად იქცა. „შემკვეთიც” და „შემსრულებელიც” ამას ითხოვდა და ირგებდა.არადა ხომ შეიძლება ამდენი კატეგორიული „უნდა” აღარ იყოს.და ითქვას ასეც: პოეტი ტიპური სოციალური ცხოველია, რომელსაც შეუძლია, გარდა თავისი ძირითადი მოწოდებისა, ჰქონდეს განსხვავებული პროფესიაც (იყოს თუნდაც მღებავი, მექანიკოსი, მიმტანი, კონფორმისტი, ნონკონფორმისტი, მსუქანი (ეს ერთ-ერთი ცნობილი ლექსის მიხედვით სირცხვილი იყო), მილიონერი, ჯიბეგახეული, ლოთი, ფხიზელი, გნებავთ პოლიტიკოსი, ბიზნესმენი, მინისტრი (მეჭურჭლეთუხუცესი!) ან მოხდეს ისეც, თუკი იგი „ჰაერში დაფრინავს” (ფრთიანი ფრაზა), მხოლოდ ჩარტერული რეისით და ასე შემდეგ. მგოსანი კი მაინცდამაინც ღმერთთან (თუ უნდა, არვინ უშლის) კი არ ლაპარაკობდეს (სამფრთიანი ფრაზა), არამედ ვთქვათ რომელიმე მოწყალე გამომცემელთან, ვისი მოტყუებაც (ანუ კრებულის დატყუება) არანაკლებ რთული საქმეა, ვიდრე მთელი ერის მაგივრად ცოდვების ვირტუალური მონანიება.ვაცალოთ პოეტს ადამიანად ყოფნა.ახალი ტიპის მითიც ავიშოროთ, რომლის მიხედვითაც, კაცი, რომელიც პარალელურ რეჟიმში ლექსებსაც წერს და ვთქვათ, კარტოფილსაც ხარშავს (ერთი ნელთბილი და უკვე კარგად მივიწყებული ავტორის არ იყოს), გმირია. იგი არაფრით განსხვავდება საბჭოური დითირამბებისგან (შესანიშნავი მევენახე, ამავდროულად ჰყავს მოხუცი, ბრმა დიდი ბაბუა და სოფლის საბჭოს კლუბის მუსიკალურ ანსამბლში გიტარაზე უკრავს).თქვენ კი ისევ დაჟინებით მოდიხართ და ლექსის წაკითხვას მთხოვთ. მართალია სიზმარში, მაგრამ მაინც მოდიხართ. რა ვქნა, ზრდილობიანი კაცი ვარ და უცხო ხალხი ხართ. ჯანდაბას, მომაწოდეთ, სკამი, შემოვდგები. შემოვდგები და ვიტყვი:„ექსპრესის მოლოდინში ვოკზალის გადაღმათქვენ ყველას ოყნა გჭირდებათ, თქვენი…”(ტიციან ტაბიძე)თქვენი (მარად) გიორგი კეკელიძე.

