ოსტატობის გაკვეთილები

მხატვრული თარგმანის მასტერკლასი. პროექტის ხელმძღვანელი ვახუშტი კოტეტიშვილი. პროექტის ასისტენტი ნიკა ჯორჯანელი. რედაქტორი ანა ჭამაშვილი. თბ. ”დიოგენე”, 2007.

“მხატვრული თარგმანის მასტერკლასი”! წიგნის ამგვარმა სათაურმა აღმაფრთოვანა. ასეთი წიგნი ხომ ჩვენში ადრე არასდროს გამოცემულა. არადა, სადღეისოდ ამაზე მნიშვნელოვანი რა უნდა იყოს! აკი ჩვენს ეპოქას თარგმანის საუკუნე უწოდეს. კულტურათა ღიაობა და დილთაისა თუ გადამერისეული ჰერმენევტიკის საკითხები უშუალოდ მხატვრული ლიტერატურის თარგმნას უკავშირდება. მახსენდება თარგმანის პრობლემებზე წაკითხული წიგნები. უმეტესი მათგანი ზოგადთეორიული ხასიათის იყო, ამიტომაც ბევრი არაფერი დამამახსოვრდა. ზოგადი საუბარი ამ თემაზე არცთუ ისე შთამბეჭდავია, კონკრეტული მაგალითები და ავტორისეული გამოცდილება კი ცხოველ ინტერესს ბადებს. მასტერკლასის ხელმძღვანელი და ავტორი, შესანიშნავი მთარგმნელი ვახუშტი კოტეტიშვილი წინამდებარე წიგნის ფურცლებზე წერს: “აკადემიური კურსი მოიცავს თარგმანის ზოგად თეორიულ საკითხებს, რაც საერთოა ნებისმიერი ენიდან ნებისმიერი ტექსტის თარგმნის პროცესში. მასტერკლასი კი გულისხმობს პირადად ჩემს პროფესიულ გამოცდილებას, ჩემს მრწამსსა და ხატოვანი სისტემის ჩემეულ გააზრებას”.

ამგვარივე პირადი გამოცდილება ჩააქსოვა თავის წიგნში, “მაღალი ხელოვნება” ბრწყინვალე კორნეი ჩუკოვსკიმ! ამიტომაც არის ეს წიგნი უფრო საინტერესო და შთამბეჭდავი, ვიდრე, ვთქვათ, ცნობილი თეორეტიკოსის, ირჟი ლევის გამოკვლევები თარგმანის პრობლემებზე.

რაც შეეხება უშუალოდ ჩვენი განხილვის საგანს ანუ მასტერკლასს, რომელსაც უძღვება ვახუშტი კოტეტიშვილი, უნდა ითქვას, რომ ესეც, ჩუკოვსკისა არ იყოს, უიშვიათესი და ბედნიერი შემთხვევაა. თარგმანებს წამძღვარებული კოტეტიშვილისეული წინათქმა ერთი ვრცელი გამოკვლევის ტოლფასია, ვინაიდან აქ თავმოყრილია პოეზიის და, საერთოდ, მხატვრული თარგმანის ის უარსებითესი მომენტები, რომელსაც მთარგმნელი გადაწყდომია თავისი ხანგრძლივი მოღვაწეობის მანძილზე. ანუ, სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ვახუშტი კოტეტიშვილი არა მხოლოდ კონკრეტული ტექსტის შემთხვევებზე გვესაუბრება (გავიხსენოთ ბროდსკის ქართულ ვარიანტში გამოყენებული სიტყვა “უნებრივი”), არამედ ზოგადთეორიულ საკითხებსაც თავისი გამოცდილების კვალად წამოჭრის. აი, ვთქვათ, ასეთი თავი: “თარგმანი და ზნეობა”, სადაც ავტორი წერს: “მთარგმნელს ნიჭის გარდა, კიდევ ერთი რამ უნდა ჰქონდეს აუცილებლად: სინდის-ნამუსი. მე არ ვხუმრობ. მთარგმნელობა დიდ ზნეობრივ სიმაღლეს მოითხოვს”.

ყოველივე ისე მარტივად და ნათლად არის ნათქვამი, კაცი იფიქრებს, ამას თქმა რად უნდა, ეს ხომ მეც ვიციო. არადა, მთარგმნელმა, უპირველეს ყოვლისა, მართლაც საკუთარი შესაძლებლობები უნდა აწონ-დაწონოს. დიდ მწერალთა თარგმნა რჩეულთა ხვედრია: “რუსთაველისა თუ ფირდოუსის, პუშკინისა თუ ელიოტის ვაი-მთარგმნელს რატომ უნდა შერჩეს “ხახვივით” დიდ ხელოვანთა ნააზრევის გაუფასურება და გაყალბება?!”

