• ახალი ამბები

    ახალი ამბები – 2008 – მარტი

    ფრანც კაფკას ფოტო-დღიური

    ჩეხმა ფოტოგრაფმა, იან ინდრამ, ფრანც კაფკას დღიურებისა და წიგნების მიხედვით ფოტოსერია შეადგინა. ფოტოები მკითხველებს იმ ადგილების წარმოდგენაში დაეხმარება, რომლებიც ”ციხესიმაგრეში, ”პროცესსა” თუ ”ამერიკაშია” აღწერილი. იან ინდრა 5 წლის განმავლობაში აგროვებდა საჭირო მასალებს, და მთელი ამ დროის მანძილზე მან ჩეხეთის, იტალიის, გერმანიის, უნგრეთის, ავსტიირსა და შვეიცარიის არაერთი ქალაქი თუ პატარა დასახლება შემოიარა. ფოტოგრაფმა ფირზე აღბეჭდა თითქმის ყველა ადგილი, სადაც კი მწერალი ოდესმე ყოფილა. მიუხედავად იმისა, რომ ფოტოების საკმაოდ დიდი რაოდენობა დაგროვდა, ლიტერატორი იოზეფ ჩერმაკი, რომელიც იანს მუშაობაში ეხმარებოდა, აღნიშნავს, რომ კაფკას მაინცდამაინც არ უყვარდა მოგზაურობა და მისი ყველა გადაადგილება დანიშნულების ადგილზე მისვლის აუცილებლობით იყო გამოწვეული. ფოტოების გამოფენა ბრიუსელში გაიხსნა, სახელწოდებით ”ფრანც კ.-ს მოგზაურობა,” მარტისთვის იგი შტუტგარტში გადაინაცვლებს, ზაფხულში კი ”ფრანც კ.-ს მოგზაურობა” ჩეხეთის ქალაქ ლიბერეცსაც ეწვევა.

    “ჩინეთის დიდი ენციკლოპედიის” ასტომეული

    ჩინეთში “ჩინეთის დიდი ენციკლოპედიის” ასტომეულის პირველი ნაწილი გამოიცა. ენციკლოპედიაზე მუშაობა 1992 წელს დაიწყო, და დღეისთვის უკვე 49 ტომია მზად. ენციკლოპედია 20 ათასზე მეტი უძველესი წიგნის, თქმულებისა და ნაწარმობის საფუძველზე შეიქმნა, მათში აღწერილია ჩინური ცივილიზაციის ყველა ასპექტი – უძველესი ხანიდან, მეოცე საუკუნის დასაწყისამდე. ენციკლოპედია მოიცავს პერიოდს ჩინური ნაციის, როგორც ცალკე ერთეულის ჩამოყალიბებიდან (ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 221 წელი) სინხაის რევოლუციამდე, რომელიც 1911 წელს მოხდა და ქვეყანაში მმართველობის რესპუბლიკური ფორმა დაამყარა. ძველი და შუა საუკუნეების დროინდელი ნაწარმოებების ავტორების გვერდით ენციკლოპედიაში შესულია თანამედროვე მეცნიერების არაერთი სტატია და კვლევა. ჩინეთის მთავრობამ ასტომეულის გამოსაცემად 55 მილიონი ამერიკული დოლარი გამოყო. დანარჩენი 51 ტომის გამოცემა 2010 წლისთვისაა დაგეგმილი. აქამდე კი მსგავსი ტიპის ენციკლოპედიები მხოლოდ 10-15 ტომეულს მოიცავდა.

    პორნოგრაფიული ლიტერატურა – კემბრიჯის უნივერსიტეტის საიდუმლო

    კემბრიჯის უნვერსიტეტის ბიბლიოთეკის ხელმძღვანელობამ დაადასტურა გავრცელებული ლეგენდა იმის შესახებ, რომ მათ საცავში ეროტიკული და პორნოგრაფიული ლიტერატურის კოლექცია ინახება. აქამდე კი ამ კოლექციის არსებობა კემბრიჯის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი საიდუმლო იყო. უნივერსიტეტის ბიბლიოთეკის 17 სართულიან შენობაში 200 ათასამდე ილუსტრირებული წიგნი ინახება, რომლებიც სექსისა და სიყვარულის ხელოვნებას ეძღვნება. მათს შორისაა ვიქტორიანული ეპოქის ეროტიკული ლიტერატურის ნიმუშებიც. საუკუნის მანძილზე ბიბლიოთეკის მონახულების ბედნიერება მოკვდავთა ძალიან მცირე რაოდენობას ჰქონდა – ძირითადად ესენი იყვნენ მეცნიერები და პოლიტიკოსები. სტუდენტებისთვის კი ამ წიგნების წაკითხვა აკრძალულია. უნივერსიტეტის ბიბლიოთეკის ერთ-ერთმა ხელმძღვანელმა, ვანესა ლეისიმ, განაცხადა, რომ კოლექცია მუდმივად ახლდება თანამედროვე ეროტიკული და პორნოგრაფიული ლიტერატურით, და ეს წიგნები განსაკუთრებულ მნიშვნელობას სამომავლო ისტორიული კვლევებისთვის შეიძენს.

    ფედერალური ბიურო ერნესტ ჰემინგუეის კვალზე

    ნობელის პრემიის ლაურეატის, ერნესტ ჰემინგუეის შესახებ არსებულ მდიდარი ბიბლიოთეკას კიდევ ერთი საინტერესო წიგნი შეემატა. ცოტა ხნის წინ კუბაში გამოიცა მწერლის, ენრიკე სირულესის კვლევა: “ჰემინგუეი – დიდი უცნობი”. წიგნში კუბელი ავტორი იმ პერიოდზე გვიამბობს, როდესაც ჰემინგუეი მეორე მსოფლიო ომის დროს გერმანულ წყალქვეშა ნავებზე დაკვირვებით იყო გატაცებული, რომლებსაც კუბის სამხრეთ სანაპიროებისაკენ ჰქონდათ აღებული კურსი და თავს ესხმოდნენ მოკავშირეების ტრანსპორტებს. საინტერესოა ის ფაქტიც, რომ ამერიკული სპეცსამსახურები ეჭვის თვალით უყურებდნენ მწერალს, რისი მიზეზიც კუბაში ჰემინგუეის 20 წლიანი ცხოვრება გახლდათ, სადაც მან იქაურ მმართველობასთან თანამშრომლობის სურვილიც გამოქვა. უფრო მეტიც – 1941 წელს მწერალს სერიოზული მცდელობა ჰქოდა, ჩამოეყალიბებინა კუბაში ანტიფაშისტური სააგენტო, რის შემდეგაც უკვე ამერიკის ფედერალურმა ბიურომ მკაცრი კონტროლის ქვეშ აიყვანა იგი. ენრიკე სირულესის წიგნიც ნობელიანტი მწერლის ცხოვერების სწორედ ამ პერიოდზე გვიამბობს.

    “წყნარი დონის” ხელნაწერი რუსეთში დაბინავდა

    “წყნარი დონის” (მ. შოლოხოვი) პირველი და მეორე ნაწილის ხელნაწერის ფაქსიმილური გამოცემა 4 თებერვალს რუსეთის სახელმწიფო ბიბლიოთეკას გადაეცა. ხელნაწერის გამოცემაში მონაწილეობა მიიღო შოლოხოვის სახელობის საერთაშორისო კომიტეტმა, გორკის სახელობის მსოფლიო ლიტერატურის ინსტიტუტმა და უკრაინის საპრეზიდენტო ფონდმა. აქამდე “წყნარი დონის” ფაქსიმილური გამოცემა მეცნიერებათა აკადემიის პრეზიდიუმში, ფრანკფურტის, პარიზის, პრაღისა და პეკინის წინგის ბაზრობებზე იყო წარმოდგენილი. ახლა კი რუსეთის სახელმწიფო ბიბლიოთეკა გამართავს ხელნაწერის პრეზენტაციას და აიღებს პასუხისმგებლობას XX საუკუნის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ლიტერატურული ძეგლის შენახვაზე. აღსანიშნავია ისიც, რომ მიხეილ შოლოხოვის რომანს წელს 80 წელი შეუსრულდა,

    დორის ლესინგმა კუთვნილი ჯილდო მიიღო

    30 იანვარს ლონდონში ნობელის პრემიის ლაურეატმა, დორის ლესინგმა, თავისი კუთვნილი ჯილდო მიიღო. მწერალი ჯანმრთელობის გაუარესების გამო ვერ ეწვია შვედეთის აკადემიას დაჯილდოების ცერემონიალზე, ახლა კი 88 წლის ქალბატონი სტაფილოსფერი ხავერდის კაბითა და კაშნეთი საკმაოდ ჯანმრთელად გამოიყურებოდა და ხალისით გამოართვა პრემია შვედეთის ელჩს ბრიტანეთში, შტეფან კარლსონს. ამ უკანასკნელმაც თავის მხრივ კომპლიმენტები არ დაიშურა მოხუცისთვის და მას საპატიო ჯილდოს გვირგვინოსანი უწოდა. ლესინგმა კი სამადლობელ სიტყვას ჩვეული იუმორი გამოურია: “ამის იქით ალბათ აღარაფერია – ახლა მგონი ისღა დამრჩენია, რომის პაპისგან თავზე ხელის გადასმას დაველოდო”. დორის ლესინგი მეთერთმეტე ქალია ნობელის პრემიის ისტორიაში, რომელმაც ეს ჯილდო მიიღო.

    უოლტ უიტმენის ძეგლი მოსკოვში

    ამერიკელი პოეტის, უოლტ უიტმენის ძეგლი რუსეთის დედაქალაქში დადგმება. ძეგლის გახსნა მოსკოვში სექტემბრისთვისაა დაგეგმილი, ინიციატივა კი ვაშინგტონის მერიასა და რუსულ-ამერიკული კულტურული თანამშრომლობის ფონდს ეკუთვნის. სამუშაოების შესრულებისთვის 150 ათასი დოლარია გამოყოფილი. მაისში, პოეტის დაბადების დღეს, ოთხმეტრიანი ქანდაკების ადგილის პრეზენტაცია შედგება ლომონოსოვის სახელმწიფო უნივერსიეტის ბიბლიოთეკის ახალ შენობასთან. ორგანიზატორები აცხადებენ, რომ უიტმენი არა მარტო ამერიკული კულტურისთვის არის განსაკუთრებული ფიგურა, არამედ მნიშვნელოვანია იგი რუსული ლიტერატურისთვისაც თავისი შემოქმედებით გავლენებით რუს პოეტებზე. თუმცა, ისიც აღინიშნა, რომ ძეგლს კულტურულზე მეტად პოლიტიკური დატვირთვა ექნება ორი ქვეყნის ურთიერთობის განვითარებისათვის.

    ორჰან პამუკის სიცოცხლე კვლავ საფრთხეშია

    თურქეთში შეიარაღებული დაჯგუფება დააკავეს, რომელიც ცამეტი ულტრანაციონალისტის მიერ იყო ჩამოყალიბებული და მათ თურქი მწერლის, ნობელის პრემიის ლაურეატის, ორჰან პამუკის ლიკვიდაცია ჰქონდათ დაგეგმილი. საერთაშორისო ბესტსელერების (“მე მქვია წითელი”, “შავი წიგნი”, “თოვლი”, “სტამბული”) ავტორის ფიზიკურ განადგურებას შეიარაღებული ჯგუფი 2009 წლისთვის აპირებდა. ამჟამად ეჭვმიტანილები სამხედრო სამსახურიდან დეზერტირებულ სხვა დამნაშავეებთან ერთად თურქეთის სამართლებრივი ორგანოების მეთვალყურეობის ქვეშ არიან, თუმცა, ქვეყნის გამოხატვის თავისუფლების საინიციატივო ჯგუფის ხელმძღვანელი, სანარ იურდაპტანი აცხადებს, რომ მსგავსი საპროტესტო გაერთიანებები ყოველთვის არსებობდა და იარსებებს თურქეთში, და მწერლის სიცოცხლის უსაფრთხოების გარანტია ვერასდროს ვერ იქნება ქვეყანაში.

    © „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“
  • რეცენზია

    ირმა ტაველიძე, “ავტობიოგრაფია ფრანგულად”

    მაგდა კალანდაძე

    ინტერიერში გაყალბებული ავტობიოგრაფია

    ირმა ტაველიძე, “ავტობიოგრაფია ფრანგულად” (მოთხრობები). თბ. “სიესტა”, 2007.

    დებიუტანტი ავტორები ყოველთვის განსაკუთრებული ყურადღების ცენტრში ექცევიან ხოლმე, რაც სრულებით ბუნებრივია – მაშინ, როცა უკვე ნაცნობი სახელებისაგან სიახლესა და შემოქმედებითი მრავალფეროვნების გამოვლინებას ველოდებით, მით უმეტეს, დიდია ნოვაციის მოლოდინი ლიტერატურულ სივრცეში ჯერ კიდევ უცნობი ავტორისაგან. თუმცა, ამ უკანასკნელ შემთხვევაში, სიახლე ხშირად ავტორის ინდივიდუალურ ხელწერასა და ხმას გულისხმობს, რაც შემდგომ გამოცდილებასთან ერთად ოსტატობაში გადაზრდება ხოლმე, და ლიტერატურული დებიუტებიც ავტორების აღმოჩენის თვალსაზრისით უფრო საინტერესოა, ვიდრე – ტექსტების.
    მიუხედავად იმისა, რომ “ავტობიოგრაფია ფრანულად” ირმა ტაველიძის პირველი წიგნია, ქართველი მკითხველისათვის ეს სახელი უცხო ნამდვილად არ ყოფილა – ირმას მოთხრობები და თარგმანები წლების მანძილზე იბეჭდებოდა სხვადასხვა ლიტერატურულ პერიოდიკაში. თუმცა, ეს წიგნი არ არის სხვადასხვა დროს დაწერილი მოთხრობების ტექნიკური თავმოყრა, როგორც ხშირ შემთხვევაში არა მარტო დებიუტანტ ავტორებთან ხდება ხოლმე. მწერალი სწორედ იმ პერიოდს დაელოდა, როცა ტექსტების არც თუ ისე მცირე რაოდენობიდან მოუწევდა საუკეთესოების არჩევა. კრებულშიც სწორედ ის მოთხრობებია შესული, რომლებიც ირმამ თავისი შემოქმედებიდან ამა თუ იმ განსაკუთრებული ნიშნით გამოარჩია.
    თუ ზემოთ განსხვავებული ესთეტიკისა და ხედვის ავტორის გამოვლენაზე ვსაუბრობდით, “ავტობიოგრაფია ფრანგულად” ის წიგნია, რომელიც საშუალებას გვაძლევს ვიფიქროთ, რომ სწორედ ასეთ შემთხვევასთან გვაქვს საქმე. მწერალი პირდაპირ გვეუბნება, რომ მოთხრობები ავტობიოგრაფიულია, მათი “ფრანგულობა” ამბებისა და დოკუმენტური სინამდვილის ავტორისეულ ინტერპრეტაციაზე, გაყალბებაზე მიუთითებს (შდრ: “ესე ამბავი სპარსული, ქართულად ნათარგმანები” – სადაც რუსთაველი “სპარსულში” არათუ გეოგრაფიას გულისხმობს, არამედ ამბების ზღაპრულობას, უჩვეულობას). ფრანგულის მოშველიება ირმას ტექტსების ტონალობის, აკუსტიკური ფონის შესაქმნელად სჭირდება, მოთხრობების შინაგანი დინამიკისა და მკითხველთან სასაუბრო ენის მოსახელთებლად. თუმცა, დინამიურობა ამ შემთხვევაში მხოლოდ პრობითია, და იმდენად გაჯერებულია მოთხრობები სხვადასხვა ფორმა-შინაარსობრივი ორნამენტებით, რომ ხშირად ნაკლებად გვაძლევს საშუალებას, “ვიმოძრაოთ” ტექსტებში და ნაწარმოებებიც უფრო მხატვრულ ტილოს, სტატიკურ სურათს მოგვაგონებს.
    მიუხედავად იმისა, რომ ირმას ყველა მოთხრობა ერთი დასრულებული ეპიზოდი ან ამბავია, მისი თხრობის სტილი და აქცენტები საფუძველს გვაძლევს ვიფიქროთ, რომ ავტორისთვის არც თუ ისე მნიშვნელოვანია ამ ამბის, მოვლენის განვითარება. მისთვის მთავარია იმპრესიულობა, ის შთაბეჭდილება და ემოცია, რაც მას ჩვეულებრივი ცხოვრებისეული ამბებისგან რჩება, და თხრობის დროსაც სწორედ ამას ანიჭებს უპირატესობას – იოლი შესამჩნევია, რომ სიუჟეტური ხაზის განვითარებაზე მეტად ირმა სახეების შექმნაზე, პერსონაჟების შინაგანი სამყაროს მკითხველამდე მიტანაზე ამახვილებს ყურადღებას, ხოლო ამბები და მოვლენები ამ პორტრეტების დახატვაში კიდევ უფრო ეხმარება. აქ საინტერესოა ერთი დეტალიც – რაკი წიგნს “ავტობიოგრაფია” ჰქვია და მოთხრობებიც ავტობიოგრაფიულია, ძნელი მისახვედრი არ უნდა იყოს, რომ პროტაგონისტი თავად ავტორია, და შექმნილი სახეებიც – უმეტესწილად, ავტოპორტრეტები. ამ შემთხვევაში ირმა-ავტორი ერთგვარ დისტანცირებას ახდენს ირმა-პერსონაჟთან, უფრო მეტიც – თვითირონიისა და ფსევდო-ფრანგულობის შეზავებით აყალბებს სინამდვილეს და მისთვის ირმა-პერსონაჟი უკვე ის მასალა ხდება, რომლისგანაც დაუნდობლად შეიძლება გამოაქანდაკო ფიგურა, ისე, რომ მჭრელი იარაღის არცერთი დარტყმა საკუთარ სხეულზე არ იგრძნო. თუმცა, ხანდახან ავტორი ცდუნებას ვერ უძლებს, ბოლომდე ირმა-პერსონაჟს ანდოს სათქმელი და ხშირად რემარკების სახით ერევა ტექსტებში. ეს ის განსაკუთრებული შემთხვევებია, როცა ავტორი ვერ თმობს საკუთარ “მეს”, უჭირს სინამდვილის ბოლომდე უარყოფა და ამიტომაც ყოველი რემარკა ან საკუთარ თავში დაბრუნებაა (მკითხველისთვის კი, უბრალოდ, თავშესაქცევი და სახალისო ლიტერატურული თამაში), ან კიდევ პირიქით – ხანდახან რემარკად ძირითადი ტექსტი იქცევა ხოლმე და მოთხრობის ქვესათაურებში გამოტანილი “სინამდვილეების” გაბათილებას ემსახურება. ზემოთ არაერთხელ ვახსენე “სიყალბე”, თუმცა, ხაზი მინდა გავუსვა, რომ ეს არამც და არამც არ არის ტექსტების შეფასება – პირიქით, ყოველი მხატვრული სახე თუ ეპიზოდი მაქსიმალური სიზუსტითა და დაწურულობითაა გადმოცემული, ავტორს არც ერთი მცირე დეტალი არ რჩება ყურადღების მიღმა, და ასევე შესანიშნავი უნარი აქვს, სათქმელი ძალიან მარტივი, ყოფითი ელემენტებით გადმოსცეს – რაც ერთგვარი ხიბლია მისი პროზის. ამას თან ერთვის დახვეწილი და გამართული ქართული, რომელიც არა მარტო გრამატიკულად სწორ, სინტაქსურად გამართულ ენას გულისხმობს, არამედ მკითხველთან სასაუბრო ხმას, შინაარსთან შეწყობილ ფორმას. თუმცა, ჯერ-ჯერობით ეს ხმა მხოლოდ სტუდიურ ფოტოებს, ინტერიერში გადაღებულ ფილმებს მოგვაგონებს, რომლებსაც არ გააჩნიათ არავითარი კონტაქტი გარესამყაროსთან, თუმცა კი იმდენად დიდი ოსტატობითა შესრულებული, რომ წინათ თქმულს ნაკლად ვერაფრით ჩაუთვლი. ესეც, ალბათ, ირმას, როგორც მწერლის, ერთი მხარეა, ერთი შემოქმედებითი ეტაპი, რომელიც მწერალმა საკმაოდ მძლავრი დებიუტით, “ავტობიოგრაფია ფარნგულად”, უკან ჩამოიტოვა.