    © tabula

    სრულად →
  • ახალი ამბები,  ესე

    არჩილ ქიქოძე – მწვანე სახლის ყველაზე ცნობილი შვილი

    05/11/2010

    გუშინ გავიგე, რომ მარიო ვარგას ლიოსას ნობელის პრემია მიანიჭეს ლიტერატურის დარგში „ძალაუფლების სტრუქტურის დეტალური აღწერისთვის და აჯანყებული, მებრძოლი და დამარცხებული ადამიანის მკაფიოდ წარმოსახვისთვის“. არ ვიცი და, ალბათ, ვერც ვერასოდეს გავიგებ, რამდენად მოეწონა მწერალს საკუთარი შემოქმედების ამგვარი ფორმულირება. მე ერთი ვიცი, რომ ლიოსასთვის ეს პრემია ჯერ კიდევ დიდი ხნის წინ უნდა მიეცათ, შორეულ სამოციან და სამოცდაათიან წლებში, როდესაც ერთმანეთის მიყოლებით ქვეყნდებოდა მისი საუკეთესო, კრიჭაშეკრული წიგნები („ეს ახალგაზრდა პერუელი სულ კბილების ღრჭიალით წერს“ – აღმოხდა ვიღაცას მისი პირველი რომანის „ქალაქი და ძაღლების“ წაკითხვის შემდეგ), მაგრამ ლიოსამ ბოლო-ბოლო მაინც მიიღო თავის ნობელი და მას მერე, რაც გუშინ ერთ ჭიქა მის სადღეგრძელებლად ავწიე, გადავწყვიტე, რომ მარტო დღეგრძელობა არ კმაროდა და საყვარელ მწერალზე ორიოდ სიტყვის დაწერა ნამდვილად ღირდა.მე ხშირად, ძალიან ხშირად მინატრია ლიოსას ნიჭი და გაქანება და მხოლოდ საკუთარი თავისთვის არა – თუნდაც სხვა ვინმესთვის, ვინც ჩვენს ქვეყანაში მომხდარი ან მიმდინარე სრულ აბსურდამდე მისული პოლიტიკური თუ ყოფითი ამბებისგან ერთ, დიდ, მაშტაბურ მოზაიკას შექმნიდა. ხშირად მიგვრძვნია და ხმამაღლაც მითქვამს, რომ ჩვენს თავს დატრიალებული ორომტრიალი სწორედ მის კალამს, მის ნიჭს და მაშტაბს, მის მწერლურ ბრაზს, დაუნდობლობას და იუმორს იმსახურებდა, მაგრამ არა, ვარგას ლიოსა პერუს შვილია და, თუმცა უკვე მრავალი წელია ევროპაში ცხოვრობს, მისი ლიტერატურა არასოდეს გასცდენია ლათინური ამერიკის ფარგლებს. ანდა, რატომ უნდა გასცდენოდა, როცა ეს კონტინენტი ასეთი ნაყოფიერია უცნაური, აბსურდული, ტრაგიკული და კომიკური ამბებით.
    ლიოსა მართლაც ბევრს წერდა პოლიტიკაზე, ძალაუფლებაზე და კიდევ იმაზე თუ რას უშვება ადამიანთა ნაწილს ძალაუფლება ან რად აქცევს სხვებს მათი სამსახური და მონობა. 2000 წელს, როდესაც მისი რომანი „ვაცის დღესასწაული“ გამოვიდა, გაბრიელ მარკესს თითქოს დაახლოებით ასეთი რამ აღმოხდენია: მოხუც კაცს ასე არ უნდა მოექცეო! – ლიოსას შექმნილი დიქტატორის სახე (რომანი რეალურ ისტორიულ მოვლენებზეა დაფუძნებული და დომინიკის რესპუბლიკის ისტორიის იმ პერიოდს ეხება, როდესაც მას მეოცე საუკუნის ერთ-ერთი ყველაზე დაუნდობელი და გარყვნილი დიქტატორი რაფაელ ტრუხილიო მართავდა) იმდენად სრულყოფილი აღმოჩნდა, რომ მანამდე ყველაზე წარმატებული ლათინოამერიკული ლიტერატურული დიქტატორი – მარკესის „პატრიარქიც“ კი დაჩრდილა… იცით, ვინ მომიყვა ეს ამბავი? ერთმა თბილისში მაცხოვრებელმა პერუელმა. როდესაც ამ კაცს დაახლოებით ექვსი წლის წინ შევხვდი საერთო მეგობრების ოჯახში, უცხო ენების ინსტიტუტში ესპანურ ენას ასწავლიდა. კომუნისტური იდეებით გაბრუებული მოხვედრილა საბჭოთა კავშირში, მერე ქართველი ქალი შეყვარებია, დაოჯახებულა და სამუდამოდ დარჩენილა თბილისში. ის იყო ჩემი პირველი და უკანასკნელი პერუელი ნაცნობი, შვილი ჩემთვის საოცნებო ქვეყნისა, რომლის გეოგრაფია, ისტორია და ბუნება საკმაოდ კარგად ვიცი და რომლის სიყვარული მხოლოდ ერთი ადამიანის – მწერალ მარიო ვარგას ლიოსას დამსახურებაა. ჩვენ ძალიან მაგარი საღამო გავატარეთ, ხინკალს ვჭამდით, არაყს ვაყოლებდით და პერუზე და ლიოსაზე ვლაპარაკობდით. ახალგაზრდობაში იმ კაცს კარგად მოევლო საკუთარი გასაოცარი ქვეყანა და მრავალ ისეთ ადგილას იყო ნამყოფი, სადაც მწერალს საკუთარ პერსონაჟების ერთი შეხედვით უთავბოლო მიმობნევა უყვარს ხოლმე. ნამყოფი იყო მცოცავი ქვიშებით გარშემორტყმულ ქალაქ პიურაში, სადაც ჯერ კიდევ სულ ახალგაზრდა ლიოსას „ბიჭური“ მოთხრობების გმირები დანებს უქნევდნენ ერთმანეთს, სადაც პირქუშ და გაუცინარ ჩუნგას ბორდელი ჰქონდა გახსნილი და სადაც ლიოსას მრავალი რომანის გმირი სერჟანტი (შემდგომში ლეიტენანტი) ლიტუმა იყო დაბადებული, ნამყოფი იყო ანდებში და უნაყოფო პუნაში, სადაც ტერორისტები უმოწყალოდ ხოცავდნენ ადამიანებს და ვიკუნიებს, სადაც სასჯელის სახით მიავლინეს პერუს ჯარის მეძავებით მომმარაგებელი პანტელეიმონ პანტოხა და სადაც იგივე ლეიტენანტი ლიტუმა ჯიუტად იძიებდა უკვალოდ გამქრალ მაღაროელთა საქმეს, წინ კი სრულიად შემაძრწუნებელი აღმოჩენა ელოდა.
    პერუელი ნამყოფი იყო კაუჩუკის მაძიებელთა მიერ შუა ჯუნგლებში აშენებულ ქალაქ იკიტოსშიც, რომელსაც ლიოსას შექმნილი კიდევ ერთი შეუვალი და ადამიანური სისუსტეებისგან დაცლილი მმართველი – გუბერნატორი ხულიო რეატაგი მართავდა, ნავით დაშვებული იყო მარინიონზეც – უზარმაზარ მდინარეზე, რომლითაც პერუელი ჯარისკაცები ჯუნგლებიდან პატარა ინდიელი გოგონების მოსატაცებლად მიცურავდნენ, რათა შემდეგ სანტა მარია დელ ნევის დედათა მონასტერში მოენათლათ, რომ იქაურ მონაზვნებს ნამდვილ ქრისტიანებად აღეზარდათ და იმავე მდინარით მოხუცი აკილინიო თავის ნავით უკანასკნელი თავშესაფრიკენ მიაცურებდა კეთრით დასნეულებული ბანდიტ და კონტრაბანდისტ ფუსიას და მსოფლიო ლიტერატურაში არ არსებობს მეორე ასეთი საზარელი ანტიოდისეა, როგორც ფუსიას მგზავრობა კეთროვანთა თავშესაფრისკენ და მთელი მისი მონოლოგი, რომელიც რომანი „მწვანე სახლის“ ერთ-ერთი მთავარი ხაზია – ამაზე პერუელი და მე შევთანხმდით. მწვანე პერუს ეროვნული დროშის ფერია, „მწვანე სახლი“ ამ ქვეყნის მოფერებითი სახელია და ასევე ქვია 1966 წელს გამოქვეყნებულ ლიოსას ჩემი აზრით საუკეთესო რომანს, რომლის ერთ-ერთი მთავარი გმირი, არსაიდან მოსული ანსელმო მითიურ ბორდელს აშენებს და მასაც „მწვანე სახლს“ არქმევს.
    შეუძლებელია, ილაპარაკო ლიოსაზე და არაფერი თქვა მის სტილზე, რომლისთვისაც სიტყვა ვირტუოზულიც კი ძალიან ცოტაა. ლიოსა თითქოს მათემატიკური სიზურსტით, ფაზლივით აწყობს თავის რომანებს, უფრო სწორედ, სურათის ფაზლივით აწყობა მკითხველს უხდება. ერთი პერსონაჟის რეპლიკას, ოცდაათი წლით ადრე მეორის მიერ ნათქვამი ენაცვლება და ერთი ამბავი ყოველგვარი გაფრთხილების გარეშე გრძლედება ათი წლის შემდეგ მომხდარი მეორე ამბით, იმისთვის რომ შემდეგ უკან დაბრუნდეს, მერე ისევ სადღაც გადახტეს დროსა და სივრცეში და ბოლოს ყველა სიუჟეტურმა ხაზმა, ყველა პერსონაჟის დასახიჩრებულმა ბედმა გაუგონარი და სრულიად დაუნდობელი შეუქცევადობით ერთად მოიყაროს თავი. და როგორია „მწვანე სახლის“ ფინალი? ისეთი, რომ წესით ცხოვრება აღარ უნდა მოგინდეს, ყველაფერი ინგრევა, ყველა და ყველაფერი უკვალოდ ქრება, თითქოს არც უცხოვრიათ ამ ადამიანებს და, მაინც, გიპყრობს საოცარი სიმსუბუქე, თუ აღტაცება, თუ არ ვიცი, რა დავარქვა… ამას, მგონი, უბრალოდ დიდი ლიტერატურა ჰქვია…მე წაკითხული მაქვს დიალოგი მარკესსა და ლიოსას შორის. მას ინტერვიუს ფორმა აქვს, ლიოსა კითხვებს სვამს, მარკესი პასუხობს. როგორია? – ძალიან მაგარი. ლათინურ ამერიკული ლიტერატურის ორი ყველაზე მსხვილყალიბიანი კლასიკოსი ისეთ „ტოპკებს“ უწევს ერთმანეთს, ისეთ რამეებს ამბობს, რომ გაგიჟდები კაცი. სხვათა შორის იქ მესამესაც ახსენებენ – არგენტინელ ბორხესს და ორივე აღიარებს, რომ რასაც ეს კაცი აკეთებდა, როგორც წერდა, მათთვის მიუღებელიც კია, მაგრამ მის (ბორხესის) გარდა ასე სხვა ვერავინ გააკეთებდა და ბორხესი მათთვის მიუღებელიც არის და მიუღწეველიც, გაუგებარიც და გენიალურიც. ბორხესი არსებობს და ამას უნდა შევეგუოთ.იმავე ინტერვიუში ლიოსა მარკესს ლიტერატურული გავლენების შესახებ ეკითხება. „როგორ არა?! რამდენიც გინდა,“ – პასუხობს მარკესი, – „მაგალითად „მარტოობის ასი წლის“ ერთ-ერთ ქალ პერსონაჟს შენ დაგესესხე, შენი დედა ანხელიკა გადმოვიტანე ჩემს რომანში. შენთან დაკავშირება და ნებართვის თხოვნაც მინდოდა, მაგრამ ვერ გიპოვე, ვარგიტას, ამ დროს შენ სადღაც ევროპაში იყავი.“მაგარია, არა?“.
    ამბობენ, რომ დღეს მარკესი და ლიოსა აღარ მეგობრობენ. ზოგის აზრით განხეთქილება კომუნისტ მარკესსა და ლიბერალიზმით გატაცებულ ლიოსას შორის პოლიტიკურ ნიადაგზე მოხდა. ისიც გამიგია, ქალის გულისთვის იჩხუბეს და ხელითაც გაიწიეს ერთმანეთზეო. არ ვიცი და არც არის ჩემი გასარჩევი, ოღონდ თუ ეგ ამბავი მართალია, ნეტა რა ქალი იყო ამისთანა? კიდევ ოცი წლის წინ, 1990 წელს ლიოსა პერუს პრეზიდენტობაზე იყრიდა კენჭს. ამ დროს უკვე კარგა ხნის გამოქვეყნებული ჰქონდა „საუბარი ტაძარში“, რომანი რომელიც თითქმის მთლიანად პოლიტიკის და პოლიტიკოსთა სიბინძურეების აღწერითაა სავსე, სადაც ყველა და ყველაფერი იყიდება ძალაუფლებისთვის, სადაც არჩევნების ბედს სხვადასხვა პარტიების მფარველობის ქვეშ მყოფი ძველი ბიჭების ბანდები ქუჩაში წყვეტენ, სადაც ხდება უამრავი ძალადობა და მკვლელობა… ლიოსამ თამაშის წესები კარგად იცოდა და მაინც მოინდომა პრეზიდენტობა. კენჭი იყარა და წააგო დღეს უკვე კორუფციისთვის გასამართლებულ ფუხიმორთან. 1990 წელს მე არათუ პერუს ამბები, ლიოსას სახელიც კი არ ვიცოდი და ჯერ არც მისი „მწვანე სახლი“ მქონდა უროსავით მოხვედრილი. რომ მცოდნოდა, ფუხიმორისკენ ვიქნებოდი და მწერალს აუცილებლად ვუსურვებდი დამარცხებას. საბოლოოდ ყველაფერი კარგად დამთავრდა და რაც ჩემთვის ყველაზე სასიხარულოა, მაგრამ სრულიად აუხსნელია, პოლიტიკაში გარევის (თანაც როგორი გარევის) შემდეგ მწერალმა ისევ გააგრძელა მაგარი რომანების წერა. შეიძლება ამ თავად დალოცვილ ლათინურ ამერიკაშია რაღაც საიდუმლო… მარიო ვარგას ლიოსა ახლა სადღაც სამოცდათოთხმეტი წლისა უნდა იყოს. სიმპატიური და ღონიერი კაცის შთაბეჭდილებას ტოვებს. ყველა ასაკში სიმპატიური იყო. ლათინოამერიკელებს სხვანაირი გარეგნობა აქვთ. ჩემს ჯეელობაში წიგნის მოყვარულ ოჯახებში ჰემინგუეის წვერიანი და როლინგიანი პორტრეტი ეკიდა ხოლმე, ასეთ ოჯახებში უბნელი ძმაკაცები რომ მოხვდებოდნენ, „ბაბუაშენიაო?“ – იკითხავდნენ. მე ისეთი თავხედი ვიყავი, რომ ჩემს პატარა ოთახში მთლად ფოლკნერი მეკიდა და იმის ბაბუობაც უკითხავთ. აი, ლიოსა არავის ეგონება ვინმე ჩვენიანის ბაბუა. სხვანაირი იერი აქვთ მაგათ, სხვანაირი სისხლი უჩქებთ ძარღვებში და სხვანაირ სისხლასვსე წიგნებს წერენ – უცნაური და გიჟური ამბებით სავსეს. მაგიური რეალიზმიო და კიდევ რა არ დაარქვეს და, მგონი, ეგ ევროპისთვისაა მაგიური, იქ კიდევ ჩვეულებრივი ამბებია, იქ შეიძლება მოხდეს და ხდება კიდეც ეგეთი რამეები, უბრალოდ ბევრი მაგარი მთხრობელი გამოუჩნდა. იმ მთხრობელებში კიდევ ლიოსა ყველაზე უფრო მიყვარს, მაგიტომაც გამეხარდა გუშინდელი ამბავი… ერთ რაღაცასაც ვიტყვი. მაგარია, როდესაც შენ საყვარელ მწერალთან დროის ერთ მონაკვეთში ცხოვრობ, მაგრამ ძნელიც არის, იმიტომ რომ იცი, ვერასდროს შეხვდები, თუმცა ჩვენი შეხვედრა დიდი ხნის მომხდარია, მაგრამ მაინც…
    სრულად →
  • ახალი ამბები,  ესე,  კრიტიკა