სხვათა შორის, ამასთან დაკავშირებით უნდა ითქვას, რომ ჩვენში მხატვრული თუ სამეცნიერო თარგმანის კრიტიკა თითქმის არ არსებობს, და თუ არსებობს, მხოლოდ “მსუბუქი ჟანრისა” – დაიწყებს ერთი ლიტერატორი მეორე ლიტერატორის თარგმანში შეცდომის ძებნას და თუ ოდნავ შორდება ესა თუ ის თარგმნილი სიტყვა დედნისეულ ვარიანტს, ატეხს ერთ ამბავს, ეს რა საშინელი ამბავი მომხდარაო. ასეთი რამ კი ყველას შეიძლება დაემართოს!

თუმცაღა, არსებობს სერიოზული შეცდომებიც. და იმისათვის, რომ ამგვარი შეცდომები თავიდან ავირიდოთ, არ უნდა მივენდოთ მხოლოდ საკუთარ ცოდნას და ასოციაციებს, საჭიროა ლექსიკონში ჩახედვა. ამას ურჩევს მასტერკლასის მონაწილე ახალგაზრდა მთარგმნელებს ვახუშტი კოტეტიშვილი წინათქმის ერთ-ერთ თავში “მთარგმნელის ცრუ მეგობრები”.

წინამდებარე წიგნს წამძღვარებული ვახუშტი კოტეტიშვილისეული წინათქმა “საუბრები მთარგმნელობით ხელოვნებაზე” არა მხოლოდ ახალგაზრდა მთარგმნელებს, არამედ ყველა ლიტერატორს გამოადგება, ვინაიდან აქ ჩატეულია არა მხოლოდ მთარგმნელის, არამედ მკვლევარის მაღალპროფესიული გამოცდილებაც. ამაში იოლად დავრწმუნდებით, თუკი გულდასმით წავიკითხავთ თავებს: “რითმის წარმოშობა და მისი განვითარების გზები” ან “სემანტიკური შესაბამისობანი”.

არ შეიძლება ორიოდ სიტყვა არ ითქვას წიგნის მეორე ნაწილზე, სადაც მასტერკლასის “პრაქტიკული ნაღვაწია” წარმოდგენილი. ეს ნაწილი იხსნება მარინა ცვეტაევას ვახუშტი კოტეტიშვილისეული თარგმანებით. არცთუ ისე დიდი ხანია, რაც ვიხილეთ ამავე მთარგმნელის ცალკე წიგნად გამოცემული “ვერცხლის საუკუნის” პოეტების ლექსები. იქ იყო ცვეტაევას რამდენიმე მცირე ლექსი. მათ რიცხვს მიემატა ამ ახალ კრებულში წარმოდგენილი ლექსებიც და ჩვენთვის ცხადი შეიქნა, თურმე ცვეტაევას თარგმნა შესაძლებელი ყოფილა, თუკი ამ საქმეს ნამდვილი ოსტატი მოჰკიდებს ხელს.

მასტერკლასის ახალგაზრდა მონაწილეების სია საკმაოდ ვრცელია. შთამბეჭდავია მათი არჩევანი: ანა ახმატოვას, ეზრა პაუნდის, ფრიდრიხ ჰოლდერლინის, უილიამ ბლეიკის, ჯიბრან ხალილ ჯიბრანის, არნო ჰოლცის, ფრანც კაფკას, იუსუფ იდრისის ნაწარმოებები.

მთარგმნელთა უმრავლესობა კარგად ფლობს სალექსო ტექნიკას, სწორად სვამს ლირიკულ აქცენტებს, ფეხდაფეხ მიჰყვება დედანს, მაგრამ ამ ყველაფერთან ერთად არსებობს ემოციური მხურვალებაც, რომელიც მთარგმნელმა თვითონვე უნდა ჩადოს თარგმანში. ეს კი უკვე სამომავლოდ თუ მიიღწევა.

© “ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

ნაწყ­ვე­ტე­ბი 1818 წლის 22 ოქ­ტომ­ბერს, ბერ­ლინ­ში წა­კითხუ­ლი ლექ­ცი­ი­დან

ჩე­მო ბა­ტო­ნე­ბო!