    © „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“
  • ახალი წიგნები

    2008 – მარტი

    ბესო ხვედელიძე, “ესტაფეტა”. მოთხრობები. თბ. “სიესტა” 2007.

    ბესო ხვედელიძე ის ავტორია, რომელიც მკითხველს შემოქმედებითი მრავალფეროვნებით ანებივრებს და მისი ყოველი ახალი გამოჩენა ლიტერატურულ სივრცეში არაფრით ჰგავს წინას. თანაც ამ ყველაფერთან ერთად მწერალი ახერხებს, შეინარჩუნოს ინდივიდუალური ხელწერა, სტილი, რაც გამოარჩევს მას თანამედროვე ავტორთაგან. “ესტაფეტა” მწერლის რიგით მეცხრე წიგნია. მოთხრობების კრებულში განსხვავებული ხასიათის, სტრუქტურისა და ტონალობის ტექსტებია შეტანილი, რომლებიც ბესოს ბოლო პერიოდში დაუგროვდა და რომელთა ნაწილსაც სხვადასხვა ლიტერატურული პერიოდიკიდან თუ გამოცემებიდან უკვე იცნობს მკითხველი.

    ერლომ ახვლედიანი, „ზარმაცი თაგუნას ამბავი“. მოთხრობები. თბ. “link” 2007.

    მოთხრობა, დაწერილი პირველ სიტყვამდე, ზღაპრები, სადაც მატყუარა მელიას, თეთრი ყვავილების და პეპლების, უნიჭო ფეიქრის – ობობას, ზარმაცი თაგუნასა და ცბიერი მასწავლებლის – მელას ამბებია მოყოლილი, ცხოვრებისეული იგავ-არაკები, სიკეთით, სათნოებითა და შემწყნარებლობით გაზავებული ტექსტები – ეს ერლომ ახვლედიანის ახალი კრებულია, რომელიც კიდევ ერთხელ გაახსენებს ქართველ მკითხველს მწერლის სადა და თვითმყოფად პროზას. წიგნს თან ერთვის სახალისო ილუსტრაციები; საინტერესო წინასიტყვაობა და ბიოგრაფია კი მკითხველს ერლომ ახვლედიანის შემოქმედების უკეთ გაცნობასა და აღქმაში დაეხმარება.

    ნათია ნაცვლიშვილი, “პირიქით”. ლექსები. თბ. “სიესტა” 2007.

    დებიუტანტი ავტორები განსაკუთრებული ყურადღების ცენტრში ექცევიან ხოლმე, მათი ტექსტები ახალი ფორმების, სტილისა და ხმის ძიებაა და შესაბამისაად, ყოველგვარი სიახლე მნიშვნელოვანი დაკვირვების, ინტერესის ობიექტს წარმოადგენს. ნათია ნაცვლიშვილის დებიუტი ლიტერატურულ ასპარეზზე საკმაოდ საინტერესო პოეტური კრებულით “პირიქით” შედგა. ავტორმა თავი მოუყარა ლექსებს, რომლებიც აქამდე სხვადასხვა ლიტერატურულ პერიოდიკაში თუ გამოცემებში ქვეყნდებოდა და პოეზიის მოყვარულ მკითხველს ახალი წიგნის სახით კიდევ ერთი საინტერესო საკითხავი შესთავაზა.

    ირაკლი აბაშიძე, “100 ლექსი”. შემდგენელი ირინე აბაშიძე. თბ. “ინტელექტი” 2007.

    პოეტის ახალგაზრდა გულისთვის ცხოვრების სიბრძნემდე დიდი და ხანგრძლივი გზაა გასავლელი. ამ გზაზე რას აღარ გადაეყრება იგი, თუმცა კი, საბოლოოდ ყველაფერს პოეზიად, ლექსად აქცევს, რითმებსა და სტროფებში იხატება მისი ცხოვრება. ირაკლი აბაშიძის “100 ლექსიც” პოეტის ცხოვრების ერთგვარი სარკეა, ამოთქმული თუ გამოუთქმელი, სრული თუ ნახევარლექსები მისი ხმით მეტყველებენ. წიგნს წინასიტყვაობის მაგიერ დართული აქვს ამონარიდები ქართული ენციკლოპედიის მიერ 1999 წელს გამოცემული წიგნიდან “ირაკლი აბაშიძე 90”.

    ირაკლი მახარაძე, რევაზ მახარაძე, “ერთი მუჭა ვესთერნი”. თბ. „არეტე“ 2007.

    თუ კინემატოგრაფია თქვენი საყვარელი სფეროა, განსაკუთრებით კი ამერიკული კინო გიზიდავთ და მისი განვითარების ისტორია, წარსული და აწმყო გაინტერესებთ, მაშინ „ერთი მუჭა ვესტერნის“ ხილვა წიგნის მაღაზიების თაროებზე განსაკუთრებით გაგახარებთ. წიგნის ავტორები ამერიკული კინემატოგრაფის ერთ-ერთ ყველაზე პოპულარულ ჟანრზე, ვესთერნზე გვიამბობენ, კიდევ უფრო ახლოს გვაცნობენ კინომოღვაწეებს, რომლებმაც გადატრიალება მოახდინეს არა მარტო ვესთერნში, არამედ ზოგადად კინემატოგრაფიაში. წიგნს თან ერთვის საინტერესო ილუსტრაციებიც, ასე რომ, ირაკლი და რევაზ მახარაძის მიერ წარმოდგენილი ვესთერნის ისტორია გაცილებით მეტია, ვიდრე ერთი მუჭა.

    ნიკო ხუციშვილი, “იერუსალიმის ჯვრის მონასტრის მიწათმფლობელობა საქართველოში”. თბ. “არტანუჯი” 2007.

    იერუსალიმის ეკლესია-მონასტრებში ქართველების მოღვაწეობის ხანა დაახლოებით თორმეტსაუკუნოვან პერიოდს მოიცავს. XIX საუკუნის დამდეგიდან კი საქართველოს სამეფო-სამთავროების რუსეთთან შეერთებისა და ავტოკეფალიის დაკარგვასთან ერთად ქართული მხარე საბოლოოდ ჩამოშორდა იერუსალიმის მონასტრების უძრავ-მოძრავი ქონების მართვას. ჯვრის მონასტრის მიწათმფლობელობის საკითხების კვლევა 1990 წელს კ. კეკელიძის სახელობის ხელნაწერთა ინსტიტუტმა დაიწყო. ამჯერად მკითხველს შეუძლია გაეცნოს ნიკო ხუციშვილის საინტერესო შრომას მნიშვნელოვანი ქართული საეკლესიო ცენტრის შესახებ, რომელიც გამომცემლობა “არტანუჯის” სერიის, “საქართვლოს ეკლესიის ისტორიის” პირველი წიგნია.

    © „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

  • რეცენზია

    რაინერ მარია რილკე – ღია წერილი ახალგაზრდა პოეტს

    თორნიკე მოდებაძე

    მარტოობის წიგნი

    რაინერ მარია რილკე. ღია წერილი ახალგაზრდა პოეტს. გერმანულიდან თარგმნა და შენიშვნები დაურთო ასმათ ფიცხელაურ-ფარჯიანმა. “აფრის” ბიბლიოთეკა ¹1. თბ. “კავკასიური სახლი”, 2002.