    კახა თოლორდავა – აუჩქარებლობა

    14/10/2010


    არის ერთი რამ, რაც ამ ბოლო დროს ძალიან მაბრაზებს ხოლმე – როდესაც მესმის, რომ თბილისში რაღაც მხოლოდ იმიტომ უნდა გაჩნდეს, რომ ის უკვე არის ნიუ-იორკში, ლონდონში, ამსტერდამსა თუ ბეიჯინგში. რა თქმა უნდა, სისულელე იქნებოდა, საერთოდ უარი გვეთქვა სხვების გამოცდილებაზე; ბოლოს და ბოლოს, განვითარებადი ქვეყანა ვართ და ხშირად, ალბათ, საჭიროც არაა ველოსიპედის გამომგონებლის მისია ვიტვირთოთ, მაგრამ დარწმუნებული ვარ, რომ არის ისეთი საკითხები თუ პრობლემები, რომლებიც მხოლოდ და მხოლოდ ჩვენი ძალისხმევით უნდა გადაიჭრას. ადრეც მითქვამს და ახლაც გავიმეორებ, ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი თბილისის შემთხვევაშია.
    ჩვენს დედაქალაქში აქეთ-იქით ყოველდღიურმა ხეტიალმა ერთ რამეში დამარწმუნა – თბილისი პარიზი არაა (ის არც ოსლოა, არც ბარსელონა და არც მსოფლიოს რომელიმე სხვა ქალაქი), შესაბამისად, და აქედან გამომდინარე, გეტყვით, რომ მტკვრის სანაპირო არაა სენის სანაპირო და ის, რაც სენის სანაპიროს შეიძლება მოუხდეს, სულაც არაა აუცილებელი, მტკვრის სანაპირომაც მოიხდინოს. მაშასადამე, თბილისს და მოცემულ შემთხვევაში – მტკვრის სანაპიროს, ‘თბილისური” და არა ‘პარიზული” მიდგომა ესაჭიროება.
    ერთადერთი, რაც თბილისს ზემოთ ჩამოთვლილ ქალაქებთან აკავშირებს, ისაა, რომ მის ქუჩებსაც ძალიან, ძალიან უხდება წიგნები და წიგნებში ცხვირჩარგული ადამიანები… და კიდევ უფრო მოიხდენდა, ჩვენ რომ არ ავჩქარებულიყავით და ‘პარიზულად” არ გადაგვეწყვიტა ‘თბილისური” საკითხი. ასეთი, უტვინო აჩქარებულობის გამო, ისედაც ჩქარი ტემპებით განვითარებადმა თბილისმა, რომელიც უკვე საკმაოდ აჩქარებულად ცხოვრობს და მომავალში ალბათ, კიდევ უფრო ააჩქარებს ცხოვრების ტემპს, დაკარგა ბალანსისათვის აუცილებელი ა უ ჩ ქ ა რ ე ბ ლ ო ბ ი ს კიდევ ერთი ელემენტი. ნებისმიერი, ვინც ქალაქებზე წერს და ცოტათი მაინც ერკვევა ფსიქოგეოგრაფიაში, დამეთანხმება ამაში. წიგნით მოვაჭრეთა თბილისის ქუჩებიდან ‘მოკვეთამ” და მტკვრის სანაპიროზე ‘გადასროლამ” აუჩქარებლობის სრულიად არაეფექტური კერა გააჩინა ქალაქში. ასე დაკარგა დედაქალაქის ქუჩებში წიგნების ფურცვლა-გადახედვა-ყიდვა-არყიდვამ თავისი თითქოს შეუმჩნეველი ჯადოსნური ძალა. დღეიდან თბილისში წიგნების ყიდვა-გაყიდვა სუფთა წყლის ბიზნესია და მეტი ა რ ა ფ ე რ ი.
    მსოფლიოს სხვადასხვა ქალაქებში ხეტიალმა ერთ რამეში დამარწმუნა (და ამის გაცნობიერებისათვის საკმაო ხანი დამჭირდა), – ესა თუ ის ქალაქი მომწონს არა მარტო მისი ღირსშესანიშნაობების (თუ სხვა რამეების) გამო, არამედ უპირველეს ყოვლისა, იმის გამო, თუ რამდენად სწორადაა ის დაბალანსებული აჩქარებულობა-აუჩქარებლობის თვალსაზრისით. ყველაზე კარგ შემთხვევებში, ეს ელემენტები ითვალისწინებს არა მარტო ქალაქის სივრცეს, არამედ პირველ რიგში, იქაური მაცხოვრებლების (და არა ტურისტების) ტემპერამენტს და მათ მიმართებას ზოგადად ცხოვრების რიტმთან. ქართველებს, ქაოსში მაცხოვრებელ კოსმოსის მეხოტბეებს, ძალიან გვჭირდება ისეთი საცხოვრებელი სივრცე, სადაც ყველა ეს ელემენტი მეტ-ნაკლებად ეფექტურად იქნება მორგებული ჩვენს ყოველდღიურ ცხოვრებას. თბილისისადმი ასეთი მიდგომა აუცილებლად გამოაცოცხლებს ქალაქის ბევრ ლამაზ, მაგრამ მოსაწყენ ქუჩას და შინაარსით დატვირთავს ქალაქში ხეტიალს.
    ბოლო დღეებში ბევრს საუბრობდნენ იმაზე, თუ რა კარგი საჩუქარი გაუკეთეს ქალაქის მესვეურებმა წიგნით მოვაჭრეებს ახალი სავაჭრო სივრცის მოწყობით. საჩუქარი ნამდვილად კარგია, მაგრამ მას ერთი ნაკლი აქვს, – ის
    ა რ ა ს წ ო რ ი ა. რატომ? იმიტომ, რომ ის თბილისის ქუჩებიდან წიგნით მოვაჭრეთა რაც შეიძლება სწრაფად მოცილებას გულისხმობს, მხოლოდ ამას და სხვას არაფერს, მაშინ, როდესაც თბილისი სულ ს ხ ვ ა რამეს მოითხოვს ჩვენგან, დაფიქრებულ, მომავლისკენ მიმართულ, კ რ ე ა ტ ი უ ლ ძალისხმევას.

    © “ლიბერალი”

    სრულად →
  • ესე

    გიო ახვლედიანი – წერეთ წიგნები!