რად­გან მე დღეს პირ­ვე­ლად გა­მოვ­დი­ვარ აქ­ა­ურ უნ­ი­ვერ­სი­ტეტ­ში ფი­ლო­სო­ფი­ის მას­წავ­ლებ­ლის თა­ნამ­დე­ბო­ბა­ზე, რო­მელ­ზეც მი­სი უდ­ი­დე­ბუ­ლე­სო­ბის მე­ფის წყა­ლო­ბამ მო­მიწ­ვია, ნე­ბა მო­მე­ცით, ჩემს ლექ­ცი­ებს წინ წარ­ვუმ­ძღ­ვა­რო ეს წი­ნა­სიტყ­ვა­ო­ბა, რომ ჩემ­თ­ვის გან­სა­კუთ­რე­ბით სა­სურ­ვე­ლად და სა­სი­ხა­რუ­ლოდ მი­მაჩ­ნია უფ­რო აკ­ა­დე­მი­უ­რი მოღ­ვა­წე­ო­ბის ას­პა­რეზ­ზე გა­მოს­ვ­ლა სწო­რედ ამ მო­მენ­ტ­ში და სწო­რედ ამ ად­გი­ლას. რაც შე­ე­ხე­ბა მო­მენტს, რო­გორც ჩანს, უკ­ვე შე­იქ­მ­ნა ის პი­რო­ბე­ბი, რომ­ლე­ბიც ფი­ლო­სო­ფი­ას ნე­ბას აძ­ლე­ვენ კვლავ ყუ­რად­ღე­ბა­სა და სიყ­ვა­რულს მო­ე­ლო­დეს, რო­დე­საც ეს თით­ქ­მის და­მუნ­ჯე­ბუ­ლი მეც­ნი­ე­რე­ბა კვლავ შეძ­ლებს ხმა აიმ­აღ­ლოს. ვი­ნა­ი­დან ამ მოკ­ლე ხნის წინ, ერ­თი მხრივ, მძი­მე და გა­ჭირ­ვე­ბუ­ლი ხა­ნა, რო­მე­ლიც ყო­ველ­დ­ღი­უ­რი ცხოვ­რე­ბის წვრილ­მან ინ­ტე­რე­სებს ძა­ლი­ან დიდ ყუ­რად­ღე­ბას უთ­მობ­და, მე­ო­რე მხრივ, სი­ნამ­დ­ვი­ლის მა­ღა­ლი ინ­ტე­რე­სე­ბი, ინ­ტე­რე­სი და ბრძო­ლა უპ­ირ­ვე­ლეს ყოვ­ლი­სა, ხალ­ხის ცხოვ­რე­ბი­სა და სა­ხელ­მ­წი­ფოს პო­ლი­ტი­კუ­რი მთლი­ა­ნო­ბის აღ­სად­გე­ნად და გა­და­სარ­ჩე­ნად, გო­ნის ყო­ველ შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­სა და ყვე­ლა წო­დე­ბის ძა­ლებს, ას­ე­ვე გა­რე­გან სა­შუ­ა­ლე­ბებ­საც იმ­დე­ნად შთან­თ­ქავ­და, რომ გო­ნის ში­ნა­გან ცხოვ­რე­ბას არ შე­ეძ­ლო სიმ­შ­ვი­დე და მოს­ვე­ნე­ბა მო­ე­პო­ვე­ბი­ნა. მსოფ­ლიო გონს, რომ­ლის ყუ­რად­ღე­ბა მთლად სი­ნამ­დ­ვი­ლი­თა და გა­რე­გა­ნი ამ­ბე­ბით იყო გა­ტა­ცე­ბუ­ლი, ხე­ლი ეშ­ლე­ბო­და თა­ვის თა­ვის­თ­ვის, თა­ვი­სი ში­ნა­გა­ნი ცხოვ­რე­ბი­სათ­ვის მი­ე­მარ­თ­ნა და თა­ვის ნამ­დ­ვილ სამ­შობ­ლო­ში თა­ვი­სი თა­ვით დამ­ტ­კ­ბა­რი­ყო. მაგ­რამ ახ­ლა, მას შემ­დეგ, რაც სი­ნამ­დ­ვი­ლის ეს ნი­აღ­ვა­რი შეწყ­და და გერ­მა­ნელ­მა ხალ­ხ­მა სა­ერ­თოდ თა­ვი­სი ერ­ოვ­ნუ­ლო­ბა, ყო­ველ­გ­ვა­რი ცოცხა­ლი ცხოვ­რე­ბის სა­ფუძ­ვე­ლი გა­და­არ­ჩი­ნა, უკ­ვე დად­გა დრო, ნამ­დ­ვი­ლი ქვეყ­ნის სამ­ბ­რ­ძა­ნებ­ლოს გვერ­დით, სა­ხელ­მ­წი­ფო­ში