    რაინერ მარია რილკესთვის სიტყვა-ცნება “მარტოობა” თავისებური შინაარსის შემცველია. ერთი რამ ცხადია, მის მიერ სხვადასხვა კონტექსტში გამოყენებული ეს სიტყვა არ ნიშნავს მხოლოდ ფიზიკურ ან სულიერ სიმარტოვეს, ის უფრო მეტაფიზიკური, უნივერსალური, მრავლისმომცველი, იქნებ იდუმალი და ბოლომდე დაუდგენელი მნიშვნელობის მქონეცაა.
    ახალგაზრდა პოეტისადმი მიწერილ წერილებშიც არაერთხელ გაიელვებს ეს სიტყვა და გარემომცველ მნიშვნელობას, როგორც მთრთოლვარე შარავანდედს, ისე გაიყოლიებს. ვფიქრობ, რომ თვითონ რილკეს ესეისტიკაში გამჟღავნებული სტილია კანონზომიერი იდუმალებით მოცული. ეს სტილი ერთგვარ დაუმუშავებელ მასალას ჰგავს, რომლისგანაც, როგორც თიხისგან, პოეტური ნაწარმოებები უნდა გამოიწვას. ახალგაზრდა პოეტისადმი მიწერილ წერილებს ესეისტიკა პირობითად შეიძლება ეწოდოს. წერილები თითქოს გარდამავალი ფაზაა პროზიდან პოეზიაში. მე პირადად, ისეთი შთაბეჭდილება მექმნება, რომ რილკეს ყელში ჰქონდა მობჯენილი სათქმელი, თვითონვე სურდა გაეშიფრა თავის უაღრესად ღრმა მსოფლშეგრძნების წიაღიდან მომდინარე დინებები და საბაბიც მიეცა – ფრანც ქსავერ კაპუსმა მას საინტერესო და ამაფორიაქებელი კითხვები დაუსვა.
    რილკე პასუხობს: “შეიყვარეთ თავად კითხვები. შეიყვარეთ ისინი დალუქული ოთახებივით და უცნობ, იდუმალ ენაზე დაწერილი წიგნებივით. ახლა ნუ ეძებთ პასუხებს, რომლებსაც ვერ იპოვით, რადგან თქვენი ცხოვრებით არ მისულხართ ამ პასუხებთან. საქმე ის გახლავთ, ვიცხოვროთ, გამოვცადოთ ყველაფერი, საკუთარი ცხოვრებით გავცეთ პასუხები საკუთარ კითხვებს. ამჟამად კი იცხოვრეთ საკუთარი კითხვებით და იქნებ ერთ შორეულ დღეს, თქვენმა ცხოვრებამ შეუმჩნევლად შეგიყვანოთ პასუხის სიღრმეში”.
    რილკე განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ხანგრძლივ სულიერ წრთობას, გამოცდილებას შინაგანი სამყაროს ფსკერზე დალექილ განცდებს ანიჭებს. მხოლოდ ხაზგასმით იმასაც დასძენს, რომ ეს გამოცდილება პიროვნულ-ინდივიდუალური, უნიკალური, საკუთარი უნდა იყოს. თითქოს არაფერია აქ საკვირველი, დელფოსის სამისნოზე ამოტვიფრული წარწერა “შეიცან თავი შენი” რილკეს სათქმელსაც იტევს. მაგრამ რილკე არასოდეს არავის არ ჰგავს და სხვასაც არ იმსგავსებს. მისი თვითშემეცნებაც მეტად თავისებურია, უაღრესად სუბიექტური, პიროვნულ-ინტიმური. რილკე კი არ აგებს, თითქოს სახელდახელოდ ქმნის ლირიკულ-აღსარებითი ტონალობით შეფერილ ტექსტს, რომელშიც მისი მსოფლშეგრძნების და მსოფლმხედველობის ნაზავია განფენილი. ეს ტექსტი მისივე პოეტური შთაგონების ცოცხალი ანაბეჭდია, მისი პირველსახეა, აზროვნების ის ფაზაა, როცა გამჭვირვალედ იკვეთება ქაოსიდან კოსმოსი, ანუ სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ხელშესახებ ფორმას იძენს მხატვრულობა. რილკე თეორეტიკოსი არ არის, მისი მსოფლმხედველობა მხატვრულია, ის “დაბადებიდანვე” მხატვრულ სამოსელშია გახვეული. რაც, რასაკვირველია, ბედნიერების ნიშანია.
    და მაინც, რატომ გასცა ავსტრიელმა პოეტმა ფრანც ქსავერ კაპუსს ასეთი გულისხმიერი პასუხები?
    რა თქმა უნდა, უპირველეს ყოვლისა, იმიტომ, რომ პასუხისმგებლობის მახვილი გრძნობა გააჩნდა. მას არ შეეძლო გულგრილი დარჩენილიყო ამქვეყნიურ შეჭირვებათა ლაბირინთში ხელისცეცებით მავალი ახალგაზრდა კაცის მხურვალე აღიარებების მიმართ. მაგრამ, ვფიქრობ, იყო სხვა მიზეზიც: კაპუსის წერილებში აღძრული ვნებათაღელვა თვითონ რილკეს სულიერ ფორიაქს დაემთხვა. რილკეს მთელი პოეტური მოღვაწეობა მუდმივი თვითრეფლექსიაა, სადაც ყველაფერს სრული წესრიგისკენ სწრაფვის ნიშანი ატყვია. ამ წესრიგისკენ სწრაფვის ყველაზე უფრო დრამატული აკორდები “დუინურ ელეგიებში” გახმიანდა. ამავე ციკლში რილკე თითქოს ეძებს ჩახლართული გორდიასის კვანძის ბოლოს, რათა ჩვენს ყოფიერებას ნათელი მოჰფინოს.
    შტეფან ცვაიგი თავის წიგნში “ევროპელის მოგონებანი” გულდაწყვეტით დასძენს, რომ გაივლის დრო და XX საუკუნის დასაწყისში მოღვაწე ბრწყინვალე ლირიკოსების ბადალი შემოქმედნი აღარ იარსებებენ. ის იხსენებს რილკეს, სიყვარულით და მოწიწებით ხატავს მის პორტრეტს. რილკე ხმადაბლა და მკაფიოდ წარმოთქვამდა საკუთარ ლექსებს, დინჯად ანაწილებდა აქცენტებს. ის უფაქიზესი ინსტრუმენტის შთაბეჭდილებას ტოვებდა. არ უყვარდა საზოგადოების შუაგულში ტრიალი, ყოველნაირად ცდილობდა გარიდებოდა ხალხმრავლობას. უჩვეულო კრძალვა და თავმდაბლობა გამოარჩევდა ყველგან, წვეულებებზე და საჯარო თავშეყრის ადგილებზე.
    ცვაიგი იხსენებს, როგორ შეესწრო ერთხელ რილკეს გამგზავრების მომენტს. და აქაც წესრიგისადმი განსაკუთრებული მიდრეკილება იჩენს თავს. რილკე ფრთხილად, ფაქიზად აწყობდა ნივთებს ჩემოდანში და მთელი მისი არსება წესრიგს და წესიერებას განასახიერებდა. ეტყობა, შინაგანი შფოთის გრძნობას გარეგნული წესრიგი უქარვებდა. სხვათა შორის იგივეს წერს კორნეი ჩუკოვსკი ალექსანდრ ბლოკზე. ბლოკი ვერ ეგუებოდა უწესრიგობას და ქაოსს. ის გამუდმებით ალაგებდა თავის საწერ მაგიდას, თავ-თავის ადგილს უჩენდა წიგნებს, რვეულებს, სხვადასხვაგვარ ნივთებს. შეიძლება გაგვახსენდეს გალაკტიონიც, რომლის დღიურებშიც გარეგნულ ქაოსთან გაუთავებელი ბრძოლის “ბატალიებია” დაწვრილებით აღწერილი.
    რილკესთვის წესრიგი გამოცდილების, სულიერ და გონებრივ მიღწევათა კონცენტრირების გარკვეული საფეხურია. ეს ის მდგომარეობაა, რომელსაც ადამიანი თავის ინდივიდუალური სწრაფვის გამოისობით აღწევს. ამ სწრაფვის გარეშე ყოველი პიროვნება უწესრიგობისთვის და აპათიისთვისაა განწირული: “ახალგაზრდები ხშირად და მწარედ ცდებიან, ფიცხი და დაუთმენელი ბუნებისანი, მყისვე ერთმანეთს მიაწყდებიან ხოლმე, როგორც კი სიყვარული ეწვევათ. იფლანგებიან და იფანტებიან, რაც საერთოდაც სჩვევიათ თავიანთ აღგზნებულ თუ აპათიურ, უწესრიგო და ქაოტურ ცხოვრებაში”.
    ახალგაზრდა პოეტისადმი მიწერილ წერილებში განსაკუთრებით ამაღელვებელია სიყვარულზე შეთხზული პასაჟები. აქაც რილკესეული, უაღრესად თავისებური ანალიტიკა იჩენს თავს.
    სიყვარულიც ავსტრიელი პოეტის მთლიანი მსოფლმხედველობის კონტექსტში თავსდება. რილკე ტრადიციულ-რომანტიკული ტრფიალის ბანალურ თემას ოდნავადაც კი არ ეხება. მისი მხედველობის არეში ეს თემა საერთოდ არ ფიგურირებს. ის თავიდანვე სქესთა ურთიერთმიმართების საიდუმლოებაზე ფიქრობს. რილკეს ფიქრი იმთავითვე უჩვეულო სიღრმისეულობით არის აღბეჭდილი. სიყვარული მისთვის სამყაროს საფუძველში ჩადებული უხილავი ნების განხორციელებაა. ამიტომ რაც ზედაპირულია და გარეგნული, ის ნაკლებად საინტერესოა, ბუნების მიერ სიღრმეში ჩადებული და კანონზომიერი კი ცხოველ ინტერესს აღძრავს. ვთქვათ, რილკესთვის ამ წერილებში გამოთქმული თვალსაზრისის თანახმად არ არსებობს ულამაზო და ლამაზი ქალი. ასეთი კონკრეტიკა მისთვის უცხოა, ის უფრო ზოგად, არსისმიერ ნიშან-თვისებებს ეძიებს. აი, რას წერს პოეტი: “შესაძლოა ყველაფერზე მაღლა დგას და ძლიერია დიადი დედობა – ეს საერთო ურთიერთლტოლვა. ქალწულის სილამაზე, იმ არსების სილამაზე (როგორც თქვენ მშვენივრად ბრძანეთ), რომელსაც ჯერ არაფერი მოუმოქმედებია – მომავალი დედობაა, მის წიაღში რომ მწიფს, ემზადება, შიშობს, წინასწარ გრძნობს და ესწრაფვის თავის მომავალს; ხოლო მოხუც ქალში ეს სილამაზე დიდ მოგონებად ქცეულა. და მე მგონია, რომ ფიზიკურ-სულიერი დედობა მამაკაცშიც არის; ჩასახვა – ეს ერთგვარი სახეა შობისა, ხოლო როცა მამაკაცი თავისი შინაგანი სისავსიდან ქმნის და წარმოშობს, ესეც ერთგვარი შობაა და დაბადება. შესაძლოა, ეს ორი სქესი უფრო ახლოსაა ერთმანეთთან, ვიდრე ჰგონიათ”. ცოტა ქვემოთ კი მართლაც განსაცვიფრებელი სტრიქონებია: “მამაკაცი და ქალი, ყოველგვარი მცდარი მორიდებისა და ქვენა ზრახვათაგან თავისუფალნი მოძებნიან ერთმანეთს, არა როგორც საპირისპირო არსებანი, არამედ როგორც და და ძმა, როგორც მეზობლები; მოძებნიან და შეერთდებიან, როგორც ადამიანები, რათა ერთად, უბრალოდ, მკაცრად და მოთმინებით ატანონ სქესის სიმძიმე, საერთო უღელი, მათ რომ დაეკისრათ”.
    რაინერ მარია რილკეს “წერილები ახალგაზრდა პოეტს” არა მხოლოდ მწერალმა უნდა წაიკითხოს, არამედ ყველა იმ ადამიანმა, ვინც იწყებს ცხოვრების რთულ და ძნელადგასაგნებ გზას.
    დაბოლოს, რითაც დავიწყე, იმის დავამთავრებ. სიტყვა “მარტოობას” რილკეს ლექსიკონში ძალიან ღრმა, მრავალწახნაგოვანი აზრობრივი დატვირთვა აქვს. მარტოობა სხვა ყველაფერთან ერთად ის მდგომარეობაა, რომლის წიაღში შემოქმედებითი ნაპერწკალი ღვივდება. ახალგაზრდა პოეტისადმი მიწერილი წერილებიც, როგორც პოეტი იტყოდა, “უსასრულო მარტოობით” არის დაღდასმული. ეს მარტოობის შემცველი წიგნი ქართულ ენაზე შესანიშნავად თარგმნა ასმათ ფიცხელაურ-ფარჯიანმა.

    © “წიგნები – 24 საათი”

  • პროზა

    ირაკლი ბერიაშვილი – ორი ელექტრონული მოთხრობა

    ჯადოქარი

    “ზედ, შენ გამოცდილი და საიმედო ჯადოქარი ხარ. მქონდეს იმედი, რომ ერთ თხოვნას შემისრულებ? ხომ იცი, ვალში არ დაგრჩები!”
    ბიჭმა კვესტის ბოლოს დახედა:
    Reward – 10000 xp, 2 ოქრო და წამოსასხამი – 9 გამძლეობა, 5 ძალა და 10 ინტელექტი… საჩუქარს არა უშავს, ალბათ არც ისე ადვილი კვესტია.
    DDდღეს ალბათ მიაღწევს მეორმოცე დონეს… მთელი თვეა ამ წუთზე ფიქრობს, წუთზე, როცა ორმოცის გახდება და ცხენის ყიდვის უფლება ექნება. საკმარისია ეს კვესტი შეასრულოს, ერთი-ორი მონსტრიც მოკლას და…
    კვესტის კითხვა განაგრძო:
    “მოკლედ, დებიურების კარმიდამოში, აროტში უნდა წახვიდე. რეფიუჯ პოინტის ჩრდილო-აღმოსავლეთით. წადი და კენატასა და იმისი შვილების ფარდელისა და მარსელის თავები მომიტანე!
    ეგ ღორი! ეგ… har…“
    ბიჭმა დისპლეის თვალი მოაცილა. გვერდით პატარა მაგიდიდან ინგლისურ-ქართული ლექსიკონი აიღო და “harlot”-ის ძებნას შეუდგა.
    ოთახი პატარა იყო – სამი ოთხზე. ფანჯარასთან საწოლი იდგა. იქვე, საწოლის თავზე, ნიშაში – წიგნის სამი თარო. პირველ თაროზე “ტომ სოიერი” და “ჰეკლბერ ფინი”, “რობინზონ კრუზო”, “საიდუმლო კუნძული”, “80 ათასი კილომეტრი წყალქვეშ” და “კაპიტან გრანტის შვილები”, ლინდგრენის “პეპი გრძელი წინდა”, “ბიჭუნა და კარლსონი”, “ჰარი პოტერის” ხუთივე წიგნი და, რა თქმა უნდა, “პატარა უფლისწული”.
    მეორე თარო დისკებით, მაუსისა და ფერად-ფერადი კაბელების კოლოფებით იყო სავსე. მარჯვენა კუთხეში მაღვიძარა იდგა. მესამე თაროზეც წიგნები ეწყო. ესენი ჯერ არ ჰქონდა წაკითხული.
    ფანჯრებს იქიდან ღამე იცქირებოდა. არც ადამიანების, არც მანქანების ხმა – გარედან შემოსული წვიმის ჩუმი შრიალი პროცესორის ვენტილატორის ღუღუნს უერთდებოდა.
    ნაცრისფერტილოგადაკრულ სავარძელში იჯდა. კარიდან რომ შეგეხედათ, მარტო წაბლისფერთმიანი თავი მოუჩანდა. ამ ზაფხულს თორმეტისა კი გახდა, მაგრამ ასაკთან შედარებით პატარა და თანაც ძალიან გამხდარი იყო.
    har… har… ბიჭმა თითი ჩამოაყოლა გვერდს… აი ისიც: harlot – ბოზი. ჩაეცინა. ლექსიკონი დახურა, ისევ მაგიდაზე გადადო და კვესტის კითხვა განაგრძო. მარჯვენა ხელი მაუსზე ედო, მარცხენა ხელის თითები – კლავიატურაზე. Elwynn Forest-ში მშვიდად ვერ იქნები – ყოველ წამს შეძლება მონსტრი ან ალიანსელი გამოჩნდეს.
    დისპლეიზე უჟმური, ჩამუქებული ტყე მოჩანდა. თვითონ ჯადოქრის გრძელ ბალახონში გამოწყობილი თეთრთმიანი ქალის წინ იდგა. კვესტის ტექსტი ეკრანის მარცხენა ზედა კუთხეში იყო მოთავსებული. მეჩხერი ტყის მიღმა ჟანგიან რკინისღობეშემოვლებულ სასაფლაოზე გრანიტის სვეტები აჩოჩხილიყო.
    “… ეგ ბოზი! კენატა ჯერ კიდევ ცოცხალია. მისი ოჯახი Hჰყვავის და სულ უფრო მდიდრდება, მაშინ როცა მე ვიტანჯები! რა უსამართლობაა! ჩემი ოჯახი დაიქცა, ჭირმა და უბედურებამ გააჩანაგა. ქონება წაგვართვეს, გაგვძარცვეს. ცალკე ხანძარმა შთანთქა ყველაფერი. და ამის შემდეგ მასა და მის საზიზღარ შვილებს თავხედობა ეყოთ მოეპარათ მამის დანატოვარი უკანასკნელი ძვირფასეულიც. არანაირი ნივთები აღარ მჭირდება. ის, რაც ახლა მინდა, მათი თავებია!
    მოკალი ჩემი გულისთვის! წადი აროტში, რეფიუჯ პოინტის ჩრდილო-აღმოსავლეთით და მათი თავები მომიტანე!”
    ბიჭმა მართკუთხა ჩარჩოს ქვედა მარცხენა კუთხეში Accept-თან მიიტანა კურსორი და დააწკაპუნა. კვესტის ჩარჩო დაიხურა.
    – ნიკა, დაწექი, გვიანია!­ – მოისმა ქალის ხმა მეზობელი ოთახიდან.
    – ცოტაც, რა, დე, – ბიჭმა ჯერ საათს შეხედა, მერე კარისკენ მიაბრუნა თავი, – ჯერ თერთმეტიც არ არის…
    მაგიდის ლამფისკენ გაიწვდინა ხელი და სინათლეს დაუკლო.
    მეზობელი ოთახიდან აღარავინ გამოხმაურებია. ფანჯრის იქით ისევ შრიალებდა წვიმა.
    დისპლეის ქვემოთა მარჯვენა კუთხეში პატარა მართკუთხედი ამოვარდა. “ელენე” ურეკავდა “სკაიპით”.
    “აქ ხარ?” – ეწერა პირველ სტრიქონზე.
    “ჰო” – ლათინური ასოებით აკრიფა კლავიატურაზე.
    “სკარლეტ მონასტერში” არ წამომყვები? ასორმოცდაათიან, შვიდსტამინიან და ათინტელექტიან სტაფს აგდებს ერთ-ერთი ბოსი.
    “რეფიუჯ პოინტის” კვესტზე ვაპირებდი წასვლას, ზუსტად ეხლა გამოვართვი. მაგრამ არა უშავს. მერე გავაკეთებ. სად შევხვდეთ?”
    იცოდა, რატომაც ურეკავდა ელენე. “სკარლეტ მონასტრის” შესასვლელთან დღედაღამ ალიანსელები დაძრწიან. ის “ვარიორიც” იქ იქნება…
    ეტყობა, უკნიდან ვიღაც მიეპარა – განათდა და სიცოცხლის ხაზიც დამოკლდა. შებრუნდა.
    ვეებერთელა რუხი დათვი იყო, Frost Nova მონიშნა. გაყინა. მერე მოშორდა და Frost Bolt-ი ესროლა. დათვი ისე ჩქარა ვეღარ იქნევდა ტორებს. ახლა Fireball გაუშვა თავდამსხმელისკენ. მერე კიდევ. დათვმა ყინული მოიხსნა, მაგრამ უკვე გვიან იყო. ღმუილით წამოსულს შუა გზაზე უწია კიდევ ერთმა Fireball-მა. კურსორი მკვდარ დათვს დაადო, ფული და რაღაც ნივთები აკრიფა.
    ისე, სკარლეტში წასვლას ტანარისში ჯობდა წასულიყვნენ. ძალიან უყვარდა ტანარისი. იქ ტყე არ იყო, სასაფლაოც კი უფრო მხიარულად გამოიყურებოდა. ქვიშის ბორცვები ისე ლამაზად მისდევდნენ ერთმანეთს… ეგეთ ქვიშიან ბორცვზე მოვიდა დედამიწაზე თავისი B-12 პლანეტიდან პატარა უფლისწული. თეთრ ქვიშაზე აქეთ-იქით საქმიანად დადიოდნენ ჯუჯა, გრძელცხვირა გობლინები. მას შემდეგ, რაც თავისი დაბადების ადგილი დუროტარის პატარა დაბა Den-ი მიატოვა, მეათედან ოცდამეთხუთმეტე დონემდე სულ ტანარისში აიწია. აქვე გამართა თავისი პირველი დუელი ალიანსელთან… წაგება ვის სიამოვნებს, მაგრამ როცა პატიოსან, რაინდულ ბრძოლაში მარცხდება, არ სწყინს…
    ერთი კვირის წინანდელი ამბავი გაახსენდა. შესვენებაზე დერეფანში ელენესთან იდგა ფანჯარასთან. წვრილი გოგო იყო. წაბლისფერი თმა და კოხტა ცხვირი ჰქონდა. კომპიუტერი თითქმის ერთდროულად უყიდეს მშობლებმა. WoW-ის თამაშიც ერთდროულად დაიწყეს. ზედი რატომ დაირქვიო, ეკითხებოდა.
    – მამაჩემი რომ თარგმნის წიგნს, იქ არის ერთი პირველი რანგის მოხუცი ჯადოქარი, ზედიკუს ზულ ზორანდერი. ზედ შემოკლებული სახელია.
    – საინტერესოა?
    – ძალიან. თვითონ არ წამიკითხავს, მაგრამ თითქმის თავიდან ბოლომდე ვიცი, დედაჩემს უყვება ხოლმე. სულ ცხრა წიგნია გამოსული, ამერიკელი მწერალია, ეხლა მეათესაც წერს თურმე.
    – რა ჰქვია?
    – ვის?
    – წიგნს.
    – არა, ვიფიქრე, მწერლის გვარი ხომ არ აინტერესებს-მეთქი.
    – ეგეც მაინტერესებს.
    – ტერი გუდქაინდი. წიგნების საერთო სათაური “ჭეშმარიტების მახვილია”, ცალ-ცალკე კი “ჯადოქრის პირველი კანონი”, “ჯადოქრის მეორე კანონი” და ასე შემდეგ, მეცხრემდე.
    – არ აპირებ წაითხვას?
    – კი. პოტერის მეხუთე წიგნს მოვრჩები და მერე…
    – მეც მათხოვებ?
    – გათხოვებ, ოღონდ მარტო პირველს.
    – რატომ მარტო პირველს?
    – დანარჩენები ქართულად არ არის ნათარგმნი. თუ რუსულად ან ინგლისურად შეგიძლია…
    ამ დროს დერეფანში მეშვიდეკლასელმა ბიჭებმა ჩაიარეს. ორ-ორად – მხრებზე ხელგადახვეულებმა. ერთი გაჩერდა და ნიკას თვალი თვალში გაუყარა.
    – საქმე მაქვს შენთან.
    ბიჭს გაუკვირდა, რა საქმე უნდა ჰქონდესო, მაგრამ მაინც გაჰყვა.
    – შენ, ბიჭო, მაგ გოგოსთან მეორედ არ გნახო, თორემ ცხვირ-პირს გაგინგრევ! გაიგე?
    ხმა არ გაუცია.
    მეორე დღეს დიდ დასვენებაზე ისევ ფანჯარასთან იდგნენ. ელენე მულგორეზე ეკითხებოდა, კვესტი მაქვს შესასრულებელი და რომელი გზით ჯობს წასვლაო.
    ამ დროს ისევ იმ შანტრაბამ ჩამოიარა. ჭიტომ – ასე ეძახდნენ იმ ბიჭს – ჯერ განზე გაიხმო, მერე ტუალეტში შევიდეთო. დანარჩენები მიჰყვნენ.
    – ხომ გითხარი, მაგ გოგოსთან არ გნახო-მეთქი! – თქვა და ისე ჩამოუსვა თავზე ხელი, თმა თვალებზე ჩამოეშალა. უკნიდან ვიღაცამ პანჩური ამოარტყა.
    მუშტი მომუჭა.
    – ერთი ამას უყურე, მგონი თავის დაცვასაც აპირებს, – ჩაიცინა ერთმა.
    – ეხლა წადი, ბიჭო, და დაიხსომე, რაც გითხარი, – ისევ ჭიტომ თქვა, – ისე დაგისიებთ ცხვირ-პირს, დედიკო ვეღარ გიცნობს.
    გუშინწინ თვალებჩალუჯებული დაბრუნდა სკოლიდან.
    – უი, თვალი დამიდგეს, – შეიცხადა ბებიამ.
    – ვინ გცემა? – ჰკითხა დედამ
    მამას არაფერი უკითხავს. თავი დაანებეთო, უთხრა ქალებს, თვითონ მოაგვარებს თავის პრობლემებსო.

    * * *
    ცოტათი გულიც კი დასწყდა, საინტერესო კვესტი იყო, მაგრამ ელენეს მარტოს ხომ ვერ გაუშვებდა სკარლეტში. აუცილებლად მოკლავენ.
    – სად შევხვდეთ და ანდერსითის წინ, მცველები რო დგანან იქ.
    – ო’კეი. მე ახლა დუროტარში ვარ, თხუთმეტ წუთში მანდ ვიქნები.
    სკარლეტში ალიანსელებიც დადიან. ის “ვარიორიც” სულ იმ მიდამოებში ტრიალებს. ოთხჯერ შეებრძოლა, ოთხჯერვე დამარცხდა. ორმოცდაათიანთან წაგება სასირცხვო არ იყო, მაგრამ მაიცდამაინც თავისზე დაბალლეველიან მეტოქეს ირჩევს ხოლმე… ჭიტოსავით…
    რაღაც უნდა მოიფიქროს. ტყის ვიწრო ბილიკზე მირბოდა და თან ფიქრობდა. უცებ გონება გაუნათდა. Frost Nova –ს შემდეგ რამდენჯერმე შენიშნა, რომ Frost Bolt-ი 316-ის მაგივრად 500-ზე მეტს ურტყამდა. აი თურმე როგორ გამოდის კრიტიკალი! ესე იგი ეს კომბინაცია რამდენჯერმე რომ გაიმეოროს, “ვარიორი’ ვერც მოუახლოვდება და აღარც Fireball-ის სროლა დასჭირდება. Frost Bolt-ი ხომ თითქმის წამით სწრაფია! ანდერსითიში შესასვლელთან ორი გოლიათი დარაჯის გარდა არავინ ჩანდა.
    ესენი “კომპის” მცველები იყვნენ – სამოციანები. ჰორდელების ქალაქს ალიანსელებისგან იცავდნენ.
    ბალახიან ფრდობზე დაჯდა და სიცოცხლე აღიდგინა. მალე მოპირდაპირე კოშკიდან ტელეპორტით გადმოსული ელენეს ფიგურა შენიშნა. გუშინ ოცდათოთხმეტი გახდა და სკარლეტის მწვანე სტაფის დაჭერის უფლებაც მოიპოვა. მაგრამ ჯერ სკარლეტში უნდა შეაღწიონ, მერე კი საიდუმლოებების მცველი დოანი მოკლან.
    ერთად წავიდნენ მონასტრისკენ მიმავალ დაკლაკნილ ბილიკზე. გზაზე რამდენიმე მონსტრის მოკვლა მოუხდათ.
    კიბეებზე ფართომხრებიანი “ვარიორი” იჯდა. ალიანსელები მორიგეობით დარაჯობდნენ სკარლეტს. არტეფაქტები რომლებიც იქ იშოვებოდა, ძალიან აძლიერებდნენ მოთამაშეს და ბუნებრივია მტრისთვის დათმობა არ უნდოდათ.
    ნიკამ ყურსაცვამები მოირგო თავზე და ლაპარაკის რეჟიმზე გადავიდა.
    – ორივე მოვერევით, მაგრამ მერე მთელ ქვეყანას შეყრის ორი ერთზე მოვიდაო.
    – აბა, რა ვქნა, ვუყურო როგორ მოგკლავს?
    – ვერ მომკლავს! შენ აქეთ-იქით იყურე ვინმე არ მოვიდეს მოსაშველებლად.
    – ო’კეი.
    “ამას ვის ვხედავ!” – გაჩნდა წარწერა ეკრანის ქვემოთა მარცხენა კუთხეში, – “დაითესეთ ეხლა, სანამ ლამაზები ხართ. რამდენჯერ უნდა მოგკლა რომ ჭკუა ისწავლო?”
    “გაგვატარე, ეს მონასტერი შენი საკუთრება არ არის. ჩვენც გვინდა არტეფაქტები.”
    “კი ბატონო, სცადე, თუ გაივლი…”
    FFrost Nova წრედ გაიშალა მწვანე ბალახზე და “ვარიორის” ფეხები ყინულმა შებოჭა. ნიკამ Frost Bolt-იც მიაყოლა. “ვარიორის” თავზე მოთავსებული მწვანე ხაზი საგრძნობლად დამოკლდა.
    ნიკა მეტოქის ფერად-ფერად ტანისამოსსა და ცინიკურად მომღიმარე სახის მეტს ვეღარაფერს ხედავდა.
    სკარლეტის დაუპატიჟებელი მცველი უკვე ფეხზე იდგა, ყინული მოიხსნა და ხმალშემართული წამოვიდა. ნიკამ იგრძნო როგორ დაკარგა მოძრაობის უნარი.
    “თუ მოასწრო ჩემამდე მოსვლა, კარგი დღე არ დამადგება.” საბედნიეროდ მხოლოდ ერთხელ მოასწრო დარტყმა “ვარიორმა”. ზედი განზე გახტა და ისევ Frost Nova და Frost Bolt-ი უთავაზა. ჭიტო ისევ დაება. ღიმილი გაუქრა სახიდან. თვითონაც მშვენივრად დაინახა როგორ დაპატარავდა მწვანე ზოლი.
    “რამდენიმე ასეთი სროლა და მომკლას ეს ლაწირაკი.”
    – ნიკა, ალიანსელები! – მოესმა ყურმილში ელენეს ხმა.
    ეტყობა ახლო-მახლო დაძრწოდნენ და “ჩატით” გამოიძახა.
    – ეკრანის მარცხენა კუთხეს დახედა. ერთი ხუთჯერ მაინც ეწერა: Help! Help! Help!
    იგრძნო როგორ მოხვდა Fireball-ი – უცებ განათდა და ნაპერწკლები აქეთ-იქით გაცვივდა. სადღაც ზურგიდან ესროლეს. ხეებს შორის კიდევ რამდენიმე ჩრდილი გამოჩნდა.
    – გაიქეცი, ელენე! ანდა, “ლოგაუტი” მიეცი! ჩქარა!
    ისევ იელვა Fireball-მა. დისპლეიზე მწვანე ზოლს ახედა. რამდენიმე მილიმეტრიღა დარჩენილიყო.
    – ჩქარა, ელენე, ჩქარა!
    წამის შემდეგ პატარა ფიგურა აღარსად იყო. ახლა შეეძლო მომკვდარიყო და სანამ სულად იქცეოდა, ვიღაცის ნათქვამი თუ წაკითხული გაახსენდა:
    “ადრე თუ გვიან ყველა ზღაპარი სრულდება;
    ადრე თუ გვიან ყველა გმირი ეცემა ბრძოლის ველზე”
    რატომღაც საათს გახედა. ორი სრულდებოდა. ფანჯრებს იქით ჩუმად შრიალებდა წვიმა.

    ბლეიდერი

    – ცხოვრება ძალიან მოკლეა საიმისოდ, რომ თამაშისთვის მოცდე.
    ჩემი მბრუნავი სავარძლის უკან დგას და ეგეთი ფილოსოფიური შეგონებით მამუნათებს ცოლი. წყალი არ გაუვა, ისიც დისპლეიზე გაფრანგებულ ჩემს “ზედიკუსს” შესცქერის, მარცხნივ და მარჯვნივ რომ კაფავს მტერს.
    “ბრძოლის” კადრი ჩავხსენი და ისევ თარგმანს მივუბრუნდი. ახლა აღარც გამოსხივება აქვს კომპიუტერს და აღარც ერთ ადგილზე ჯდომით ვიმოკლებ სიცოცხლეს. ის, რაც პირდაპირ თუ ირიბად მაინც ფულის წყაროს უკავშირდება, ჯანმრთელობისთვის ამ საშიშ გავლენებს როგორღაც ანეიტრალებს. თუ როგორ, ესეც ალბათ მარტო ჩემმა თანამეცხედრემ იცის.
    – ჩაის დალევ თუ ჰერკულესი გირჩევნია? – უკვე სამზარეულოდან მესმის ხმაში სითბოშეპარული ჟღურტული.
    – ჰერკულესი.
    ჩაისთვის ძველი პიჯაკივით მორგებული სავარძლიდან უნდა ავდგე, მაგიდასთან მივიდე. არა, ჯერ ხელები უნდა დავიბანო და მხოლოდ ამის შემდეგ მივიდე მაგიდასთან. იქიდან კი ჩემი P-4 შორსაა – ვერც ვთარგმნი და ვერც “ზედიკუსს” მივადევნებ თვალს. მაგიდასთან იმიტომ, რომ ამ ჩემს მყუდრო კუთხეში შეიძლება ფინჯანს წავკრა ხელი, ან კიდევ რამე სხვა უბედურება დამემართოს.
    “- ნეტა რა ნახე მაგ კოცონებში? მაინც რა არის საინტერესო? – ბუტბუტებდა კეისუკე სანაპიროსკენ მიმავალ გზაზე. ყინავდა, მაგრამ უქარო ღამე იყო. ამოისუნთქებ და სიტყვები პირს გამოსცდება თუ არა, იქვე იყინება.
    – “პერლ ჯემში” რაღაა საინტერესო? კაკაფონიაა და მეტი არაფერი, – უპასუხა ძიუნკომ.
    – “პერლ ჯემს” ათ მილიონამდე თაყვანისმცემელი ჰყავს მთელ მსოფლიოში…
    – კოცონის თაყვანისმცემლები კი უკვე ორმოცდაათი ათასი წელიწადი ცხოვრობენ დედამიწაზე.
    – რაც მართალია, მართალია, – დაეთანხმა კეისუკე.
    – ერთ მშვენიერ დღეს “პერლ ჯემი” აღარ იქნება, კოცონის თაყვანისმცემლები კი დარჩებიან.
    – ეგეც სიმართლეა.”
    დიალოგი ჩავიკითხე და მოთხრობის თარგმნა გავაგრძელე.
    მეორე წელიწადია, მურაკამის ვთარგმნი. ხარუკი მურაკამის. სამი რომანი და რამდენიმე მოთხრობა დამიგროვდა. ახლაც არ ვიცი, რატომ მოვკიდე ხელი. თარგმნაზე არასოდეს ვგიჟდებოდი. ხომ არიან, ხომ კი არა ნამდვილად არიან უკეთესი მწერლები. რაღა მაინცდამაინც ეს? რა უცნაურია. შეიძლება ვერც ვერასოდეს მივხვდე – რომანი ხომ მანქანა არ არის, ძრავის სიმძლავრით, სპიდომეტრზე დაწერილი ციფრებითა და დიზაინით ჩაგივარდეს გულში. ქალივით. თანაც სად მე და სად იაპონია, რა უნდა გვქონდეს საერთო? ალბათ მარტო მთები…
    “კეისუკემ ჯიბიდან მარჯვენა ხელი ამოიღო და ძიუნკოს მოხვია.
    – მაგრამ იცი რას გეტყვი, ძიუნკო?.. სულ არ მაინტერესებს, რა იყო ხუთასი საუკუნის წინათ და რა იქნება კიდევ ხუთასის შემდეგ. სულ არ მაინტერესებს! მთავარი ის არის, რაც ახლაა. იცის კი ვინმემ, რამდენი დარჩა ქვეყნის აღსასრულამდე? შენ გგონია, ფიქრობს ვინმე მომავალზე? კუჭი უნდა გქონდეს ამოვსებული და გიდგებოდეს. რა, არა?”
    ერთხანს დისპლეის უაზროდ შევყურებ. მერე ისევ ჩავიკითხე ბოლო აბზაცი. თითქოს არა უშავს. მაგრამ ბოლომდე მაინც ვერ ვუდებ გულს. ეტყობა, რაღაც დავაკელი ჭიას. როგორც იტყვიან ხოლმე, ყველა თავის ჭიას ახარებს – ზოგი მათემატიკურს, ზოგი ალკოჰოლურს, ზოგი ფილოლოგიურს, ზოგი კაზინოში აკიდებულს, ზოგიც ვინ იცის სად ნაპოვნსა თუ ნაშოვნს. ეს online თამაში silk road-იც ჭიის ნაირსახეობაა. ეს არის და ეს. მაგრამ ამას სხვის გასაგონად არ ვამბობ. რა თქმა უნდა, ვერც ცოლს ვეტყვი – აზრი არა აქვს. ან ვერ, ან კიდევ უარესი – არ გაიგებს. ნეტა ჩემი “ზედი” რას შვრება? ისე, რა გამიტრაკა საქმე ამ ჩემმა კნეინამ. ჩემთვის ერთიც თამაშია და მეორეც. გააჩნია, როდის, როგორ და რა გუნებაზე ვარ. ვითომ სულ ერთი არ არის, რით მივიღებ სიამოვნებას? ჩემი ცოლი იტყვის, მურაკამი ინტელექტუალური სიამოვნებააო. თითქოს მართალია, მაგრამ ერთი უმნიშვნელო, მისთვის უმნიშვნელო დეტალი ავიწყდება: აზარტი. იქ, სადაც აზარტი არ არის, არაფერი მესაქმება. წლები თავისას შვრება – პოკერს უკვე ვეღარ ვთამაშობ, ნერვები აღარ მყოფნის. ჰო, უვალიუმოდ ვეღარ. დალევ და გინდ გითამაშია, გინდ არა – სანახევროდ გძინავს, ბურანში ხარ. არც პულსი აგიჩქარდება, არც წნევა აგიწევს. ადრენალინზე ლაპარაკი ხომ ზედმეტია. კარესა და ჭირიანი ვალეტების ორ წყვილს ერთნაირად, დანისლული თვალებითა და გაგრილებული გულით უყურებ. მოკლედ, პრეზერვატივით სიყვარულსა ჰგავს. ეს, რაც შეეხება პოკერს, მაგრამ პაემნებზე სიარულის დროცა და გოგოებზე ლამის ქუჩაში ნადირობის დროც ძალიან შორს დარჩა. აი, Silk Road სულ სხვა რამეა. თან ახლა მოდაშიც რომ არის აბრეშუმის გზა?! არა, ხომ ლამაზი სახელია. დუელი გინდა? კი ბატონო. ქარავანი გინდა ატარო ბანდიტებით სავსე გზებზე? კი ბატონო. ისე, თუ მოინდომებ, შენც შეგიძლია ძარცვო ქარავნები. გადაიცვი ბანდიტის შავი ტანისამოსი და ხოცე ვაჭრები. რომ იცოდე, როგორ ელამუნება ყურს აგონიაში მყოფი ფულის ტომრების წყევლა-კრულვა! თითოეული მეომრის, სოვდაგრისა თუ ბანდიტის უკან ცოცხალი და, რაც მთავარია, შენი მასტის ადამიანები არიან. ზიხარ შენთვის მომყუდროებულში, რბილ, მართლა შენზე მორგებულ სავარძელზე გიდევს საჯდომი და თუმცა ხინკალსა და მწვადს აქ არავინ გაღირსებს, მაგრამ სამაგიეროდ დაუყვედრებლად გაქვს ჩაი, რძიანი ყავა, გახეხილი ვაშლი, გემრიელი ბუტერბროტები და, რაღა თქმა უნდა, ჰერკულესი…
    სანამ ჩემი “ზედის” ფარ-ხმლითა და აბჯრით ვტკბები, პროცესორის გვერდით კუჭის საუკეთესო მეგობრით სავსე მათლაფა იკავებს ადგილს. საუკეთესო მეგობარს საუკეთესო სურვილებიც მოჰყვა:
    – შენი გამოსწორება არ იქნება. ჰერკულესის კი არა, ვიცი, რისი ღირსიცა ხარ.
    თამაშის ჩახსნა, რა თქმა უნდა, ვერ მოვასწარი. საოცარია, მაინც როგორ ახერხებს ხოლმე ასე მოულოდნელად თავზე წამოდგომას.
    – კარგი, რა, მუშაობამ ვირი მოკლა, – თავის დაცვას ვცდილობ, – ხანდახან მეც ხომ შეიძლება ამოვისუნთქო!
    ამ ჩემს კონტრშეტევას ყურადღების ღირსადაც არ თვლის და თავის სამუშაო ადგილს უბრუნდება. მეც ჩემს ჭიას უნდა მივხედო. დღეს საღამოს “WAR-ია” – “ფენიქსებს” უნდა შევებრძოლოთ, ომი გამოგვიცხადეს და ქვეშიდან ხომ არ გამოვალთ. მანამდე ხოტანში – ეს ჩემი ქალაქია – ერთ-ორ რეისს მოვასწრებ აქლემით. ცოტა ფულს ვიშოვი. გზაზე ჩასაფრებული ბანდიტებისგან დავიცავ ჩემს ტვირთსა და აქლემს. ისე იოლად ვეღარ მერევიან – ხუმრობა ხომ არ არის, სამოცდამეოთხე დონის ბლეიდერი მყავს!
    დისპლეის მარცხენა ქვედა კუთხეში ტექსტი ტექსტს მიჰყვება. ერთმანეთშია არეული გერმანული, რუსული, ინგლისური…
    ქალაქში გახურებული ვაჭრობაა. ყიდიან, ყიდულობენ. ზოგს იარაღი უწყვია დახლზე, ზოგს აბჯარი, ზოგსაც სხვადასხვაგვარი ელექსირები, მიქსტურები – სამკურნალო, სიცოცხლის მოსამატებელი, ძალის მოსამატებელი…
    ჩვენს გილდიას საკუთარი სალაპარაკო არხი აქვს. შეკრების დრო, ადგილი, რომელიმე ქარავანზე თავდასხმა თუ პირიქით – ტვირთის გადატანა ერთი ქალაქიდან მეორეში – ეს ყველაფერი, ცხადია, საიდუმლოა და სხვამ არ უნდა გაიგოს.
    ეხლა გამოხტება ვინმე პრაგმატისტი და მეტყვის: ეგ ხომ ერთ მოცუცქნულ ეკრანზე ხდება, ადამიანებიც, იარაღიც, ფულიცა და აქლემებიც ვირტუალურია. ნეტა, რა სიამოვნებას ნახულობო.
    აბა, რა ვუთხრა, მაშინ ის თქვი, რა არ არის ვირტუალური-მეთქი. თანაც აქ ორმოცდაათი წლის წინათ პრივატიზებულ ჭიაზეა ლაპარაკი, ჩემს საკუთარ ჭიაზე.
    აი, ვიღაც თურქი ამეკიდა. ამ ბოლო დროს ეგენიც მომრავლდნენ, ვარსკვლავითა და ნახევარმთვარით შემკული ემბლემით უცბად იცნობ. რაღაცას მთხოვს დამტვრეული ინგლისურით. მგონი, ფარი მომყიდეო. მერე მე ონანიზმით გავერთო-მეთქი? მინდა ვუთხრა, მაგრამ არ ვიცი როგორ დავწერო “ონანიზმი” ინგლისურად. თურქულად ხომ არ ვიცი და არ ვიცი. ამიტომ go away-მეთქი და გზას ვაგრძელებ.
    – Hi. – მწვანე ფერის შრიფტია. ვიღაც დროებითი პარტნიორი მესალმება. ესტელა. ქალია. თუმცა, ვინც არ უნდა იყოს, სალამს ხომ ვერ დავუჭერ. ჰაი-მეთქი.
    – German?
    – No,Georgian.
    პაუზა. ეტყობა, ვერ მიხვდა ვის ელაპარაკება.
    – Where’r u from?
    სხვა რა გზაა, უნდა გავიმეორო. ვიცი, უაზრობაა, მაგრამ რაღაც ხომ უნდა ვუპასუხო. ისევ პაუზა და:
    – What’s your name?
    ნამეტანი ჩქარი ტემპით მოიწევს. ეტყობა, რაღაც უჭირს.
    – Ira, – ბრიჯში აშშ ნაკრების კაპიტანს ჰქვია. შინაურობაში მეც, მაგრამ ამერიკულ ვერსიაში სუფთა მამაკაცური სახელია. ეგრეც მიიღებს. ასე რომ, ყველაფერი რიგზეა.
    – No. Honey.
    – What?
    – I want to call you such. May I?
    აი, ახალი ნათლიაც ვიშოვე. მაგრამ რა ჯანდაბაა ეს Honey, წარმოდგენა არა მაქვს. ვხვდები, რომ რაღაც მოსაფერებელი სიტყვა უნდა იყოს, თითქოს ნაცნობიც არის, მაგრამ… ჯობს ისევ ლექსიკონს დავეკითხო.
    ძველი, ორკილოგრამიანი მიულერის ლექსიკონი მაქვს. იქვე, გვერდზე, პატარა ტუმბოზე მიდევს სხვა ლექსიკონებთან ერთად. honey… honey… honey… აი… 1. თაფლი. 2. საყვარელი. რაღაც ვარიანტში თაფლის კვერიც შეიძლება იგულისხმო. თაფლის კვერიც გავხდი. ჯანდაბას, რაც არი, არი – ძალინ მაინტერესებს მაინც რა უნდა.
    – Ok.
    – Honey.
    როცა არც ხმა გესმის და ვერც ხედავ, აუცილებლად ახალგაზრდასა და ლამაზს წარმოიდგენ. სხვისი არ ვიცი, მე კი სწორედ ეგრე მემართება. ნეტავ საიდან არის?
    – Were’r u from, honey?
    – Philippines, honey.
    თხელები, ნაზები, ძალიან ქალურები. ისეთი მომსახურება იციან, მეშვიდე ცაზე აგაფრენენ. არც კი ვიცი, საიდან მაქვს ეგეთი წარმოდგენა, ფილიპინი თვალითაც არ მინახავს. ალბათ კინოდან. გაბრდღვიალებული წითელი ფარნები, წითელი ფარდები, ნელსაცხებლების სურნელი და ხერხემლის დაყოლებაზე მოცეკვავე ნატიფი თითები… ვგრძნობ, როგორ მიხშირდება პულსი.
    – What u want? – ფლირტი კარგია, მაგრამ მაინტერესებს მაინც რა უნდა.
    – Gold. Give me gold, honey.
    ღმერთო, რა ჩქარა შემოიხია ყველაფერი. მეგობრების ფანჯარაში ეს-ეს არის ჩაწერილი ესტელა უცებ წავშალე და bb-მეთქი.
    ჰო, ამ ფილიპინელი გამომძალველის გადამკიდე, სულ დამავიწყდა, რომ ჩემს ერთგულ მგელს – სხვათა შორის, ბროფი ჰქვია, ფენტეზის ჟანრის ერთ-ერთ წიგნში მგლად გადაქცეული კაი კაცის სახელი – ჭამა სჭირდება. სიცოცხლის ხაზი თითქმის განახევრებია. სულ პატარა ვიყიდე. ძალიან ლამაზი და საყვარელი იყო. ახლა ისეთი კოხტა აღარ არის, სამაგიეროდ სამოცდამესამე დონეს მიაღწია, ზედთან ერთად იზრდება, თანდათან ემატება ძალა და გამძლეობა. რაც მთავარია, ძალიან მეხმარება ბანდიტებთან და მონსტრებთან ბრძოლაში. განსაკუთრებით მაშინ, როცა ქარავანი მიმყავს ხოტანიდან დონჰანგში. იქ ერთი ადგილია, შხამიანი მონსტრებით სავსე, სიკვდილის ხეობას ეძახიან. სწორედ იქ უყვართ ჩასაფრება მოთამაშე ბანდიტებს. ცალკე მონსტრების, ცალკე ყაჩაღების მოგერიება ძალიან ჭირს. ბევრი, ძალიან ბევრი მექარავნე ტოვებს ამ ხეობაში საკუთარი ოფლით მონაგარს.
    – ისევ ომობანას თამაშობ, მურაკამის კი მალიარი ცაცოს ბიჭი გითარგმნის, არა?
    რომ აქვს, სულ არ მიკვირს, მაგრამ საიდან გამოაძრო ეს უჩინმაჩინის ქუდი ამ ჩემმა ცოლმა, ეგაა საინტერესო. თამაშის ჩახსნა აღარ მიცდია.
    – Hi. – ყავისფერი ასოებით მესალმება ვიღაც. ვიღაც კი არა, ჩემი გილდიელია. გოგო უნდა იყოს, აბა Princessa-ს რატომ დაირქმევდა. თუმცა, რა ვიცი… ისე, ქალების ნამდვილი ცვენაა დღეს. რაღაც პატარა ქალაქი ახსენა. დასავლეთ უკრაინიდან უნდა იყოს. Princessa-ს ინგლისური, ჩემი არ იყოს, Hi-თი იწყება და ამითვე მთავრდება. რუსულიც, ეტყობა, ისერა იცის. მაინც რუსულით ვაგრძელებთ.
    – ჩვენი გილდიიდან შენს გარდა არავინ თამაშობს, – ერთი სტრიქონი დაწერა და მერე, როგორც ჩანს, ყოყმანი დაიწყო, გავაგრძელო თუ არაო, – ეტყობა, სძინავთ ჯერ. ერთი შემპირდა, აქლემი დატვირთე და მე გამოგყვებიო. ნახევარი საათია ველოდები…
    – სად ხარ?
    – დონჰანგში.
    – სად მიგაქვს, პირველ ქალაქში თუ ხოტანში?
    – ხოტანში.
    – შემოვლითი გზით თუ პირდაპირ, სიკვდილის ხეობის გავლით.
    – რა ვიცი, როგორც შენ იტყვი.
    – გოგო ხარ თუ ბიჭი?
    – რა მნიშვნელობა აქვს?
    – ამ ბოლო დროს ბიჭებიც გოგოს სახელს ირქმევენ. ალბათ გამორჩენის მიზნით. თავს შეგაცოდებენ, და…
    – არა. გოგო ვარ. ჩვიდმეტი წლის. სამედიცინო ინსტიტუტში ვსწავლობ, პირველ კურსზე. საკმარისია? ჰო, ოლია მქვია.
    ცოტა არ იყოს, დავიბენი. ამდენი რამის კითხვას ნამდვილად არ ვაპირებდი.
    – ანკეტების შევსება არ მჩვევია. უბრალოდ მაინტერესებდა, ასეთი რისკიანი მართლა გოგოა-მეთქი?
    – სარისკო რა არის, მართლა ხომ არ მომკლავენ.
    უცებ წარმოვიდგინე როგორ გლეჯენ ჩვიდმეტი წლის გოგოს სხეულს მონსტრები, ყაჩაღებს კი სიცილ-ხარხარით მიაქვთ მისი ტვირთი.
    – დამელოდე. ხუთ წუთში მანდ ვიქნები. მე გაგაცილებ.
    მადლობა გადამიხადა და გაჩუმდა. სიცოცხლისა და მანის მოსამატებლები ვიყიდე, ბროფის ბოლომდე გავუვსე მწვანე ხაზი და ტელეპორტით დონჰანგში გადავედი. დასავლეთის კართან მელოდებოდა თავისი აქლემით.
    – შეჯექი და, რაც არ უნდა მოხდეს, არ ჩამოხვიდე. აქლემისთვის სიცოცხლის მოსამატებლები მოიმარაგე?
    – ჰო.
    – რამდენი ვარსკვლავი მოგაქვს?
    – ერთი.
    – ეგრე ჯობს. ცოტა და ნაღდი. სიხარბეს კარგი არაფერი მოაქვს. მაშინ სიკვდილის ხეობით წავალთ, შემოვლით ძალიან შორსაა.
    – კარგი.
    ერთი ვარსკვლავი ტვირთის ის რაოდენობაა, როცა მოთამაშე ყაჩაღს უფლება არა აქვს უშუალოდ შეუტიოს აქლემსა და მის პატრონს. ორი და მეტი ვარსკვლავი კი, ესე იგი, გაცილებით მეტი ტვირთი და შესაბამისად მეტი მოგებაც, ამის უფლებას აძლევს. თუმცა ყაჩაღებს ერთვარსკვლავიანი ქარავნის გაძარცვის საშუალებაც აქვთ. თავის ცხენს კომპიუტერის ყაჩაღების მისატყუებლად ცოტაოდენ ტვირთს აჰკიდებენ და ქარავანს წინ გაუვლიან. მერე ცხენიდან ჩამოხტებიან და კომპის ყაჩაღებს ისღა რჩებათ, ქარავანს მიესიონ. თუ აქლემსაც მოკლავენ და მის პატრონსაც, მიწაზე დაყრილ უკვე უპატრონო ტვირთს მოთამაშე ყაჩაღი კრეფს. ნაძარცვი თავის, მხოლოდ მძარცველებისთვის განკუთვნილ ბუნაგში მიაქვს და იქ ყიდის.
    – Party მომეცი.
    ეკრანზე “ზედის” ქვემოთ “პრინცესას” ფოტოც გამოჩნდა. ახლა ჩვენი საუბარი მხოლოდ ჩვენ “გვესმის”.
    სიკვდილის ხეობა დონჰაგიდან მთელი სავალის სამ მეოთხედზეა. ისე გავიარეთ ეს გზა, რომ ხმლის ამოღება არც დამჭირვებია – კომპიუტერულ ყაჩაღებსა და თითო-ოროლა მონსტრს დისტანციური ელვისა და ბროფის დახმარებით ისე ადვილად ვხოცავდი, რომ საუბრის გაგრძელების საშუალებაც კი მოგვეცა:
    – სად ცხოვრობ?
    – თბილისში.
    ეტყობა, იმ პატარა წყენამაც გაუარა და ცოტა გათამამდა კიდეც:
    – რამდენი წლისა ხარ?
    – ბევრის.
    – მაინც რამდენის – ოცის, ოცდახუთის?
    სიზმარში რომ დაფრინავ, ანდა განძს იპოვი, გაგეღვიძება და – არაფერი, ზუსტად ეგრე დამემართა.
    – უფრო მეტის.
    – ოცდაათის, ოცდათხუთმეტის?
    ჩვიდმეტწლიანებისთვის ეს ალბათ სულ ზედა ზღვარია. თითქოს საკმარისი არ იყო იმედგაცრუება. ახლა კიდევ ერთხელ მაღვიძებს და სილასავით მაწნის სახეში, რომ არც ფრენა შემიძლია და განძიც თვალსა და ხელს შუა ამიორთქლდა.
    ტყუილის თქმა არ მინდა. არადა, სიმართლე ამ მოულოდნელად გაბმულ უდღეურ ძაფებსაც დაწყვეტს. რამდენიც არ უნდა თქვას, ასაკს რა მნიშვნელობა აქვსო, მაინც დაწყვეტს.
    – დაახლოებით ეგრე, – ისევ ტყუილის თქმა ვამჯობინე.
    “კოცონის თაყვანისმცემლები კი უკვე ორმოცდაათი ათასი წელიწადი ცხოვრობენ დედამიწაზე… ერთ მშვენიერ დღეს “პერლ ჯემი” აღარ იქნება, კოცონის თაყვანისმცემლები კი დარჩებიან”.
    რა ვქნა, მე ჩემს პატარა კოცონს ვუფრთხილდები.
    სიკვდილის ხეობა არც ისე გრძელია, მაგრამ თავიდან ბოლომდე გავლას საკმაო დრო სჭირდება. არც ურჩხულები არიან მაინცდამაინც დიდები, მაგრამ ძალიან სწრაფები და გესლიანები არიან. ერთს რომ მოკლავ, იმის ადგილზე ორი ჩნდება. მე ვერაფერს დამაკლებენ, მაგრამ აქლემს უტევენ – ორ-ორი, სამ-სამი, ოთხ-ოთხიც კი. ბროფი თავის სტიქიაშია – აზარტში შესული ფლეთს შხამიან მონსტრებს. ყველაზე დიდი პრობლემა მაინც სივიწროვე და სიბნელეა – გზა სახურავივით წამოფარებულ ორ კუპრივით შავ კლდეს შორის მიიკლაკნება. არც გასასვლელი ჩანს, არც შემოსასვლელი. ერთ ადგილზე თუ დიდხანს იტრიალე, შეიძლება დაგავიწყდეს კიდეც, საიდან შემოხვედი და საით მიდიხარ.
    როგორც იქნა, უსწორმასწორო სამკუთხედის ფორმის სინათლეც გამოჩნდა.
    – ეხლა რაც შეიძლება სწრაფად იარე, არ გაჩერდე, გასასვლელთან იქნებიან.
    დღის სინათლეზე პირველები მე და ბროფი გავდივართ. მართლა გასასვლელთან ჩასაფრებულან. სამნი არიან. შავებში. ორი მაშინვე ჩამოხტა ცხენიდან. ფარზე და მახვილზე ეტყობათ – სამოცზე ნაკლები არც ერთი არ არის. მენტები არიან, მაგრამ ბლეიდერის დაგდება არც ისე იოლია. მთავარი ის მესამეა. სანამ ცხენიდან არ ჩამოვა, ვერც მიხვდები რა დონისაა. გავჩერდი. დრო უნდა მოვიგო. პრინცესას ჯერ ხელს ვერ ახლებენ. ეს იმათაც მშვენივრად იციან და შეტევაზე გადმოდიან. ბევრი ვერაფერი დამაკლეს. სიცოცხლე შევივსე და Heaven chain-ით ვუპასუხე. ბროფიც იმას ეცა და სიცოცხლე თითქმის გავუნახევრეთ. მეორემ Freeze იხმარა. მიქსტურა ავტომატურ რეჟიმში მაქვს დაყენებული – ყინული მტვერივით ჩამოვიფერთხე და ისევ პირველს დავცხე. ერთი ასეთი დარტყმაც და ორნიღა დარჩებიან.
    მარცხნივ პრინცესას მოვკარი თვალი. თავისი აქლემით ერთ ადგილზე დგას. არ ვიცი, ბრძოლამ გაიტაცა თუ უბრალოდ ჩემი მიტოვება არ უნდა.
    – წადი, რას მომჩერებიხარ, სანამ ესენი ჩემს მოკვლას მოახერხებენ, უკვე შორს იქნები.
    ამასობაში მესამე მიხვდა, რომ მის ორივე პარტნიორს ადრე თუ გვიან გავუსწორდებოდი და ისიც ჩამოხტა ცხენიდან. ზუსტად ჩემი დონისაა. სხვა შემთხვევაში ალბათ გავეცლებოდი, აქლემსა და ტვირთსაც კი დავუტოვებდი, მაგრამ ახლა ბოლომდე ვიბრძოლებ. მე ეხლა იერუსალიმისკენ დაძრულ ჯვაროსნებზე მეტი მიზეზი მაქვს – ერთი პატარა ქალბატონის ბედი მაბარია.
    იმ მესამემ პირდაპირ ბროფის დაჰკრა. მგელი უსულოდ გაიშალა მიწაზე. აქ კი პატარა შეცდომა მომივიდა. იმის მაგივრად, იმ პირველისთვის მომეღო ბოლო, გამწარებული ბროფის მკვლელს ვეცი. ამასობაში პირველმა სიცოცხლე ისევ აღიდგინა და სამივემ ერთად შემომიტია.
    შორს, იქ, სადაც მდინარეზე გადასასვლელი ბორანი მეგულებოდა, პრინცესას მოვკარი თვალი. კარგია, რომ დამიჯერა…
    შიგნით, სადღაც გულთან ახლოს რაღაც დაინთო. სიცოცხლის მწვანე ხაზი ნელ-ნელა მოკლდება, მაგრამ ეს უკვე აღარ მადარდებს…
    – ტყუილად კი არ ამბობენ, ბებრუხუნებს პატარა გოგოები მოსწონთო!
    ახლა კი ვიკადრე და უკან მივიხედე. ჩემი ცოლი დოინჯშემოყრილი მისჩერებია დისპლეის.
    “რა სულელები არიან ეს ქალები”, გავიფიქრე და იმის თქმა დავაპირე, რომ არც ჩემი და არც იმ გოგოს ასაკი აქ არაფერ შუაშია, რომ უბრალოდ… უბრალოდ…

    © „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

  • რეცენზია

    ბესო სოლომანაშვილი – ზამორა

    გელა ოდიკაძე

    მამები და შვილები

    ბესო სოლომანაშვილი, ზამორა (მოთხრობები). რედაქტორი ანა ჭაბაშვილი. თბ. “დიოგენე”, 2007.

    ქართულ ლიტერატურაში იყო ე.წ. ხელშეუხებელი თემები. XX საუკუნემ ფაქტობრივად ისე გაიარა, რომ ამ თემებს მწერლები არ შეხებიან. საქმე ისაა, რომ 90-იან წლებამდე საბჭოთა ცენზურა ინერციით ინარჩუნებდა ძალას, ამის შემდეგ კი ქვემეხები გრუხუნებდნენ და მუზები სდუმდნენ.
    თუმცა სხვაც უნდა ითქვას: მწერლები ამ წლებშიც წერდნენ. იყვნენ ისეთებიც, რომლებიც უაღრესად კრიტიკულ მომენტებშიც არ გაჩერებულან (მაგონდება შოთა იათაშვილის “ავადმყოფი ქალაქი”. ეს მოთხრობა თბილისის ომის დროს დაიწერა და თითქოს ამ მოვლენის შემზარავ ექოს გამოსცემს). საბოლოოდ, ცენზურა ჩვენს ცნობიერებაში ხელშეუხებელი თემების შეხებამ მოხსნა. წყალს სადინარი უნდა მისცემოდა და მიეცა კიდეც.
    ბესო სოლომანაშვილის “ზამორა” სწორედ იმ სიცარიელეს ავსებს, რომელიც ქართულ ლიტერატურაში გაჩნდა. ქვემეხების გრუხუნი, ალბათ, არა იმდენად პასიურობის გამომწვევი იყო, რამდენადაც დაბნეულობის. მწერალი წინამდებარე მოთხრობის მეშვეობით XX საუკუნის კატაკლიზმებს ეხმაურება: ზამორა უფროსი და ზამორა უმცროსი – ერთი საუკუნის ორი სრულიად სხვადასხვა ომის მონაწილე.
    ბესო სოლომანაშვილი უფროსი ზამორას მეგობრის, ალექსანდრეს პირით მოგვითხრობს ამბავს. თხრობა არტაშას დუქანში მიმდინარეობს. ბოჰემური გარემო და წარსულის მტკივნეული მომენტები ბუნებრივად ერწყმის ერთმანეთს და თავისებურ ინტიმს ქმნის.
    ზამორების (წარმოშობით ესპანელები არიან) სისხლის ყივილი, ვაჟკაცური ჯიში და მოდგმა თვალსაჩინოდ აღიბეჭდება ალექსანდრეს მონაყოლშიც.
    ბესო სოლომანაშვილის ოსტატობას ავლენს ფაქტობრივი მასალის წარმოსახვასთან დაკავშირება. ჯერ ერთი, მწერალმა კარგაც იცის ტოტალიტარული სახელმწიფოს ატმოსფერო, კონკრეტული რეალიები, ტიპაჟი, მათი მეტყველება. ალექსანდრეს ცხოვრება (ისევე, როგორც ზამორების) იმ ავტორიტარული რეჟიმის პერიპეტიებთან არის გადაჭდობილი, რომლებმაც ათასობით ადამიანის ბედი დაამახინჯა და გაამრუდა.
    გარდა ამისა, ავტორი თავიდანვე იშველიებს თხრობის ისეთ ინტონაციას და ფორმას, რომლის მეშვეობითაც ცხოვრების თუნდაც ყველაზე უფრო უხეში გამოვლინებები, ყველაზე სასტიკი შტრიხები დამაჯერებლად და ძალდაუტანებლად შემოდის ჩვენში.
    ბესო სოლომანაშვილმა იცის ერთი რამ: თხრობის ასეთი ფორმა ცხოვრებისეულ მასალას სრულიად თავისებურად განაფენს, აქ მთხრობელის სუბიექტივიზმი ერწყმის რეალობის აუხსნელ და უცნაურ ფაქტებს და თავისებურ სიმბიოზს ქმნის. სამხედრო გამომძიებლების, ჩეკისტების ისტორიები არა მხოლოდ პირადი, არამედ სამსახურებრივი წვრილმანი დეტალებისგან შედგება, რისი ცოდნაც მწერალს ნამდვილად სჭირდებოდა. ყოველივე ეს წარსულის რეალობიდან უნდა აეღო, სხვაგვარად წარმოუდგენელი იყო. ამის კარგი მაგალითია მოთხრობაში აღწერილი მხატვართა ტილოების ეპიზოდი. ამ ეპიზოდში არა მარტო ალექსანდრეს, გრიშას და ზამორას პიროვნული თავისებურებები ჩანს, არამედ მთელი ტოტალიტარული ეპოქა, რომელიც მზაკვრობაზე და ძალადობაზეა აგებული. ასეთი ქვეყნის სამსახურში პასუხსაგებ თანამდებობებზე მომუშავე სინდისის მქონე ადამიანები ცდილობდნენ რთულ ვითარებაში სამართლებრივად და ზნეობრივად ყველაზე ოპტიმალური გზა გამოენახათ, რათა სხვა არ დაეზიანებინათ და საკუთარი თავის გადარჩენაზეც ეზრუნათ. ალექსანდრეც სწორედ იმ ამბებს ჰყვება, სადაც ხაფანგიდან თავდაღწევის ათასგვარი გზებია მონიშნული.
    ამ ხაფანგში სხვადასხვა თაობები მოხვდნენ, ამიტომ აქ მამათა და შვილთა პრობლემაც ბუნებრივად წამოიჭრება. კარგად ამბობს ალექსანდრე: “შენ რა, მართალი ხომ არ გგონია, შვილები მამების ცოდვებზე პასუხს არ აგებენო! აგებენ! აგებენ! ჩვენ თქვენთვის და თქვენ ჩვენთვის, – ერთი სისხლია, სამყაროსთვის ერთი გადაწიტებაა შენსა და ჩემს ასაკს შორის მანძილი. შენ რომ იზამ, ჩემი ბრალია, მე რომ ვიზამ – შენი. თქვენ ხო არ გგონიათ, რაც ჩვენ გავაკეთეთ, თქვენი ბრალი არ არის, ან რასაც თქვენ იზამთ, ჩვენი ბრალი არ იქნება? ერთი სისხლი აკეთებს, ერთი სისხლი.”
    ბესო სოლომანაშვილი პროფესიული ოსტატობით ფლობს მასალას, აწესრიგებს სათქმელს, კრავს კომპოზიციას. სიტყვა მასთან სადაა, ზუსტი და მიზანმიმართული. საერთოდ, ავტორს, როგორც პროფესიონალ მწერალს შეჰფერის, ერთი მთავარი სათქმელი აქვს და სხვა, მეორეული კომპონენტები ამ სათქმელს არის დაქვემდებარებული. ეს მოთხრობა თანამედროვე ქართული ლიტერატურის ძალზე მნიშვნელოვანი ნაწარმოებია და სერიოზულ ანალიზს იმსახურებს.
    კრებულში კიდევ ორი საინტერესო, შედარებით მცირე მოცულობის მოთხრობაა შესული – “გიბონა” და “თითრინავი”. ჩემი აზრით, მაინც აჯობებდა ვრცელი მოთხრობა “ზამორა” ცალკე გამოცემულიყო. ეს ერთი ეპოქის დამტევი მრავლისმომცველი ნაწარმოებია და თითქოს თავის თავშივე კრავს წრეს. ცალკე გამოცემის შემთვევაში, ალბათ, შრიფტიც უფრო მსხვილი იქნებოდა და გრაფიკულადაც, ვრცელი პანორამის შთაბეჭდილება შეიქმნებოდა.

    © „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

  • ესე (თარგმანი)

    ჯეიმს ერლი – წიგნების კითხვა, როგორც სიამოვნების წყარო

    ცხრა წლის ვიქნებოდი, დიდი კარადიდან წიგნი რომ ავწაპნე და მის წასაკითხად სადღასაც მივიმალე. დედამ მომძებნა და შენიშვნა მომცა, საშენო წიგნი არ აგიღიაო, მაგრამ ამით რაღას შემაჩერებდა. ეს იყო ცხოვრების ერთ-ერთი იმ გარდამტეხ მომენტთაგანი, რომელთა მნიშვნელობას მრავალი წლის შემდეგღა იცნობიერებ. წიგნის სათაურმა მიმიზიდა: “სად იყავი? – არსად. რას აკეთებდი? – არაფერს”. იგი წარმოადგენდა რჩევების კრებულს მშობლებისათვის, რომელშიც, კერძოდ, ეწერა, რომ ზოგჯერ ბავშვს უჩნდება სავსებით ბუნებრივი მოთხოვნილება, უბრალოდ, წამოწვეს ბალახზე და უცქიროს ღრუბლებს, ცაზე რომ მიიზლაზნებიან. წიგნში ნათქვამი იყო, რომ ეს სავსებით ნორმალური სურვილია და როცა ბავშვი კითხვაზე – “რას აკეთებ?” – გიპასუხებს – “არაფერსო”, – ამაში არაფერია საძრახისი.
    ამ ცოდნით შეიარაღებული ეზოში გავედი, ბალახზე წამოვწექი და კითხვა განვაგრძე. წიგნმა მომანიჭა კანონიერი უფლება, მეკეთებინა ის, რასაც ისედაც ვაკეთებდი, ოღონდ ისე, რომ ჩემი უფლებები ამ სფეროში გაცნობიერებული არ მქონდა. მან, თითქოსდა, გარკვეულწილად წამართვა უცოდველობა, მოსპო უოდსუორთისეულად უშუალო კავშირი ჩემსა და ღრუბლებს შორის და ნეტარი უსაქმობა ერთგვარ პოზად გადამიქცია.
    დამოკიდებულება უქმი ოცნებებისადმი ყოველთვის წინააღმდეგობრივი იყო, მაგრამ სულის სიღრმეში ყველამ კარგად იცის, რომ ეს არცთუ უსარგებლო საქმიანობაა. ბავშვისთვის ეს არის ერთ-ერთი საშუალება, ისწავლოს აზროვნება. მახსოვს, ღრუბლების ცქერამ მეც ბევრი მნიშვნელოვანი რამ გამაგებინა, მაგალითად ის, რომ ცვლილებები ნელა და ხშირად სრულიად შეუმჩნევლად ხდება. დღეს, საწერ მაგიდასთან რომ ვიჯექი და სარკმელში უმიზნოდ ვიყურებოდი, გამახსენდა, როგორ გვიკითხავდა უნივერსიტეტში ბერძნული ფილოსოფიის ისტორიას პროფესორი ფელი. ისიც ხშირად შეგვაქცევდა ხოლმე ზურგს და დაფიქრებული იმზირებოდა ფანჯარაში, ვიდრე ჩვენ სუნთქვაშეკრულნი ველოდით პასუხს მის მიერვე დასმულ კითხვაზე. შესაძლოა, დოქტორი ფელის ამ საქციელსაც მნიშვნელოვანწილად პოზა განაპირობებდა. შესაძლოა, მას სურდა, მიმსგავსებოდა სოკრატეს, ქუჩაში რომ შეჩერდებოდა ხოლმე და ხანგრძლივად შესცქეროდა ზეცას.
    დორზეს ეთიოპური ტომისადმი მიძღვნილ წიგნში ანთროპოლოგი დენ სპერბერი მოგვითხრობს ერთ ამბავს, რომელიც მე ძალიან მიყვარს: “ბავშვობაში ჩემზე დაუვიწყარი შთაბეჭდილება მოახდინა ასეთმა სცენამ: მამაჩემი ვერანდაზე სავარძელზეა მიწოლილი; უძრავად ზის – ხელები უსიცოცხლოდ ჩამოუყრია და სივრცეში რაღაცისთვის მიუციებია თვალი; ჩამესმის დედის ჩურჩული: “ხელს ნუ შეუშლი, მამა მუშაობს”. გავიდა დრო, მე ეთნოგრაფი გავხდი და პროფესიამ ეთიოპიაში ჩამიყვანა; და ერთხელ აქ, საველე დაკვირვებების დროს, ჩემი ყურით გავიგონე, როგორ გადაუჩურჩულა დედამ პატარა ბიჭს: “ხელს ნუ შეუშლი, მამა წინაპრებს აპურებს”.
    სპერბერის მსგავსად, მეც პროფესორი გავხდი. ახლა ჩემი ღრუბლებიცა და ჩემი წინაპრებიც ჩემივე წიგნებია. შემიძლია, სრულ სიჩუმეში, ყველასა და ყველაფრისგან განმარტოებული, საათობით ვიჯდე და წიგნს ვკითხულობდე. მიმაჩნია, რომ ჩვენს ეპოქაში, როცა ცხოვრების ტემპი განუწყვეტლივ ჩქარდება და ჩქარდება, კითხვის ეს ასპექტი, – სიჩუმე და განმარტოება, – უდიდეს თავისთავად ღირებულებას იძენს.
    უცნაურობა კითხვის პროცესისა, ღრუბლების ჭვრეტას რომ მიაგავს, სწორედ განმარტოებისა და ნელი ტემპის აუცილებლობაში მდგომარეობს. ვიცი, რომ, შეიძლება, ველოტრენაჟორზე ვარჯიშის დროსაც იკითხო რამე და დილაობით ძუნძულით სირბილისას ან მანქანის საჭესთან ჯდომისასაც ისმინო პლეერით მოთხრობები. მაგრამ აქ სხვაგვარ კითხვაზე გესაუბრებით – ძველმოდურ, არაეფექტურ, ანტისოციალურ საქმიანობაზე, უამრავ დროს რომ მოითხოვს. მინდა დავწერო წიგნი: “სად იყავი? – არსად. რას აკეთებდი? – წიგნს ვკითხულობდი… თქვენ თუ შეგიძლიათ, რომ თავს ამის უფლება მისცეთ?” ეს შრომა განკუთვნილი არ იქნება ფართო საზოგადოებისთვის, რომელიც (წიგნის მაღაზიების მზარდი რაოდენობის მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ), პოულობს დროს, რათა იკითხოს. არა, მის ადრესატად უფრო ვიწრო წრე წარმომიდგენია, კერძოდ – უნივერსიტეტების პროფესორები. მე ხომ ყოველდღიურად ვისმენ, როგორ შესჩივიან ისინი ერთმანეთს, წიგნების წასაკითხავად ვეღარ ვიცლითო.
    იყო დრო, როცა იმგვარ კითხვაზე ვოცნებობდი, როგორსაც აღწერს მაკიაველი: “საღამოობით, შინ რომ ვბრუნდებოდი, ჩემს კაბინეტს მივაშურებდი. გავიხდიდი ჩემს დაჭუჭყიანებულ-დამტვერილ სადაგ ტანსაცმელს და მეფური შესამოსლით ვიმოსებოდი. შემდეგ კი ასე ჯეროვნად მორთული დიდ წინაპართა საკრებულოში შევაბიჯებდი. ისინი ხელგაშლილად მხვდებოდნენ ხოლმე და მე ვტკბებოდი მარტოდენ ჩემთვის განკუთვნილი ნუგბარით, რომლისთვისაც ვიყავ შობილი. აქ შემეძლო მორიდებისგან შეუბორკავს მესაუბრა მათთან, დავკითხოდი ამა თუ იმ საქციელის მიზეზს და წინაპრები პასუხს არ იშურებდნენ”.
    ჩემთვის ნაცნობია ეს გრძნობა. ოცდახუთი წლის წინ ჩემი პირველი საპროფესორო შვებულება ამგვარ კითხვაში გავატარე. ვკითხულობდი ყველაფერს, რაც კი სკოლასა და უნივერსიტეტში დამრჩა წაუკითხავი. აი, მაშინდელი ავტორები და წიგნები: პლატონი, კანტი, შექსპირი, მილტონი, შელი, “დაო დე ძინი”, “უპანიშადები”, “ბჰაგავატგიტა”, ლაიბნიცი, ბეკონი, მონტენი, უაიტჰედი, ბერგსონი, კასირერი, ფროიდი, შოუ, იეიტსი, ჰაიდეგერი, ლევი-სტროსი და… დენ სპერბერი. კითხვას გვიანობით, ღამით ორ ან სამ საათზე ვწყვეტდი საოცარი მღელვარებით მოცული. თავს ეზეკიელივით ვგრძნობდი, როცა უფალმა უთხრა მას: “ადამის ძევ!.. შეჭამე ეს გრაგნილი… აჭამე შენს მუცელს და აივსე ნაწლავები ამ გრაგნილით, რომელსაც მე გაძლევ. მეც შევჭამე და თაფლივით მეტკბილა პირში”.
    ვათვალიერებ იმდროინდელ ჩანაწერებს, – ერთიანად შენიშვნებით აჭრელებულ გაყვითლებულ ფურცლებს, თავბრუდამხვევ აღმოჩენათა ამბავს რომ მოგვითხრობენ, – და შეცბუნება მიპყრობს: იმ დროს მეჩვენებოდა, რომ ცხოვრების არსი შევიცანი და ყოფიერების ყველა საიდუმლოს ჩავწვდი! და თუმცა შემდგომში აღარასოდეს გამიმეორებია ასეთი ექსპერიმენტი, ეს იყო მეტად ფასეული გამოცდილება. დროდადრო ჩემს თავს ვუსვამ შეკითხვას: განუცდია კი ჩემს რომელსამე სტუდენტს (ან მომავალში თუ მოელის) ეს ენით აუწერელი მღელვარება – კითხვის ვნებით მანიაკალური შეპყრობილობა?
    ახლა, როცა ბევრად უფრო მოწიფული კაცი მეთქმის, მივხვდი, რომ მაკიაველის დამოკიდებულებაც კითხვისადმი და ჩემი უძილო ღამეებიც მნიშვნელოვანწილად ეგოიზმის გამოვლინებას წარმოადგენდა. მაკიაველი თავდაჯერებული ადამიანი იყო და ფიქრობდა, რომ ძალა შესწევდა ისე გასაუბრებოდა პლატონს, ტიტუს ლივიუსსა და ციცერონს, როგორც ტოლი ტოლებს. კითხვამ, შესაძლებელია, შეგიქმნათ იმ ავტორებთან თანასწორობის მცდარი შეგრძნება, რომელთა აზრის გაგებაც მოახერხეთ. ასეთი კითხვა თანამედროვე აბსტრაქტული მხატვრობის თვალიერებას ჰგავს, როცა დიდია ცთუნება განაცხადო: “ამის დახატვას ხომ მეც შევძლებდი!” ჰო მაგრამ, ეს სურათები ხომ თქვენ არ დაგიხატავთ და, რომ არ გენახათ, აზრად არასოდეს მოგივიდოდათ, რაღაც მსგავსის შექმნა შემიძლიაო.
    პირველ ლექციაზე სტუდენტებს ასე მივმართავ ხოლმე: “ჩემი კურსის დამუშავება კლასში არ ხდება. უნდა იშრომოთ შინ ან სადმე სხვაგან, სადაც განმარტოებას შეძლებთ და ხელს არავინ შეგიშლით. ეს შეიძლება იყოს ბიბლიოთეკის მყუდრო კუთხე, სხვენი ან ნებისმიერი სხვა ადგილი, რომელსაც თქვენს დროებით თავშესაფრად – წიგნის კითხვისთვის განკუთვნილ ადგილად – აქცევთ. ჩემთვის ასეთი თავშესაფარი არის ჩემი ბინა ღამის საათებში, როცა ბოლოს და ბოლოს ყველა დაიძინებს და მთელი სახლი ჩაბნელდება ხოლმე. მაშინ შემიძლია ავიღო წიგნი და მოვკალათდე სინათლის მაგიურ წრეში, სადაც ვარსებობთ მხოლოდ მე და წიგნი; ან უფრო სწორად ვარსებობთ მე და ავტორი, წიგნი კი, უბრალოდ, შუამავალია ჩვენ ორს შორის”.
    გაოცდები კაცი, იმდენად დიდია რაოდენობა ახალგაზრდებისა, რომლებიც შეცბუნების გარეშე გამოგიტყდებიან, კითხვა არ გვიყვარსო; და მათ რიცხვში თვით სიტყვიერების შემსწავლელი სტუდენტებიც კი გამოერევიან ხოლმე. ეს გასაგებიცაა – კითხვა ხომ ჯოჯოხეთურად ნელი საქმიანობაა. დღეს, როცა უკვე კომპიუტერის ეკრანის ორწამიან გაშეშებასაც კი ძალუძს მოთმინებიდან ჩვენი გამოყვანა, კითხვა ადამიანისგან სრულ შეჩერებას მოითხოვს – საჭიროა, უბრალოდ, შევჩერდეთ და სხვას ვუსმინოთ.
    ბოლო დროს კითხვას სწორედ სხვისი ხმის სმენად აღვიქვამ. პირველ ლექციას რომ განვაგრძობ, სტუდენტებს ვეუბნები: “სინათლის მაგიურ წრეში წიგნით ხელში რომ შეაბიჯებთ, არ უნდა იფიქროთ, თითქოს თქვენი ამოცანა ამ წიგნის დამორჩილება, მოთვინიერება, გაკრიტიკება ან თუნდაც გარჩევა-გაანალიზება იყოს. წიგნის კითხვას იმიტომ კი არ იწყებთ, რომ შეიყვაროთ ან შეიძულოთ ის; და არც იმიტომ, რომ დაამტკიცოთ, თითქოს ავტორზე უფრო ჭკვიანი ბრძანდებით. არა, წიგნს უწინარეს ყოვლისა იმიტომ კითხულობთ, რომ მოისმინოთ, რას გეუბნებათ იგი”.
    ასეთი მიდგომა კითხვისადმი ნაკლებეგოისტურია, ვიდრე მაკიაველისეული. ადამიანი, ვინც წიგნისადმი ეს ბევრად უფრო თვინიერი დამოკიდებულება მასწავლა, ზიგმუნდ ფროიდი იყო. დამწყები ფსიქოანალიტიკოსებისათვის განკუთვნილ მის რჩევებს რომ ვეცნობოდი, სადაც ფროიდი მოძღვრავს მათ, როგორ უნდა უსმინონ პაციენტებს, მე აღმოვაჩინე კავშირი კითხვასა და ღრუბლების ჭვრეტას – არაფრის კეთების ხელოვნებას შორის. სწორად სმენის წესი, ამბობს ფროიდი, “უბრალოდ, იმაში მდგომარეობს, რომ განსაკუთრებით არაფერზე მოახდინოთ კონცენტრირება და გულისყური მუდამ თანაბრად გქონდეთ მიპყრობილი ყველაფრისკენ, რასაც პაციენტი მოგითხრობთ. რადგან როგორც კი რაღაც ერთზე გაამახვილებთ ყურადღებას, მაშინვე მასალის დახარისხებას იწყებთ… თქვენ კი სწორედ ამას უნდა გაურბოდეთ. როცა შერჩევას დაიწყებთ, თქვენ უკვე საკუთარი მოლოდინის ტყვე ხდებით და, მაშასადამე, დიდია შანსი, ვეღარაფერი გაიგონოთ გარდა იმისა, რაც ისედაც იცით… ექიმის კანონი ასე უნდა იქნას ფორმულირებული: “საჭიროა, უბრალოდ, ვუსმინოთ”.
    რთული სასწავლია, უბრალოდ, უსმინო ადამიანს: არც მისი სიტყვების დაუყოვნებლივ ინტერპრეტირება სცადო, არც ნაუცბათევი დასკვნები გააკეთო, არც საკუთარი რჩევებით ჩაეჩარო საუბარში.
    ბედის ირონიით, არაფრის კეთების ხელოვნება, რომლის სრულყოფას ყრმობიდან მოყოლებული ამდენი ძალა შევალიე, ჩვენს უნივერსიტეტებში დიდად არ ფასობს. ჩემმა კოლეგებმა მგონი დაივიწყეს, რომ ჩვენი პროდუქციის უდიდესი ნაწილი ხშირად სწორედ იმ სახის შრომის შედეგად მიიღება, როგორითაც პატარა დენ სპერბერი მამამისმა გააოცა. ჩვენს დღეებში უნივერსიტეტებში მთავარ საზრუნავად იქცა ფონდები და კანონმდებლობა, ბაზარი და კონკურენცია, ტექნოლოგიები და მოდის ბოლო კაპრიზების დაკმაყოფილება. ბოლოს და ბოლოს, უმაღლესი განათლებაც ხომ ბიზნესია.
    მწვანე მდელოები და კორომები პასტორალურ საუნივერსიტეტო ტრადიციებს გვახსენებს. ეს კორომები დასაბამიდანვე მოწყვეტილი იყო კომერციული სულისკვეთებითა და ყოველდღიური საზრუნავით სავსე გარემომცველი სამყაროს ფუსფუსსა და ამაოებას. უნივერსიტეტი იმ ადგილს წარმოადგენდა, სადაც ადამიანს შეეძლო შეჩერებულიყო, ეკითხა, ესმინა, ესწავლა. ჩემი პროფესორობის ოცდაათი წლის განმავლობაში კი აკადემიურმა სამყარომ ნელა, მაგრამ არსებითად იცვალა სახე (აი, კიდევ ერთი ილუსტრაცია იმისა, რაც ბავშვობაში მასწავლეს ღრუბლებმა – სამყარო თანდათანობით და შეუმჩნევლად იცვლება). დღეს გვარწმუნებენ, რომ ისტორიამ სვლა ააჩქარა, ხოლო საზოგადოება ყოველდღიურად სულ უფრო სწრაფად იცვლება; რომ თუკი ჩვენ წამით მაინც შევჩერდებით, მომავალი ჩაგვიქროლებს და უნივერსიტეტებს სადღაც შორეულ წარსულში ჩატოვებს; რომ ჩვენ უნდა ვიქცეთ მომავლის უნივერსიტეტებად, კომპიუტერების ეპოქის უნივერსიტეტებად, XXI საუკუნის უნივერსიტეტებად…
    სჯერათ კი ამის იმ ადამიანებს, რომლებიც დღეს ჩვენს უნივერსიტეტებს განაგებენ? დევიზი – “დროს არ ჩამოვრჩეთ” – სარეკლამო მოწოდებასავით ჟღერს. და მართლაც, უნივერსიტეტები ცდილობენ ბაზარზე გაყიდონ საკუთარი თავი. კაცმა არ იცის რა მიზეზით, მათ მიიჩნიეს, რომ ამერიკას სურს ისინი ზეთანამედროვე, სუპერტექნოლოგიურ, ეფექტიან კორპორაციულ დაწესებულებებად იქცნენ, რომლებიც შეძლებენ კომპიუტერული ტექნოლოგიების ბატონობის ეპოქაში თავიანთი კლიენტები, კურსის დამთავრების შემდეგ, გარანტირებული მაღალანაზღაურებადი სამუშაოთი უზრუნველყონ.
    ვფიქრობ, ამერიკა უკეთ ერკვევა თავის საჭიროებებში. ამერიკას არაფერში სჭირდება განუწყვეტელი და სულ უფრო აჩქარებული ცვლილებები; ისინი სჭირდება ბაზარს, რომელიც ცდილობს გამუდმებით გაუჩინოს მომხმარებელს სულ ახალ-ახალი ნივთების ყიდვის სურვილი. ხოლო ამერიკას კი სჭირდება უნივერსიტეტები და კოლეგები, რომლებიც მოდის კაპრიზებს არ აჰყვებიან და ყოველწლიურად არ იცვლიან სახეს. ვისურვებდი, უნივერსიტეტები ნამდვილად განსაზღვრავდნენ მომავალს, ნაცვლად იმისა, რომ თავქუდმოგლეჯით მისდევდნენ აწმყოს. ცხადია, სინათლის მაგიურ წრეში ჯდომით და ძველ ავტორებთან დინჯი საუბრით, მათი ხმის აუჩქარებლად სმენით ჩვენ მომავალს ვერ დავეწევით. ლამპის შუქი სხვა მაგიურმა ნათებამ შეცვალა – ციმციმმა სარეკლამო დაფისა, რომელიც გიგანტური საინფორმაციო ჰაივეის გასწვრივ არის დაყენებული, უნივერსიტეტის მწვანე კორომს რომ სერავს.
    გამორიცხული არ არის, მომავალი მართლაც კომპიუტერებს დარჩეს, მაგრამ წარსული ხომ უეჭველად წიგნების იყო. სწორედ ამიტომ ვცდილობ ვასწავლო ჩემს სტუდენტებს წიგნების კითხვა და წინაპართა ხმების აუჩქარებლად სმენა, სწორედ ამიტომ ვეუბნები მათ: “თუ ჩვენ არ გვეხსომება წარსული და პატივს არ ვცემთ მას, იმედი არ უნდა გვქონდეს, რომ მომავალი თაობები პატივისცემით მოგვიგონებენ. არადა, ჩვენ ხომ ნამდვილად გვაქვს იმის იმედი, რომ მომავალ თაობებს ეხსომებათ სამყარო, რომელშიც ჩვენ ვცხოვრობდით, საგნები, რომლებიც ჩვენ გვიყვარდა, წიგნები, რომლებიც ჩვენ დავწერეთ?

