-
-
ლირიკის აპოთეოზი – საუბარი ანდრო ბუაჩიძესთან
-
რატი ამაღლობელი: “ლიტერატურული კაფე” დღეს კარგი ხაჭაპურის შესაჭმელი ადგილია და არა ლიტერატურაზე საუბრის
-
ვ.ს. ნაიპოლი – მოქცეულთა ნევროზი
-
ნაჯიბ მაჰფუზი – ყოველ ნიჭს თავისი ასაკი აქვს
-
იორღოს ვუდიკლარისი
თანამედროვე ლიტერატურას პიროვნებები ქმნიან
ესაუბრა ნანა კობაიძე
ბერძენი რეჟისორი და მთარგმნელი, იორღოს ვუდიკლარისი მისმა თბილისელმა მეგობარმა, ძველი და ახალი ბერძნული ენების სპეციალისტმა, ირინა დარჩიამ წარმომიდგინა. ბატონი იორღოსმაûüô ბერძნულად თარგმნა შექსპირის “რომეო და ჯულიეტა”. ბვერძნულიდან ინგლისურადაც თარგმნის. საქართველოში კონკრეტული თეატრალური პროექტისა და დოკუმენტური ფილმის გადასაღებად ჩამოვიდა (იგი საქართველოს მუსიკალურ ცხოვრებას ასახავს). ჩვენს მწერლობას თითქმის არ იცნობს, თუმცა, საუბარში აღნიშნა, ძალიან მინდა, ბერძნებმა ქართველი მწერლების შემოქმედება გაიცნონო. ასევე სურს, ქართველებიც უკეთ იცნობდნენ ბერძენ ავტორებს. თანამედროვეს გულისხმობდა, თორემ ძველ ბერძნებს საქართველოში კარგად რომ იცნობენ, იცის. ჩვენი საუბარიც ძირითადად თანამედროვე ბერძნულ ლიტერატურას შეეხო.
– ბატონო იორღოს, ქართველი მკითხველისთვის საინტერესო იქნება, როგორ ვითარდება თანამედროვე ბერძნული ლიტერატურა, არიან თუ არა საინტერესო ავტორები, რა დონეზეა საგამომცემლო საქმიანობა, ერთი სიტყვით, ყველაფერი თქვენი ლიტერატურის შესახებ.
– ისევე, როგორც სხვა ევროპულ ქვეყნებში, არც საბერძნეთშია ლიტერატურული ვითარება მაინცდამაინც აღმაფრთოვანებელი. გაცილებით უკეთესი მდგომარეობაა საგამომცემლო კუთხით. ეს საქმე დღეს ისეთ აღმავლობას განიცდის, როგორსაც არასდროს, ამიტომ ნებისმიერი ავტორისთვის ბეჭდვა საოცრად გაიოლებულია. სამწუხაროდ, იმას, რაც იწერება და იბეჭდება, ძალზე საეჭვო ლიტერატურული ღირებულება აქვს. გამორიცხულია, ეს ყველაფერი მომავალ თაობებს და საერთოდ, ისტორიას შემორჩეს. ძალიან კარგად იყიდება წიგნები, რომელთაც არავითარი მხატვრული ღირებულება არა აქვს. იმაზე კი, რაც მართლა მნიშვნელოვანია, მოთხოვნა თითქმის არ არის.
– როგორც აღნიშნეთ, საბერძნეთში საგამომცემლო საქმე ყვავის. რამ გამოიწვია ეს?
– ბოლო წლებში საბერძნეთში წიგნი კომერციული პროდუქტი გახდა. კომერციის მთელი “არსი” კი ისაა, რომ როგორც კი ამათუიმ ტელეარხზე წარმატებული სერიალი გავა, გამომცემელი მაშინვე რომანად აქცევს და დიდი ტირაჟით ბეჭდავს. ეს ბიზნესი იმდენად განვითარდა, რომ საპირისპირო პროცესი გამოიწვია – დიდი რაოდენობით იწერება წიგნები, რომელთა ერთადერთი მიზანია, მათ საფუძველზე სერიალი გადაიღონ.
– ასეთი ბიზნესის მცდელობა გარკვეულწილად ჩვენთანაც იყო: გამოდიოდა სერიალის ბეჭდური ვერსიები, ძირითადად გაზეთების სახით – საბედნიეროდ, წიგნის დონეზე ვერ განვითარდა. თუმცა, ეს საკითხი ჩვენი დღევანდელი საუბრის ძირითადი თემა არ არის, ამიტომ, გაცილებით საინტერესო თემებს მივუბრუნდეთ, მაგალითად, ავტორებს, რომელნიც თანამედროვე ბერძნულ ლიტერატურაში ამინდს ქმნიან.
– ვერ ვიტყოდი, რომ ასეთები ბევრია. პირველ რიგში, რომანის ჟანრს შევეხები და რომანისტ ქალბატონს, ზირანა ზატელის დაგისახელებთ. არცთუ დიდი ხნის წინათ გამოვიდა მისი ტრილოგიის, “რამანთის ერებუს”-ის პირველი წიგნი, სახელწოდებით – “მწუხრის ჟამს ბრუნდებიან.” ავტორი საბერძნეთის პროვინციის ზოგიერთი წეს-ჩვეულების შესახებ მოგვითხრობს, რომელთა გაცნობა, ჩემი აზრით, ქართველ მკითხველსაც დააინტერესებდა. მინდა აღვნიშნო, რომ ეს ქალბატონი მოთხრობებსაც წერს. რამდენიმე წლის წინათ გამოიცა ზირანა ზატელის მოთხრობების პირველი კრებული. იქ არის ერთი მოთხრობა – “სპარსი საცოლე”, რომელიც იმდენად კარგადაა დაწერილი, ნებისმიერ ანთოლოგიას დაამშვენებდა. გვყავს კიდევ ერთი კარგი ავტორი, რომელიც ძირითადად მოთხრობებს წერს. ეს გახლავთ სოპირის დიმიტრიუ. ძალიან მომწონს მისი ერთი ოპუსი, რომელსაც “კისრის ძარღვი” ჰქვია. ზოგადად, მინდა აღვნიშნო, რომ ბოლო 50 წელია საბერძნეთში პროზა დაქვეითების გზაზეა დამდგარი. ეს ორი ავტორი, რომლებზეც ახლა ვსაუბრობდით, ბოლო ორმოცდაათწლეულის განმავლობაში ყველაზე მნიშვნელოვანი სახელებია (ვგულისხმობ ცოცხალ, მოქმედ მწერლებს). საბედნიეროდ, ამ “ხარვეზს” პოეზია გვივსებს. ძალიან კარგი პოეტები გვყავს. ყველაზე ახალი ტალღის წარმომადგენელთაგან ადონის ფოსტიერისსა და იანის კონდოსს გამოვყოფდი. ბერძენთათვის ძალზე მნიშვნელოვანი ავტორია ჰექტორ კაკნავატოსი, რომელიც უფრო ძველ თაობას მიეკუთვნება – იგი 90 წლისაა. როგორც ხედავთ, ჩამონათვალი არცთუ მრავალრიცხოვანია.
– მკითხველთან დაკავშირებით როგორაა საქმე, არსებობს საბერძნეთში მკითხველის პრობლემა?
– სამწუხაროდ, არსებობს. მე კი მინდა ვთქვა, რომ ბერძნები კარგი მკითხველები არიან, მაგრამ ეს ტყუილი იქნება.
– ანუ, მასა არ კითხულობს?
– ჩემს ირგვლივ, მაგალითად, ყველა კითხულობს, მაგრამ ეს ერთი გარკვეული წრეა. ასეთ წრეებს თუ არ ჩავთვლით, მოსახლეობის დიდ ნაწილზე ვერ ვიტყვი, რომ მკითხველია. საფრანგეთში, მაგალითად, მინახავს, ხალხი პარკებში, კაფეებში, მეტროში კითხულობს. საბერძნეთში მსგავსს ვერაფერს შეხვდებით. ამას გარდა, ლიტერატურით მასმედიაც ნაკლებად ინტერესდება. ტელეარხები ძალზე იშვიათად აშუქებენ ახალ გამოცემებს, პრესით კი მხოლოდ პატარა ინფორმაცია გადის სპეციალურ რუბრიკებში, რომელიც ცალკეულ ჟურნალ-გაზეთებს აქვს.
– შეიძლება ითქვას, საბერძნეთში ლიტერატურული ცხოვრება ჩამკვდარია?
– ლიტერატურულ ცხოვრებაში რას გულისხმობთ?
– ბოლო დროს, მაგალითად, ჩვენთან კერძო წიგნის მაღაზიები, ლიტერატურული კაფეები გაიხსნა, სადაც მწერლები და ლიტერატურის მოყვარულები იკრიბებიან. იმართება ახალი გამოცემების პრეზენტაციები, ლიტერატურული საღამოები, დისკუსიები.
– ვიცოდი, რომ ამას მკითხავდით. სამწუხაროდ, ასეთი რამ ჩვენთან არ ხდება. ათენის ცენტრში არის სპეციალური ადგილი, რომელსაც “წიგნის სტოა”, ანუ “წიგნის თაღები” ჰქვია. ეს არის გადახურული სივრცე, სადაც ყველა გამომცემელს თავისი წიგნის მაღაზია აქვს. იქ პერიოდულად იმართება წიგნის პრეზენტაციები, დისკუსიები, ხვდებიან მწერლებს, ანუ, ეს ყველაფერი ერთ კონკრეტულ ადგილზე ხდება და სამწუხაროდ, მთელი საბერძნეთის ლიტერატურულ ცხოვრებას ვერ დავარქმევთ (ამ თვალსაზრისით ვერც საქართველო დაიტრაბახებს, რადგან ლიტერატურული თავყრილობები ძირითადად თბილისის ორ-სამ წერტილიშია თავმოყრილი და იქაც თითქმის ერთიდაიგივე სახეები ტრიალებენ. ნ.კ.). ორი თაობის წინ საბერძნეთში ლიტერატრული ცხოვრება ნამდვილად არსებობდა. კონკრეტულ კაფეში ან ტავერნაში ხშირად შეხვდებოდი ამათუიმ მწერალს, რომელიც მეგობრებთან ერთად იჯდა და ლიტერატურაზე საუბრობდა.