    11/10/2010

    წინა კვირას რომ აზერბაიჯანელი ყმაწვილის არაზ აბდულაევის ევერტონში გადასვლის ამბავს მოგახსენებდით და პრემიერლიგაში მოთამაშე ქართველებიც გავიხსენე, ზურაბ ხიზანიშვილი, ჩვენებურად კი – ხიზანა, არ მიხსენებია.
    უფრო კი იმიტომ, რომ ვიცოდი, უქმეებზე გადავეყრებოდი და ვიფიქრე, ერთი ტკბილი საუბრის შემდეგ მისი ამბავი უკეთ მეცოდინება-მეთქი.
    ეგრეც მოხდა.
    ამ სექტემბერში, როგორც იქნა, მოგვარდა მისი საქმე და სეზონის ბოლომდე ლონდონის ახლო, რედინგში ითამაშებს, ბლექბერნმა ის სიხარულით გაანათხოვრა, რახანღა მენეჯერ სემ ალარდაისს საერთოდ გადაფიქრებული ჰქონდა ხიზანას ძირითადში გამოყვანა. ეგრეც უთქვამს – ბოლოს და ბოლოს, მე სხვანაირი ფეხბურთელები მჭირდებაო. ჰოდა, გაზაფხულზე ნიუკასლში სამთვიანი ყოფნის შემდეგ, ხიზანა უკვე კარგად მოეწყო რედინგში, ოჯახობითაც იქ გადავიდა და ფანობამ ავანსად სიმღერაც კი გამოუთქვა, თუმცა კი ჯერ მხოლოდ პირველი მატჩი ითამაშა და იქაც, ბედს რას უზამ, მეორე ყვითლით გააძევეს, მაგრამ გაძევება უსამართლო იყო. ეს ყველა ტელეარხმა დაადასტურა, თუმცა კი, რაღა ეშველებოდა.
    საერთოდ, ფეხბურთელებთან ლაპარაკი, ერთი დიდად საინტერესო რამ არის. განსაკუთრებით ისეთ ფეხბურთელებთან, რომლებსაც ფიქრს, ნიჭს და ზრდილობას დაატყობ და იმასაც მიუხვდები, რომ უფეხბურთოდაც გაიტანდნენ ცხოვრებას. ხიზანაც ასეთია და ამაში მისი უცხოური გამოცდილებაც გვარიანად გამოსადეგია.
    ჩვენი ფეხბურთელებისა ყოველთვის ის მენანება, რომ წიგნებს არ წერენ. ეს განსაკუთრებით ინგლისში დაგენანება ხოლმე კაცს, სადაც ფეხბურთელთა წიგნები მთელი ცალკე ჟანრია და თუკი მოთამაშე გემოს გაუგებს ამ საქმეს, მერე იმის გაჩერება ძნელია. ცხადია, ფეხბურთელები თავად არ წერენ თავიანთ წიგნებს, არამედ ცნობილი ჟურნალისტების დახმარებით, მაგრამ ვისაც ფეხბურთი უყვარს, იმისთვის ასეთი წიგნები დიდი საჩუქარია.
    ძველად ჩვენთანაც იწერებოდა ასეთი წიგნები, ოღონდ, პატარ-პატარა და იშვიათად, დინამოს უცხოური ტურნეების შესახებ, ანდა სხვა ამბებზე და საინტერესო საკითხავიც იყო, ახალ დროში კი მხოლოდ შოთამ დაწერა. შოთას მეტი ვინ მოაბამდა თავს.
    ჰოდა, ხიზანას რომ ვუსმენდი, კიდევ ერთხელ გამახსენდა ეს ამბავი.
    ფეხბურთელების ცხოვრება დიდი თავგადასავალია და ეს თავგადასავალი სრულიად შეუმჩნეველი რჩება მაყურებლისთვის. თუ საგაზეთო ამბებს არ ჩავთვლით, აბა, რა ვიცით ფეხბურთელებისა? ჰოდა, ყოველთვის მაგარია, როცა ისინი მინდორსგარეთა საფეხბურთო ისტორიებს ყვებიან.
    აბა ნახეთ, როგორია, როცა თვრამეტი წლისას არსენალში ისინჯები და გაზეთები წერენ, არსენ ვენგერმა ტონი ადამსის მრავალწლიანი შემცვლელი იპოვნაო, თვით ვენგერი კი უკვე ნომრიან მაისურს გაძლევს, ყველაფერი გადაწყვეტილია, თითქოს მოგვარებული, საკლუბო სასადილოში დენის ბერკამპი გეუბნება, გვერდით მომიჯექი, დიდხანს მოგვიწევს ერთად თამაშიო და უცებ, შენი ქართული კლუბი ისეთ თანხას ითხოვს ამ ზღაპრული ისტორიის სანაცვლოდ, როგორიც არსენალს არასდროს გადაუხდია შენი ასაკის ბიჭში. ჰოდა, საქმეც ჩაიშლება და მერე იფიქრებ, რომ აღარასდროს ითამაშებ, იმიტომ, რომ ასე ახლოს იყავი რაღაც დიდებულთან და მხოლოდ მამაშენის, ძველი დინამოელი ვარსკვლავის რჩევა დაგაბრუნებს მინდორზე ცხრა თვის შემდეგ – ფეხბურთში უარესებიც ხდებაო.
    სად არსენ ვენგერის ხელში რომ მოხვდები და სად პატარა კლუბ დანდიდან რომ დაიწყებ, ნელ-ნელა და ხელახლა.
    ეს ათი წლის წინანდელი ისტორია ნამდვილად ღირს იმად, რომ წიგნში მოხვდეს. და ასეთი კიდევ რამდენია და რა სასარგებლოა, მათი შეტყობა ახალგაზრდა ფეხბურთელისთვის, გულშემატკივრის ხარბ თვალს რომ თავი დავანებოთ.
    ხიზანა კი აგრძელებს, ეგრეც უნდა, მგონი სკამზე ჯდომის წლები საბოლოოდ მოიტოვა უკან. ჰოდა, კარგია.
    მე კი შევძახებდი: ფეხბურთელებო, წერეთ წიგნები!

    © “ლიბერალი”

    სრულად →
  • ესე,  კრიტიკა

    მალხაზ ხარბედია – თარგმანიშ ბედჟი ანუ სიცილი ფობიების წინააღმდეგ

    11/10/2010

    მგონია, რომ როცა ორი ენა არსებობს – მნიშვნელობა არა აქვს, ერთი ფუძე ენიდან წარმოიშვნენ ისინი, ახლო ნათესაობა აკავშირებთ თუ გარე ბიძაშვილები არიან – ეს უკვე ნიშნავს, რომ ამ ენებიდან ურთიერთთარგმნაც შესაძელებელია. ყველაზე ხშირად თარგმანი კულტურათა დიალოგია, უცხოს გაგება, უცხოში შეღწევის სურვილი, თუმცა არის შემთხვევები, როცა თარგმანი გარკვეულ ცნობისმოყვარეობას ან სპორტულ ინტერესს აღვიძებს, როცა თარგმანი გვართობს და გვალაღებს, ან ყურადღებას იქცევს როგორც კერძო შემთხვევა, ერთი ადამიანის ახირება თუ თავგანწირვა. თარგმანზე საუბრისასაც ხომ არაერთხელ უხსენებიათ სიგიჟე, შეშლილობა და თარგმანს ზოგჯერ ფსიქოლოგებიც კი იკვლევენ ხოლმე და არამხოლოდ ლიტერატურათმცოდნეები.სიგიჟედ მიაჩნია ზოგიერთს ქართულიდან მეგრულად ან სვანურად თარგმნის პრაქტიკაც, თუმცა, სამწუხაროდ, ეს ზოგიერთი სულ სხვა აზრს დებს სიგიჟეში და მას პრაქტიკულად სეპარატიზმთან აიგივებს. ასეთები სიფხიზლისკენ მოგვიწოდებენ და ლინგვისტური დივერსიებით გვაშინებენ. არის კიდევ რელიგიური საკითხი, როცა წმინდა წერილს თარგმნიან მეგრულად ან სვანურად და რის გამოც ეს თავგანწირული, გმირი მთარგმნელები, უეცრად, ყველგან უცხონი აღმოჩნდებიან ხოლმე (მორის ბლანშო წერდა, “მთარგმნელი უცხოა, იგი ნოსტალგიით ცხოვრობს და თავისი ენის ნაკლად და ხარვეზად აღიქვამს ყველაფერს, რასაც ორიგინალი ჰპირდება მას”), მათ ყველგან თრგუნავენ, ყველა ეჭვის თვალით უყურებს. ეს ცალკე თემაა და ცალკე წერილს იმსახურებს. სხვათა შორის, რუსებს რელიგიურ საკითხთან დაკავშირებითაც ხშირად იმოწმებენ, თითქოს მთარგმნელები, ეს მეოცნებე და შრომისმოყვარე ადამიანები მათი დაკვეთით მუშაობდნენ და თარგმნიდნენ იოანეს სახარებას. რა ვუყოთ, რომ რუსეთის საყვარელი თემაა ჩვენი მშობლიური ენები და ხშირად მათი იდეების დასაყდენიც კი. ამის გამო ფობიებით ხომ არ უნდა გავიბეროთ? თარგმანის ყოველ მცდელობას ეჭვის თვალით ხომ არ უნდა ვუყუროთ? ამ შიშებს, სიფრთხილესა და შეზღუდულობას ხომ არ უნდა შევწიროთ ჩვენი უმდიდრესი ენები? როდემდე უნდა ვიყოთ ასეთი დაძაბულები და სერიოზულები?აქედან ერთ გამოსავალს ვხედავ, გართობას, მხოლოდ ცნობისმოყვარეობით სავსე სილაღე თუ დაგვამარცხებინებს ამ შიშებს, მხოლოდ კარნავალურობით, სიცილითა და ხარხარით უნდა ვუპასუხოთ იმ ადამიანების შეზღუდულობას, ვისაც ჰქონია, რომ მეგრული და სვანური ენები მხოლოდ ყოფისთვის არსებობს. ეს ყოფა, რომელიც ბოლო დროს სულ უფრო მძიმდება, სწორედ თარგმანით შეიძლება დაძლიო, თარგმანით, რომელიც გაგაკვირვებს, განგაცვიფრებს, სახტად დაგტოვებს და ბოლოს, ამ ენებისკენ მოგაბრუნებს. ამას ვამბობ მე, მალხაზ ხარბედია, მეგრული ენის შვილი, რომელმაც მეგრული არ ვიცი და ამის გამო ვწუხვარ.დღეს სწორედ ასეთ “გასაკვირალ”, საოცარ თარგმანებს გთავაზობთ, ფრაგმენტებს, თითო აბზაცს თანამედროვე „მაზალო“ ფილოსოფიური და ლიტერატურათმცოდნეობითი ნაშრომებიდან – გადასვანურებურს და გადამეგრულებულს. ამით მინდოდა ზღვრამდე მიგვეყვანა ის დაძაბულობა და ზიზღიც კი, რასაც ქართულიდან მეგრულად ან სვანურად თარგმნა იწვევს ხოლმე განათლებულ საზოგადოებაში. ესაა ერთგვარი აქცია, გნებავთ დეკონსტრუქტიული აქტი, ოღონდ დერიდას დეკონსტრუქციისგან განსხვავებით, მე ძველი, უკვე ძალიან გაღარიბებული ურთიერთობების დეკონსტრუქციის იმედი მაქვს. და ეს იქნება დეკონსტრუქცია სიცილით. P.S. უღრმესი მადლობა მინდა გადავუხადო ქალბატონებს, ლამარა მილდიანსა და ანა ქოჩუას, რომელთაც გაიზიარეს ჩემი ეს ახირება და დამეხმარნენ ამ აქციის განხორციელებაში. მეტი მოხერხებულობისთვის და ეფექტისთვის, მოყვანილია ქართული და შემდეგ უკვე მეგრული ან სვანური პარალელური ტექსტები. ტექნიკური სირთულის გამო იძულებული გავხდით ზოგიერთ მეგრულ და სვანურ სიმბოლოებზეც გვეთქვა უარი, თუმცა იმედი მაქვს, მეგრელები და სვანები ისედაც ადვილად მიხვდებიან ტექსტის შინაარსს, ქართული “დედნის” დახმარებით კი ნებისმიერს შეუძლია გაერკვეს ამ თარგმანებში.