    The Cronicle of Higher Education

    © “წიგნები – 24 საათი”
  • პოეზია

    ზვიად რატიანი – ლექსები

    * * *

    დროა, დავისაჯო მეც.
    თუნდაც შენს გამო.
    როგორ გაგაღვიძე.

    შენ ცხოვრობდი სიზმარში,
    სიზმარი იყო კოშმარული.
    იქ ყველას კლავდნენ,
    სიკვდილი გდევნიდა შენც

    და შენ გარბოდი,
    გზას მიიკვლევდი მკვდრებში,
    თავზე გენგრეოდა სამყარო,
    მე კი გაგაღვიძე.

    და შენ შეგაძრწუნა შეუჩვეველმა სიმშვიდემ,
    დილის ოთახმა, თეთრმა კედლებმა,
    ჩემმა ღიმილმა.

    ვერ დაიჯერე ცხადი,
    ვეღარც ძილი შეიბრუნე
    და მოკვდი,

    მოკვდი ისე სწრაფად,
    საეჭვოა, რომ მოგესწრო ჩემი შეძულება.
    ისე მოკვდი, ჯერაც გიყვარდი.

    იყო სხვა ცოდვებიც. უფრო მძიმე. უფრო მსუბუქი.
    მძიმეები, რომლებიც არ მახსოვს.
    მსუბუქები, რომლებსაც ვმალავ.

    და ალბათ დროა, დავისაჯო მეც.

    დროა, დავისაჯო მკაცრად.

    დროა, გამაღვიძონ მეც.

    * * *

    შენ იწექი საძინებლის კარისკენ ზურგით
    და მე, კართან მდგარს, ვერ მხედავდი. შენ კითხულობდი,
    მე კი ქეჯნა მახრჩობდა, დედი.

    დედი, დახურე ჩემი წიგნი, გადადე სკამზე.
    ლამპას გადაწვდი და ჩააქრე.
    დაიძინე. არაფერზე იფიქრო, დედი.

    არც აქ, დედი, არც ამ წიგნში
    არაფერი წერია შენზე.

    და შენ დახურე ჩემი წიგნი, გადადე სკამზე.
    ლამპას გადაწვდი და ჩააქრე. შემდეგ ბნელოდა
    და ვეღარ მივხვდი, გეძინა თუ ფიქრობდი, დედი.

    გამახსენდა, როგორ განვიცდიდი ადრე,
    რომ ჩემი ლექსები არ გავდნენ ცხოვრებას.
    გამეცინა საკუთარ თავზე.

    * * *

    ჩვენ აქ ვწვალობდეთ, ვბერდებოდეთ,
    შენ კი იყო მუდამ უცვლელი
    და მოწყალე. ჩვენ არასდროს გვქონდეს უფლება
    ეჭვი შევიტანოთ შენს მოწყალებაში,
    არსებობაზე – ლაპარაკიც ზედმეტია. სწორადაც იქცევი,
    რომ ასე ადვილად არ გვითმობ ჩვენს თავს,

    რომ გვახვეწნინებ ჩვენივე სხეულებს,
    ჩვენს შიშველ და სასაცილო, მოუქნელ სხეულებს,
    და არასოდეს გვიტოვებ დროს
    ავიდეთ და მივალაგოთ ჩვენი საფლავები,
    ფოთლები გავხვეტოთ,
    მტვერი გადავწმინდოთ ქვიდან.

    სწორადაც იქცევი.
    ჩვენ ხომ ჩვენივე სიცოცხლეც კი არ მოგვენდობა,
    სიკვდილი კი – მითუმეტეს; მაგრამ რა ვუყოთ სიზმრებს,
    რომლებიც, გაუგებარია,
    თავიდანვე რისთვის ჩაგვითქვი?
    აქ კი, ჩვენს დროში, მათი ატანა შეუძლებელია,

    ცხადიც გეყოფა, რომ დაგვცინო. სახლში ვბრუნდებოდი
    და შორიდანვე დავინახე რუხი ბოლი,
    ცისკენ აწვდილი,
    და რაც უფრო მივუახლოვდი,
    მოიმატა მითუფრო ეჭვმა,
    რომ იქ

    ჩემი სახლი იწვის. გამოღვიძებულმა,
    ცივი ოფლით დანამული ბაგეებით
    მადლობა გითხარი
    და გულს, ჯერაც აჩქარებულს,
    კიდევ ერთხელ შეუყვარდი,
    რადგან მხოლოდ სიზმრით დამსაჯე.

    ასე გამომტყუე რამდენი მადლობა. მაგრამ ეს – ბოლოა.
    ესეც ბოლოა, როგორც გუშინ,
    როგორც ყოველთვის.
    როგორც გუშინწინ,
    როცა ლიფტში პირჯვარს ვიწერდი
    დაბნეული – რომ მე მართლა პირჯვარს ვიწერდი

    და ბედნიერი – რომ ის ბიჭი დამხვდა ცოცხალი,
    მე კი, ვიდრე მოვძებნიდი,
    რა სიმწარე აღარ ვიფიქრე.
    ის კი დამხვდა მხიარული, მთვრალი, ცოცხალი
    და გამიღიმა. შიშველ ტანზე ეცვა ქურთუკი,
    რადგან ჯემპრი და მაისური თურმე ჩხუბში შემოახიეს,

    შემდეგ კი ლიფტში ვიდექი და პირჯვარს ვიწერდი
    და უეცრად გონს მოვეგე. მეც გამეცინა
    და მომეჩვენა, შენც დამცინე. შენი არ ვიცი,
    მე კი ჩემს ხელზე გამეცინა,
    პირჯვრის წერისას გაქვავებულ ხელის მტევანზე
    და იმაზეც, რომ ის ლიფტიც კი

    ზემოდან ქვემოთ ეშვებოდა. ახლა მჭირდები,
    რადგან ცხოვრება ბავშვობა და სიბერეა,
    რადგან ყველაზე საზარელი მათშორის გზაა,
    რადგან მეც მიჭირს შუაგზაზე,
    სადაც ამდენი საცდურია –
    საქმეც გვინდა, სიყვარულიც, ძილიც, წუწუნიც,

    შენ კი არ გინდა დაგვენახო. მეორდება ჩემი სიზმარი,
    მერამდენედ მესიზმრება ჩემი თავი
    ინვალიდის მოხდენილ ეტლში;
    და თუმც არ მჯერა საკუთარი წინათგრძნობების,
    თუმცა სიზმრები არასოდეს მიცხადდებოდნენ,
    გამოღვიძებულს, ისევ შენკენ გამექცა ფიქრი,

    რადგან, თუ სადმე მეჩვენები,
    იქ მირჩევნია, იმ სიზმარში: სიზმრის მიწურულს
    მოულოდნელად რომ ჩაჭიდო ჩემი ეტლის სახელურს ხელი
    და ვიდრე გონზე მოვეგები,
    მიმაგორო მაღალ სარკესთან
    და დაგინახო ჩემს ზურგსუკან ბინდბუნდში მდგომი;

    დაგინახო და დაგიჯერო. თუკი სადმე, ისევ სიზმარში,
    თან სიზმარში და თან სარკეში,
    ალბათ იქ თუ დაგიჯერებდი,
    მისვენებული ინვალიდის მოხდენილ ეტლში,
    და არ მოგთხოვდი სხვა სასწაულს, ვთქვათ, განკურნებას;
    ოღონდ თვითონაც ნუ დამაფრთხობ

    და ნუ მომთხოვ ყველაფერს ერთად:
    დღეს დამავალე, შევიყვარო მტერი ჩემი
    და თანდათან გამირთულე მოთხოვნები. არ გამოვრიცხავ,
    რომ ბოლოს გახდე ისე ცხადი და უეჭველი,
    როგორც ცხადია, რომ ეს ლექსი – არ არის ლექსი
    და ის, რაც არის, აქ არ მთავრდება.

    * * *

    არავითარი ნიჭი წინათგრძნობის –
    დამინდო ღმერთმა.

    მაგრამ,
    რათა იღბლიანად არ მეგრძნო თავი,

    მომცა მეორე:
    წარსულის ნიჭი.

    წარსულის,
    სადაც გამუდმებით რაღაც იცვლება.

    დღეს მახსოვს:
    მაშინ დედაჩემმა ვერ დამინახა.

    ხვალ მეხსომება:
    დამინახა, მაგრამ არ მითხრა.

    ზეგ კი მოვყვები:
    მე დედაჩემს თვითონ ვუთხარი.

    * * *

    1

    ახლა რომშიც წამიყვანე, ვეუბნები ჩემ ცხოვრებას,
    რომელიც იცინის.

    ალბათ ბოლომდე არ მჯეროდა, რომ სამყარო მართლა არსებობს,
    რომ ის ქვეყნები, ქალაქები, ჩანჩქერები, კუნძულები
    მართლა არსებობს,

    და როცა ერთხელ, ორჯერ, მესამედ
    თვითონ აღმოვჩნდი ისე სხვაგან, როგორც არასდროს,
    უხერხულობა, გაწბილება, ყველაფერი ერთად ვიგრძენი,

    გაწბილება ორივეთი, სამყაროთიც, ჩემი თავითაც,
    მაგრამ უფრო – სამყაროთი, რადგან მისგან მეტს მოველოდი.
    ის კი აღმოჩნდა ისეთი და სწორედ ისეთი,
    როგორიც უნდა ყოფილიყო. თანაც –

    ნამდვილი.

    2

    რაც მეტს ნახავ, მით ნაკლები გეხსომება,
    ვეუბნები საკუთარ თავს,
    ის კი უღიმის

    მაღალფეხება ქერა მიმტანს,
    რომელიც მისი მაგიდისკენ მოირწევა საფერფლით ხელში
    და არ არის გამჭვირვალე. მე ვაფხიზლებ საკუთარ თავს: შეჩერდი, დაფიქრდი,
    ეს ყველაფერი მირაჟია! ის კი იცინის

    და ნეტარებით ეწაფება ზომიერად ქაფმოდებულ ქარვისფერ სითხეს,
    რომელიც არის ისეთი და სწორედ ისეთი,
    როგორიც ლუდი უნდა იყოს. ყველაფერი არის ისეთი,
    როგორიც არის. ყველაფერი მართლა არსებობს.
    მათშორის – რომიც. უკვე მჯერა. და თუ ასეა,

    ახლა რომშიც წამიყვანე, ვეუბნები მთელ სამყაროს,
    მაგრამ არ ესმის.

    3

    ყოველთვის სხვები მიდიოდნენ.
    მე კი, აეროპორტიდან მობრუნებული,
    კმაყოფილი ჩემი თავით – რომ გავაცილე,
    ავტობუსის გრილ მინაზე შუბლმიდებული,
    მონუსხული გავყურებდი ნაადრევი დილის მზეში გათქვეფილ თბილისს
    და საკუთარ თავს დაბრუნებას ვათამაშებდი:

    თითქოს წლების წინ დაკარგული
    და სამყაროშემოვლილი, როგორც იქნა, სახლში ვბრუნდები
    და სიყვარულით შევყურებდი ყველა ხეს და სახლს და ფანჯარას
    და ყველა გამვლელს. ეს არ იყო ცუდი თამაში.

    4

    ყოველთვის სხვები ბრუნდებოდნენ. მე ვხვდებოდი აეროპორტში
    და ვისმენდი მათ მონათხრობ უცნაურ ამბებს
    უცხო ქვეყნებზე, ქალაქებზე, ჩანჩქერებზე, კუნძულებზე,
    მოკლედ – ქალებზე,

    და მჯეროდა. არ მჯეროდა.
    არ მჯეროდა. ისევ მჯეროდა.

    მჯეროდა,
    მაგრამ არ მჯეროდა,
    რომ სამყარო მართლა არსებობს

    და როცა ერთხელ, როცა ორჯერ, როცა მესამედ
    თვითონ აღმოვჩნდი ისე სხვაგან, როგორც არასდროს,
    უხერხულობა, გაწბილება, ყველაფერი ერთად ვიგრძენი,

    და თან ჩემს თავზე ვბრაზდებოდი,
    რომელიც ისე ბუნებრივად, ისე სწრაფად მოერგო სივრცეს,
    ისე მოერგო, შეირგო და გაშინაურდა,

    თითქოს არასდროს წვეთი ეჭვიც არ გასჩენოდეს,
    რომ ის, სამყარო, უსასრულო,
    მართლა არსებობს.

    5

    მართლა არსებობს, ვფიქრობდი სტამბოლში.

    მართლა არსებობს, ვფიქრობდი ვენაში.

    მართლა არსებობს, ვფიქრობ ახლა, გოტებორგის ღია კაფეში

    და ნეტარებით ვეწაფები ზომიერად ქაფმოდებულ ქარვისფერ სითხეს,
    რომელიც მართლა ზღაპრულია. მართლა როგორ ყვარებიათ
    შვედებს სასმელი. მართლა როგორი მშვენიერი გოგოები
    ყოლიათ შვედებს. მართლა რამდენი წრფელი მართლა
    გროვდება ტვინში. და ყველა მართლა თუკი მართლა,

    მაშინ რომშიც წამიყვანე,

    აკი ყველა გზა რომში მიდის,

    ვეუბნები ჩემს ცხოვრებას,
    რომელიც მიკვირს.

    * * *

    აქ კარგია. მე ვწევარ წყალზე,
    მზე აბრწყინებს მლაშე წვეთებს ჩემს წამწამებზე,
    ცურვა გამორიცხულია –
    გული ისედაც ძლივს მუშაობს
    და სუნთქვაც მიჭირს. აქ კარგია. ვწევარ გულაღმა
    და სამდღიანი ლოთობის შემდეგ,
    დღევანდელი ამბების შემდეგ,
    ოთხი ფინჯანი ყავის შემდეგ
    სუნთქვა მიჭირს. მართალს ამბობენ,
    რომ ასეთ დროს ზღვაში შესვლა საშიშია. მე ვწევარ წყალზე
    და ნაპირამდე საკმარისი მანძილია, რათა შევშინდე,
    მაგრამ მშვიდად ვარ. აქ კარგია. მე ვჭუტავ თვალებს,
    მზე აბრწყინებს მლაშე წვეთებს ჩემს წამწამებზე,
    სუნთქვა სულ უფრო მიძნელდება. ვიხსენებ დღეებს,
    ვიხსენებ ყველას, ვინც მიყვარდა. წყალი მიმარწევს
    და სუნთქვა მიჭირს. ყველაფერი,
    ნაპირი, სიცოცხლე,
    ჰაერთან ერთად ცოტავდება. აქ კარგია. წყალი მატულობს
    და ბნელდება, და ცივდება. მე ვახელ თვალებს
    და მზეს, რომელიც აბრწყინებდა მლაშე წვეთებს ჩემს წამწამებზე,
    ფარავს ღრუბელი. ღრუბელს
    წყალი. წყალს კი
    სიტყვები:
    ხმა,
    რომელიც შემოდის ჩემში,
    რომელიც ისმის არსაიდან – ყოველი მხრიდან,
    რომელიც ამბობს, რომ ამჯერად უნდა გადავრჩე,
    რომ მზე ისევ გააბრწყინებს მლაშე წვეთებს ჩემს წამწამებზე,
    რომ ჰაერი მოიმატებს, წყალი გათბება,
    რომ ჩემი გული დამშვიდდება
    და რომ უკვე ნაპირზე ვარ. აქ კარგია. ჩემს გარშემო ირევა ხალხი,
    ზოგიც წყალშია. მე ვზივარ და ვიღიმები. არავინ იცის,
    რომ აქ კარგია. რომ ყველანი უკვე გადავრჩით
    და მეც ნოე ვარ, როგორც ყველა.

    © „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“