– თავად თუ მოესწარით ამ პერიოდს?
– სამწუხაროდ, სულ ბოლო ეტაპზე. იყო ასეთი კაფე “ბრაზილიანი,” სადაც ძალიან ხშირად ნახავდით ისეთ ცნობილ მწერლებს, როგორიც იყვნენ კოსტა ტახსისი, ნიკოს გარსოსი და მანოს ხაზიდაკისი. ჩემი აზრით, ეს პროცესი, რასაც თქვენ ლიტერატურულ ცხოვრებას ეძახით, გარკვეულწილად ეპოქასთანაც არის დაკავშირებული. ადრე ვსაუბრობდით ლიტერატრული მიმდინარეობების, ლიტერატურული თაობების შესახებ. საბერძნეთში, მაგალითად, “30-იანელთა თაობა” ყველამ იცის. ახლა ასეთი ჯგუფები და ლიტერატურული წრეები აღარ არსებობს. დღეს ლიტერატურა პიროვნებების დონეზე ვითარდება. ყველა თავის გზაზე დგას, თავისთვის ქმნის რაღაცას – ზოგი მეტად მნიშვნელოვანს, ზოგი ნაკლებად, მაგრამ ზოგადი ხაზი, ანუ ინდივიდის დონეზე დასული შემოქმედება – საერთოა. ასეთი მწერლები პატარ-პატარა ნავებს გვანან, რომლებიც მარტო, ეულად დაცურავენ ზღვაში და ცდილობენ, სტიქიას გადაურჩნენ და ნაპირს მიაღწიონ. ისიც მინდა აღვნიშნო, რომ ეს არ არის ბერძნული ფენომენი, ეს ტენდენცია ასევე ეხება სხვა ქვეყნებსაც და ზოგადად თანამედროვე ლიტერატურას ახასიათებს.
– თანამედროვე ლიტერატურიდან უფრო შორს, თქვენი კულტურის საწყისებისკენ გადავინაცვლოთ. მე არ ვაპირებ ანტიკური მწერლობის როლის განხილვას კაცობრიობის განვითარებაში, უბრალოდ მინდა გკითხოთ, რამდენად დიდია ინტერესი თანამედროვე საბერძნეთში ანტიკური კულტურისადმი, აინტერესებთ თუ არა ეს ყველაფერი, ან ხომ არ გადაფასდა ახალი ბერძნების თვალში ძველი ბერძნების ნაფიქრი და ნააზრევი?
– რა თქმა უნდა, ძალიან გვაინტერესებს; რა თქმა უნდა, გამუდმებით ვმსჯელობთ ამაზე და ვცდილობთ, რაც შეიძლება ღრმად ჩავწვდეთ ჩვენს ფესვებს, მაგრამ ამ თემაზე საუბრისას დიდი სიფრთხილე და განსაკუთრებული სიფაქიზეა საჭირო. ახლავე აგიხსნით, რას ვგულისხმობ: ისეთი მდიდარი და მნიშვნელოვანი მემკვიდრეობა, ჩვენ რომ გვერგო, ერთის მხრივ, ძალიან დიდ მასალას გაძლევს, რომელსაც შეგიძლია დაეყრდნო და კიდევ უფრო განავითარო, მაგრამ მეორეს მხრივ, ეს ყველაფერი “ყელსაც გჭრის.”
მაგალითს თეატრიდან მოგიყვანთ. ინტერესი ბერძნული ტრაგედიის მიმართ დღემდე ძალიან დიდია, მაგრამ ის, ვინც ამ ტრაგედიის სცენაზე გადატანას ცდილობს, ფაქტობრივად, ბეწვის ხიდზე გადის. მაგალითად, თუ შენ დგამ ძველ ბერძნულ ტრაგედიას საბერძნეთში და შეეცდები ოდნავ მაინც გადაუხვიო ამ ჟანრში დადგენილ კლასიკურ ჩარჩოებს, წინასწარ უნდა იცოდე, რომ საზოგადოება აუცილებლად აგიმხედრდება.
– რამდენადაც ვიცი, ეს “პატივი” წილად ხვდა რობერტ სტურუას, რომლის დადგმაშიც ერთ-ერთი გმირი ქალი სიგარეტს უკიდებს.
– ეს საყოველთაოდ ცნობილი ფაქტია, რომელსაც ბერძნები დღემდე ვეძახით სტურუას “მითიურ სიგარეტს”. ამის გამო მას მთელი საზოგადოება აუმხედრდა. სხვათა შორის, მე გავიცანი ანა მაკრატი – მსახიობი ქალი, რომელმაც ეს საბედისწერო სიგარეტი აანთო. მან მითხრა, რომ როგორც კარგმა მსახიობმა, ზუსტად და მონდომებით შეასრულა რეჟისორის კონკრეტული ჩანაფიქრი და კარგად ჰქონდა გააზრებული, რას აკეთებდა და რას ისახავდა მიზნად ეს კონკრეტული მიზანსცენა. სამწუხაროდ, საზოგადოებისთვის ეს სრულიად მიუღებელი არმოჩნდა და აღიქვეს, როგორც სიწმნიდის შეურაცხყოფა. ანალოგიურ ვითარებაში აღმოჩნდა ცნობილი ავსტრიელი რეჟისორი მათეას ლანჰოფი, რომელმაც ეპიდავროსში “ბაკხი ქალები” დადგა. სცენა გაფორმებული იყო დაკლული ცხოველებით, როგორც ამას იმდროინდელი რიტუალი მოითხოვდა, ამას გარდა, ერთ-ერთ სცენაში მსახიობი შიშველი გამოიყვანა. დარბაზში საშინელება მოხდა. ამბობდნენ, რომ ეს იყო ყველაზე ცუდი სპექტაკლი, რაც კი ეპიდავროსში დადგმულა და ეს ყველაფერი სწორედ ზემოხსენებული სცენის გამო. არცთუ დიდი ხნის წინათ მაყურებელმა საკმაოდ ცუდად მიიღო მიხეილ მარმარინოსის მიერ დადგმული “ელექტრა.” ამჯერად ბერძნების რისხვა იმ ეპიზოდმა გამოიწვია, როდესაც ფეხებშეკრული ელექტრა სცენაზე ურიკით შემოიყვანეს და ტვირთივით გადმოცალეს. ეს ყველაფერი იმიტომ მოგიყევით, რომ მიმხვდარიყავით, როგორი დამოკიდებულება აქვთ ბერძნებს მათი წინაპრების მემკვიდრეობის მიმართ. თუმცა, ეს არ არის მხოლოდ ბერძნული ფენომენი, უფრო ზოგადსაკაცობრიოს დავარქმევდი. რამდენიმე წლის წინათ საბერძნეთში ვნახე გოეთეს “ტორკვატო ტასოს” მიხედვით გაკეთებული სპექტაკლი, რომელიც ახალგაზრდა გერმანელმა რეჟისორმა ერთგვარი იუმორით, ძალზე ავანგარდისტული კუთხით დადგა. პირადად მე და ბევრ ჩემს თანამემამულეს სპექტაკლი მოგვეწონა. ყველაზე სასაცილო კი ის იყო, რომ ამ დადგმამ საოცრად აღაშფოთა გოეთეს ინსტიტუტის წარმომადგენლები ათენში. ეს კი იმაზე მეტყველებს, რომ საზოგადოების დიდი ნაწილი ძალზე კონსერვატორია, როდესაც საქმე მათ ნაციონალურ მემკვიდრეობას ეხება.
– ანალოგიური ვითარება შეიქმნა ცოტა ხნის წინ ჩვენთანაც, როდესაც რობერტ სტურუამ “ვეფხისტყაოსნის” გასცენიურება გადაწყვიტა – საზოგადოების გარკვეულმა ნაწილმა ეს იდეა გააპროტესტა.
– მეც ზუსტად ამას გიხსნიდით. სტურუას “მითიური სიგრეტი” რიჩარდ მესამეს რომ აენთო, ბერძნებს რეაქცია არ ექნებოდათ. ისინი მათი მემკვიდრეობისადმი “უპატივცემულობამ” გააღიზიანა.
– რადგან დრამას შევეხეთ, საინტერესო იქნება თქვენი დამოკიდებულება თანამედროვე დრამატურგიისადმი. რა სიახლეებია, რა მიმართულებით ვითარდება ეს ჟანრი და არიან თუ არა ავტორები, რომლებიც ისეთ სიტყვას იტყვიან ოცდამეერთე საუკუნის დრამატურგიაში, როგორიც გასულ საუკუნეში ბრეხტმა, ბეკეტმა ან იონესკომ თქვეს?
– სიახლეები, რასაკვირველია არის. ვფიქრობ, ნებისმიერი ხელოვანი ვალდებულია, სცადოს გააკეთოს იმაზე მეტი, ვიდრე მას ასწავლეს (რამდენად გამოუვა, სხვა საკითხია), ანუ ერთი ნაბიჯით მაინც გაუსწროს მასწავლებელს. რადგან “აბსურდის თეატრს” შევეხეთ, იმასაც ვიტყვი, რომ ჩემი აზრით, მწერლებს, რომელსაც ამ სახელით მოიხსენიებენ, უფრო ეპოქის ნიშნით აერთიანებენ. ბეკეტი, და იონესკო “აბსურდის თეატრის” დიდი წარმომადგენლები არიან, მაგრამ მათი შემოქმედება რადიკალურად განსხვავებულია. ვფიქრობ, ბეკეტის ხაზი პიროვნებასთან მიმართებაში (ვგულისხმობ “ეგოს,” პიროვნების დეზინტეგრაციას) კიდევ უფრო განავითარა ავტორმა, რომელიც დაახლოებით 10 წლის წინათ გარდაიცვალა, ანუ, დროის თვალსაზრისით ბეკეტისგან ძალზე დაშორებულია. ეს არის ჰაინერ მიულერი, კაცი, რომელმაც თეატრალური ენა განავრცო და ახალ ზღვრამდე მიიყვანა. ახლა უნდა დაველოდოთ, ვინ იქნება შემდეგი.