    ჟან-ფრანსუა ლიოტარი
    პოსტმოდერნის მდგომარეობა

    ამ გამოკვლევის საგანი ცოდნის მდგომარეობაა თანამედროვე, ყველაზე განვითარებულ საზოგადოებებში. ჩვენ გადავწყვიტეთ ამ მდგომარეობას “პოსტმოდერნი” ვუწოდოთ. ეს სიტყვა ამერიკის კონტინენზე იშვა სოციოლოგებისა და კრიტიკოსების წყალობით და იგი აღნიშნავს კულტურულ მდგომარეობას იმ ტრანსფორმაციების შემდეგ, რომელიც XIX საუკუნეში განიცადა მეცნიერებაში, ლიტერატურასა და ხელოვნებაში არსებულმა თამაშის წესებმა <...> ლეგიტიმაციის მეტანარატიული მექანიზმის ხმარებიდან გამოსვლასთანაა დაკავშირებული, კერძოდ, მეტაფიზიკური ფილოსოფიის კრიზისი. ნარატიული ფუნქცია კარგავს თავის ფუნქტორებს: დიად გმირს, საოცარ ხიფათს, თავგადავლებსა და დიად მიზნებს. იგი ენობრივ, ნარატიულ, დენოტატიურ, პრესკრიპტიულ, დესკრიპტიულ და სხვა ნაწილაკებად იფანტება, რომელიც თავის თავში ატარებს პრაგმატულ ვალენტობას sui generis.

    ჟან-ფრანსუა ლიოტარ
    პოსმოდერნიშ ოფა

    თე გითგორუაშ საქმე გურაფაშ ოფა რე, არძოშ უმოს რდილ ჯარალუებს! ჩქი გინოვჭყვიდით თე ოფას “პოსტმოდერნ” დუძახათი. თე სიტყვაქ ამერიკაშ კონტინენტის დებად სოციოლოგებიშ დო კრიტიკოსეფიშ ჭყოლოფუათ, დო თენა შინანს კულტურულ ოფას თი ტრანსფორმაციეფიშ უკულიანს, ნამუთ XIX საუკუნეს გინიღ გურაფუაქ, ლიტერატურას დო ხემორძგვობას რენ თი ლააფიშ წესებქ <...> ლეგიტიმაციაშ მეტანარატიულ წესეფიშ რგებაშა რე მებუნაფილ, გიშართილო მეტაფიზიკურ ფილოსოფიაშ კრიზის. ნარატიულ ოქიმნალ ოდინუანს მუშ ოქმინალს: ვერეხ გერგეზის, გასაკვირ ოშკურანჯის, დუდსგინულირ ამბებს დო მიოჭირნაფალებს. თენა ნინაშ, ნარატიულ, დენოტატიურ, პრესკრპტიულ, დესკრიპტიულ დო შხვა ნასოფერეფათ აკმოცენს, ნამუთ მუშ დუდით გილუღ პრაგმატულ ვალენტობაშ sui generis.

    ჟაკ დერიდა
    ფილოსოფია და ლიტერატურა

    ლოგოცენტრიზმის დეკონსტრუქცია გაცილებით ნელი და რთული საქმეა, და ცხადია, არ შეიძლება უბრალოდ თქვა: “ძირს”. მე ამას არასოდეს ვამბობ. მე მიყვარს ენა, მიყვარს ლოგოცენტრიზმი. თუკი მინდა, რომ საფრანგეთში ფილოსოფიის სწავლება აღვადგინო, როგორც ინსტიტუტი, მხოლოდ იმისთვის, რომ მეტაფიზიკა ვასწავლო. მე ვიცი, რომ მეტაფიზიკა გვჭირდება და არასოდეს მითქვამს, რომ იგი, უბრალოდ, სანაგვეზე უნდა მოვისროლოთ. და მაინც, მე დაბეჯითებით ვრჩები იმ აზრზე, რომ საბოლოოდ, თუკი გინდათ დარჩეთ თანმიმდევრულნი მთლიანობაში მთელი წამოწყების მიმართ, უნდა შეინარჩუნოთ იდეა ლოგოცენტრიზმის დეკონსტრუქციისა, რადგან ამ საერთო არქიტექტურაში ყველა და ყველაფერი ლოგოცენტრიზმზეა დამოკიდებული.

    ჟაკ დერიდა
    ფილოსოფია დო ლიტერატურა

    ლოგოცენტრიზმიშ დეკონსტრუქცია უმოს ზორზია დო ძნელ ოქმნალ რე დო ჯგირო იძირე, ვეშილებე თეშ ქოთქუენ: “თუდო”. მა თეს დღას ვავრაგადანქ. მა მიორს ნინა, მიორს ლოგოცენტრიზმ. თინა ქუმოკო საფრანგეთის ფილოსოფიაშ გურაფა გევოპონედა, ხვალე თიშენ ნამდა მეტაფიზიკა ვოგურუე. მა მიჩქ ნამდა მეტაფიზიკა მოსაჭირუნა დო დღას ვამთქუალ გვამიშ გინაათამალ რემაქი… დო იშენ მა ჩქიმ აზრის გევსკიდუქ, ნამდა ბოლოშა ქუმოკონა ქუვორდათ ართიანშმეუნელ ართობასდა ოკო დივჩუათ აზრი ლოგოცენტრიზმიშ დეკონსტრუქციაშ, მუშენ და თე არქიტექტურაშ ართო რინას ირკოჩ დო იფრელ ლოგოცენტიზმის მობუ.

    მაიკლ რიფატერი
    ფორმალური ანალიზი და ლიტერატურის ისტორია

    ლიტერატურის ისტორიას, პირველ ყოვლისა, ლიტერატურის გენეზისი აინტერესებს, მისი შინაარსი, ლიტერატურის მიმართება გარერეალობასთან და, აგრეთვე, ტექსტის მნიშვნელობათა ის ცვლილებები, რომლებიც განპირობებულია საზოგადოების იდეური ევოლუციით. ფორმალური ანალიზი კი, პირიქით, მიმართულია თვით ტექსტზე, რომელიც ნიადაგ უცვლელია; შემდგომ – სიტყვების ურთიერთმიმართებაზე ტექსტის ფარგლებში (ე.ი. უფრო ფორმაზე, ვიდრე – შინაარსზე); ბოლოს, ის განიხილავს ლიტერატურულ ნაწარმოებს, როგორც გარკვეული პროცესის საწყის წერტილს (და არა როგორც ამა თუ იმ პროცესის საბოლოო პუნქტს ან პროდუქტს). ამგვარად, ესაა ორი ურთიერთშემავსებელი მიდგომა.

    მაიკლ რიფატერ
    ფორმალურ ანალიზ დო ლიტერატურაშ ამბე

    ლიტერატურაშ ამბეს უმოსო ლიტერატურაშ ჩხვიჩხვ ოინტერეს, მუშ დინახალენ, ლიტერატურაშ გალეოფირ დო თიწკუმა ართო ტექსტიშ, დინახალენიშ თირუა ნამუთ ჯარალუეფიშ აზრიშ ევოლუციეფიშ ჭყოლოფუა რე. ფორმალურ ანალიზ უმოსო ტექსტის მიკაჯინე დო ნერჩის ვათირინას: ანწიან-ნარაგადუეფ ართიანშო ტექსტეფიშ ამბეს (უმოსო ფორმას, დინახალენშე უმოსო); ბოლოს, ლიტერატურაშ ქიმინელებს გინაჯინე მუჭოთ დუდმანჩხვერ წერტილს (დო ვართ თე ვარა თი პროცესიშ ბოლო პუნქტის დო ნამუშერს). ოდო, თენა რე ართიანიშგაფშალ მერინა.

    მეგრული ენის ზუგდიდურ დიალექტზე თარგმნა ანა ქოჩუამ

    მორის ბლანშო
    თარგმანის შესახებ

    მთარგმნელი განუმეორებელი ორიგინალობის მწერალია, თანაც იგი ორიგინალურია სწორედ იმაში, რაზეც მას თითქოს პრეტენზია არა აქვს. მთარგმნელი ენობრივ გასნხვავებათა იდუმალი მეუფეა, მაგრამ მისი ამოცანა ამ განსხვავებათა გაუქმებაში როდია, არამედ იგი იყენებს მას, რათა მკვეთრი ან მსუბუქი ძვრებით მშობლიურ ენაში “დააარსოს” ის, რითაც თავისი დასაბამიერი უცხოობით ორიგინალი ხასიათდება. მართებულად შენიშნავს ბენიამინი, რომ მსგავსება აქ არაფერ შუაშია: როცა სურთ, რომ სათარგმნი მასალა ორიგინალს ჰგავდეს, ლიტერატურული თარგმანი შეუძლებელი ხდება. საუბარია უფრო იგივეობაზე, რომელიც სხვადასხვაობიდან იღებს დასაბამს.