და­მო­უ­კი­დებ­ლად გა­ი­ფურ­ჩ­ქ­ნოს აზ­რის თა­ვი­სუ­ფა­ლი სა­მე­ფო, და სა­ზო­გა­დოდ გო­ნის ძა­ლამ იმ­დე­ნად მძლავ­რად იჩ­ი­ნა თა­ვი, რომ აშ­კა­რად დაგ­ვა­ნახ­ვა, რომ მხო­ლოდ იდ­ე­ებ­სა და იდ­ე­ე­ბის შე­სა­ბამს შე­უძ­ლია ახ­ლა არ­სე­ბო­ბა შე­ი­ნარ­ჩუ­ნოს, და რომ ყვე­ლა­ფერ­მა, რაც კი სა­ერ­თოდ აღ­ი­ა­რე­ბას მო­ითხოვს, თა­ვი­სი თა­ვი შეგ­ნე­ბი­სა და აზ­რის წი­ნა­შე უნ­და გა­ა­მარ­თ­ლოს.
…მაგ­რამ თვით გერ­მა­ნი­ა­შიც ამ მეც­ნი­ე­რე­ბის აღ­ორ­ძი­ნე­ბამ­დე წი­ნან­დე­ლი ეპ­ო­ქის უგ­ვა­ნო­ბა იმ­დე­ნად შორს წა­ვი­და, რომ გა­მორ­კ­ვე­უ­ლად და დამ­ტ­კი­ცე­ბუ­ლად თვლი­და და გვარ­წ­მუ­ნებ­და, რომ ჭემ­შა­რი­ტე­ბის არ­ა­ვი­თა­რი შე­მეც­ნე­ბა არ არ­სე­ბობ­სო; ღმერ­თი, სამ­ყა­როს და გო­ნის არ­სე­ბა შე­უც­ნო­ბე­ლია, მი­უწ­ვ­დო­მე­ლიაო; რომ გო­ნი რე­ლი­გი­ა­ზე უნ­და შე­ჩერ­დე­სო, ხო­ლო რე­ლი­გია – რწმე­ნა­სა, გრძნო­ბა­სა და ბუნ­დო­ვან წარ­მოდ­გე­ნა­ზე, გო­ნივ­რუ­ლი ცოდ­ნის გა­რე­შე. შე­მეც­ნე­ბა ვერ ეხ­ე­ბა აბ­სო­ლუ­ტის, ღმერ­თის და იმ­ის არ­სე­ბო­ბას, რაც ბუ­ნე­ბა­სა და გონ­ში ჭეშ­მა­რი­ტი და აბ­სო­ლუ­ტუ­რია, არ­ა­მედ მხო­ლოდ ნა­წი­ლობ­რივ ეხ­ე­ბა უარ­ყო­ფითს, ე.ი. იმ­ას, რომ ჭეშ­მა­რიტს ვერ შე­ვი­მეც­ნებთ, რომ მხო­ლოდ არ­ა­ჭეშ­მა­რიტს, დრო­ე­ბით­სა და წარ­მა­ვალს აქვს უპ­ი­რა­ტე­სო­ბა შე­მეც­ნე­ბი­სა, – ნა­წი­ლობ­რივ კი შე­ვი­მეც­ნებთ იმ­ას, რაც მას­ში უკ­ვე იგ­უ­ლის­ხ­მე­ბა, გა­რე­განს, სა­ხელ­დობრ ის­ტო­რი­ულს, შემ­თხ­ვე­ვით გა­რე­მო­ე­ბებს, რო­მელ­თა შო­რის ეს მოჩ­ვე­ნე­ბი­თი შე­მეც­ნე­ბა გა­მოვ­ლინ­და. სწო­რედ ამ­ის­თა­ნა შე­მეც­ნე­ბას უნ­და მი­ვუდ­გეთ ის­ტო­რი­უ­ლად და იმ გა­რე­გა­ნი მხა­რე­ე­ბის მი­ხედ­ვით კრი­ტი­კუ­ლად და მეც­ნი­ე­რუ­ლად გა­მო­ვიკ­ვ­ლი­ოთ, რად­გან მი­სი ში­ნა­არ­სი­დან სე­რი­ო­ზუ­ლი არა გა­მო­ვა რა. ამ თვალ­საზ­რი­სის წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი ის­ე­ვე შორს წა­ვიდ­ნენ, რო­გორც პი­ლა­ტე, რო­მა­ე­ლი პრო­კონ­სუ­ლი, რო­მელ­მაც რო­გორც კი გა­ი­გო­ნა ქრის­ტე­სა­გან წარ­მოთ­ქ­მუ­ლი სიტყ­ვა: ჭეშ­მა­რი­ტე­ბა, მა­შინ­ვე