რაც შეეხება ახალ მიმდინარეობებს, დავასახელებდი ბრიტანული თეატრის მიმდინარეობას, თუ შეიძლება ამას მიმდინარეობა ეწოდოს – “In your face”. პირადად მე მას ირონიულად “წადი, შენი”-ს დავარქმევდი. ვფიქრობ, ეს უფრო მოდაა, ვიდრე მიმდინარეობა. მთელი მისი “მომხიბვლელობა” ძალადობის სცენებსა და მაყურებლის თვალწინ განხორციელებულ სექსუალურ აქტებში მდგომარეობს. თუ მოახერხე და პირველი შოკი დაძლიე, ყველაფერი, რაც ამის შემდეგ რჩება, ძალზე ძველი, დრომოჭმული და ბანალურია. ამ მიმართულებით მოღვაწეობენ მაკ-რეიზენსი, რომელმაც დაწერა “შოპინგი და ფაქინგი”, მარბერი და სხვა. თუმცა, ამ თაობასა და მოძრაობაში მათ გვერდით არსებობდა ძალზე მნიშვნელოვანი მწერალი სარა კეინი. მას ბევრი ნაწარმოები არ დარჩენია – 30 წლისაც არ იყო, თავი რომ მოიკლა. მისი თეატრი სასტიკი თეატრია, თუმცა, ამავდროულად საოცარი პოეზია, სინაზე და თავისუფლება იგრძნობა, რაც გიბიძგებს რაღაც შემაძრწუნებელი მოვლენები გადმოსცე, მოყვე, დაწერო. პინტერმა მის შესახებ საოცარი რამ თქვა: ყოველ საღამოს, მსოფლიო ახალი ამბები ათასგვარ საშინელებას გვაუწყებს. მერე ამ ყველაფერს ჩვენი გონების კუთხეში მივაგდებთ და ისე ვაგრძელებთ ცხოვრებას, თითქოს არაფერი მომხდარა. სარა კეინი იყო ადამიანი, რომელსაც ეს არ შეეძლო. ეკრანზე ნანახი გამუდმებით თან სდევდა და სხვა ადამიანებისა და მწერლებისგან განსხვავებით, ამ საშინელების განცდით აგრძელებდა ცხოვრებასო.
– ეს ყველაფერი, ვგულისხმობ თანამედროვე ადამიანისთვის დამახასიათებელ გულგრილობასა და სისასტიკეს, ალბათ, დრომ მოიტანა, იმ სულიერებისგან დაცლილმა საუკუნემ, რომელშიც ჩვენ ვცხოვრებთ.
– რასაკვირველია, ეს დროის ნიშანია და ხელოვნებაც არასოდეს ჩამორჩება დროს, მაგრამ ჩემთვის ეს არაა მნიშვნელოვანი. ანუ, მნიშვნელოვანი ის კი არ არის, რა თემაზე წერ, არამედ – როგორ წერ. არის ასეთი თანამედროვე გერმანელი მწერალი – ახტენბუში, რომელიც ძირითადად თავის მეგობრებზე, ნათესავებსა და ოჯახის წევრებზე მოგვითხრობს, მაგრამ წერს იმდენად კარგად, რომ ყველას და ყველაფერს ეხება, მთელს სამყაროს მოიცავს. აი, ეს არის ლიტერატურის ნამდვილი არსი.© “წიგნები – 24 საათი”
-
ჰენრი მილერი – დიდი თავგადასავალი
-
ნანა კობაიძე
პირველი ქართული წიგნიბუსი _ ქოხი ბორბლებზე
თუ დღეს თბილისის ქუჩებში წიგნის პლაკატებით გაფორმებულ ყვითელ ავტობუსს დაინახავთ, ჩათვალეთ, რომ გაგიმართლათ. და თუ საპატიო მიზეზის გამო ჯერ კიდევ არ წასულხართ წიგნის ბაზრობაზე (რომელიც 26 მაისს გაიხსნა და 29 მაისამდე გასტანს, საგამოფენო ცენტრ “ექსპო ჯორჯიაში”), შეგიძლიათ წიგნიბუსში შეხვიდეთ და შეიძინოთ ან დაათვალიეროთ თქვენთვის სასურველი ლიტერატურა. წიგნიბუსი – ასე დაარქვა ამ იდეის ავტორმა, მწერალმა და რეჟისორმა მიხეილ ანთაძემ მთელს მსოფლიოში გავრცელებული ბიბლიობუსის ქართველ ნათესავს, რომელიც თბილისის მეშვიდე საერთაშორისო წიგნის ფესტივალის დღეებში მოემსახურება თბილისელებს. ამის შემდეგ მისი მარშრუტი ლაგოდეხში გადაინაცვლებს. სამწუხაროდ თუ საბედნიეროდ (ვისთვის როგორ), ჯერჯერობით მხოლოდ ამ რაიონის მკითხველები ისარგებლებენ ბორბლებზე შემდგარი მოძრავი ბიბლიოთეკით. თუმცა, ვიმედოვნებთ, რომ სულ მალე ასეთი წიგნის ქოხები, როგორც მას ბატონმა მიხეილმა უწოდა, მთელს საქართველოში ივლის და ყველაზე მიყრუებულ სოფლებში რაღაც საოცრებით გადარჩენილ მკითხველებს გაახარებს.
– პირველი ბიბლიობუსი თბილისში ორიოდე წლის წინათ გამოჩნდა. საფრანგეთის საელჩომ და დიუმას ცენტრმა თბილისის ფრანგულენოვანი სკოლებისთვის სპეციალური ავტობუსი გამოყვეს, სადაც მხოლოდ ფრანგული ლიტერატურა განათავსეს. რამდენადაც ვიცი, თქვენი ბუსი ცოტა განსხვავებულია. გვიამბეთ, როგორ გაჩნდა პირველი ქართული ბიბლიობუსი?
– ეს იდეა მე არ გამომიგონია – მოძრავი ბიბლიოთეკა მთელს მსოფლიოშია გავრცელებული. ინტერნეტში უამრავ სხვადასხვა ზომის, მაღალტექნოლოგიურად აღჭურვილ ბიბლიობუსს ნახავთ. ევროპასა და ამერიკაში ასეთ ბუსებს სპეციალურად ამზადებენ ცნობილი საავტომობილო ფირმები. განვითარებულ ქვეყნებში ეს კულტურა არსებობს, ჩვენთან, სამწუხაროდ, დღეს იდგამს ფეხს. შარშან ფონდმა “ღია საზოგადოება – საქართველო” გამოაცხადა რეგიონული მიმართულების კონკურსი რაიონული ბიბლიოთეკებისთვის. სწორედ მაშინ დამებადა იდეა, გამეკეთებინა მოძრავი ბიბლიოთეკა, რომელიც რეგიონებში ივლიდა. კინემატოგრაფისტი ვარ და “ლიხტვაგენისა” და “კამერვაგენის” ანალოგიით თავიდან “ვაგენბუსი” დავარქვი, მერე გავიგე, რომ მთელს მსოფლიოში მას “ბიბლიობუსი” ჰქვია. თუმცა, მე ქართული შესატყვისი ვამჯობინე და საბოლოოდ “წიგნიბუსი” ვუწოდე. ვფიქრობ, რომ მრავალფუნქციური ნივთი შევქმენი, რომლის ძირითადი დანიშნულება წიგნის პროპაგანდაა. კონკრეტულად ამ პროექტის ფარგლებში იგი ლაგოდეხის რაიონის სოფლებს მოემსახურება და სოფლის ბიბლიოთეკების ფუნქციას შეითავსებს. მოგეხსენებათ, დღეს რეგიონებში ბიბილიოთეკების სისტემა ისე აღარ ფუნქციონირებს, როგორც ადრე. კომუნისტების დროს ბიბლიოთეკა და წიგნის მაღაზია თითქმის ყველა სოფელს ჰქონდა. საბჭოთა კავშირის ნგრევის შემდეგ ეს ყველაფერი მოიშალა. რამდენადაც ვიცი, მთელს საქართველოში წიგნის მაღაზიები მხოლოდ თბილისსა და ბათუმშია, ქუთაისშიც კი არ არის. არადა, მოსახლეობა დანატრებულია წიგნს. ჩვენში ესმოდათ წიგნის ფასი. საქართველოში ყველაზე ღარიბ ოჯახშიც რომ შესულიყავით, წიგნისთვის განკუთვნილ პატარა კუთხეს მაინც ნახავდით. ახლაც კი მახსოვს ამ წიგნების სპეციფიური სუნი. დღეს ადამიანები წიგნს ვეღარ ყიდულობენ და ძალიან დიდი საფრთხეა, რომ გაწყდეს მკითხველის კავშირი წიგნთან, ლიტერატურასთან. ამ შემთხვევაში წიგნიბუსს საკმაოდ დიდი როლი ეკისრება: ჩაალაგებ სპეციალურ ვაგონში 1000-დან 1500-მდე წიგნს და ნებისმიერ, ყველაზე მიყრუებულ სოფელსაც კი მიაკითხავ. მას თავისი ბიბლიოთეკარი ეყოლება, რომელიც იქვე ჩაწერს მსურველებ, გაატანს წიგნებს, გარკვეული პერიოდის შემდეგ კი მიაკითხავს და ჩაიბარებს.
– წიგნიბუსის მრავალფუნქციონალურობა ახსენეთ. იქნებ დაგვიკონკრეტოთ, რა ფორმებით შეიძლება მისი გამოყენება?