    მორის ბლანშო
    თარგმანიშ ბედჟი

    მუთარგმნაი – ეჯჯიშ ქალულანკე მუირილი, ხედვაის მაჯონ დემეგ ხორი. ჯი ქალულანკე ი ჯიგარ ლი ეჩეისგა, ხედვაშ ბედჟი პრეტენზია დეი ხუღვა. მუთარგმნაი იშგენ-იშგენ ნინრე უშდილ მახვში ლი, მარე მიჩა გვეშ ალ იშგენ-იშგენიშ მაჯონობიშ ლიკვანე დემეგ ლი, ჯი ამის იმარგე ეჯიაქ ერე, მეგჭე მადეი ჰაში ლიქვთუნეშშ მიჩა ნინლისგა ხუნ ოსდას ეჯის, ხედვაიშშ ხედურდ მოშ ლი ლიწსალუნღვე ორიგინალიშ ნინ. გვამიდ ტკიც ლი ბენიამინ, შომას ტული ერე მაჯიან ამეჩუ დემთე ხეჩდა. შომას ხაკუხ ერე ლეთარგმნაი ორიგინალს თხუმუნდირ ხაჯეშდეს, ლიტერატურულ ლითარგმნაის დემეგ ხარ ლასყი. ამეჩუ რაგად ლი ეჯ მაჯონღა, ხედვაის იშგენ-იშგენხენ ხარ ლაბნა.

    როლან ბარტი
    ავტორის სიკვდილი

    კლასიკური ყაიდის კრიტიკას არაფერი ესაქმებოდა მკითხველთან; მისთვის ლიტერატურაში მხოლოდ ის არსებობს, ვინც წერს. ახლა უკვე ვეღარ მოგვატყუებენ ამგვარი ანტიფრასისებით, რომელთა მეშვეობითაც პატივცემული საზოგადოება კეთილშობილური გულისწყრომით ქომაგობს მას, ვისაც სინამდვილეში იგი ზღუდავს, უარყოფს, ახშობს და ანადგურებს. ახლა ჩვენ უკვე ვიცით: იმისთვის, რათა წერას განაღდებული ჰქონდეს მომავალი, აუცილებელია დავამხოთ მითი მის შესახებ – მკითხველის დაბადების საზღაური, ავტორის სიკვდილია.

    როლან ბარტი
    ავტორიშ დაგრა

    ხუნიერ (კლასიკურ) კრიტიკას მამაგვეშ გვეშ ხუღვა მუჭვდიცახან, მიჩეშიაქ ერვა აირი. ათხე სერ დეშ გვეღროვალხ ამჟიშ ანტიფრასარშვ ხედიარშვ ჴევ უჯგუშუნდ ხეწენალ ეჯის, ხედვაის ტკიცუშვდ აბირკლანი, ხომავინე, ხაწკუმერნე ი ქვინს ხოქვცე. ათხე ნა აშგვიხალ: ეჯიაქ ერე ლიირის ხოჩა დრევ ოხხედნი, ხეკვეს ერე ჩუ ოლჩუბად ბაქ მიჩა ბედჟი – მუჭვდიაშ ლითუალიშ მუწნი ავტორიშ დაგრალი.

    ჯეფრი ჰარტმანი
    ლიტერატურის ისტორიისკენ

    შეიქმნა თუ არა ლიტერატურული ფორმის შედარებით ფართო კონცეფცია? არსებობს ოთხი მნიშვნელოვანი თეორია: ჯერ ერთი, მარქსისტული კრიტიკა, რომელიც აშკარად წამოჭრის ელიტურობის საკითხს; შემდგომ – ნორტროპ ფრაის თეორია არქეტიპების შესახებ; და ბოლოს, სტრუქტურალისტური თეორიის ორი განშტოება – ერთი მხრივ, კლოდ ლევი-სტროსის კონცეფცია, მეორე მხრივ კი – ა. რიჩარდსისა და ინგლისურ-ამერიკული კრიტიკის მიერ შექმნილი სისტემები. ვიმედოვნებ, დაგარწმუნებთ, რომ ფორმის მნიშვნელოვანი ახალი თეორია თანდათანობით მუშავდება.

    ჯეფრი ჰარტმან
    ლიტერატურაშ ისტორიათე

    ანსყანმა ლიტერატურაშ მაშრი კონცეფცია? არი ოშთხვ აზრ: ჩიდ მანკუ მარქსისტულ კრიტიკა, ხედვაიერე ტკიცუშდ ასყი ჟიხიარე (ელიტურობის) საკითხს. ეჩქანღვე – ნორტროპ ფრაიშ თეორია არქეტიპრე ბედჟი; ი ღოშგიმ, სტრუქტურალისტურ თეორიაშ იორი აშხალ – აშხვთე კლოდ ლევი-სტროსიშ კონცეფცია, მერმათე – ა. რიჩარდსიშ ი ინგლისურ-ამერიკულ კრიტიკოლე ნასხათვ სისტემოლ. იმედ მარ ერე, სგა ჩუაიჯურვისგ ეჩეისგა ერე, ფორმაშ ლეჯრავ მახე თეორია ზზმზზმჟი ისყი.

    ზემოსვანურის ბალსქვემოური სვანურით თარგმნა ლამარა მილდიანმა

    პირველად გამოქვეყნდა რადიო თავისუფლების ვებსაიტზე tavisupleba.org

    სრულად →
  • ესე,  კრიტიკა

    მერე რა, თუ ყველა ვერ იყიდის

    17/09/2010

    თათია კობიძე

    ”რა შეიძლება შეიძინოთ ორმოცდაათ თეთრად?” არაფერი ღირებული გახსენდებათ? მე კი შემიძლია ის წიგნები ჩამოგითვალოთ, რომლებიც ორმოცდაათ თეთრად ბუკინისტებთან მაქვს ნაყიდი. უოლტერ სკოტის ”აივენჰო”, ირაკლი კოსტავას ლექსების კრებული, გალაკტიონის ორი ტომი (თითო ოცდახუთ თეთრად)… კიდევ ბევრი წიგნის ჩამოთვლა შემიძლია, რომელიც თითქმის უფასოდ მაქვს ბუკინისტებისგან ნაყიდი.
    თბილისში დაბრუნებულს ახალი ამბავი დამხვდა. სიახლეები ჩვენი დედაქალაქისთვის დიდი ხანია უცხო აღარაა, ამჯერად ქალაქიდან წიგნები გაქრა. დიახ, გაქრა. გაქრა მათთვის, ვისაც ნამდვილად უყვარდა კითხვა.
    თბილისის თითქმის ყველა ქუჩაზე შეგეძლოთ ბუკინისტების ნახვა და ”სტელაჟებზე” გამოფენილი ფილოსოფიური, ისტორიული, სამეცნიერო თუ მხატვრული ლიტერატურის იშვიათი გამოცემების ყიდვა ან უბრალოდ დათვალიერება მაინც. საკუთარი ბიბლიოთეკისთვის შეძენილ თუ ნაჩუქარ წიგნებს ბუკინისტები ”უბრალო მოკვდავებისთვის” ხელმისაწვდომ ფასად ყიდდნენ. ”უბრალო მოკვდავები” ტყუილად არ მიხსენებია იმიტომ, რომ საშუალო ფენის ადამიანისთვის წიგნის მაღაზიების სტუმრობა ფუფუნების ტოლფასია. ამაში დიდი ხნის წინ დავრწმუნდი, როდესაც სასურველი წიგნების ფასების გაგებით იმედგაცრუებული რამდენჯერმე ხელცარიელი გამოვბრუნდი უკან. ე.წ. ლიტერატურულ კაფეებზე ხომ ლაპარაკიც არ ღირს. იქ ჯერ გეკითხებიან რას შეუკვეთავთ, შემდეგ კი გაღიზიანებული ხმით გაფრთხილებენ, რომ თაროდან წიგნის აღება და წაკითხვა აკრძალულია. ”ჭამე, იყიდე, წადი!”
    ბუკინისტების ”აყრის” შემდეგ კიდევ ერთხელ მივიაკითხე წიგნის მაღაზიებს. ამჯერად მხოლოდ ფასების გასაგებად. აღმოჩნდა, რომ ყველაზე იაფი, ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობის მიერ გამოცემული საბავშვო წიგნი, სამი ლარი ღირს. წიგნში შეგიძლიათ ამოიკითხოთ: რა ფერისაა თვითმფრინავის საწვავი ან რა ჰქვია მას, ვინც თვითმფრინავს მართავს. სამ ლარად მეტს არ უნდა ელოდო. აქვე იყო შედარებით იაფიანი, ხუთ-ექვს ლარიანი წიგნებიც (ძირითადად ბროშურები), მაგრამ მათი დასახელებისგან თავს შევიკავებ, ავტორებს რომ არ ვაწყენინოთ. ასეთ წიგნებს, როგორც წესი, ოჯახის ახლობლები ყიდულობენ ხოლმე. მოკლედ, თუ წიგნის ყიდვას გადაწყვეტთ სულ მცირე ათი ლარის დახარჯვა მაინც მოგიწევთ.
    და მაინც, რატომ ”აყარეს” ბუკინისტები? ისინიც გარემოვაჭრეები არიანო.
    გარემოვაჭრეების ”აყრის” მნიშვნელოვანი მიზეზები ის იყო, რომ ქალაქს აბინძურებენ, მოძრაობას აფერხებენ და ჯანმრთელობისთვის საშიშ, მალფუჭებად პროდუქს ყიდიანო. რატომ იყო, მაგალითად, კოსტავას ქუჩაზე, მიწისქვეშა გადასასვლელის კიბის კუთხეში მდგომი პროფესიით ფილოსოფოსი გოგი გარემოვაჭრე. წიგნებით აბინძურებდა გარემოს?როგორც ჩანს, ვიღაცამ ”სულიერი საზრდო” პირდაპირ მნიშვნელობით გაიგო და საკვებს დაუკავშირა? ანდaრატომ იყო მიწისქვეშა გადასასვლელების ფილებზე დაწყობილი წიგნები ვიღაცისთვის არაესთეტიკური შესახედი, მე პირადად, ვერ ვხვდები.
    ამ მოვლენამ იმელის შენობაში არსებული ბიბლიოთეკა გამახსენა. იმდროინდელმაკულტურის მინისტრმა ბიოლის ფონდში შეხვედრაზე მისულ ჟურნალისტებს ხუმრობით გვითხრა: ”რა ხართ ეს ჟურნალისტები! ყველაფრისგან პრობლემას ქმნით, ხომ გადავიტანეთ ის წიგნები ეროვნულ ბიბლიოთეკაშიო.”თუმცა გადატანამდე ათასობით ეგზემპლარი, რომელთა სრული სია არც კი არსებობდა, სახურავახდილი შენობის დერეფნებში, სარდაფსა და კიბეებზე სამშენებლო ნაგვის გვერდით გდებისგან რომ გაფუჭდა და დაიკარგა იმაზე აღარაფერი უთქვამს. ის არ იყო პრობლემა. ჰოდა, არც ქალაქიდან წიგნების გაქრობა იქნება დიდი პრობლემა. წიგნის მაღაზიები ხომ არსებობს და მერე რა, თუ ყველა ვერ იყიდის.