კითხ­ვით უპ­ა­სუ­ხა: რა არ­ის ჭეშ­მა­რი­ტე­ბა? და ეს ჰკითხა იმ აზ­რით, რომ მას, პი­ლა­ტეს ეს სა­კით­ზი ვი­თომც უკ­ვე გა­დაწყ­ვე­ტი­ლი ჰქონ­დეს და იც­ო­დეს, რომ არ არ­სე­ბობს ჭეშ­მა­რი­ტე­ბის შე­მეც­ნე­ბა. ამ­რი­გად ის, რაც იმ­თა­ვით­ვე სა­მარ­ცხ­ვი­ნო და უღ­ირს საქ­მედ ითვ­ლე­ბო­და, – ჭეშ­მა­რი­ტე­ბის შე­მეც­ნე­ბა­ზე უარ­ის თქმა, – ჩვე­ნი ეპ­ო­ქის მი­ერ გო­ნის უმ­აღ­ლეს ტრი­უმ­ფად იქ­ნა გა­მოცხა­დე­ბუ­ლი. თა­ვი­დან, თა­ვი­სი წარ­მო­შო­ბის დღი­დან გო­ნე­ბის უნ­ა­რის მი­მართ სა­სო­წარ­კ­ვე­თი­ლე­ბას ჯერ კი­დევ თან სდევ­და ერთ­გ­ვა­რი გუ­ლის­ტ­კი­ვი­ლი და წუ­ხი­ლი, მაგ­რამ მა­ლე რე­ლი­გი­ურ­მა და ზნე­ობ­რივ­მა თავ­ქა­რი­ა­ნო­ბამ, შემ­დეგ კი ცოდ­ნის ზე­რე­ლო­ბამ და უგ­ვა­ნო­ბამ, რო­მე­ლიც თა­ვის თავს გან­მა­ნათ­ლებ­ლო­ბას უწ­ო­დებ­და, პირ­და­პირ და აშ­კა­რად აღ­ი­ა­რა გო­ნე­ბის უძ­ლუ­რე­ბა და ქედ­მაღ­ლუ­რად მის­ცა სრულ და­ვიწყე­ბას გო­ნის უმ­აღ­ლე­სი ინ­ტე­რე­სე­ბი; ბო­ლოს, ეგ­რეთ­წო­დე­ბულ­მა კრი­ტი­კულ­მა ფი­ლო­სო­ფი­ამ მა­რა­დი­სი­სა და ღვთა­ებ­რი­ვის ამ უც­ო­დი­ნა­რო­ბას სუფ­თა სინ­დი­სიც შე­უქ­მ­ნა, რად­გან ეს ფი­ლო­სო­ფია გვარ­წ­მუ­ნებს, ვი­თომც მან მო­ა­ხერ­ხა დამ­ტ­კი­ცე­ბა იმ­ი­სა, რომ მა­რა­დი­სი­სა და ღვთა­ებ­რი­ვის შე­სა­ხებ არ­აფ­რის ცოდ­ნა არ შე­იძ­ლე­ბაო…
…ეს შე­ხე­დუ­ლე­ბა ჯერ კი­დევ წი­ნა­მორ­ბე­დი პე­რი­ო­დი­დან გად­მო­ვი­და და სა­ში­ნელ წი­ნა­აღ­მ­დე­გო­ბა­ში ჩა­უდ­გა ჯან­საღ სუფ­თა გრძნო­ბას, ახ­ალ სუბ­ს­ტან­ცი­ა­ლურ გონს. ამ ახ­ა­ლი და ჯან­სა­ღი გო­ნის გან­თი­ადს მი­ვე­სალ­მე­ბი, მო­ვუხ­მობ მას; მხო­ლოდ მის საქ­მეს ვა­კე­თებ, რო­დე­საც ვამ­ტ­კი­ცებ, რომ ფი­ლო­სო­ფი­ას ში­ნა­არ­სი უნ­და ჰქონ­დეს, და რო­დე­საც ამ ში­ნა­არსს თქვენს წი­ნა­შე გან­ვა­ვი­თა­რებ.
უმ­თავ­რე­სად მო­ვუხ­მობ ახ­ალ­გაზ­რ­დო­ბის სულს, რად­გან ახ­ალ­გაზ­რ­დო­ბა სი­ცოცხ­ლის ის მშვე­ნი­ე­რი ხა­ნაა, რო­დე­საც ად­ა­მი­ა­ნი გა­ჭირ­ვე­ბუ­ლო­ბის შეზ­ღუ­დულ მი­ზან­თა სის­ტე­მას ჯერ კი­დევ არ და­უტყ­ვე­ვე­ბია და უნ­ა­რი აქვს თა­ვი­სუ­ფა­ლი, უან­გა­რო მეც­ნი­ე­რუ­ლი მოღ­ვა­წე­ო­ბი­სა; რო­დე­საც