– წიგნიბუსი არის მისაბმელი ვაგონი, რომელშიც დამონტაჟებულია თაროები და განათება. დანარჩენი ჩვენს ფანტაზიაზეა დამოკიდებული. ეს შეიძლება იყოს მოარული წიგნის მაღაზია და სხვათა შორის, ლაგოდეხში წასვლამდე სწორედ ამ ფუნქციას შეასრულებს. მოგეხსენებათ, 26 მაისს საგამოფენო ცენტრ “ექსპო-ჯორჯიას” ტერიტორიაზე თბილისის წიგნის საერთაშორისო ბაზრობა იხსნება. იმ ადამიანებს, რომელთაც გარკვეული მიზეზების გამო ვერ შეძლებენ იქ მისვლას, სწორედ ჩვენი წიგნიბუსი დაეხმარება. იგი თბილისის სხვადასხვა უბანში ივლის და მოსახლეობას ადგილზე მისცემს სასურველი გამოცემის შეძენის საშუალებას. მოკლედ, ეს იქნება წიგნის ბაზრობის მოძრავი ფილიალი. ერთი სიტყვით, გაჩნდა წიგნის პატარა სახლი თუ ქოხი – ბორბლებზე. ეს ქოხი მწერლებისთვის რეგიონებთან ურთიერთობის მშვენიერი საშუალებაა. შეუძლიათ თავიანთი ახალგამოცემული წიგნების პრეზენტაცია არა მხოლოდ თბილისში, რაიონებსა და სოფლებშიც გამართონ. მერწმუნეთ, მოსახლეობაში არის ამის მოთხოვნილება. ზემოთ ვთქვი, რომ საქართველოში არსებობს წიგნის კულტურა, თუმცა მისი მატარებელი ძირითადად უფროსი თაობაა. ასეთი აქციები ახალგაზრდებისთვისაც საინტერესო იქნება და ხელს შუწყობს იმას, რომ მკითხველ თაობებს შორის ძაფი არ გაწყდეს.
– თქვენი საქმიანობის საკმაოდ მნიშვნელოვან მხარეს მინდა შევეხო. წლების წინათ თქვენ ზღაპრის თეატრი შექმენით, აკეთებდით საბავშვო ჩანართს “დილის გაზეთში,” როგორ ფიქრობთ, რამდენად საინტერესოა და ხარისხიანი დღევანდელ წიგნის ბაზარზე არსებული საბავშვო ლიტერატურა?
– სხვათა შორის, წიგნიბუსის და ზღაპრის თეატრის პრინციპი მსგავსია. ორივე მოარული ტიპისაა. 10 წლის წინათ, როდესაც საქართველოში ზღაპარი არავის აინტერესებდა და თოფების გრიალშო ცხოვრობდნენ, ჩვენი მსახიობები ჩანთაში ალაგებდნენ რეკვიზიტებს და სკოლებს და საბავშვო ბაღებს სტუმრობდნენ. პატარა ადამიანებისთვის ხომ ასე მნიშვნელოვანია ზღაპარი. ამ 10 წელიწადში იმდენი ლიტერატურული მასალა დამიგროვდა, რომ ძალიან გამიხარდა, როდესაც “დილის გაზეთმა” მისი გამოქვეყნების საშუალება მომცა. ჩვენი მასალა გაზეთის 19 ნომერს ეყო. შემდეგ პატარა ავტორებიც გამოჩნდნენ. სულ ზღაპრის გაზეთის 85 ნომერი გამოვიდა და “დილის გაზეთი” რომ არ დახურულიყო, ისიც განაგრძობდა არსებობას.
– რა მოვლენაა თანამედროვე ზღაპარი და დარჩა თუ არა მისთვის ადგილი ჩვენს ტექნოლოგიურ საუკუნეში?
– გლობალურ-მსოფლმხედველობრივად რომ გიპასუხოთ, ზღაპარი კაცობრიობის მომავალია. გიგი თევზაძეს აქვს ძალზე საინტერესო წიგნი “ყოფიერების და ცნობიერების ესთეტიკა,” სადაც ფილოსოფიურად არის ჩამოყალიბებული თქვენი შეკითხვის პასუხი. იგი წერს, რომ ჩვენი ცივილიზაცია თავისი აზროვნებით ტექნოლოგიურია, ანუ სასრულია. ამ აზროვნების ფარგლებში კაცობრიობამ იცის, რომ სამყარო რაღაც წერტილიდან დაიწყო და სადღაც უნდა დასრულდეს. ხსნა, გამოსავალი სწორედ ზღაპარია. რაც შეეხება იმას, აუცილებელია თუ არა ბავშვისთვის ზღაპარი, ცნობილი ვორონეჟელი მანიაკის შემთხვევა მახსენდება. ეს კაცი ადამიანებს კლავდა და ხარშავდა. როგორც შემდეგ გაირკვა, დედამისი სასამართლოში მუშაობდა და პატარაობისას ზღაპრების ნაცვლად სასამართლოს საქმეებს უყვებოდა. ეს არის რეალური ფაქტი, სადამდე შეიძლება მიგვიყვანოს ზღაპრის იგნორირებამ. სწორედ ზღაპარი ხდის ადამიანს ადამიანად.
– თანამედროვე ზღაპარზე რას იტყვით?
– ზღაპარი ყოველთვის იწერება. გასულ საუკუნესაც ჰყავდა თავისი დიდი მეზღაპრეები. საკმარისია ასტრიდ ლინდგრენი და მეთიუ ბარი გავიხსენოთ. ბოლო დროს ქართულ ლიტერატურაშიც კეთდება რაღაც-რაღაცეები, თუმცა, სასურველია ჩვენმა მწერლებმა უფრო მეტი წერონ ბავშვებისთვის.
– თავად მწერლები აღიარებენ, რომ ბავშვებისთვის წერა ყველზე რთულია.
– რასაკვირველია, თუმცა, ამის მიუხედავად ქართველი გამომცემლები მშვენიერ საბავშვო წიგნებს აკეთებენ, რაც ძალზე სასიხარულოა. მართალია, ფასები მთლად ხელმისაწვდომი არ არის – ეს საერთო ბაზრის კონიუნქტურაა, მაგრამ მშობელი, რომელსაც ესმის ზღაპრის და ფერადი ილუსტრაციის მნიშვნელობა, ყველაფერს მოიკლებს საბავშვო წიგნის შესაძენად.
– თანამედროვე ქართულ მწერლობაზე ვისაუბროთ. თქვენი, როგორც მკითხველის და შემფასებლის აზრი – სად არის მისი სუსტი და ძლიერი მხარეები?
– შესაძლოა მიკერძოებად ჩამეთვალოს, რადგან თავადაც აქტიურად ვმონაწილეობ ამ პროცესებში, მაგრამ მაინც მინდა ვთქვა, რომ თანამედროვე ქართული ლიტერატურა ოპტიმიზმის საშუალებას იძლევა. ჩემი აზრით, დღეს ჩვენი მწერლობა აქტიურია და ამ სფეროში ძირითადად პოზიტიური ამბები ხდება. მშვენიერი სტიმულატორია ისიც, რომ საგამომცემლო საქმე ამოქმედდა, წიგნის ბიზნესი დადგა ფეხზე, წიგნის ფესტივალი იმართება. სამივე თაობაში (პირობითად სამ თაობად დავყოფდი თანამედროვე მწერლობას – ჩვენი მამების, რომელნიც დღესაც წერენ და უკვე კლასიკოსებად მოიხსენიებიან, მათ შორის გურამ დოჩანაშვილი, ოთარ ჭილაძე, რეზო ჭეიშვილი, ჩვენი და ჩვენი შვილების, რომელიც საკმაოდ სერიოზული თაობაა) ერთიანი პროცესი მიმდინარეობს. ამას იმანაც შეუწყო ხელი, რომ საინფორმაციო არხები გაიხსნა. იაპონურად ან ესპანურად დაწერილი კარგი ნაწარმოები ძალიან მალე აღწევს ჩვენამდე. საგრძნობლად გაიზარდა ინფორმაციის სისწრაფე. საბჭოთა პერიოდთან შედარებით ისეთი ნახტომია, როგორიც “პენტიუმ-1”-სა და “პენტიუმ-5”-შ შორის. მსოფლიო ლიტერატურის პულსაცია საქართველოშიც იგრძნობა და ბევრი რამით გამოიხატება. მაგალითად, გაჩნდა მიდრეკილება მეტი თავისუფლებისკენ, ფანტაზიისკენ.
– “ფენტეზის” ჟანრს გულისხმობთ?
– არა მხოლოდ ჟანრს, არამედ მასში არსებულ მსოფლმხედველობას. არის კიდევ გარკვეული ნიუანსები. არ ვიცი, ლიტერატურათმცოდნეები რას ეძახიან, მე “პენ-კლუბიზაციას” დავარქმევ. ეს გულისხმობს, რომ პენ-კლუბის მიერ დეკლარირებული პრინციპები მწერლებისთვის საყოველთაო და სავალდებულო ხდება. იგივე, პირობითად ვუწოდოთ “ტარანტინოზაცია,” ანუ ტარანტინოს ხედვა, რომელმაც ძალიან დიდი გავლენა მოახდინა არა მხოლოდ კინემატოგრაფისტებზე, არამედ მწერლებზე და ყველაზე მეტად, ახალგაზრდობაზე. ამავე დროს, მთელს მსოფლიოში ანტიკოსმოპოლიტური ტენდენცია იკვეთება, განსაკუთრებით ლიტერატურაში. ხაზი ესმება იმას, რომ ლიტერატურა არ შეიძლება იყოს უეროვნებო. იგი მიბმულია კონკრეტულ ენასთან, ამიტომ თითოეული ენის ღირებულება, იმის მიუხედავად, რამდენი კაცი ლაპარაკობს ამ ენაზე, ძალიან დიდია. თქვენ ალბათ ხედავთ, რომ მსოფლიოში აღარ არსებობს კოსმოპოლიტი მწერალი. ვფიქრობ, ამ პროცესში ქართული ლიტერატურა კარგად მონაწილეობს. თვალს ვადევნებ თითქმის ყველაფერს, რაც დღეს იწერება და უმეტესობა მომწონს. არ მომწონს გარკვეული სნობიზმი, რაც ამას ახლავს. ვგულისხმობ მწერლების თავმომწონეობას ამ ყველაფრით, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, როდესაც ლიტერატორები გარკვეულ პიარ-ჯგუფებს ქმნიან. ჩემთვის თავად მწერლის პრომოუშენის ფაქტი უკვე გამაღიზიანებელია. იმ შემთხვევაშიც კი, როდესაც თავად მწერალი ამისთვის თითქოს არაფერს აკეთებს, მაგრამ განუწყვეტლივ ყვითელი პრესის ფურცლებზე და ტელეეკრანზეა. ვფიქრობ, თავად მასმედიაც სცოდავს, როდესაც მწერალს უკეთებს რეკლამას. ეს შეიძლება ესტრადის მომღერალს წაადგეს, მაგრამ მწერლის შემთხვევაში გამაღიზიანებელია. არ შეიძლება მწერალი გახდეს ტელეარხის სახე.