    facebook.com

    სრულად →
  • ესე,  კრიტიკა

    გაგა ლომიძე – თბილისური ერზაცი: შენიშვნები მინდვრებზე

    10/09/2010

    “რაღაც დამპალა დანიის სამეფოში.”
    შექსპირი, “ჰამლეტი”

    “და ტელეანძა, როგორც ჯვარი საფლავს დაადგეს.”
    ირაკლი ჩარკვიანი, “საქართველო”

    “უეცრად სიმხურვალე ორმაგდება და ჩვენ ამის შეჩერება არ შეგვიძლია. ვერაფრით შევაჩერებთ მას… არც კი უნდა შევეცადოთ მის შეჩერებას, არამედ უნდა მოვემზადოთ ახალი სამყაროსთვის, რომელიც დადგება.”
    ჯეიმს ლავლოკის ინტერვიუ ვივიან ვესტვუდთან, Dazed&Confused. 25 ივნისი, 2009

    ვიქტორი&როლფი, გაზაფხული-ზაფხულის კოლექცია, 2010

    ჩარლი ჩაპლინმა, ალბათ უნებურად, გენიალურად იწინასწარმეტყველა, როდესაც “ახალ დროებაში” – მართალია ცოტა განსხვავებულ კონტექსტში, მაგრამ მაინც – იდეალური ცხოვრების ხატი დასახა. ფილმში ვხედავთ კადრებს, სადაც მთავარი გმირი სავარძელში ნებივრობს; საკმარისია ცხელი რძე მოინდომოს და მაშინვე, ფანჯარასთან ჩნდება ძროხა, ჩარლი სავარძლიდან აუდგომლად გადაყოფს ჭიქას და ძროხა თავისით იწველება; საკმარისია მოინდომოს ვაშლი, რომ ღია ფანჯრიდან ვაშლის ხის ტოტები შემოდის და მიერთმევა ჩარლის პერსონაჟს… სავსებით წარმატებით შეგვიძლია, რომ ეს ნივთები მაღალი ტექნოლოგიებით ჩავანაცვლოთ და შედეგი ზუსტად იგივე იქნება. და მაინც, შესაძლოა, ჩარლი ჩაპლინი გრძნობდა, რომ 21-ე საუკუნეში – კონსუმერიზმის პიკის ხანაში ყველაფერი, მათ შორის მორალური ფასეულობები, ადამიანის კომფორტის მოთხოვნებს დაექვემდებარებოდა, რომ უტოპია დისტოპიით შეიცვლებოდა, რომ გონებასთან შედარებით გრძნობა მეორეხარისხოვანი გახდებოდა და გაცვდებოდა.
    ბოლო პერიოდის საუკეთესო ქართული რომანი – ზაზა ბურჭულაძის “ადიბასი”, თავისი დახვეწილი ენით, ალუზიებით და გამბედაობით, შეიძლება დონა კარანის ბაროკოს ხანის ნოსტალგიით გაჯერებულ გოფრირებულ საღამოს კაბებს თუ დრიეს ვან ნოტენის ნაოჭებიან საყელოს და მანჟეტებს, ან ვიქტორის და როლფის სიურრეალისტურ თუ ალექსანდერ მაკქუინის ფუტურისტულ ექსპერიმენტებს შევადაროთ. დიზაინერები შემთხვევით არ გვიხსენებია: “ადიბასი”, გარკვეულწილად, ბრენდების დიდი სარეკლამო ბილბორდივითაა, როგორც ბრეტ ისტონ ელისის რომანებში. ვისაც ერთხელ მაინც გადაუფურცლავს ჟურნალი GQ, ეს რომანი მაშინვე გაახსენებს მის ერთ რუბრიკას UP&DOWN – ანუ, ის, თუ რომელი ტენდენცია “ასწორებს” და რომელი “ტეხავს”. უფრო კი ეს რომანი ქართული DOWN-ტენდენციების სატირაა, სადაც ავტორი უკვე ყველასთვის ცნობილი ბრენდების იკონურ ნიშნებზე აპელირებით, ნამდვილ ხელოვნების ნიმუშებს – სრულიად ახალ სიმბოლო-ლოგოტიპებს, ან, სხვაგვარად რომ ვთქვათ, თბილისური საზოგადოებისთვის ახლობელი მუტაციების ანალოგებს ქმნის; მაგალითისთვის, რადიაციის, მასთერქარდის და ფერარის ლოგოს კომბინაციით, რაოდენ გასაკვირიც არ უნდა იყოს, შეიძლება ფალოსის ლოგო მივიღოთ, ხოლო თანამედროვე სამყაროში შეიძლება მანტრა და იამამოტოს ლოგოც კი დაწყვილდნენ და ახალი კონცეპტუალური იკონური ნიშანი მოგვცენ. ასეთია პოსტმოდერნული პროფანაციის ლოგიკა, რომელიც თვითონვე ქმნის ბრენდებს და საკუთარი ხელითვე ანადგურებს მათ. თუმცა ეს მხოლოდ იმ კონცეფციის ფასადია, რომლის ერთგვარი დასაბუთებაცაა მთელი რომანი: “ადიბასი” ბოდრიარისეული ჰიპერრეალობის და სიმულაკრას კონცეპტის პრაქტიკული ხორცშესხმაა.
    რომანში მოქმედების ასპარეზი არის თბილისი – ყალბი, ერთგვარი ჰიპერრეალური, მუტანტების ქალაქი, სადაც ყველაფერი ერზაცია, გაყალბებულია – ბრენდებით დაწყებული ყოველდღიური ცხოვრებით დამთავრებული. იქნებ ამიტომაცაა, რომ ამ ტრანსგრესიულ რომანში მთხრობელი ანტიკური ხანის პარესიასტს ემსგავსება და მის ანტისოციალურ და დროდადრო ნიჰილისტურ მსოფლხედვას/პოზიციას სიყალბის და მასთან ერთად მომხმარებლობის მიმართ პროტესტი განაპირობებს, რადგან გარემო გრძნობებისგან დაცლილია და ძალადობის მიმართ რეაქცია არავის აქვს. თითქოს რადგანაც “ღმერთი მოკვდა, ყველაფერი დაშვებულია”, სადაც ღმერთი და მორალი ერთმანეთის იგივეობრივია. ამ სინამდვილეში მორალი ოდენ რიტუალის ამარაღაა დარჩენილი – მხოლოდ ნაკურთხი მანქანებით, ჯვრიანი სტიკერებით თუ სხვა ნიშნებით გამოხატული. “ადიბასი”, სტილის თვალსაზრისით, 1980-იანი წლების ამერიკული პროზის, იაპონური მანგების და ამერიკული კომიქსების ერთგვარი ნაზავია. ისევე როგორც კომიქსები, ეს რომანიც გაჯერებულია სუპერგმირების იმიჯებით, ოღონდ მხოლოდ იმიჯებით, ვინაიდან როგორც მთხრობელი ამბობს: “No one can be the hero in fake city.” უფრო კი პირიქით, მთხრობელის მსგავსად, ჩვენც, მკითხველსაც შეიძლება გაგვიჩნდეს შეგრძნება, რომ ის, რაც სინამდვილეში ხდება – თუნდაც ომი – მხოლოდ და მხოლოდ ჩვენი კომპიუტერების მოციმციმე მონიტორებზე ასახული თამაშია, რომელსაც the Sims-ის მსგავსად, ჩვენ თვითონვე ვმართავთ. სინამდვილე სუპერგმირებისა და ურჩხულების შერკინების ასპარეზს ემსგავსება. იქნებ ამით აიხსნას გულგრილობა ან, უფრო, გრძნობების დაჩლუნგება, რაც თითოეულ სტრიქონში ცხადდება: მაშინ, როცა რუსული ავიაგამანადგურებელი გადაუფრენს ვაკის საცურაო აუზს, ყველა მშვიდადაა, თითქოს არაფერი ხდება; ან როდესაც ვერის პარკის თავზე მზვერავი-თვითმფრინავი გადაიფრენს, ისეთი შთაბეჭდილება იქმნება, თითქოს მთხრობელი ყველაფერ ამას ვირტუალურ სივრცეში, youtube-ზე ადევნებს თვალს. ალბათ ამას გულისხმობს ავტორი, როცა ამბობს: “დიდი ხანია, ვეღარ ხვდებით, თქვენ მოიხმართ ტელევიზორს თუ ტელევიზორი მოგიხმართ თქვენ. და საერთოდ, ვეღარ გაგირკვევიათ, თქვენი ცხოვრება უფრო რეალურია თუ “დისქავერის“ გადაცემები.” ტელევიზიამ მართლაც მნიშვნელოვნად განსაზღვრა ჩვენი მსოფლხედვა და მიმართებები საგნების და მოვლენებისადმი. ჰიპერრეალობაც ხომ სინამდვილის და წარმოსახვის ერთმანეთისგან გარჩევის შეუძლებლობას ითვალისწინებს.
    “ადიბასში” ნებისმიერი გახსენება თუ წარმოსახვა თითქოს ციფრულ ფორმატშია. აქ ძაღლიც კი ასოციაციურად ელექტრონულ ძაღლთანაა დაკავშირებული. იქნებ ამიტომაც იქცევა რომანში ომი ფონად და ის ციფრულ თუ ვირტუალურ სივრცეში განხორციელებულ კომპიუტერულ თამაშს გავს, ჰიპერრეალობის ელემენტებით, რომელიც მართალია იჭრება ჩვენს სინამდვილეში, მაგრამ ფიზიკურად არ გვეხება – ისე, როგორც “ფეისბუქის” თამაშები, რომელშიც ჩართული ხარ და ის შენს დღიურ გრაფიკს გარკვეულად განსაზღვრავს, მაგრამ მაინც ვირტუალური სიხშირის დისტანციაზე. ასეთ დროს TDK-ს კასეტების და აიპოდის შეპირისპირება წარსულის თუ ბავშვობის ნოსტალგიურ მეტაფორად იქცევა. რომანში მოქმედი პირები ე.წ. დაკარგული, “მეორადი მოხმარების”, ან, გნებავთ, გადაშენების პირას მყოფი დინოზავრების თაობაა, რასაც ავტორი მარჯვე მეტაფორით განსაზღვრავს – vint age – ვინტის ხანა, ვინტის თაობა, რაც იმავდროულად მოდის ენაზე რომ ვთქვათ, vintage-ზე მიანიშნებს. რომანში ჩართული პიესა კი, სადაც პერსონაჟები მეტამფეტამინს ელოდებიან, ამაო ლოდინს ემსგავსება, სადაც მოძრაობა სინამდვილეში უძრაობაა და გარკვეულ ალუზიას ქმნის “გოდოს მოლოდინთან”, რასაც კიდევ უფრო ხაზს უსვამს ერთი მხრივ, პერსონაჟების ფრაზა: “წავედით” და ავტორის რეპლიკა: “ადგილიდან არ იძვრიან”. პოსტმოდერნის ხანაში ხომ ყოველი ჩვენი მცდელობა განეიტრალებულია და უსუსურობის შეგრძნება ერთადერთი სინამდვილეა.
    ჩვენი გარემოს ფასეულობების კიდევ ერთ მეტაფორად იქცევა ხინკალი და სახინკლე, სადაც ჭამა და მონელება გაიგივებულია პაზოლინის “სალოსეული” ცნობილი ფრაზით: “mangia”. სახინკლე “ლურჯი ხავერდიც” პარადოქსია, რამდენადაც “გლამურულ” შარდენზეა გახსნილი. ამ ფსევდო-სილაღე/სადღესასწაულო განწყობის სიყალბეს კი უკვე კინოეფექტის მსგავსი აღწერა ანეიტრალებს: “”ლურჯ ხავერდში“ ყველას და ყველაფერს ლურჯი­მოიისფრო გადაკრავს. როგორც სოლარიუმში… ან ფანტასტიკურ თრილერში. თითქოს ცოცხალი მკვდრების ლხინს უყურებ.” – როცა ირგვლივ ტანკები მოძრაობენ და ცაში ავიაგამანადგურებლები დაფრინავენ, ლხინი ჟამიანობის დროს ნადიმს ემსგავსება. მართლაც, მთელი რომანის განმავლობაში, მთელ ქალაქში, ისევე როგორც სახინკლეში, მყრალი სუნია, ჰაერი მძიმეა, სივრცე ჩაკეტილია. ამგვარი მძიმე ჰაერი რაღაცით სარტრის “გულზიდვას” მოგვაგონებს, რასაც მთხრობელის კომენტარი კიდევ უფრო ამყარებს: “გულის რევისას ამაღლებულზე ფიქრი, და პირიქით, ამაღლებულზე ფიქრისას გულის რევა” – ესეც ბახტინისეული კარნავალურობის კონცეპტი თავისი ამბივალენტურობით, უარყოფით და იმავდროულად მტკიცებით.
    უცნაურია, მაგრამ კომიქსის ესთეტიკა, წესით, მხიარულს თუ არა, გასართობ განწყობას უნდა აღძრავდეს. არადა, “ადიბასი”, მეგაპოლისის ცხოვრებისთვის დამახასიათებელ გართობაზე მინიშნებების მიუხედავად, შეიძლება ითქვას, ყველაზე სევდიანი რომანია თბილისზე, რომელიც მე-20 საუკუნის მეორე ნახევრიდან დღემდე შექმნილა, სადაც სილაღეს და უზრუნველობას ფსევდო-სილაღე და უზრუნველობა ჩაანაცვლებს. სულ რამდენიმე ფრაზით წარმოდგენილი თბილისის ერთგვარი კულტურული ანატომია მისი ფერადოვანი ფასადის მიღმა გვახედებს: “თბილისს ძალიან კარგად უნდა იცნობდე, რომ იგრძნო ხოლმე ეს ცვლილებები. იგი სულ ასეთი დამყოლია, როგორც პლასტელინი, ჰიპერრეალისტური ქალაქი. ნებისმიერს შეუძლია მისი თავის ნებაზე გამოძერწვა, გაფერადება, გაუპატიურება, და რაც მთავარია – გაყალბება. თვითონაც თითქოს გთხოვს, მოგმართავს, გიბრძანებს, რომ გააფერადო, გააუპატიურო და გააყალბო.” ასეთ შემთხვევაში, თითქოს ქართულ ენაშიც სქესის გაგების არტიკლების ან ზმნის არქონა წინასწარ გამიზნულ ფასადად იქცევა, რომელიც დაუფლების ფარულ სურვილს მალავს და კოლონიური მსოფლხედვითაა დაღდასმული. თბილისიც ასეთ წიაღად წარმოგვიდგება, რომელიც ყველასთვის ღიაა და მუდმივ მზადყოფნაშია, რომ დაეუფლონ – ტოლერანტობის თუ ათასგვარი უწყინარი სახელით. თუმცა პოსტმოდერნის ხანაში სიშიშვლე ნორმაა, არც სურვილების დაფარვაა საღი აზრის მანიშნებელი. და აქაც ჩნდება ფრაზა, რომელიც კვლავ ბახტინისეულ კარნავალიზაციის კონცეპტს მოგვაგონებს: “თვითონ ომია სექსის იმიტაცია, ან პირიქით – სექსი ომის იმიტაცია”, სადაც ომი და სექსი დაწყვილებულია. იქნებ ამის გამოა, რომ მთხრობელს რეზერვისტის გამოსახულებიანი ბანერის ხილვა აღაგზნებს: “რეზერვისტი ჩემზე ვიაგრასავით მოქმედებს. მილიტარისტული სულისკვეთებითაც მტუმბავს.” აქ შეიძლება ჟან ჟენეს “დაკრძალვის ცერემონიალი” გაგვახსენდეს, სადაც ოკუპირებულ საფრანგეთში მთხრობელის ეროტიკულ ფანტაზიას აღძრავს Boss-ის მიერ დამზადებულ სამხედრო უნიფორმებში გამოწყობილი ნაცისტი ჯარისკაცები.
    ომის და სექსის დიადა ტრიადად გარდაიქმნება, როდესაც მას სიკვდილიც ემატება. ოღონდ სიკვდილი, არა როგორც დასასრული, არამედ ახლის დასაწყისი. იქნებ ამით აიხსნება მთხრობელის ჰიპერსექსუალურობა, თითქოს წიაღში დროებითი თავშესაფრის პოვნას ცდილობს. ალმოდოვარის ფილმში “ესაუბრე მას” ვაგინაში დანთქმისკენ სწრაფვაზე მინიშნებით, ავტორი იმავდროულად სამოთხისეულ სიმშვიდეში დაბრუნებისკენ სწრაფვაზე მიგვითითებს. თითქოს ამ დახუთულ გარემოში ერთადერთი გასაქცევი მხოლოდ სექსია და არ აქვს მნიშვნელობა ეს რეალურ დროში, მონიტორის ეკრანზე ნანახი აქტი იქნება თუ ტელეფონით გაგზავნილი სასქესო ორგანოების ფოტოების გაცვლა-გამოცვლა. მაგრამ ამგვარი სწრაფვა, იმავდროულად, გააზრებულად თუ გაუაზრებლად, ესქატოლოგიური შიშითაცაა ნაკარნახევი.
    რომანის ბოლოს თითქოს დარღვეული მთლიანობა, პიქსელებად დაშლილი სამყარო ერთ დიდ, მაღალი რეზოლუციის გამოსახულებად გარდაიქმნება და ირკვევა, რომ მოქმედება თითქმის ერთ დროსა და ერთ სივრცეში ხდება, მხოლოდ რაკურსია სხვადასხვა. მაგრამ უცნობია 08/08/08 – განულებული უსასრულობა გოდოს მოლოდინს დაემსგავსება, დასასრულის ახალი დასაწყისია თუ განახლების ნიშანია.

    © „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

    სრულად →