ას­ე­ვე ჯერ კი­დევ არ და­უტყ­ვე­ვე­ბია იგი ამ­ა­ო­ე­ბის უარ­ყო­ფით სულს, წმინ­და კრი­ტი­კუ­ლი კვლე­ვის უშ­ი­ნა­არ­სო­ბას. ჯერ კი­დევ ჯან­საღ გულს შეს­წევს სი­თა­მა­მე, ჭეშ­მა­რი­ტე­ბა მო­ითხო­ვოს, ხო­ლო ჭეშ­მა­რი­ტე­ბის სა­მე­ფო ის სა­მე­ფოა, რო­მელ­შიც ფი­ლო­სო­ფია სულ­დ­გ­მუ­ლობს, რო­მელ­საც ფი­ლო­სო­ფია აგ­ებს და რომ­ლის თა­ნა­მო­ნა­წი­ლე­ნი ჩვენ ვხდე­ბით ფი­ლო­სო­ფი­ის შეს­წავ­ლით. რაც კი ცხოვ­რე­ბა­ში ჭეშ­მა­რი­ტი, დი­ა­დი და ღვთა­ებ­რი­ვია, იდ­ე­ი­სა­გა­ნაა; ფი­ლო­სო­ფი­ის მი­ზა­ნია ამ იდ­ე­ას მის ჭეშ­მა­რიტ სა­ხე­სა და ზო­გა­დო­ბა­ში მის­წ­ვ­დეს, გო­ნის სა­მე­ფო თა­ვი­სუფ­ლე­ბის სა­მე­ფოა. ყვე­ლა­ფე­რი, რაც კი ად­ა­მი­ა­ნის ცხოვ­რე­ბას აერ­თი­ა­ნებს, რა­საც კი ღი­რე­ბუ­ლე­ბა და აღ­ი­ა­რე­ბა აქვს, გო­ნი­თი ბუ­ნე­ბი­საა; ხო­ლო გო­ნის ეს სა­მე­ფო მხო­ლოდ ჭეშ­მა­რი­ტე­ბი­სა და სა­მარ­თ­ლის შეგ­ნე­ბით, იდ­ე­ა­თა ჩაწ­ვ­დო­მით არ­სე­ბობს.
ნე­ბა მო­მე­ცით, ვი­სურ­ვო და ვი­მე­დოვ­ნო, რომ მო­ვა­ხერ­ხებ მო­ვი­პო­ვო და და­ვიმ­სა­ხუ­რო თქვე­ნი ნდო­ბა იმ გზა­ზე, რო­მელ­საც ჩვენ და­ვა­დე­ქით. მაგ­რამ, უპ­ირ­ვე­ლეს ყოვ­ლი­სა, ნე­ბა მო­მე­ცით, თქვენ­გან მო­ვითხო­ვო მხო­ლოდ ის, რომ თან მო­ი­ტა­ნოთ ნდო­ბა მეც­ნი­ე­რე­ბი­სად­მი, რწმე­ნა გო­ნე­ბი­სად­მი, ნდო­ბა და რწმე­ნა სა­კუ­თა­რი თა­ვი­სად­მი. ჭეშ­მა­რი­ტე­ბის ძი­ე­ბის სი­თა­მა­მე, გო­ნის ძლი­ე­რე­ბის რწმე­ნა ფი­ლო­სო­ფი­უ­რი მე­ცა­დი­ნე­ო­ბის პირ­ვე­ლი პი­რო­ბაა, ად­ა­მი­ა­ნი თა­ვის თავს პა­ტივს უნ­და სცემ­დეს და უმ­აღ­ლე­სის ღირ­სად სთვლი­დეს. გო­ნის სი­დი­ა­დე და ძლი­ე­რე­ბა ად­ა­მი­ანს მა­ინც არ შე­უძ­ლია საკ­მაო სი­დი­ა­დით იაზ­როს (რაც უნ­და დი­დი აზ­რი ჰქონ­დეს მას­ზე). სამ­ყა­როს და­ფა­რულ არ­სე­ბას თა­ვის თავ­ში არ­ა­ვი­თა­რი ის­ე­თი ძა­ლა არ გა­აჩ­ნია, რომ შეს­ძ­ლოს შე­მეც­ნე­ბის სი­თა­მა­მეს წი­ნა­აღ­მ­დე­გო­ბა გა­უ­წი­ოს: იგი მის წი­ნა­შე უნ­და გა­და­იხ­ს­ნას, მთე­ლი თა­ვი­სი სიმ­დიდ­რე და სიღ­რ­მე მის თვალ­თა წი­ნა­შე გა­და­შა­ლოს და მას სა­შუ­ა­ლე­ბა მის­ცეს მით დატ­კ­ბეს და გა­ი­ხა­როს.