– რამდენადაც ვიცი, ამ დღეებში თქვენი ახალი წიგნი გამოდის.
– ახალი არ არის. ესაა მცირე რომანი “ცოფი,” რომელსაც ბაკურ სულაკაური გამოსცემს “ყველა დროის საუკეთესო ქართული მცირე რომანის” სერიით. სულ ეს სერია 18 ტომად არის ჩაფიქრებული, ხუთი უკვე გამოიცა. “ცოფი” პირველად 1989 წელს გამოქვეყნდა “მნათობში”. მერე “მერანმა” გამოსცა 1996-ში. უკვე ის პერიოდი იყო, წიგნებისთვის რომ აღარავის ეცალა და მცირე ტირაჟით, 200 ეგზემპლარი გამოვიდა. ახლაც, პირველ ჯერზე 250 ცალი გამოდის, ვნახოთ, როგორ მიიღებს მკითხველი.
© “წიგნები _ 24 საათი” -
თამაზ ვასაძე
ლიტერატურა, რომელიც ცხოვრებასავით რთულია
(ინტერვიუ თამაზ ვასაძესთან)
ესაუბრა ნინო დეკანოიძე– ახალი წიგნი, თანაც ჩინებულად გამოცემული თანამედროვე კულტურული ცხოვრების მოვლენად უნდა იქცეს. „ქართული მოთხრობის ანთოლოგია“ XX საუკუნის აღიარებულ პროზაიკოსებს იკრებს. როგორც შემდგენელი და პასუხისმგებელიც ამ საუნჯის ერთად თავმოყრისა, რას ეტყვი „ჩვენი მწერლობის“ მკითხველს. როგორ გაჩნდა იდეა ამ წიგნის არსებობისა?
– რამდენიმე წლის წინათ შევადგინე პროზის ანთოლოგია, რომელიც „დიოგენემ“ გამოსცა. ამ ანთოლოგიის შექმნის იდეა თავის დროზე გია ქარჩხაძეს გავუზიარე და „დიოგენესთან“ მან დამაკავშირა. შემდეგ მე და გიამ ჩავთვალეთ, რომ შეიძლება უფრო ფუნდამენტური, უფრო სრული ანთოლოგიის შედგენა და გამოცემა. გია ქარჩხაძემ კარგად იცის ლიტერატურის ფასი, ამიტომ მასთან თანამშრომლობა ჩემთვის ძალიან სასიამოვნოა. საერთოდ, საგამომცემლო საქმეს სწორედ ასეთი კულტურული ადამიანები უნდა ჰკიდებდნენ ხელს.
– როგორ შედგა არჩევანი? ხანგრძლივი ფიქრის შედეგად თუ ერთბაშად გადაწყდა ნაწარმოებთა თავმოყრა. ალბათ, ვერ უგულებელყოფ, რომ მკითხველმა ამ წიგნში მოისაკლისოს თავისი მწერალი, გულს დააკლდეს თავისი მოთხრობა.
– ამ ტიპის წიგნზე ბევრი მაქვს ნაფიქრი და შედგენის პროცესი ხანგრძლივი არ ყოფილა, მხოლოდ ზოგიერთი მომენტის დაზუსტება იყო საჭირო. აქ მინდა ვთქვა, რას ნიშნავს ჩემთვის ანთოლოგია და რატომ მიზიდავს ამგვარი გამოცემები. მიმაჩნია, რომ ანთოლოგიური პრინციპი შეესატყვისება თვით მწერლის ღრმა მოთხოვნილებას,
შექმნას სრულყოფილებას მიახლოებული ნაწარმოები. ჩვენთვისაც ხომ ყველაზე საინტერესო ასეთი ნაწარმოებებია, საბოლოო ანგარიშით, ისინი ამართლებენ ლიტერატურის არსებობას. რომელიმე პერიოდში, ეპოქაში შექმნილი გამძლე ფასეულობების ერთად თავმოყრა ამ დროის ლიტერატურის ბუნებაში ჩაწვდომის, მისი არსის გააზრების
თავისებური საშუალებაა. რაც შეეხება იმას, რომ მკითხველი ვერ იპოვის ანთოლოგიაში ყველაფერს, რასაც მოელის, ეს, მე მგონია, ბუნებრივია და საგანგაშო არ არის.
– ლიტერატურის ისტორიაში არცთუ ცოტა შემთხვევაა, ავტორს თავის რჩეულ ნაწარმოებად ერთი მიუჩნევია, მაგრამ ამ ეპითეტით შემორჩენილა სულ სხვა მისი ქმნილება.
– რასაც ამბობ, მართალია, თუმცა ჩვენ ხშირად არ ვიცით, თავის რომელ ნაწარმოებს მიიჩნევს მწერალი საუკეთესოდ და კიდეც რომ ვიცოდეთ, ეს ამ შემთხვევაში გადამწყვეტი კრიტერიუმი ვერ იქნება. ანთოლოგიის შედგენისას ვითვალისწინებდი კრიტიკაში გამოკვეთილ აზრს მწერლის და მისი შემოქმედების შესახებ, თუმცა მას, რა თქმა უნდა, მექანიკურად არ ვეთანხმებოდი. ამავე დროს ჩემი მიზანი არ ყოფილა მკითხველის გაოგნება რაღაც არგაგონილით და არნახულით. მაგრამ სიახლეები წიგნში, ალბათ, არის, განსაკუთრებით დღევანდელი ახალგაზრდა მკითხველისთვის. მაგალითად, თავის დროზე გახმაურებული, აჟიოტაჟის გამომწვევი იყო მერაბ აბაშიძის, გიორგი ბაქანიძის, ჯემალ თოფურიძის მოთხრობები – ადრე საზოგადოებას ლიტერატურის მიმართ უფრო ძლიერი ინტერესი ჰქონდა. ახლა რომ გადავიკითხე ეს მოთხრობები, აღმოჩნდა, რომ მათ ღირებულება არ მოკლებიათ, შეიძლება აქტუალობა შეემატათ კიდეც.
– ცოტა არ იყოს რისკის გაწევაა შემდგენელის მხრიდან, როცა აღიარებული მწერლის აღიარებული ნაწარმოების მაგივრად მკითხველს ნაკლებად ცნობილს შესთავაზებ.
– კლასიკოსად აღიარებული მწერალი ზარალდება, როცა მის შემოქმედებაზე სტერეოტიპული წარმოდგენა მკვიდრდება. შეიძლება ამგვარი სტერეოტიპის მიღმა ძალიან მნიშვნელოვანი ღირებულებები დარჩეს. ამიტომ ვამჯობინე ზოგიერთი ცნობილი მწერლის ჩრდილში აღმოჩენილი ნაწარმოები შემეთავაზებინა მკითხველისთვის. ვთქვათ, ნიკო ლორთქიფანიძის ცნობილ, ქრესტომათიულ ნაწარმოებს ვარჩიე „საბა“, ნაკლებად დაფასებული, მაგრამ, ჩემი აზრით, ბრწყინვალე მოთხრობა. ასევე ნაკლებად პოპულარულია დავით კლდიაშვილის გამორჩეულად ღრმა მოთხრობა „მიქელა“, რომელიც ანთოლოგიაშია წარმოდგენილი. ზოგჯერ ესა თუ ის ნაწარმოები, კლასიკურად მიჩნეული, „ცვდება“. ასე მოუვიდა, მაგალითად, „სოლომან მორბელაძეს“…
– გაცვდაო… რას გულისხმობ, უფრო ზუსტად განმარტე.
– ამ მოთხრობის ღირებულებას კი არ უარვყოფ, უბრალოდ, ზედმეტად შევეჩვიეთ, ავტომატიზებულად აღვიქვამთ. ამიტომ ხდება საჭირო სხვა ნაწარმოების წინ წამოწევა, რომელიც შეუჩვეველი რაკურსით ავლენს მწერლის შესაძლებლობებს.
– უნდა ვიფიქროთ, რომ ანთოლოგია მაინც სუბიექტურია.
– დიახ, თუმცა ვცდილობდი მაქსიმალურად ობიექტური ვყოფილიყავი, ჩემი სუბიექტურობა ობიექტურობის „გამტარად“ მექცია. ლიტერატურის შეფასების ობიექტურობა სუბიექტური საწყისის ჩახშობით ვერ მიიღწევა, ის მხოლოდ სუბიექტის მედიუმობით შეიძლება იყოს მიღწეული. არსებობს შეფასების საკმაოდ მყარი და სანდო კრიტერიუმები, მაგრამ ეს კრიტერიუმები მხოლოდ შემფასებლის სუბიექტურ ცნობიერებაში ცოცხლდებიან, აქ იძენენ ქმედითობას.
– ანთოლოგიებს, როგორც წესი, წინათ ავტორთა ჯგუფი ადგენდა ხოლმე. როგორ ფიქრობ, პასუხისმგებლობის განაწილება აზარალებდა საქმეს თუ პირიქით, სძენდა ავტორიტეტს.
– ადრე, საბჭოთა დროს, ანთოლოგიები სახელმწიფოს მიერ იყო ნაკურთხი, სახელმწიფოს პოზიციას გამოხატავდა. ამიტომ ანთოლოგიის შედგენას ერთ ადამიანს არ ანდობდნენ. ახლა სხვა დროა, არც ერთი ანთოლოგია „კანონიკური“ არ შეიძლება იყოს. სხვა სხვანაირ ანთოლოგიას შეადგენს. საზოგადოებას არჩევანი მუდამ ექნება. ესეც არის იმის ერთ-ერთი გამოხატულება, რომ ნელ-ნელა დემოკრატიული ცხოვრების წესს ვეჩვევით.
– ანთოლოგიის შედგენისას რაიმე კანონზომიერებას ექვემდებარებოდი? გვერდიგვერდ დაბეჭდილ მწერლებს იდეური და სულიერი ნათესაობა უნდა აკავშირებდეთ.
– ვცდილობდი მოთხრობების თანმიმდევრობა, განლაგება, ქრონოლოგიური რიგის გათვალისწინებით, გარკვეული აზრის შემცველი ყოფილიყო, წიგნს ჰქონოდა ეპოქის ერთგვარი მხატვრული მატიანის თვისება, მასში წარმოჩენილიყო ქართული ცნობიერების, საზოგადოების, მორალის ხედი, მისი დროში ერთმანეთის მონაცვლე შრეებით. წიგნში მწერლები და მათი ნაწარმოებები ერთმანეთს „ემეზობლებიან“ თემატური, კონცეპტუალური ან ესთეტიკური ნიშნით. ვთქვათ, გვერდიგვერდაა დაბეჭდილი ლეო ქიაჩელის და გრიგოლ რობაქიძის მოთხრობები, რომლებსაც აახლოებს ინტერესი არქაული კულტურის მიმართ, ნეორომანტიკული პათოსი. კონსტანტინე გამსახურდიას, დემნა შენგელაიას, ბასილ მელიქიშვილის მოთხრობებში, რომლებიც ასევე გვერდიგვერდაა წარმოდგენილი, ჩანს ბოლშევიკური რეჟიმის პირისპირ აღმოჩენილი ადამიანის ბედი… მოგვიანებით ლიტერატურაში ძლიერდება სწრაფვა პიროვნების ინტიმური, სოციალური სფეროს მიღმა განფენილი სამყაროს წვდომისკენ და ამის მანიშნებელია ოთარ ჩხეიძის, არჩილ სულაკაურის, გურამ რჩეულიშვილის მოთხრობები. გურამ გეგეშიძე ისტორიულ მოთხრობაში „ჟამი“ ეძებს იმის ფესვებს, რაც მეოცე საუკუნეში დაგვემართა და ამიტომ მოთხრობა წინ უსწრებს ნაწარმოებებს, რომლებშიც გახსნილია „ჰომო სოვეტიკუსის“ ბუნება და ასე შემდეგ.
– ანთოლოგიაში ძირითადად ქართული თემატიკაა, თუ არ გამოვყოფთ „პროხორისა“ და „მტარვალს“, სადაც იხატება საბჭოთა რუსი, ძალიან უბედური, პირქუში ყოფის ბინადარი.
– ამ მოთხრობებში უფრო მეტად აქცენტირებულია არა იმდენად პერსონაჟთა ეროვნული კუთვნილება, არამედ პიროვნების საბჭოური არსი და ეს ავტორების აზროვნების სიფაქიზეზე მეტყველებს. „პროხორის“ და „მტარვალის“ პერსონაჟები ტიპიური საბჭოელის ზუსტად გააზრებული და შთამბეჭდავი სახეებია. გასაგებია, რომ ეს ნაწარმოებები მხოლოდ საბჭოთა პერიოდის მიწურულში გამოქვეყნდა. ჩვენი ლიტერატურის მაღალი დონის მოწმობაა ის, რომ ქართველი მწერლები ახერხებენ ღრმად ჩაწვდნენ ჩვენგან ბევრი რამით ძალიან განსხვავებულს, „სხვას“, „უცხოს“.
– რა დასანანი და ტრაგიკულია, ბედისწერაცაა ალბათ, თითო-ოროლა მოთხრობით ან ლექსით ლიტერატურის ისტორიაში შემორჩენა. რა არის ხოლმე ამის მიზეზი (აქ არ ვგულისხმობ ძველ ტექსტებს), რას დაარქმევდი ამას, ნიჭის გამოლევას?
– ეს მართლაც ძალიან დასანანია, ბოლომდე გამოუმჟღავნებელ, დაუხარჯავ ნიჭზე უფრო დასანანი შეიძლება არაფერი არ იყოს ამქვეყნად. იმის მიზეზი, რომ მწერალი სრულად ვერ ახდენს თავის შესაძლებლობათა რეალიზებას, ზოგჯერ შეიძლება იყოს მისი განსაკუთრებული მომთხოვნელობა საკუთარი თავის მიმართ, რომელიც უფლებას
არ აძლევს, „ჩვეულებრივი“ ნაწარმოებებით დაკმაყოფილდეს და მხოლოდ უმაღლესი რანგის ნაწარმოებების შექმნა სურს; მიზეზი შეიძლება იყოს მწერლის ბედი, ხასიათის თვისებები, ანდა დროსთან, ეპოქასთან მისი შინაგანი შეუთავსებლობა… მაგრამ ლიტერატურის, კულტურის ისტორია უფრო სამართლიანია, ვიდრე ცხოვრება, ის ნამდვილ
ღირებულებებს არ კარგავს, იმის განურჩევლად, მათ შემქმნელს უფრო მეტის შექმნაც შეეძლო თუ არა.
– რა მიგაჩნია ლიტერატურული ნაწარმოების შეფასების ძირითად საზომად?
– ჩემთვის არ არის საინტერესო და სრულფასოვანი ლიტერატურა, რომელიც არ ცდილობს ცხოვრების, სამყაროს სირთულე, სიმკაცრე და წინააღმდეგობრიობა რამდენადმე მაინც გამოხატოს. თუ ის, რასაც მწერალი გვიჩვენებს, შეუდარებლად უფრო მარტივი და უმნიშვნელოა, ვიდრე ის, რასაც ჩვენ ცხოვრებაში ვეხებით, უნდა დავასკვნათ, რომ ღირებულ ლიტერატურასთან არა გვაქვს საქმე. ლიტერატურული ნაწარმოების ღირსების მთავარ საზომად მივიჩნევ იმას, არის თუ არა მასში გამოვლენილი, მხატვრულად ხორცშესხმული სიმართლე, რომელსაც ამ ნაწარმოების გარეშე ასე ვერ დავინახავდი და ჩავწვდებოდი. მე მგონია, რომ შემოქმედებითი ნიჭი სწორედ სიმართლის, ჭეშმარიტების აღმოჩენის, წვდომის და მძაფრად გამოხატვის ძალაა. ნიჭი გარდაუვალად დაკავშირებულია ჭეშმარიტებასთან.© ”ჩვენი მწერლობა”
-
ირაკლი სამსონაძე
ჭეშმარიტი ლიტერატურა შინ არის შეკეტილი
ესაუბრა ნანა კობაიძე
“მე დავიბადე და გავიზარდე კომუნისტური იდეოლოგიის ხრწნის პერიოდში. ახლა მე ყოფილების საზოგადოების ღირსეული წევრი ვარ და ვცხოვრობ იმ იდეოლოგიის ბურუსში, რომელმაც კომუნისტური იდეოლოგია მსოფლიო მასშტაბით დაამარცხა. იქაც უცხოობას ვგრძნობდი, აქაც უცხო ვარ, რადგან ჩემი იდეოლოგია, ეტყობა, ერთი კაცის იდეოლოგიაა, რომელსაც მხოლოდ სიყვარულმა შეიძლება უკარნახოს სხვასთან გაერთიანება” – ამბობს ირაკლი სამსონაძის გმირი რომანში “ყურთბალიში”. მწერლისა და დრამატურგის ეს ძალზედ საინტერესო ნაწარმოები ახლახან გამოსცა გამომცემლობა “არეტემ” და მის წაკითხვას ვურჩევთ ყველას, ვისაც კარგი ლიტერატურა ენატრება.
მიუხედავად იმისა, რომ ჩემს რესპოდენტს პირადად არ ვიცნობდი, ბატონ ირაკლისთან საუბრის შემდეგ ეჭვი არ მეპარება, რომ “ყურთბალიშიდან” მოტანილი სიტყვები მასზეა – ირაკლი სამსონაძეზე და მის მსგავს მწერლებზე, რომელნიც ყოფილების საზოგადოებამ გაინაპირა. ისინი გაურბოდნენ და გაურბიან ხმაურიან თავყრილობებს, ლიტერატურულ “ტუსოვკებს”, არ უყვართ ყურადღების ცენტრში ყოფნა და მიიჩნევენ, რომ ნაღდი ლიტერატურა შინ არის შეკეტილი. ირაკლი სამსონაძეც შინ არის შეკეტილი, გარეუბანში და მკითხველს ძირითადად თავისი შემოქმედებით ესაუბრება. ჩვენი საუბარი ღირებულებების გაუფასურებაზე საუბრით დაიწყო.– ადრე გაცილებით რთული იყო ნაწარმოების გამოქვეყნება. “ცისკარში” ან “მნათობში” რომ დავბეჭდილიყავით, ჩვენზე ბედნიერი კაცი არ იქნებოდა. იმ პერიოდში აზრის ცენზურა კი იყო, მაგრამ გაცილებით ძლიერი მხატვრული ღირებულების ცენზურა გახლდათ – რასაკვირველია, კარგი გაგებით. დღეს ამ ღირებულებათა დევალვაცია მოხდა. წიგნის გამოცემა შეუძლია ყველას, ვისაც არ ეზარება და საშუალება აქვს. ბევრ ფულს რომ გამოუშვებენ და ბონდება, ისეა ლიტერატურა გაბონებული. ჭეშმარიტი ლიტერატურა, ჩემი აზრით, უფრო შინ არის შეკეტილი. ნაღდი მწერლები დღესაც არიან, თუმცა, შეგნებულად თუ შეუგნებლად, ბევრი მათ იგნორირებას ცდილობს. ასეთები ამბობენ, ადრე რომ იყვნენ, ისეთი დიდი მწერლები დღეს ხომ აღარ არიანო. რას ჰქვია არ არიან, შენ თუ არ იცი, არ ნიშნავს, რომ არ არის. სხვა თუ არაფერი, ოთარ ჭილაძე გყავს, ამხელა მწერალი. სხვა საკითხია – მოგწონს თუ არა. განსაკუთრებით დამაფიქრებელია, როცა ასეთი ფრაზები ტელეეკრანიდან ისმის. ახალგაზრდებში ნიჰილიზმს აჩენს, როდესაც აპრიორი გეუბნებიან, რომ დღეს საქართველოში კარგი მწერალი არ გვყავს. დამოკიდებულებამ – ფული მაქვს და წიგნს გამოვცემ – ბევრი რამ გააუფასურა. თუმცა, ამას წინ ვერ დაუდგები და არც უნდა დაუდგე. ეს პროცესი ალბათ ნელ-ნელა დაიხვეწება, მხოლოდ ხელშეწყობაც სჭირდება – გარკვეული კრიტერიუმების განსაზღვრა, კრიტიკული აზრის შექმნა. ჩვენი მამების თაობას გურამ ასათიანი ჰყავდა, ოტია პაჭკორია… განა ახლა არ არიან კარგი კრიტიკოსები? არიან, მაგრამ ან ცოტა ზარმაცობენ, ან იმ ფორმით ვერ ვთავაზობთ მკითხველს მათ აზრს, რომ მნიშვნელოვანი იყოს. კრიტიკული აზრის განვითარება ძალზე მნიშვნელოვანია. ქუჩურად რომ ვთქვათ, რაღაცის “მანდრაჟი” უნდა არსებობდეს – ასე სად არის, კაცო, მე ავდექი, დავწერე, ფული მიდევს ჯიბეში და წიგნი გამოვეცი?! შინაგანი ცენზორი უნდა იყოს ადამიანში.
– ამის საწინააღმდეგოდ ხშირად გამიგია, რას ერჩით, გამოსცეს იმ უნიჭო ფულიანმა რაც უნდა, საბოლოოდ, ამ ყველაფერს ბაზარი დაარეგულირებს და მკითხველი გადაწყვეტს, წაიკითხავს მის უნიჭობას თუ არაო.
– ეს მკითხველს აბნევს, თორემ ბაზარი გადაარჩევს. მეორე მომენტიც არის – ბაზარი საიდან გადაარჩევს, თუ კრიტიკული აზრი არ შექმენი. მე არ ვგულისხმობ ძალდატანებას მკითხველზე, მაგრამ ჯანსაღი აზრი ხომ უნდა არსებობდეს? ადრე ჟურნალი “კრიტიკა” არსებობდა, ურიგო არ იქნება, ვინმემ რომ აღადგინოს, მაგრამ ეს ჟურნალიც რაღაცნაირად ხომ უნდა მიიტანო მკითხველამდე. ჯადოსნური რკალივითაა, სადაც ყველაფერი ერთმანეთზეა გადაჯაჭვული. ალბათ, სახელმწიფომაც უნდა იზრუნოს ამაზე. რაღაც პოლიტიკაა გასატარებელი წიგნთან მიმართებაში. პურზე ნაკლები კი არ არის წიგნი, ყოველ შემთხვევაში, თანაბარი ფასეულობებია. შეიძლება აღარც დაბრუნდეს ის დრო, როდესაც ბევრი ყიდულობდა ეგრეთ წოდებულ “კარიჩნ” წიგნებს – ფერის და სილამაზის გამო. შეიძლება დაბრუნდეს კიდეც, ვერ გეტყვით. პრინციპში, წიგნი რაღაც მნიშვნელოვანთან უნდა იყოს გათანაბრებული, ფასი უნდა ჰქონდეს.
– თქვენც იმ დასკვნამდე მიდიხართ, რომ სახელმწიფო პოლიტიკაა გასატარებელი ამ მიმართულებით?
– რასაკვირველია. სახელმწიფო თუ ხარ, უნდა შეიმუშავო კიდეც გარკვეული პოლიტიკა, რომ შენს თანამედროვე პროზაიკოსს, პოეტს და დრამატურგს საარსებო წყარო ჰქონდეს. საარსებო წყაროს გარეშე არ არსებობს პროფესიონალიზმი, პროფესიონალიზმის გარეშე კი დონე არ გექნება. ამიტომ უნდა დაეხმარო მწერალს, პურის ფული მაინც იშოვოს თავისი შემოქმედებით, ფუფუნებაზე არ არის ლაპარაკი. თუ ჩვენ არ ვიცით, როგორ და რა გზით დავეხმაროთ ხელოვნებას, სხვა ქვეყნების გამოცდილება გავიზიაროთ. პოლონეთში კლასიკოსის, მაგალითად, შექსპირის პიესას რომ დგამენ, საავტორო ჰონორარს ახალგაზრდა პოლონელ დრამატურგებს ურიცხავენ. სხვა ქვეყნებში სხვაგვარი ფორმებია. ვიღაც უნდა დაკავდეს ამით, ალბათ, კულტურის სამინისტრო – მწერალთა კავშირი აღარ არსებობს. სხვათა შორის, იქ უკვე დაიწყო რაღაც პროცესები, მაგალითად, ტენდერი, რომელიც ლიტერატურული პერიოდიკის განვითარებისთვის გამოცხადდა. ალმანახ “დრამატურგიის” პროექტი მივიტანე და ჩემდა გასაკვირად, გაიმარჯვა.
– რა ალმანახზეა საუბარი?
– ეს არის ალმანახი, რომელიც საბჭოთა პერიოდის ბოლო წლებში გამოდიოდა ბადრი ჭოხონელიძის რედაქტორობით. მაშინ მე მისი მოადგილე ვიყავი. ბადრის გარდაცვალების შემდეგ ერთი ნომერი გამოვუშვით და უსახსრობის გამო გავჩერდით. სხვათა შორის, მისი აღდგენა ძალზე მნიშვნელოვანია, თუ გავითვალისწინებთ, რომ დრამატურგის კავშირი თეატრთან, ფაქტობრივად, გაწყვეტილია. დღეს ყველაფერი პირადი ნაცნობობის დონეზე წყდება – ვიღაცა ვიღაცას იცნობს, მიუტანს პიესას და ისიც დადგამს – სოფლის კლუბივითაა. ადრე კულტურის სამინისტროში არსებობდა სარეპერტუარო კოლეგია, რომელიც უშუალოდ აკავშირებდა დრამატურგსა და რეჟისორს.
– როგორ?
– როგორ და, ამ კოლეგიაში მუშაობდა ვაჟა ბრეგაძე, რომელიც ძალიან კარგად იცნობდა თეატრსაც და ლიტერატურასაც. წაიკითხავდა პიესას და უკვე იცოდა, რომელი რეჟისორისთცის შეეთავაზებინა. როგორც წესი, “არტყამდა” ხოლმე და საინტერესო რაღაცეებიც ხდებოდა იმ დროს. ასე თუ ისე საინტერესო მაინც.
– ყოველ შემთხვევაში, იმ პერიოდში ქართველ დრამატურგებს უფრო მეტად დგამდნენ, ვიდრე დღეს.
– ვერ დაგეთანხმები, ლაშა ბუღაძე ხომ იდგმება?
– ძირითადად ლაშა. სხვები?
– პრინციპში მართალი ხარ, მაგრამ მაშინ უფრო მეტი მოთხოვნაც იყო ქართულ პიესებზე. ზემოთქმულს დავუბრუნდები: სარეპერტუარო კოლეგია მერე რატომღაც დახურეს. თეატრისა და დრამატურგის მაკავშირებლის ფუნქცია ამ ალმანახმა აიღო. განახლებული “დრამატურგიის” მთავარ მიზნად სწორედ ამ გაწყვეტილი კავშირის აღდგენა მიგვაჩნია.
– როგორ აპირებთ ამ ჩანაფიქრის განხორციელებას?
– ვინაიდან ალმანახი კულტურის სამინისტრომ დააფინანსა,
გადავწყვიტეთ მათთან ჟურნალის იმდენი ეგზემპლარი მივიტანოთ, რამდენი თეატრიცაა საქართველოში – რომ თითოეულ თეატრამდე მივიდეს თანამედროვე ქართული პიესა. ამ საკითხს მომავალშიც თუ მიაქცევენ ყურადღებას, კარგი იქნება. ეს ქართულ დრამატურგიასაც წაადგება და თეატრსაც.
– რაც შეეხება ქართულ დრამატურგიას. ბატონმა რობერტ სტურუამ ჩვენთან საუბარში ბრძანა, რომ საქართველოში, ისევე, როგორც მსოფლიოში, დრამატურგია კრიზისს განიცდის. ნაკლებად არიან საინტერესო ავტორები. თქვენ როგორ ფიქრობთ?
– უაღრესად დიდ პატივს ვცემ რობერტ სტურუას. იმ ადამიანად მივიჩნევ, ვინც ჩემზე, როგორც პიროვნებამ და შემოქმედმა, დიდი გავლენა მოახდინა, მაგრამ ნამდვილად არ მგონია, საქართველოში არ იყვნენ კარგი დრამატურგები. პირიქით, ვფიქრობ, ძალიან საინტერესო თანამედროვე დრამატურგია გვაქვს. ალმანახ “დრამატურგიის” ამ ნომერში, მაგალითად, მანანა დოიაშვილის შესანიშნავი პიესა იბეჭდება. ისეთი ტემპერატურითაა დაწერილი, შეუძლებელია არ დაგაინტერესოს. მკითხველს ვთავაზობთ თამაზ ჭილაძის ბოლო, ძალზე საინტერესო და ორიგინალურ პიესას, ლაშა ბუღაძის პიესას და ნუგზარ შატაიძის რადიოპიესას. გარდა ამისა, შადიმანი გყავს შამანაძე, ადამიანი, რომელიც დაბადებით არის ჩამოსხმული დრამატურგი. მე რომ მკითხოს კაცმა, მისი პიესა – “ერთხელ მხოლოდ, ისიც ძილში”, ევროპული დონის არც ერთ ნაწარმოებს არ ჩამოუვარდება. ასე რომ, იმის თქმა, რომ ქართული დრამატურგია არ არსებობს, ასე ხელაღებით არშეიძლება.
– არ არსებობსო, არ უთქვამს. ითქვა, რომ ნაკლებად არის საინტერესო ავტორები და პიესები.
– მაინც ვერ დავეთანხმები. არ ვიცი, რა მოსაზრებით ამბობს ამას, მაგრამ ვერ დავეთანხმები, მიუხედავად ჩემი ღრმა პატივისცემისა.
– ქართველი გამომცემლები ნაკლებად ინტერესდებიან დრამატურგიით. როგორ ფიქრობთ, რა არის მიზეზი, კომერციულად არამომგებიანია, მკითხველის მოთხოვნილება არ არის ამაზე თუ რა მიზეზია?
– სხვათა შორის, საბჭოთა პერიოდშიც იყო ეს პრობლემა. თავის დროზე ალმანახ “დრამატურგიის” გამოცემას თამაზ ჭილაძის დიდი ძალისხმევა და ბრძოლა დასჭირდა. რატომ ხდებოდა და ხდება ასე, არ ვიცი, ვერ ამიხსნია. შეიძლება იმიტომ, რომ ვითომ საკითხავად ძნელია, მაგრამ დრამატურგიას თავისი მკითხველი მაინც ჰყავს. თუმცა, ბევრი არა. დრამატურგიას სხვაგვარი წაკითხვა სჭირდება, განსხვავებული ხედვა – პიესა ხომ სცენიურ სივრცეში უნდა გაიაზრო, ეს კი ყველას არ შეუძლია. ლევ ტოლსტოი შექსპირს ვერ უგებდა. არადა, ორივე ამხელა გენიოსი იყო. უბრალოდ, ტოლსტოი რეალისტი მწერალი გახლდათ და ვერ მიიღო შექსპირი. დრამატურგიას თავისი მკითხველი უნდა ჰყავდეს და ალბათ ჰყავს კიდეც.
– როგორ განიხილავთ დრამატურგიას, როგორც ლიტერატურის ჟანრს, თუ “მასალას”, რომელსაც რეჟისორი საკუთარი სურვილის მიხედვით ჭრის და კერავს?
– ძალიან საინტერესო კითხვაა, ძალზე პრობლემური და აქტუალური ჩვენი დღევანდელობისთვის. ჩემი ღრმა რწმენით, პიესა უპირველესად ლიტერატურაა და თუ თეატრი ინტერესდება პიესით, პირველ რიგში, სიტყვით უნდა ინტერესდებოდეს, სიტყვა კი იგივე ლიტერატურაა. ბედნიერი დამთხვევა ხდება მაშინ, როდესაც პირველსათავედ სწორედაც რომ ლიტერატურას იღებენ და არა სიუჟეტს. რეჟისორმა შეიძლება რაღაც შეცვალოს შენს ტექსტში, მისი შეკვეცაც შეიძლება – ბოლოსდაბოლოს, შექსპირს კვეცენ, დრამატურგი ამას გაგებით უნდა მოეკიდოს. მთავარია რეჟისორმა სპექტაკლი ლიტერატურით დაიწყოს. ჩემი აზრით, ასეთი ნამუშევარი ყოველთვის წარმატებულია. დღეს ასეთი რამ თითქმის არ ხდება. ძირითადად რეჟისორები პიესის უცნაურ ინტერპრეტაციებს გვთავაზობენ, მოკლედ, ფოკუსების კეთებით არიან დაკავებული, საბოლოოდ კი მაყურებელი ზარალდება. ამასწინათ ერთ-ერთ თეატრში ვიყავი. მესიამოვნა, მაყურებლით სავსე დარბაზი რომ დამხვდა. ძირითადად ახალგაზრდები იყვნენ, მაგრამ დაიწყო სპექტაკლი და პირდაპირ შემზარა მათმა რეაქციებმა. გავოგნდი, სადამდე დავცემულვართ. ჩემს ახალგაზრდობაში ასეთ რამეზე არ გავიცინებდით. ვიგრძენი, როგორ ფუჭდებოდა მსახიობიც და მაყურებელიც. მაყურებელს გაზრდა სჭირდება. თუ კარგი პიესა არ შესთავაზე, უკან-უკან წავა და სოფლის კლუბის დონეზე დავა. ყველაფერი გადავა ჯღანავზე, როგორც შადიმან შამანაძე ამბობს. არადა, თეატრი ჯღანავი არ არის, დიდი ხელოვნებაა.
– ისევ ლიტერატურას დავუბრუნდეთ. იმ პერიოდთან შედარებით, როდესაც ქვემეხები ისროდნენ, ლიტერატურული პროცესები საგრძნობლად გამოცოცხლდა. მეორე საკითხია, რამდენად ღირებულია ის, რაც დღეს იქმნება. თქვენი აზრი ამის შესახებ.
– იმის არდანახვა ნამდვილად არ შეიძლება, რომ თაობა მოვიდა. შეიძლება ბევრი რამ მომწონდეს ან – არა, ეს ჩემი გემოვნების და ესთეტური მრწამსის საკითხია, მაგრამ როგორც ასეთი, თაობა მოსულია. ეს უკვე თავისთავად საინტერესო მოვლენაა. ახალგაზრდები არიან, ძალაც ერჩით და მუშაობენ. ერთი კი არის, რომ როდესაც მე ვიყავი ახალგაზრდა, როგორც ამ გადასახედიდან მეჩვენება, ბევრ რამეს ვუშვებდი ხელიდან.
– რას გულისხმობთ?
– რამდენი რამე მაქვს დაწერილი, მაგრამ ჩემთვის, ვლაპარაკობ იმაზე, რაც უკვე იბეჭდება. თუმცა, გარკვეული თვალსაზრისით ესეც ნორმალურია. ავტორი წიგნიდან წიგნამდე იზრდება და ბოლოს იმ დასკვნამდე მიდის, რომ ბევრს აგროვებს, აგროვებს, აგროვებს და მერე ამ ნაგროვებიდან ცოტას ბეჭდავს.
– თქვენ ფიქრობთ, რომ ახალ თაობას ეს მომენტი არა აქვს?
– როგორ არა აქვს, მაგრამ, იმის თქმა მინდოდა, ამ თაობაში შეიძლება წყალიც ერიოს და ამაში გასაკვირიც არაფერია. იგივე პროცესები ჩემს დროსაც ხდებოდა. თუმცა, არიან კარგი ავტორები, ყოველ შემთხვევაში, რამდენიმე, რომელნიც პირადად მე სამომავლოდ საინტერესო ავტორებად მესახება.
– სხვათა შორის, დღეს ახალგაზრდა მკითხველი ძირითადად ახალი თაობის მწერლებს კითხულობს. ხომ არ დაიჩაგრნენ ძველი თაობის მწერლები?
– ყველას თავისი ადგილი აქვს. ჩვენ იმხელა ლიტერატურა გვაქვს, არა მგონია თვალთახედვა ასე შეგვივიწროვდეს. თუმცა, თუ ასეთი ტენდენცია არსებობს, ბევრი რამ ჩვენი ბრალიც არის. მე სადღაც შუაში ვარ, ძველ და ახალ თაობას შორის, მაგრამ ჩემს თავს უფრო ძველებთან მოვიაზრებ. მათ საზოგადოებაში გავიზარდე და ბევრი რამ, მაგალითად, “პიარი”, რაც ორგანულია იმ საზოგადოებისთვის, სადაც ვაპირებთ ცხოვრებას, თეორიულად მესმის, მაგრამ ჩემი ბუნება ამას არ იღებს. არ მაქვს მიდრეკილება ხმაურიანი პრეზენტაციების, ვინმესთვის საკუთარი თავის შეთავაზებისკენ. ეს ახალგაზრდებისთვის უფრო იოლია. თამაზ ბაძაღუა, შადიმან შამანაძე და მე ბავშვობიდან ვმეგობრობთ. ხშირად დავდიოდით დრამატურგთა სემინარებზე ბიჭვინთაში, სადაც თამაზ ჭილაძე, ნუგზარ შატაიძე და სხვა საინტერესო დრამატურგები იკრიბებოდნენ. ჩვენი სიტყვა არავის გაუგია. ვისხედით და უფროსებს ვუსმენდით. მეტი მოკრძალება გვქონდა – ასეთი იყო მაშინდელი დროის ხასიათი. ის ჯობდა თუ ეს, არ ვიცი, უბრალოდ, ჩვენ ასეთები ვიყავით და არც არის გასაკვირი, რომ დღევანდელ დროში ცოტა გვეხამუშებოდეს და გვიჭირდეს თავის შეთავაზება, ან ცოტა გვღლიდეს. აქეთ კიდევ არავის სცალია შენთვის. ახალგარდებმა ამ ყველაფერს უკეთ აუღეს ალღო და ღმერთმა გაუმარჯოთ. ისინი თავისი არსებობის დასამკვიდრებლად იბრძვიან – ამაში არაფერია არანორმალური და გაუგებარი. რამდენად ფასეული და ღირებული იქნება მათი შემოქმედება, ამას უკვე დრო გვიჩვენებს. ეგ ისეთი რამეა, ვერანაირი “პიარი” ვერ გიშველის. ხანდახან შეიძლება მკითხველმაც კი ვერ გიშველოს.© “წიგნები – 24 საათი”