© “არილი“

“მთელის ნაწილი”

სტივ ტოლცი

“A Fraction of the Whole”

Steve Toltz

576 გვ Spiegel & Grau

2008 წლის ბუკერის პრემიის ნომინანტთა შორის არაერთი საინტერესო ახალი სახე გამოჩნდა, მათს შორისაა სტივ ტოლციც. ახალგაზრდა ავსტრალიელი მწერლის სადებიუტო რომანი ფინალისტთა სიაში მოხვდა. “მთელის ნაწილი” მამა-შვილის ცხოვრების შესახებ გვიამბობს; იასპერ დინი ახალგაზრდა, თანამედროვე სტანდარტებს მორგებული, სამართლიანი და მოწესრიგებული ნატურაა, მარინი კი – იასპერის მამა, შვილისაგან რადიკალურად განსხვავებული ხასიათის, ცხოვრების წესისა და არაორდინალური წარსულის მქონე ადამიანი. ავტორი თავისებური სტილით, ახლებური ფორმით გვიხატავს პერსონაჟებს, თხრობის ლაღი სტილი და იუმორი არ მოაწყენს მკითხველს.

“სიკვდილის დაბრკოლება”

ხოსე სარამაგო

“Death with Interruptions”

(Translated by Margaret Jull Costa)

José Saramago.

238გვ. Harcourt.

სიკვდილის ფენომენი მრავალმხრივ საინტერესოა – როგორი მიმართება აქვს მასთან სოციუმს, როდესაც მის არესბობას ახლოს, ხელის ერთ გაწვდენაზე გრძნობს, ან პირიქით – როგორ უყურებს თავად სიკვდილი ადამიანების გარკვეულ ჯგუფს ან ინდივიდებს მაშინ, როცა მათგან რომელიმეს არჩევაზე ფიქრობს. თემა, რომელიც არაერთი მწერლის შემოქმედების ფოკუსში მოხვედრილა, ამჯერად პორტუგალიელი ნობელიანტის, ხოსე სარამაგოს ყურადღებას იპყრობს – “სიკვდილის დაბრკოლება” მისი ახალი რომანია, წიგნი ორი ნაწილისაგან შედგება და მთავარი მოქმედი პირიც, არც მეტი, არც ნაკლები – სიკვდილია.

“ყაყაჩოების ზღვა”

ამიტავ გოში

“Sea of Poppies”

Amitav Ghosh

515 გვ. Farrar, Straus & Giroux

ამერიკელი მონის ვაჟი, ფრანგი ბოტანიკოსის ობოლი ქალიშვილი, ოპიუმის მწარმოებელი ინდოელი ფერმერები და ცხოვრება, რომლის შეცვლასაც ამ ცხოვრების პერონაჟები ცდილობენ – ინდოელი მწერლის, ამიტავ გოშის ახალი რომანი “ყაყაჩოების ზღვა” არსებულ მოცემულობაში ჩათრეულ ადამიანებზე გვიამბობს, მათს ყოველდღიურობას და ამ ყოველდღიურობიდან თავის დაღწევის მცდელობას აღგვიწერს. წიგნი ტრილოგია “Ibis”-ის პირველი ნაწილია და 2008 წლის ბუკერის პრემიაზე ნომინირებულ ფინალისტთა შორის მოხვდა. ამიტავ გოშს კი მკითხველი უკვე იცნობს რომანებით “The Shadow Lines”, “The Calcutta Chromosome”, “The Hungry Tide”.

“ბარდი: რობერტ ბარნსი, ბიოგრაფია”

რობერტ კოროუფორდი

“The Bard: Robert Burns, a Biography “

Robert Crawford

466გვ, Cape

თუ მეტ-ნაკლებად იცნობთ რობერტ ბარნსის ბიოგრაფიას, ალბათ ხვდებით, რომ იოლი არ უნდა იყოს მისი ცხოვრებისა და მოღვაწეობის შესახებ წერა: ძნელია, დაიცვა ზომიერება მის ლექსებზე საუბრისას, თავი აარიდო პათეტიკას, ან ცხოვრებისეული საინტერესო დეტალების რანგში პოეტის სასიყვარულო აფიორები არ წამოწიო წინ. თუმცა, რობერტ კროუფორდმა შეძლო დისტანცირება მოეხდინა შოტლანდიელების კულტურული კერპისგან, და ამით კიდევ უფრო ნათლად დაენახა მისი ადამიანური მხარეები, სისუსტეები, უკეთ გაეცნო პოეტი და თავისი შთაბეჭდილება მკითხველისთვის მიეწოდებინა. ბარნსის ბიოგრაფია მკითხველს შოტლანდიელი პოეტის არაერთ საინტერესო და საყურადღებო დეტალზე გაამახვილებინებს ყურადღებას.

“გზად გერმანიიდან გერმანიისაკენ (დღიური, 1990)”

გუინტერ გრასი

“Unterwegs von Deutschland nach Deutschland (Tagebuch, 1990)”

Günter Grass

258გვ, Steidl

ალბათ ბევრისთვის აქამდე უცნობი იყო ის ფაქტი, რომ 20 წელიწადზე მეტია, რაც გაუნტერ გრასი თავისი გამომცემლისგან მეტად უცნაურ საჩუქრებს იღებს – წიგნებს ცარიელი ფურცლებით, რომლებსაც მწერალი თავისი ყოველდღიური ჩანაწერებით ავსებს. გრასმა დღიურების წერა 1990 წელს დაიწყო, მთელი ამ პერიოდის განმავლობაში იგი თანამედროვე პოლიტიკური, სოციალური თუ კულტურული მოვლენების მიმართ საკუთარ თვალთახედვასა და დამოკიდებულებას სწორედ აღნიშნული ცარიელი წიგნების ფურცლებზე აყალიბებდა, და ამჯერად საშუალება მისცა მკითხველს, თავადაც გაეცნოს ნობელიანტი მწერლის ყოველდღიურ ცხოვრებას, ფიქრებსა თუ თვალსაზრისებს.

“საგანი განსაზღვრული სისწრაფით”

მარი-დომინიკ ლელივრი

“Sagan à toute allure”

Marie-Dominique Lelièvre

343გვ, Denoël

“სალამი, სევდავ!”, “გიყვართ ბრამსი?”, და კიდევ არაერთი სახელი გაგვახსენებს ფრანგ ნონკონფორმისტ, სკანდალების მოყვარულ, არაორდინალურ მწერალს, ფრანსუაზ საგანს, ეპოქის ერთ-ერთ კოლორიტულ ფიგურას, რომელიც ყოველი ჩვენგანის წარმოსახვაში სხვადასხვანაირად იხატება. ამჯერად მარი-დომინიკ ლელივრი შეეცადა, გაეცოცხლებინა მითები საგანის შესახებ, კიდევ ერთხელ გადაეხედა მისი ბიოგრაფიისათვის და ახლებურად შემოეთავაზებინა ჩვენთვის ფრანგი მწერლის შემოქმედება, მისი ცხოვრება, ურთიერთობები, ემოციები, ესა თუ ის ფაქტები. წიგნი კიდევ ერთხელ გააცოცხლებს ამ უცნაური ქალის მეტად საინეტერო პორტრეტს.

© “ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი”