ღამისთევა

(კრე­ბუ­ლი­დან “პეს­კა­რას ნო­ვე­ლე­ბი”)

იტალიურიდან თარგმნა ნოდარ ლადარიამ

სოფ­ლის მე­რის, ბი­ა­ჯო მი­ლას ცხე­და­რი, უკ­ვე სრუ­ლი­ად შე­მო­სი­ლი და ძმრი­ან წყალში დას­ვე­ლე­ბუ­ლი ჩვრით სა­ხე­და­ფა­რუ­ლი, ლო­გინ­ზე ეს­ვე­ნა, თით­ქ­მის ოთ­ა­ხის შუ­ა­გულში, ოთხ სან­თელს შუა. ოთ­ახ­ში მიც­ვა­ლე­ბულს ორი მხრი­დან უსხ­დ­ნენ და ღა­მეს უთ­ევდნენ ქვრი­ვი და ძმა.

რო­ზა მი­ლა, ასე, ოც­და­ხუ­თი წლის იქ­ნე­ბო­და. აყ­ვა­ვე­ბუ­ლი ქა­ლი იყო, თეთ­რი, ოდ­ნავ დაბ­ა­ლი შუბ­ლით, გრძლად მომ­შ­ვილ­დუ­ლი წარ­ბე­ბი­თა და დი­დი ჭრო­ღა თვა­ლე­ბით, რო­მელთა გუ­გებ­ზე გაპ­რი­ა­ლე­ბუ­ლი მარ­მა­რი­ლოს­ნა­ი­რი ძარ­ღ­ვე­ბი ეტ­ყო­ბო­და. თმე­ბის სიუხვის გა­მო, კე­ფა­სა და სა­ფეთ­ქ­ლებ­ზე ყო­ველ­თ­ვის მრავ­ლად ეყ­ა­რა ურ­ჩი კუ­ლუ­ლე­ბი, ხან­და­ხან თვა­ლებ­ზეც რომ ჩა­მო­ეშ­ლე­ბო­და ხოლ­მე. მთე­ლი მი­სი არ­სე­ბი­დან გა­მოსჭვი­ო­და ჯან­მ­რ­თე­ლი სი­ნორ­ჩე და მის ქორ­ფა კან­საც უძ­ვირ­ფა­სე­სი ხი­ლის სურ­ნე­ლი ასდი­ო­და.

ემ­ი­დიო მი­ლა, სა­სუ­ლი­ე­რო პი­რი, და­ახ­ლო­ე­ბით იგ­ი­ვე ას­ა­კი­სა იყო. ხმელ-ხმე­ლი იყო და კა­ნის ფე­რი ბრინ­ჯა­ოს უგ­ავ­და, რო­გორც ყვე­ლას, ვინც სო­ფელ­ში მზის გულ­ზე ცხოვრობს. რბი­ლი წი­თუ­რი ღინ­ღ­ლი უფ­ა­რავ­და ლო­ყებს, თეთ­რი და ძლი­ე­რი კბი­ლე­ბი მის ღიმ­ილს მა­მა­კა­ცურ სი­ლა­მა­ზეს ან­ი­ჭებ­და და მი­სი მოყ­ვი­თა­ლო თვა­ლე­ბიც ახ­ალ­მოჭრი­ლი ოქ­როს ფუ­ლე­ბი­ვით უბ­ზი­ნავ­და.

ორ­ი­ვე სდუმ­და: ქა­ლი თი­თე­ბით შუ­შის კრი­ა­ლო­სანს ათ­ა­მა­შებ­და, ვა­ჟი კი თვალს აყოლ­ებ­და კრი­ა­ლო­სა­ნის თა­მაშს. ორ­ი­ვეს ეტ­ყო­ბო­და ის გულ­გ­რი­ლო­ბა, რომ­ლი­თაც ჩვენი სოფ­ლის ხალ­ხი სიკ­ვ­დი­ლის იდ­უ­მა­ლე­ბას ხვდე­ბა.

ემ­ი­დი­ომ ღრმად ამ­ო­ი­სუნ­თ­ქა:

— დაცხე­ბა ამ­ა­ღამ.

რო­ზამ მზე­რა ას­წია თან­ხ­მო­ბის ნიშ­ნად.

და­ბალ­ჭე­რი­ან ოთ­ახ­ში შუ­ქი სან­თ­ლის ალ­ის კვალ­დაკ­ვალ თრთო­და. ცვა­ლე­ბა­დი და მოკან­კა­ლე ჩრდი­ლე­ბი ხან კუთხე­ში იყ­რი­და თავს, ხა­ნაც კე­დელ­ზე. ფან­ჯ­რე­ბი ღია იყო, მაგ­რამ და­რა­ბე­ბი და­ხუ­რუ­ლი რჩე­ბო­და. თეთ­რი მუს­ლი­ნის ფარ­დე­ბი დრო­დად­რო ისე ირ­ხე­ო­და, თით­ქოს სუნ­თ­ქა­ვე­ნო. ბი­ა­ჯოს სხე­უ­ლი სა­წო­ლის სი­თეთ­რე­ზე მძი­ნა­რეს ჰგავ­და.

ემ­ი­დი­ოს სიტყ­ვე­ბი დუ­მილ­ში და­იკ­რ­გა. ქალ­მა ის­ევ და­უქ­ნია თა­ვი და კვლავ მი­უბრუნ­და კრი­ა­ლო­სა­ნის ნელ თა­მაშს. ოფ­ლის იშ­ვი­ა­თი წვე­თე­ბი მარ­გა­ლი­ტე­ბად უჩ­ან­და შუბ­ლ­ზე, მძი­მედ სუნ­თ­ქავ­და.

ცო­ტა ხნის შემ­დეგ ემ­ი­დი­ომ იკ­ითხა:

— ხვალ რო­მელ სა­ათ­ზე მოვ­ლენ გა­სას­ვე­ნებ­ლად?

ქალ­მა თა­ვი­სი ბუ­ნებ­რი­ვი ხმით უპ­ა­სუ­ხა:

— ათ­ზე, საკ­რა­მენ­ტის კონ­გ­რე­გა­ცი­ი­დან მოვ­ლენ.

ამ­ის შემ­დეგ კვლავ და­დუმ­დ­ნენ. გა­რე­დან ბა­ყა­ყე­ბის გა­ნუწყ­ვე­ტე­ლი ყი­ყი­ნი ისმოდა, ში­გა­და­შიგ ბა­ლა­ხის სურ­ნე­ლიც შე­მო­დი­ო­და. სრულ სიმ­შ­ვი­დე­ში რო­ზას ყურს გვამ­ი­დან გა­მო­მა­ვა­ლი თით­ქოს­და ყრუ ბუყ­ბუ­ყი მის­წ­ვ­და. შე­ში­ნე­ბუ­ლი წა­მოხ­ტა სკამი­დან და უკ­ან გა­ი­წია.

— ნუ გე­ში­ნი­ათ, რო­ზა. ეს გა­ზე­ბია, — თქვა მაზ­ლ­მა და ხე­ლი გა­უ­წო­და და­სამ­შ­ვი­დებლად.

რო­ზამ ხე­ლი უნ­ე­ბუ­რად გა­მო­არ­თ­ვა და ფეხ­ზე მდგომ­მა და­ი­ჭი­რა. აყ­უ­რა­დებ­და, მაგრამ სად­ღაც სხვა­გან იყ­უ­რე­ბო­და. მკვდრის მუ­ცელ­ში ბუყ­ბუ­ყი გრძელ­დე­ბო­და და თითქოს­და პი­რი­სა­კენ მი­ი­წევ­და.

— არ­ა­ფე­რია, რო­ზა. დაწყ­ნარ­დით, — ის­ევ თქვა მაზ­ლ­მა და ან­იშ­ნა, სამ­ზით­ვო სკივრზე დამ­ჯ­და­რი­ყო, რო­მელ­ზე­დაც ყვა­ვი­ლე­ბა­მო­ქარ­გუ­ლი გრძე­ლი ბა­ლი­ში ეფ­ი­ნა.

ქა­ლი დაჯ­და მაზ­ლის გვერ­დით. შეშ­ფო­თე­ბულს ჯერ კი­დევ ეჭ­ი­რა მი­სი ხე­ლი. და რადგან­აც სკივ­რი არც თუ ისე დი­დი იყო, მას­ზე მჯდომ­თა იდ­აყ­ვე­ბი ერთ­მა­ნეთს ეხ­ე­ბოდა.

კვლავ სი­ჩუ­მე დამ­ყარ­და. მლე­წავ­თა სიმ­ღე­რამ შო­რი­დან შე­მო­აღ­წია ოთ­ახ­ში.

— ღა­მით ლე­წა­ვენ, მთვა­რის შუქ­ზე, — თქვა ქალ­მა, ში­ში­სა და დაღ­ლი­ლო­ბის მო­სატყუ­ებ­ლად.

ემ­ი­დი­ოს ხმა არ და­უძ­რავს. ქალ­მაც ხე­ლი წა­არ­თ­ვა, რად­გან ეს შე­ხე­ბა უკ­ვე მსუ­ბუქ შფოთ­ვას ჰგვრი­და.

ორ­ი­ვეს ახ­ლა ერ­თი და იგ­ი­ვე აზ­რი გა­უჯ­და გო­ნე­ბა­ში მო­უ­ლოდ­ნე­ლად, ორ­ი­ვეს ერ­თი და იგ­ი­ვე გახ­სე­ნე­ბა და­ე­პატ­რო­ნა, გახ­სე­ნე­ბა ად­რე­ულ სიყ­მაწ­ვი­ლე­ში ვე­ლად აღმოც­ე­ნე­ბუ­ლი სიყ­ვა­რუ­ლი­სა.

იმ­ხა­ნად ორ­ი­ვე­ნი კალ­დო­რეს უბ­ან­ში ცხოვ­რობ­დ­ნენ, მარ­ტო­ხე­ლად აღ­მარ­თუ­ლი გორაკ­ის თავ­ზე, სა­დაც ოთ­ხი გზა იკ­ვე­თე­ბა. ჭვა­ვის ყა­ნის საზ­ღ­ვარ­ზე მა­ღა­ლი კე­დელი აღ­მარ­თუ­ლი­ყო, ქვი­თა და თი­ხო­ვა­ნი მი­წით აგ­ე­ბუ­ლი. სამ­ხ­რე­თის მხრი­დან, რო­მელსაც რო­ზას ნა­თე­სა­ვე­ბი ფლობ­დ­ნენ, მსხმო­ი­ა­რე ხე­თა კო­რო­მი ხა­რობ­და, რად­გა­ნაც იქ მზის სით­ბო უფ­რო უხ­ვი და ტკბი­ლი იყო. გა­ზაფხუ­ლო­ბით ერ­თობ­ლი­ვი სი­ხა­რუ­ლის მოზ­ი­ა­რე ხე­ე­ბი ყვა­ოდ­ნენ, ცის ფონ­ზეც ვერ­ცხ­ლის­ფე­რი, მო­ვარ­დის­ფ­რო ან მო­ი­ის­ფ­რო გუმ­ბა­თე­ბი იკ­ვე­თე­ბო­და. ის­ი­ნი გვირ­გ­ვი­ნად ადგ­ნენ კე­დელს, ნე­ლი რხე­ვით მი­ი­წევდნენ მაღ­ლა და ერ­თად ჩუმ ზუ­ზუნს გა­მოს­ცემ­დ­ნენ ფუტ­კ­რე­ბის მსგავ­სად.

იმ დროს რო­ზას კედ­ლის უკ­ან, ხე­ებს შო­რის მი­მალ­ვა და იქ სიმ­ღე­რა დას­ჩემ­და.

წკრი­ა­ლა და ნორ­ჩი ხმა შად­რევ­ნის ჭავ­ლი­ვით მო­ე­დი­ნე­ბო­და აყ­ვა­ვე­ბულ გვირ­გ­ვინთა შო­რის.

მა­შინ ემ­ი­დიო ნელ-ნე­ლა სულს იბ­რუ­ნებ­და ავ­ად­მ­ყო­ფო­ბის შემ­დეგ და ის­მენ­და ამ სიმ­ღე­რას. სუს­ტი იყო და მუ­დამ მო­ში­ე­ბუ­ლი. დი­ე­ტი­სა­გან თა­ვის და­საძ­ვ­რე­ნად მა­ლულად იპ­ა­რე­ბო­და ში­ნი­დან და უბ­ე­შიც პუ­რის დი­დი ნა­ტე­ხი ედო. კედ­ლის ძირს ჩა­უყვებ­ო­და, ყა­ნის ბო­ლო ხნუ­ლის გას­წ­ვ­რივ, სა­ნამ თა­ვი­სი ნე­ტა­რე­ბის ალ­აგს არ მი­აღწევ­და.

იქ ჯდე­ბო­და, ზურ­გით გამ­თ­ბარ ქვებს ეყრ­დ­ნო­ბო­და და ჭა­მას იწ­ყებ­და. ჩაკ­ბეჩ­და პურს და ქორ­ფა თავ­თავს შე­არ­ჩევ­და: ყო­ველ მარ­ც­ვალ­ში ერ­თი წვე­თი რძის­ფე­რი წვენი იყო და­მა­ლუ­ლი, რო­მელ­საც ფქვი­ლის ცინ­ცხა­ლი გე­მო დაჰ­კ­რავ­და. გე­მოვ­ნე­ბი­სა და სმე­ნის გუ­ლის­თ­ქ­მა ერთ­მა­ნეთს ერ­ე­ო­და და ნა­ა­ვად­მ­ყო­ფა­რის არ­სე­ბა­ში თით­ქ­მის ერ­თი­ან უს­ას­რუ­ლოდ სა­სი­ა­მოვ­ნო შეგ­რ­ძ­ნე­ბას ქმნი­და. ამგ­ვა­რად, იმ ტკბილ მო­ცალეობ­ა­ში, იმ სით­ბო­სა და სურ­ნელ­ში, რო­მე­ლიც ჰა­ერს ლა­მის ღვი­ნის გუ­ლის­ხ­მი­ერ გემოს ან­ი­ჭებ­და, ქა­ლის ხმაც მის­თ­ვის ხე­ლახ­ლა და­ბა­დე­ბის ბუ­ნებ­რივ საკ­ვე­ბად იქცე­ო­და, ნივ­თი­ერ საზ­რ­დოდ, პირ­და­პირ ძარ­ღ­ვებ­ში რომ ად­ნე­ბო­და.

ამგ­ვა­რად, რო­ზას სიმ­ღე­რა მის­თ­ვის გან­კურ­ნე­ბის მი­ზე­ზი იყო. და რო­დე­საც გან­კურნე­ბა აღს­რულ­და, რო­ზას ხმა გრძნო­ბი­ერ სიმ­დიდ­რედ რჩე­ბო­და გან­კურ­ნე­ბუ­ლისთვის.

ამ­ის შემ­დეგ, რად­გან ორი ოჯ­ა­ხი დი­დად და­უ­ახ­ლოვ­და ერთ­მა­ნეთს, ემ­ი­დი­ოს გულ­ში ის მდუ­მა­რე, მორ­ცხ­ვი და მარ­ტო­სულ სიყ­ვა­რუ­ლი ჩა­ი­სა­ხა, ასე რომ სპობს და ან­ადგურ­ებს სიყ­მაწ­ვი­ლის ძა­ლებს.

სექ­ტემ­ბერ­ში, სა­ნამ ემ­ი­დიო სე­მი­ნა­რი­ა­ში სას­წავ­ლებ­ლად გა­ემ­გ­ზავ­რე­ბო­და, ერთ ნა­შუ­ად­ღევს ორ­ი­ვე ოჯ­ა­ხი სა­სამ­ხ­როდ მდი­ნა­რის პი­რას ჭა­ლა­ში გა­ე­შუ­რა.

დღე რბი­ლი იყო და ხა­რებ­შებ­მუ­ლი სა­მი ურ­ე­მი აყ­ვა­ვე­ბუ­ლი ლერ­წ­მე­ბის ტევ­რ­ში იკვლევ­და გზას.

ჭა­ლა­ში პირ­და­პირ ბა­ლახ­ზე ის­ამ­ხ­რეს, ერთ წრი­უ­ლი ფორ­მის ახ­ო­ზე, რო­მელ­საც ვე­ება ალ­ვის­ხე­ე­ბი შე­მოს­ჯა­როდ­ნენ ირგ­ვ­ლივ. და­ბალ ბა­ლახ­ში ხში­რად ხა­რობ­დ­ნენ წვრილი იის­ფე­რი ყვა­ვი­ლე­ბი, რო­მელ­თაც ნა­ტი­ფი სურ­ნე­ლი უდ­ი­ო­და. აქა-იქ ფოთ­ლებს შორის მზის სხი­ვე­ბი ეშ­ვე­ბო­და ფარ­თო ზო­ლე­ბად. ქვე­მოთ გა­ჭი­მუ­ლი მდი­ნა­რის ნა­პირი უძ­რა­ვი იყო, სრულ სიმ­შ­ვი­დე­სა და გამ­ჭ­ვირ­ვა­ლე­ბა­ში ეძ­ი­ნათ წყლის მცე­ნა­რე­ებს.

სამ­ხ­რის შემ­დეგ ზო­გი ნა­პირს მო­ე­დო, სხვე­ბი პი­რაღ­მა გა­წო­ლილ­ნი დარ­ჩ­ნენ ბა­ლახზე.

რო­ზა და ემ­ი­დიო ერ­თად აღ­მოჩ­ნ­დ­ნენ. ხე­ლი ჩას­ჭი­დეს ერთ­მა­ნეთს და ბუჩ­ქებს შო­რის გა­მა­ვალ ბი­ლიკს გა­უყ­ვ­ნენ.

რო­ზა სულ მთლად ემ­ი­დი­ოს დაყ­რ­დ­ნო­ბო­და, იც­ი­ნო­და, გზად გაშ­ვე­რილ რტო­ებს ფოთ­ლებს აწყ­ვეტ­და, მომ­წა­რო ღე­რო­ებს წიწ­კ­ნი­და კბი­ლე­ბით, უკ­ან იხ­ე­დე­ბო­და და აფ­რე­ნილ ჩხიკ­ვებს აყ­ო­ლებ­და თვალს. ამ­ა­სო­ბა­ში კუს ბაკ­ნის­გან გათ­ლი­ლი სა­ვარ­ცხე­ლი ჩამო­უს­რი­ალ­და თა­ვი­დან და თმე­ბიც გა­სა­ო­ცა­რი სი­უხ­ვით და­ე­ფი­ნა მხრებ­ზე.

ემ­ი­დიო რო­ზას­თან ერ­თად და­ი­ხა­რა სა­ვარ­ცხ­ლის ას­ა­ღე­ბად. ორი თა­ვი მსუ­ბუ­ქად მიეჯ­ა­ხა ერთ­მა­ნეთს. რო­ზა შუბ­ლ­ზე ხელს იდ­ებ­და და სი­ცი­ლით ყვი­რო­და:

— ვაი! ვაი!

ყმაწ­ვი­ლი უჭვ­რეტ­და მას და გრძნობ­და, რო­გორ აღ­წევ­და ჟრუ­ან­ტე­ლი ძვლის ტვი­ნამდე. თა­ვის გა­მო­აშ­კა­რა­ვე­ბი­სა ეშ­ი­ნო­და. რო­ზამ ხის ტანს ფრჩხი­ლე­ბით მო­ა­ცი­ლა სუროს გრძე­ლი ყლორ­ტი და სწრა­ფი მოძ­რა­ო­ბით თავს ირგ­ვ­ლივ ნაწ­ნა­ვებ­ზე შე­მო­იხ­ვია, თმის ამ­ბო­ხი კე­ფა­ზე და­აცხ­რო სა­ვარ­ცხ­ლის კბი­ლე­ბით. მწვა­ნე და ზო­გან მო­წითალო, ყლორ­ტ­ზე სუს­ტად და­მაგ­რე­ბუ­ლი ფოთ­ლე­ბი აქ­ეთ-იქ­ით უწ­ეს­რი­გოდ იყო გა­მოშ­ვერი­ლი. რო­ზამ იკ­ითხა:

— მოგ­წონ­ვართ ასე?

ემ­ი­დი­ომ პი­რის გა­ღე­ბა ვერ მო­ა­ხერ­ხა. არ იც­ო­და, რა ეპ­ა­სუ­ხა.

— ასე არ ვარ­გა! მუნ­ჯი ხომ არა ხართ?

ემ­ი­დი­ოს მუხ­ლებ­ზე და­ჩო­ქე­ბის სურ­ვი­ლი ჰკლავ­და. მაგ­რამ რო­ზა­სა­ვით უკ­მა­ყო­ფილო სი­ცი­ლით ახ­შობ­და მას, თუმ­ცა გრძნობ­და რო­გორ უხ­უ­თავს ყელ­სა და უწ­ვავს თვალებს ტი­რი­ლი ბოღ­მი­სა­გან, რომ ვერც ერ­თი სიტყ­ვა ვერ იპ­ო­ვა.

გზა გა­ნაგ­რ­ძეს. ერთ ად­გი­ლას წაქ­ცე­უ­ლი ნორ­ჩი ხე უღ­ო­ბავ­და გა­სას­ვ­ლელს. ემ­ი­დიომ ორ­ი­ვე ხე­ლით წა­მოს­წია ხის ტა­ნი და რო­ზამ ტო­ტე­ბის ქვეშ გა­ი­ა­რა, რო­მელ­თა სიმწვა­ნე წა­მით გვირ­გ­ვი­ნად და­ედ­გა თავ­ზე.

უფ­რო იქ­ით ერთ ჭას მი­ად­გ­ნენ, რომ­ლის მახ­ლობ­ლად ქვის ორი მარ­თ­კუთხა ავ­ზი იდგა. ხში­რი ტყე ჭის თავ­ზე მწვა­ნე ჩარ­და­ხად ეფ­ა­რე­ბო­და. აქ ჩრდი­ლი ღრმა იყო, თითქმის ნეს­ტი­ა­ნი. მცე­ნა­რე­უ­ლი თა­ღი აგ­უ­რის კედ­ლე­ბის შუ­ამ­დე მოღ­წე­უ­ლი წყლის ზე­დაპირ­ზე ირ­ეკ­ლე­ბო­და.

რო­ზამ ხე­ლე­ბი გა­შა­ლა და წა­მო­ი­ძა­ხა:

— რა კარ­გია აქ!

მე­რე ნა­ტი­ფი მოძ­რა­ო­ბით პეშ­ვი წყა­ლი აიღო და მოს­ვა. წვე­თე­ბი თი­თებს შო­რის ჟონავ­და და მარ­გა­ლი­ტე­ბით ამ­კობ­და მის კა­ბას.

რო­ცა წყურ­ვი­ლი მო­იკ­ლა, ორ­ი­ვე ხე­ლით კვლავ შე­აგ­რო­ვა წყა­ლი და მაც­დუ­რად მი­ა­წოდა მე­გო­ბარს:

— და­ლი­ეთ!

— არ მწყუ­რია, — და­ი­ბურ­ტყუ­ნა გა­ო­ცე­ბულ­მა ემ­ი­დი­ომ.

რო­ზამ სა­ხე­ში შე­ას­ხა წყა­ლი, ქვე­და ტუ­ჩი ლა­მის ზიზ­ღის ნიშ­ნად და­მან­ჭა. მე­რე ერთ-ერთ გა­მომ­შ­რალ ავზ­ში ჩაწ­ვა, რო­გორც აკ­ვან­ში, ფე­ხე­ბი კი­დე­ზე შე­მო­აწყო და მოუს­ვენ­რად იწ­ყო ქუს­ლე­ბის ბა­კუ­ნი. უეც­რად წა­მოხ­ტა, გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი მზე­რით მიაჩ­ერ­და ემ­ი­დი­ოს:

— მა­შა­სა­და­მე? წა­ვე­დით.

გა­ნაგ­რ­ძეს სე­ირ­ნო­ბა. შეკ­რე­ბის ად­გი­ლას დაბ­რუნ­დ­ნენ მდუ­მა­რე­ნი. მათ თავს ზემოთ შაშ­ვე­ბი გა­ლობ­დ­ნენ, მზის სხი­ვე­ბის გა­ნი­ვი კო­ნე­ბი კვეთ­და მათ სა­ვალს. ირგვლივ კი ტყის სურ­ნე­ლი ტრი­ა­ლებ­და.

რამ­დე­ნი­მე დღის შემ­დეგ ემ­ი­დიო გა­ემ­გ­ზავ­რა.

რამ­დე­ნი­მე თვის შემ­დეგ ემ­ი­დი­ოს ძმამ ცო­ლად შე­ირ­თო რო­ზა.

სე­მი­ნა­რი­ა­ში სწავ­ლის პირ­ველ წლებ­ში ყმაწ­ვილ მორ­ჩილს მრა­ვალ­გ­ზის უფ­იქ­რია ახ­ალ რძალ­ზე. გაკ­ვე­თი­ლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში, რო­ცა მღვდლე­ბი Epitome historiae sacrae-ს უხს­ნიდნენ, იგი მას­ზე ოც­ნე­ბობ­და. საკ­ლა­სო ოთ­ა­ხებ­ში, რო­ცა ან­ა­ლო­გი­ებს აფ­ა­რე­ბუ­ლი სემი­ნა­რი­ე­ლე­ბი გარ­ყ­ვ­ნი­ლე­ბას ეძ­ლე­ოდ­ნენ, იგი ხე­ლებ­ში რგავ­და სა­ხეს და არ­აწ­მინდა წარ­მოდ­გე­ნებ­ში იძ­ი­რე­ბო­და. ეკ­ლე­სი­ა­ში, რო­ცა ყოვ­ლად­წ­მი­და ქალ­წუ­ლის ლი­ტანი­ე­ბი ჟღერ­და, მის­ტი­უ­რი ვარ­დის, Rosa mistica-ს ხსე­ნე­ბი­სას იგი შორს გარ­ბო­და.

და რად­გა­ნაც სე­მი­ნა­რი­ე­ლე­ბი­სა­გან გარ­ყ­ვ­ნი­ლე­ბა ის­წავ­ლა, იმ დღეს ტყე­ში მომხდა­რი უკ­ვე სხვა ნა­თელ­ში ახ­სენ­დე­ბო­და. უც­ნა­უ­რად ღრღნი­და ეჭ­ვი, რომ ვერ გა­მოიცნო, სტან­ჯავ­და ბოღ­მა, რომ ვერ მოწყ­ვი­ტა ასე შე­მო­თა­ვა­ზე­ბუ­ლი ნა­ყო­ფი.

მარ­თ­ლა ასე იყო? ნუ­თუ რო­ზას ოდ­ეს­ღაც უყ­ვარ­და იგი? ნუ­თუ ასე შე­უც­ნობ­ლად ჩა­უ­არა გვერ­დ­ზე დიდ ბედ­ნი­ე­რე­ბას?

ეს აზ­რი დღი­თიდ­ღე სულ უფ­რო მწვა­ვე ხდე­ბო­და, სულ უფ­რო თან­მ­დე­ვი, აღმ­გ­ზ­ნე­ბი, სულის შემ­ხუ­თა­ვი. დღი­თიდ­ღე სულ უფ­რო მზარ­დი სი­უხ­ვით ას­აზ­რ­დო­ებ­და ეს აზ­რი მის ტან­ჯ­ვას, სა­ნამ ბო­ლოს­და­ბო­ლოს სამ­ღ­ვ­დე­ლო ცხოვ­რე­ბის მო­ნო­ტო­ნურ მდი­ნა­რე­ბა­ში ეს აზ­რი უკ­ურ­ნე­ბელ სე­ნად არ იქ­ცა მის­თ­ვის. ამ სე­ნის გარ­და­უ­ვა­ლო­ბის გა­მო ემიდიო უდ­ი­დეს სა­სო­წარ­კ­ვე­თი­ლე­ბა­ში ჩა­ვარ­და, უს­აზ­ღ­ვ­რო სევ­და მო­ე­რია.

— ესე იგი ვერ გა­მო­იც­ნო!

ოთ­ახ­ში სან­თ­ლე­ბი იღ­ვენ­თე­ბო­და. დახ­შუ­ლი და­რა­ბე­ბის ძე­ლა­კებს შო­რის ქა­რის სულ უფ­რო ძლი­ე­რი სუნ­თ­ქ­ვა აღ­წევ­და და ფარ­დებს ბე­რავ­და.

რო­ზას სრუ­ლი­ად მო­ე­რია ძილ­ქუ­ში და ამ­ი­ტო­მაც დრო­დად­რო ხუ­ჭავ­და თვა­ლებს. და როგორც კი თა­ვი მკერ­დ­ზე ჩა­მო­უ­ვარ­დე­ბო­და, სწრა­ფი მოძ­რა­ო­ბით კვლავ სწევ­და მას.

— და­ი­ღა­ლეთ? — ტკბი­ლი ხმით ჰკითხა მღვდელ­მა .

— მე არა, — მი­უ­გო ქალ­მა, ძა­ლა მო­იკ­რი­ბა და წელ­ში გა­ი­მარ­თა.

მაგ­რამ სი­ჩუ­მე­ში კვლავ ძი­ლი და­ე­უფ­ლა მის გრძნო­ბებს. თა­ვი კე­დელს მი­აყ­რ­დ­ნო, თმე­ბი ყელს უფ­ა­რავ­და, ოდ­ნავ და­ღე­ბუ­ლი პი­რი­დან ნე­ლი და ნე­ბი­ე­რი სუნ­თ­ქ­ვა ამ­ოსდი­ო­და. ასე იგი ლა­მა­ზი იყო და არ­ა­ფე­რი იყო მას­ში მკერ­დის რიტ­მ­სა და მსუ­ბუ­ქი კაბ­ის ქვეშ გა­მოკ­ვე­თილ მუხ­ლებ­ზე მე­ტად სა­სურ­ვე­ლი. ქა­რის უეც­არ­მა მო­ბერ­ვამ ფარ­და ააფ­რი­ა­ლა და ფან­ჯა­რას­თან ახ­ლო მდგა­რი ორი სან­თე­ლი ჩა­აქ­რო.

“რომ ვა­კო­ცო?” — გა­ი­ფიქ­რა ემ­ი­დი­ომ, ხორ­ცის მო­უ­ლოდ­ნე­ლი კარ­ნა­ხით მო­ცულმა და მთვლე­მა­რეს გა­ხე­და.

კაც­თა სიმ­ღე­რა ჯერ კი­დევ ედ­ე­ბო­და ივ­ნი­სის ღა­მეს, სა­ზე­ი­მო სა­გა­ლობ­ლის მსგავსი. შო­რე­თი­დან შო­რეთ­ში ვრცელ­დე­ბო­და სხვა­დას­ხ­ვა ტონ­ზე საკ­რა­ვი­ე­რი თან­ხ­ლების გა­რე­შე გა­მო­ცე­მუ­ლი ხმა. სავ­სე მთვა­რე მაღ­ლა უნ­და ყო­ფი­ლი­ყო ას­უ­ლი, ამ­ი­ტომაც ოთ­ახ­ში და­სად­გუ­რე­ბუ­ლი სუს­ტი შუ­ქი ვე­ღარ ძლევ­და და­რა­ბებს მომ­წყ­დარ სი­ნათლის ნა­კადს, ხის ღრი­ჭო­ებ­ში რომ ატ­ან­და.

ემ­ი­დიო ცხედ­რის­კენ შებ­რუნ­და. მი­სი მზე­რა გვა­მის შავ­სა და უძ­რავ მო­ხა­ზუ­ლო­ბას გაჰ­ყ­ვა და უნ­ე­ბუ­რად ხელ­ზე შე­ჩერ­და. ხე­ლი კო­ტი­ტა იყო, მოყ­ვი­თა­ლო, შე­სი­ე­ბუ­ლი, ზურ­გის მხა­რეს მო­ლურ­ჯო ძარ­ღ­ვე­ბით მო­ხა­ზუ­ლი. ემ­ი­დი­ომ მზე­რა მო­ა­შო­რა. ნელ-ნელა ძი­ლით მო­ცუ­ლი რო­ზას თავ­მა ნა­ხე­ვარ­წ­რე შე­მო­ხა­ზა და შეშ­ფო­თე­ბუ­ლი მორ­ჩი­ლისკენ და­ეშ­ვა. ამ მშვე­ნი­ე­რი ქა­ლუ­რი თა­ვის გა­დახ­რა ას­ე­თი ნა­ზი იყო და რად­გა­ნაც მოძ­რა­ო­ბამ ოდ­ნავ და­არ­ღ­ვია ძი­ლი, წა­მით გა­პო­ბილ ქუ­თუ­თო­თა შო­რის გა­მოკ­რ­თა თვალ­ის გუ­გა­თა კი­დე­ე­ბი და მე­რე ის­ევ სი­თეთ­რე­ში და­ი­კარ­გა, რო­გორც რძე­ში ჩა­ძი­რული იის ფურ­ც­ლე­ბი.

ემ­ი­დიო უძ­რა­ვად დარ­ჩა, მხრით აკ­ა­ვებ­და სიმ­ძი­მეს. სუნ­თ­ქ­ვას იკ­რავ­და, რომ მძინა­რე არ გა­ეღ­ვი­ძე­ბი­ნა, უდ­ი­დეს აგზ­ნე­ბას შე­ეპყ­რო იგი, გუ­ლის, მა­ჯე­ბი­სა და საფეთქ­ლე­ბის გუ­გუ­ნი თით­ქოს მთელს ოთ­ახს ავ­სებ­და. მაგ­რამ რო­ზა ძილს აგრ­ძე­ლებ­და და ემ­ი­დი­ო­მაც იგრ­ძ­ნო, რომ სუს­ტ­დე­ბა და რა­ღაც და­უძ­ლე­ვე­ლი გა­რინ­დე­ბა ერ­ე­ვა ქალის ყე­ლის ჭვრე­ტა­ში, რო­მელ­ზე­დაც ვე­ნე­რას მძი­ვე­ბი­ვით აღ­ბეჭ­დო­და ხორ­ცი­ე­ლი გულ­ის­თ­ქ­მა. ქა­ლის თბილ სუნ­თ­ქ­ვას ის­რუ­ტავ­და და მი­სი თმე­ბის სურ­ნელს.

ღა­მის არ­ო­მა­ტით დატ­ვირ­თულ­მა ახ­ალ­მა მო­ბერ­ვამ მე­სა­მე ალი და­ხა­რა და ჩა­აქ­რო.

მა­შინ, ყო­ველ­გ­ვა­რი ფიქ­რი­სა და ში­შის გა­რე­შე ცდუ­ნე­ბას აყ­ო­ლილ­მა ღა­მის­მ­თე­ველმა ტუ­ჩებ­ში აკ­ო­ცა ქალს.

შე­ხე­ბი­სა­გან ქალ­მა უეც­რად გა­მო­იღ­ვი­ძა, გა­ო­ცე­ბუ­ლი თვა­ლე­ბით შე­აც­ქერ­და მაზლს თვა­ლებ­ში და გა­ფით­რ­და.

მე­რე ნე­ლა შე­აგ­რო­ვა თმე­ბი კე­ფა­ზე და ასე დარ­ჩა, წელ­გა­მარ­თუ­ლი. წინ იმ­ზი­რე­ბოდა და უძ­რა­ვად აკ­ვირ­დე­ბო­და მო­ფუთ­ფუ­თე ჩრდი­ლებს.

— ვინ ჩა­აქ­რო სან­თ­ლე­ბი?

— ქარ­მა.

სხვა არ­ა­ფე­რი უთქ­ვამთ. ორ­ი­ვე­ნი ძვე­ლე­ბუ­რად ისხ­დ­ნენ სამ­ზით­ვო სკივ­რ­ზე და იდაყ­ვე­ბით ეხ­ე­ბოდ­ნენ ერთ­მა­ნეთს მტან­ჯ­ვე­ლი გა­ურ­კ­ვევ­ლო­ბით მო­ცულ­ნი. რა­ღაც­ნაირი გო­ნებ­რი­ვი ძა­ლის­ხ­მე­ვით ცდი­ლობ­დ­ნენ, რომ მათ ცნო­ბი­ე­რე­ბამ­დე არ მი­სუ­ლი­ყო მომ­ხ­და­რი და ამ­ით გა­კიცხ­ვას გა­დარ­ჩე­ნო­და. ორ­ი­ვემ თა­ვის­თა­ვად გა­და­ი­ტა­ნა ყურად­ღე­ბა გა­რე­გან მოვ­ლე­ნებ­ზე. ნელ-ნე­ლა ორ­ი­ვე უც­ნა­ურ­მა სიმ­თ­ვ­რა­ლემ და­იპყ­რო.

ღა­მე­ში სიმ­ღე­რის ხმა ხან­გ­რ­ძ­ლი­ვად ეკ­ი­და ჰა­ერ­ში, თან­და­თა­ნო­ბით რბილ­დე­ბო­და. კა­ცე­ბი­სა და ქა­ლე­ბის ხმე­ბი თით­ქოს­და სიყ­ვა­რუ­ლით ეჯ­იბ­რე­ბოდ­ნენ ერთ­მა­ნეთს. ზოგ­ჯერ გუნ­დი­დან ერ­თი მა­ღა­ლი ხმა იკ­ვე­თე­ბო­და და ერთ ნოტ­ზე ჩერ­დე­ბო­და, მა­შინ რო­ცა სხვე­ბი აკ­ორ­დე­ბად გროვ­დე­ბოდ­ნენ მის ირგ­ვ­ლივ, რო­გორც ტალ­ღე­ბი ნა­კა­დის შუ­ა­გუ­ლის გარ­შე­მო. ზოგ­ჯე­რაც, ყო­ვე­ლი სა­გა­ლობ­ლის და­საწყის­ში კვინ­ტებ­ზე აწყობ­ი­ლი გი­ტა­რის ლი­თო­ნი­სე­ბუ­რი ბგე­რა ის­მო­და, ში­გა­და­შიგ კი — ლეწ­ვის ზო­მი­ე­რი დარ­ტყ­მე­ბი მი­წა­ზე.

ორ­ი­ვე ის­მენ­და.

იქ­ნებ ქა­რის ბრა­ლი იყო, რომ სურ­ნე­ლი შე­იც­ვა­ლა. იქ­ნებ ორ­ლან­დოს მაღ­ლო­ბი­დან მოდ­ი­ო­და ახ­ლა ნა­რინ­ჯის ძლი­ე­რი სუ­ნი, ან სკა­ლი­ას ბა­ღე­ბი­დან — ვარ­დე­ბის არ­ო­მატი, იმ­დე­ნად მკვრი­ვი, რომ სივ­რ­ცეს ქორ­წი­ლი­სათ­ვის მომ­ზა­დე­ბუ­ლი მუ­რა­ბის გე­მოს აძ­ლევ­და. იქ­ნებ ფარ­ნი­ას ტა­ფო­ბი­დან მო­დი­ო­და სველ შრო­შან­თა სურ­ნე­ლე­ბა, რო­მელიც ის­ე­ვე აგ­რი­ლებ­და სუნ­თ­ქ­ვას, რო­გორც წყლის ყლუ­პი — სა­სას.

ორ­ი­ვე ჯე­რაც ჩუ­მად იყო სამ­ზით­ვო სკივ­რ­ზე. უძ­რა­ვად ისხ­დ­ნენ მთვა­რი­ა­ნი ღა­მის გუ­ლის­თ­ქ­მით შეპყ­რო­ბილ­ნი. მათ წი­ნა­შე უკ­ა­ნას­კ­ნე­ლი სან­თ­ლის ალი ირ­ხე­ო­და მა­ლი­მალ, იხ­რე­ბო­და და ცრემლს ად­ენ­და უკ­ვე თით­ქ­მის გა­ლე­ულ ცვილს. ყო­ველ­წამს თით­ქოს­და ჩა­საქ­რო­ბად იყო მზად. ქა­ლი და კა­ცი არ იძვ­როდ­ნენ. სუნთქვა­შეკ­რუ­ლე­ბი მის­ჩე­რე­ბოდ­ნენ მო­კან­კა­ლე მო­მაკ­ვ­დავ ალს. უეც­რად მათ­რო­ბე­ლა ქარ­მა ჩა­აქ­რო იგი. მა­შინ კი ში­შის გა­რე­შე, შე­თან­ხ­მე­ბუ­ლი სი­ხარ­ბი­თა და ერთდროულ­ად ქა­ლი და კა­ცი ჩა­ეხ­ვივ­ნენ ერთ­მა­ნეთს, ტუ­ჩე­ბით იწ­ყეს ერთ­მა­ნე­თის ძებ­ნა, თავ­და­ვიწყე­ბით, ბრმად, ხმის გა­უ­ღებ­ლად.

© ”არილი”

პრაგ­მა­ტუ­ლი თე­ატ­რი

ნიუ იორ­კის სა­ჯა­რო ბიბ­ლი­ო­თე­კა­ში წარ­მოთ­ქ­მუ­ლი სიტყ­ვა

ინგლისურიდან თარგმნა ასმათ ლეკიშვილმა

ძვირ­ფა­სო აუდ­ი­ტო­რი­ავ, თუ­კი რა­ი­მე გა­მა­ოგ­ნებ­და ამქ­ვეყ­ნად, ის­ევ ას­ე­თი სა­თა­უ­რი: “სა­ნა­ხა­ო­ბი­თი ხე­ლოვ­ნე­ბის ტექ­ნი­კა და ინ­ტერ­პ­რე­ტა­ცია”. ნუ იფ­იქ­რებთ, ტექ­ნი­კის სა­წი­ნა­აღ­მ­დე­გო მქონ­დეს რა­ი­მე, ან­და ეს ტერ­მი­ნი მა­ში­ნებ­დეს. პი­რი­ქით, სავ­სე­ბით მარ­თე­ბუ­ლად მი­მაჩ­ნია მი­სი გა­მო­ყე­ნე­ბა; მა­გა­ლი­თად, ალ­პი­ნიზ­მ­თან და­კავ­ში­რე­ბით. ამ შემ­თხ­ვე­ვა­ში ჩემ­თ­ვის და, ვი­მე­დოვ­ნებ, თქვენ­თ­ვი­საც დღე­სა­ვით ნა­თე­ლია მი­სი არ­სი. აბა, ჰკითხეთ ნე­ბის­მი­ერ მთამ­ს­ვ­ლელს ტექ­ნი­კის შე­სა­ხებ. პა­სუ­ხი, ალ­ბათ, ერ­თი იქ­ნე­ბა, უნ­და ვე­ცა­დო ისე ავ­ი­დე, რომ არ­სად გა­და­ვი­ჩე­ხო. რაც არ უნ­და გა­უკ­რი­ტი­კოთ მთამ­ს­ვ­ლელს ეს გა­მო­ნათ­ქ­ვა­მი, ვფიქ­რობ, სხვას ვე­რა­ფერს გი­პა­სუ­ხებთ. მთე­ლი ტექ­ნი­კაც ეგ არი. მე კი, სხვა­თა შო­რის, არა რო­გორც ლექ­ტო­რი, არ­ა­მედ თქვე­ნი მო­ნა-მორ­ჩი­ლი ერთ-ერ­თი დრა­მა­ტურ­გი, თავს უფ­ლე­ბას მივ­ცემ, გან­ვ­საზ­ღ­ვ­რო თე­ატ­რის რა­ო­ბა. ჩე­მი რწმე­ნით, ეს არ­ის სცე­ნა­ზე გა­ცოცხ­ლე­ბუ­ლი მხატ­ვ­რუ­ლი ნა­წარ­მო­ე­ბი, მა­ყუ­რებ­ლის­თ­ვის მი­სა­ღე­ბი და სა­ინ­ტე­რე­სო. მაგ­რამ მო­დით, ეს სა­კითხი ჯერ­ჯე­რო­ბით გვერ­დ­ზე გა­დავ­დოთ, მით უფ­რო, რომ თავს ვერ დავ­დებ ას­ე­თი გან­საზ­ღ­ვ­რის სი­ზუს­ტე­ზე. ერ­თი კია, ჩემს დღე­ში არ მი­მი­მარ­თავს ის­ე­თი ტექ­ნი­კი­სათ­ვის, ნა­წარ­მო­ე­ბის ტექ­ს­ტის სა­ზი­ა­ნო რომ შექ­მ­ნი­ლი­ყო.

ინ­ტერ­პ­რე­ტა­ცი­ა­ზეც მსმე­ნია ზო­გი რამ: მსა­ხი­ო­ბი ახ­დენს რო­ლის ინ­ტერ­პ­რე­ტა­ცი­ას, დამ­დ­გ­მე­ლი რე­ჟი­სო­რი – ტექ­ს­ტი­სას, მაგ­რამ, ვეჭ­ვობ მწე­რა­ლი იმ ხე­ლო­ვან­თა რიცხვს ეკ­უთ­ვ­ნო­დეს, ვი­სი გა­დამ­ღე­რე­ბაც ასე იოლი იყ­ოს.

ამ­ას წი­ნათ სამ­სა­ხი­ო­ბო სკო­ლის ყმაწ­ვი­ლებ­თან მქონ­და შეხ­ვედ­რა და ას­ე­თი კითხ­ვა და­მის­ვეს: რა არ­ის თქვე­ნი უპ­ირ­ვე­ლე­სი მოთხოვ­ნა მსა­ხი­ო­ბი­სად­მი თქვენ­სა­ვე პი­ე­სა­ში? ჩემ­მა მოკ­რ­ძა­ლე­ბულ­მა პა­სუხ­მა “მკა­ფიო დიქ­ცია”, არც მე­ტი, არც ნაკ­ლე­ბი, სი­ცი­ლი გა­მო­იწ­ვია, საკ­მა­ოდ გა­ღი­ზი­ა­ნე­ბუ­ლი სი­ცი­ლი, მო­მეჩ­ვე­ნა, რომ რა­ღა­ცას მსაყ­ვე­დუ­რობ­დ­ნენ კი­დეც. მე კარ­გად ვი­ცი, რა ხდე­ბა მსა­ხი­ო­ბის გულ­სა და გო­ნე­ბა­ში, რა ძა­ლის­ხ­მე­ვას ით­ხოვს რო­ლის გა­თა­ვი­სე­ბა და ას­ეთ დროს დიქ­ცია თით­ქოს ბევრს არ­ა­ფერს უნ­და ნიშ­ნავ­დეს, მაგ­რამ, მეწ­მუ­ნეთ, არც მთლად ასეა საქ­მე! უმ­თავ­რე­სი, რა­საც ვითხოვ, სწო­რედ მკა­ფიო გა­მოთ­ქ­მაა და უმ­ე­ტეს შემ­თხ­ვე­ვა­ში, იმ­ე­დი მიც­რუვ­დე­ბა. რო­ცა სპექ­ტაკ­ლი მზა­დაა მთე­ლი თა­ვი­სი “ტექ­ნი­კი­თა და ინ­ტერ­პ­რე­ტა­ცი­ით”, გა­ნა­თე­ბით, კოს­ტი­უმ­თა დე­ტა­ლე­ბით, ბგე­რი­თი ეფ­ექ­ტე­ბით და ა.შ. ჩემ­ნა­ი­რი ახ­ი­რე­ბუ­ლი დრა­მა­ტურ­გე­ბი უმ­ორ­ჩი­ლე­სად სთხო­ვენ მსა­ხი­ობს, გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ყუ­რად­ღე­ბით მო­ე­კი­დონ ამა თუ იმ ხმო­ვან-თან­ხ­მოვ­ნის წარ­მოთ­ქ­მას. ასე მა­გა­ლი­თად, კავ­ში­რი “თუ” (“if“) წი­ნა­და­დე­ბის თავ­ში, რო­გორც წე­სი, სცე­ნა­ზე უკ­ვა­ლოდ ქრე­ბა. წარ­მოდ­გე­ნის დაწყე­ბამ­დე ზე­პი­რად ვი­ცი, რამ­დენ ას­ეთ წი­ნა­და­დე­ბას შე­ი­ცავს ტექ­ს­ტი და ერ­თი უბ­რა­ლო მი­ზე­ზის გა­მო: ყვე­ლა მათ­გა­ნი დი­დი რუ­დუ­ნე­ბით მაქვს შე­ტა­ნი­ლი უბ­ის წიგ­ნაკ­ში…

ახ­ლა ცო­ტა რამ ინ­ფორ­მა­ცი­ა­ზე! აი, სცე­ნა­ზე ქალ-ვა­ჟი გა­მო­დის. კა­ცი ეკ­ითხე­ბა: – რა­მეს ხომ არ და­ლევ­დი, ძვირ­ფა­სო? ქა­ლი პა­სუ­ხობს: – რა­ტო­მაც არა. სო­დი­ან ვის­კის! ეს ყოვ­ლად უინ­ტე­რე­სო “აზრ­თა გაც­ვ­ლა-გა­მოც­ვ­ლა” სა­ინ­ტე­რე­სოც შე­იქ­ნე­ბა და დრა­მა­ტუ­ლიც იმ ინ­ფორ­მა­ცი­ის ფონ­ზე, რო­მელ­საც წი­ნას­წარ ფლობს მა­ყუ­რე­ბე­ლი. ვთქვათ, სე­ი­რი ის არ­ის, რომ ქალ­ბა­ტო­ნი ან­ო­ნი­მურ ალ­კო­ჰო­ლიკ­თა სა­ზო­გა­დო­ე­ბის წევ­რია, ან ვაჟ­ბა­ტონს ად­რე ად­ა­მი­ა­ნის მო­წამ­ვ­ლა ბრალ­დე­ბო­და, ან­და სუ­ლაც მის ჭერს დრო­ე­ბით შე­ფა­რე­ბუ­ლი ძმა­კა­ცი ამ ვის­კის ბოთლს შარ­დის ან­ა­ლი­ზის­თ­ვის იყ­ე­ნებს. რო­გორ ფიქ­რობთ, აქ ტექ­ნი­კას­თან გვაქვს საქ­მე?

თან­და­თან, მგო­ნი, ვხვდე­ბი, რას უნ­და ნიშ­ნავ­დეს ეს ტერ­მი­ნი. ტექ­ნი­კა გახ­ლავთ კონ­ტ­რო­ლი იმ ინ­ფორ­მა­ცი­ი­სა,რო­მე­ლიც სცე­ნი­დან დარ­ბა­ზი­სა­კენ მი­ე­დი­ნე­ბა – კერ­ძოდ, ამ ინ­ფორ­მა­ცი­ის წარ­მარ­თ­ვა და რე­გუ­ლი­რე­ბა. გა­მო­დის, დიდ რის­კ­ზე გვიხ­დე­ბა მწერ­ლებს წას­ვ­ლა! ნუ შე­შინ­დე­ბით, არც ისე დიდ­ზე, ერ­თი შე­ხედ­ვით რომ გეჩ­ვე­ნე­ბათ!

მახ­სენ­დე­ბა შექ­ს­პი­რის უამ­რა­ვი დად­გ­მა, სა­დაც რე­ჟი­სო­რე­ბი დი­დად არ და­გი­დე­ვენ მა­ყუ­რებ­ლის­თ­ვის ინ­ფორ­მა­ცი­ის მი­წო­დე­ბას (და არ მახ­სენ­დე­ბა არც ერ­თი, სა­დაც ამ მხრივ ყვე­ლა­ფე­რი რიგ­ზეა). აი, თუნ­დაც ტრე­ვორ ნა­ნის პირ­ვე­ლი გახ­მა­უ­რე­ბუ­ლი წარ­მა­ტე­ბა: “შეც­დო­მე­ბის კო­მე­დია”. მოქ­მე­დე­ბა იწ­ყე­ბა ეფ­ე­სო­ში, სა­დაც იქ­ა­უ­რი ჰერ­ცო­გი ჩვენს და­სა­მოძღ­ვ­რად და ყუ­რად­სა­ღე­ბად თა­ნა­მო­ქა­ლა­ქე­ებს აუწ­ყებს, რომ ეფ­ე­სო ქა­ლაქ სი­რა­კუ­ზას და­უ­ძი­ნე­ბე­ლი მტე­რია და ნე­ბის­მი­ერ სი­რა­კუ­ზელს, რო­მე­ლიც ეფ­ე­სო­ში აღ­მოჩ­ნ­დე­ბა, შა­ვი დღე უნ­და და­ად­გეს. უეც­რად ერთ-ერ­თი მსმე­ნელ­თა­გა­ნი სა­ხით მა­ყუ­რებ­ლი­სა­კენ ბრუნ­დე­ბა და ში­შით გას­ც­ქე­რის დარ­ბაზს. ჯერ ერ­თი სიტყ­ვაც კი არ უთქ­ვამს. მაგ­რამ არ­სე­ბობს ერ­თი რამ, რი­თაც უს­იტყ­ვოდ “იყ­ი­დე­ბა”. ტან­ზე მა­ი­სუ­რი აც­ვია მკა­ფიო წარ­წე­რით: სი­რა­კუ­ზა! მე­ტად თა­მა­მი ინ­ტერ­პ­რე­ტა­ციაა, თქვენ რას იტ­ყო­დით?!

ისე კი, შექ­ს­პი­რის დამ­დ­გ­მე­ლე­ბი ხში­რად მი­მარ­თა­ვენ მსგავს ხერხს დარ­ბა­ზის “გა­სამ­ხი­ა­რუ­ლებ­ლად” და ამ­ის სა­უ­კე­თე­სო მა­გა­ლი­თია რი­ჩარდ ეარ­ის “ჰამ­ლე­ტი”, სა­დაც ყმაწ­ვი­ლი პრინ­ცის მა­მის აჩრ­დი­ლი ამ­ა­ვე პრინ­ცის ავ­ად­მ­ყო­ფუ­რი ფან­ტა­ზი­ის ნა­ყო­ფად გვევ­ლი­ნე­ბა. იგი მხო­ლოდ მის წარ­მო­სახ­ვა­ში არ­სე­ბობს და სხვა­გან არ­სად. ეარ­მა შეთხ­ზა აჩრ­დი­ლის სა­კუ­თა­რი სცე­ნა, სა­დაც მსა­ხი­ობს ორ ხმა­ში უწ­ევს ლა­პა­რა­კი – თა­ვი­სი და აჩრ­დი­ლი­სა. თქვენ უკ­ვე მიხ­ვ­დით, ამ სი­თა­მა­მემ გარ­კ­ვე­უ­ლი უხ­ერ­ხუ­ლო­ბა რომ გა­მო­იწ­ვია. მო­გეხ­სე­ნე­ბათ, წე­სით და რი­გით, პირ­ველ სუ­რათ­ში აჩრ­დი­ლი სა­ხე­ზეა, ჰამ­ლე­ტი კი არ ჩანს. შე­დე­გი (თუ გნე­ბავთ, გა­მო­სა­ვა­ლი) კი ის გახ­ლავთ, რომ რი­ჩარდ ეარ­მა სა­ერ­თოდ უგ­ულ­ვე­ბელ­ყო ეს სცე­ნა და წარ­მოდ­გე­ნა მშვი­დად და­იწყო მე­ო­რე სუ­რა­თით, რო­მე­ლიც ნაკ­ლებ ამ­ა­ღელ­ვე­ბე­ლი და დატ­ვირ­თუ­ლია. ნამ­დ­ვილ “ჰამ­ლეტ­ში” კი სწო­რედ პირ­ვე­ლი ნამ­დ­ვი­ლი სცე­ნა მუხ­ტავს და აღ­ან­თებს მთელ პი­ე­სას – მოკ­ლე, ნაწყ­ვეტ-ნაწყ­ვე­ტი ფრა­ზე­ბი, ჰა­ერ­ში დატ­რი­ა­ლე­ბუ­ლი საფ­რ­თხის სუ­ნი და ა.შ. რა არ­ის ეს? შექ­ს­პი­რის ტექ­ნი­კა? და თუ ასეა, იც­ო­და კი მან, რომ ტექ­ნი­კას ფლობ­და? ან­და აქვს ამ­ას ჩვენ­თ­ვის რა­ი­მე მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა? არც კი მინ­და ვი­ფიქ­რო, რომ ამ გე­ნი­ოსს საქ­მე ჰქონ­და რა­ი­მე სა­ხის ტექ­ნი­კას­თან. მო­მი­ტე­ვეთ და ეს, ცო­ტა არ იყ­ოს, აბ­სურ­დუ­ლა­დაც კი მეჩ­ვე­ნე­ბა.

ზო­გი იმ­ა­საც ფიქ­რობს, რომ ოს­კარ უაილ­დის “რა მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია იყო სე­რი­ო­ზუ­ლი” სა­უ­კე­თე­სო სცე­ნუ­რი კო­მე­დიაა. აბა ვნა­ხოთ! ორ­ი­გი­ნალ­ში ყო­ფი­ლა ას­ე­თი სუ­რა­თი: ტი­პი­უ­რი ინგ­ლი­სუ­რი სახ­ლი ლა­მა­ზი ბა­ღით, ბაღ­ში ყმაწ­ვი­ლე­ბი – ჯე­კი და ელ­ჯერ­ნო­ნი და ორ­იც ას­უ­ლი, სა­ხე­ლად სე­სი­ლი და გვენ­დო­ლე­ნი. ჩე­მი არ იყ­ოს, თქვენც ხომ გეც­ნოთ ეს ოთ­ხე­უ­ლი! და აი, უეც­რად, ამ­ა­ვე ბაღ­ში ჩნდე­ბა კი­დევ ერ­თი მოქ­მე­დი პი­რი, ვინ­მე გრიმ­ს­ბი, გა­და­სა­ხა­დე­ბის ამკ­რე­ფი, სას­ტუმ­როს ვა­ლის ამ­ო­სა­ღე­ბად რომ მობ­რ­ძა­ნე­ბუ­ლა. და ამ სცე­ნას, არც მე­ტი, არც ნაკ­ლე­ბი, 17 გა­და­ბეჭ­დი­ლი გვერ­დი უკ­ა­ვია… ერთხე­ლაც პიტ შა­ფე­რი მე­უბ­ნე­ბა: – ო, რო იც­ო­დე, რა ნა­ხა ჩემ­მა თვა­ლებ­მა ნიუ იორ­კის სა­ჯა­რო ბიბ­ლი­ო­თე­კა­ში. “რა მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია”…-ს ორ­ი­გი­ნა­ლი, მან­ქა­ნა­ზე გა­და­ბეჭ­დი­ლი ოთ­ხი­ვე მოქ­მე­დე­ბა! მე ჯერ ვერ მივ­ხ­ვ­დი, რა უხ­ა­რო­და, მე­რე გავ­შ­ტერ­დი: სცე­ნა­ზე პი­ე­სა სამ­მოქ­მე­დე­ბი­ა­ნია. თა­ვის დრო­ზე ჯორჯ ალ­ექ­სან­დერს, მსა­ხი­ობ-მე­ნე­ჯერს რე­პე­ტი­ცი­ის წინ ტექ­ს­ტი შე­უკ­ვე­ცია. სხვა­თა შო­რის, არც უაილ­დი დარ­ჩე­ნია ვალ­ში: “ის სცე­ნა, შენ რომ ზედ­მე­ტად მი­გაჩ­ნია, დი­დი ტკი­ვი­ლის ფა­სად შევ­ქ­მე­ნი, მა­გან წა­ი­ღო ჩე­მი გუ­ლი, ნერ­ვე­ბი და დრო… მთე­ლი ხუ­თი წუ­თი ვცოდ­ვი­ლობ­დი!”-ო. უაილ­დი გე­ნი­ო­სი იყო, ალ­ექ­სან­დე­რი კი – ტექ­ნი­კო­სი.

პრაგ­მა­ტიზმს თე­ატ­რ­თან არ­ა­ფე­რი უნ­და ეს­აქ­მე­ბო­დეს. გარ­კ­ვე­ულ­წი­ლად, ეს სა­გან­გა­შო­დაც კი მე­სა­ხე­ბა. ჩვენ­ში უკ­ვე ჩვე­უ­ლებ­რივ ამ­ბად იქ­ცა ოთხ­მოქ­მე­დე­ბი­ა­ნი ორ­ი­გი­ნა­ლის სამ­ზე დაყ­ვა­ნა. თქვენ ჩემ­ზე უკ­ეთ მო­გეხ­სე­ნე­ბათ, რა ემ­არ­თე­ბა ავ­ტო­რის ტექსტს, რო­დე­საც იგი სა­ჭი­რო­ზე მეტ ად­ა­მი­ანს უვ­არ­დე­ბა ხელ­ში შემ­დ­გო­მი “ინ­ტერ­პ­რე­ტა­ცი­ის­თ­ვის”. მხო­ლოდ რამ­დე­ნი­მე “ახ­ი­რე­ბულ” დრა­მა­ტურგს გა­აქვს თა­ვი­სი, არ ვი­ცი, საქ­მის სა­სი­კე­თოდ თუ სა­ზი­ა­ნოდ, მაგ­რამ თე­ატ­რის მთე­ლი პა­რა­დოქ­სი იმ­ა­ში გახ­ლავთ, რომ პირ­მ­შო­სა­ვით ძვირ­ფა­სი და სო­ნე­ტი­ვით პი­რა­დუ­ლი ნა­წარ­მო­ე­ბი დად­გ­მის პრო­ცეს­ში ნაშ­ვი­ლებს ემს­გავ­სე­ბა. დად­გ­მის პრო­ცე­სი კი, რბი­ლად რომ ვთქვათ, სას­ტი­კად ემ­პი­რი­უ­ლია.

რო­ცა უკ­ვე ყვე­ლა­ფე­რია ნათ­ქ­ვა­მი და წარ­მოდ­გე­ნი­ლი (ე.ი. რო­ცა ავ­ტო­რი დარ­წ­მუ­ნე­ბუ­ლია, რომ მი­სი ტექ­ს­ტი სცე­ნა­ზე ჩრდი­ლავს ყვე­ლა და­ნარ­ჩენს), რო­ცა სპექ­ტაკ­ლ­მა უკ­ა­ნას­კ­ნე­ლი ხი­დი უნ­და გა­დოს სცე­ნა­სა და დარ­ბაზს შო­რის, ცხა­დი ხდე­ბა, რომ მი­სი წარ­მა­ტე­ბა “ნამ­დ­ვილ” ტექ­ნი­კოს­თა უნ­არ­ზეა და­მო­კი­დე­ბუ­ლი. თუ თე­ატ­რ­ში არ­ა­სო­დეს გი­მუ­შა­ვი­ათ, არ და­ი­ჯე­რებთ, რამ­დე­ნი დრო მი­აქვს თი­თო­ე­ულ რეპ­ლი­კას, რამ­დე­ნი ენ­ერ­გია…

აქ პა­რა­დოქ­სი კი­დევ იმ­ა­შია, მე­ტა­ფი­ზი­კურ შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბას ფი­ზი­კუ­რი მოვ­ლე­ნა რომ ფა­რავს. ჩვენ დავ­დი­ვართ თე­ატ­რ­ში, რა­თა ვი­ხი­ლოთ “ნა­წე­რი” და მი­სი შეს­რუ­ლე­ბა, ანუ თა­მა­ში. აი, სწო­რედ აქ იჩ­ენს თავს პუნ­ქ­ტუ­ა­ცი­ის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა. ამ მხრივ მარ­თ­ლაც­და მო­სა­წო­ნია ნა­ნის “მაკ­ბე­ტი” იან მა­კე­ლა­ნი­სა და ჯუ­დი დენ­ჩის შეს­რუ­ლე­ბით. მაგ­რამ, უმ­ე­ტეს შემ­თხ­ვე­ვა­ში, მა­ყუ­რე­ბე­ლი (და რე­ჟი­სო­რიც) და­ძა­ბუ­ლია და თუ ავ­ტო­რიც ესწ­რე­ბა სპექ­ტაკლს, გუ­ლის კან­კა­ლით ელ­ის რეპ­ლი­კას, რო­მე­ლიც სულ რამ­დე­ნი­მე წუთ­ში გა­ა­ცამ­ტ­ვე­რებს ნა­წერ გვერდს, ან­და ლა­მა­ზად ააელ­ვა­რებს. ეს ის გვერ­დია, ცო­ტა ხნის წი­ნათ მას­თან რომ იყო, გა­რე­შე თვალ­თა­გან და­ფა­რუ­ლი და “მშობ­ლის” გუ­ლის გამ­ხა­რე­ბე­ლი.

ასე რომ, ჩემს მი­ერ ზე­მოთ ნახ­სე­ნე­ბი სიტყ­ვათ­შე­თან­ხ­მე­ბა “სას­ტი­კად ემ­პი­რი­უ­ლი” ზუს­ტად გად­მოს­ცემს მოვ­ლე­ნის არსს.

ორ­ი­ო­დე სიტყ­ვა სცე­ნი­დან დარ­ბა­ზი­სა­კენ ინ­ფორ­მა­ცი­ის წარ­მარ­თ­ვის შე­სა­ხებ. სპექ­ტაკ­ლის დაწყე­ბამ­დე რამ­დენ მა­ყუ­რე­ბელს აქვს წარ­მოდ­გე­ნა შექ­ს­პი­რის (ან უაილ­დის, ან­და მა­ვა­ნის და მა­ვა­ნის) პი­ე­სა­ზე? თე­ატრს კი აქვს. ზო­გან თით­ქ­მის მთე­ლი დარ­ბა­ზი­სათ­ვის ჩი­ნუ­რია პი­ე­სის ტექ­ს­ტი. აი, ერ­ოვ­ნულ თე­ატ­რ­ში კი საქ­მე უკ­ე­თაა: ნა­ხე­ვარ დარ­ბაზს მა­ინ­ცა აქვს წა­კითხუ­ლი ორ­ი­გი­ნა­ლი და ინ­ფორ­მა­ცი­ის ნა­კა­დის წარ­მარ­თ­ვა გათ­ვით­ც­ნო­ბი­ე­რე­ბუ­ლი მა­ყუ­რებ­ლის­თ­ვის ამაო გარ­ჯაა და სხვა არ­ა­ფე­რი.

მსურს გა­ვიხ­სე­ნო ჩე­მი პი­ე­სა “ნამ­დ­ვი­ლი ამ­ბა­ვი”. რა მწვა­ვე კა­მა­თი გა­მო­იწ­ვია დად­გ­მის­თა­ნა­ვე! გულ­და­საწყ­ვე­ტი კი ის გახ­ლ­დათ, რომ ვერც ლონ­დონ­ში და ვერც ნიუ იორკ­ში ვერ მო­ვი­ხელ­თე ვერც ერ­თი წუ­თი, რო­ცა დარ­ბა­ზი სა­თა­ნა­დოდ აღ­იქ­ვამ­და სცე­ნა­ზე მომ­ხ­დარს. მხო­ლოდ 17 წლის მე­რე, ერთ-ერ­თი რე­პე­ტი­ცი­ის დროს მივ­ხ­ვ­დი, რომ ტყუ­ი­ლად ვცხა­რობ­დი მა­შინ. ხომ არ ვი­ცო­დი, რამ­დენ კაცს ჰქონ­და წა­კითხუ­ლი ჩე­მი ნა­წარ­მო­ე­ბი. მა­ინც რამ­დენს? დარ­ბა­ზის ერთ, სამ, თუნ­დაც ცხრა მე­ა­თედს სმე­ნო­და რა­ი­მე მის შე­სა­ხებ? მაგ­რამ ას­ე­თი მა­თე­მა­ტი­კა ხომ აშ­კა­რად ირ­ე­ლე­ვან­ტუ­რია! ფაქ­ტი­უ­რად, იმ­ა­საც მივ­ხ­ვ­დი, ჩე­მი “გამ­ბი­ტიც” ას­ე­ვე ირ­ე­ლე­ვან­ტუ­რი რომ გახ­ლ­დათ. მთე­ლი იდეა სა­ტი­რი­სა, მხი­ლე­ბი­სა, 17 წლის წინ ასე სა­ხა­ლი­სოდ რომ მეჩ­ვე­ნე­ბო­და, ახ­ლა მო­მა­ბეზ­რებ­ლად, უინ­ტე­რე­სოდ და­მე­სა­ხა. ხომ არ აჯ­ო­ბებ­და, წი­ნას­წარ გა­მეფ­რ­თხი­ლე­ბი­ნა აუდ­ი­ტო­რია, აქა და აქ გა­ი­ცი­ნეთ და აქ კი შე­წუხ­დით-მეთ­ქი?

ამ­ის შემ­დეგ ბევ­რი ვი­ფიქ­რე და ას­ე­თი დას­კ­ვ­ნა გა­მო­ვი­ტა­ნე: სუ­ლაც არა ღირს ორ­ჯერ ნახ­ვა ის­ე­თი პი­ე­სი­სა, რომ­ლის წარ­მა­ტე­ბაც მთლი­ა­ნად და­მო­კი­დე­ბუ­ლია ინ­ფორ­მა­ცი­ის (ამ შემ­თხ­ვე­ვა­ში სა­ი­დუმ­ლოს) და­მალ­ვა­ზე. ერ­თა­დერ­თი რამ, რაც ღირ­ს­ყოფს მის ორ­ჯერ ნახ­ვას, არ უნ­და იყ­ოს მხო­ლოდ “თხრო­ბა” იმ გა­გე­ბით, რო­გო­რი­თაც მა­შინ ვხმა­რობ­დი ამ სიტყ­ვას. ეს კი უნ­და მცოდ­ნო­და დრა­მა­ტურგ კაცს.

ერთხელ მქონ­და ბედ­ნი­ე­რე­ბა, თვა­ლი მე­დევ­ნე­ბი­ნა პრო­ფე­სი­ო­ნა­ლი მთხრო­ბე­ლი­სათ­ვის მუ­შა­ო­ბის პრო­ცეს­ში (დი­ახ, თვა­ლი მე­დევ­ნე­ბი­ნა, ვი­ნა­ი­დან ენა სპარ­სუ­ლი გახ­ლ­დათ) და ვნა­ხე, რომ ამ “შო­უ­შიც” აპ­ი­რებ­დ­ნენ იმ ამ­ბის გად­მო­ცე­მას, რო­მე­ლიც მათ გა­რე­შეც უწ­ყო­და მა­ყუ­რე­ბელ­მა (ჩვენ­შიც ხომ იგ­ი­ვე ხდე­ბა შექ­ს­პი­რის დად­გ­მი­სას!). მარ­თ­ლაც, არ­ის რა­ღაც თვით­შემ­ზ­ღუ­და­ვი კვან­ძის გახ­ს­ნი­სას, გან­სა­კუთ­რე­ბით მა­შინ, რო­ცა სწო­რედ სა­ბო­ლოო სცე­ნაა მთა­ვა­რი და არა თა­ვად თხრო­ბის სტრუქ­ტუ­რა. კა­ცი ათ­ჯერ გა­და­ი­კითხავს დე­ი­მონ რა­ნი­ონს და ათ­ჯერ­ვე სი­ა­მოვ­ნე­ბით, მაგ­რამ გა­ნა ბევრს და­ე­ბა­დე­ბა ო’ჰენ­რის თუნ­დაც ორ­ჯერ წა­კითხ­ვის სურ­ვი­ლი? ნა­ხავთ მე­ო­რედ “ხა­ფანგს”? რაც შე­ე­ხე­ბა დე­ტექ­ტივს, ე.წ. იდ­უ­მალ ნა­წარ­მო­ებს, მთე­ლი გუ­ლით ვი­ზი­ა­რებ ედ­მუნდ ვილ­სო­ნის აზრს ამ ჟან­რის შე­სა­ხებ. “რა­ში მე­ნაღ­ვ­ლე­ბა, ვინ გა­ა­სა­ღა რო­ჯერ ეკ­რო­ი­დი?” კითხუ­ლობს ეს ად­ა­მი­ა­ნი. ჩემს თე­ზისს ასე ჩა­მო­ვა­ყა­ლი­ბებ­დი, გა­ცი­ლე­ბით სა­ინ­ტე­რე­სო სა­ყუ­რე­ბე­ლი იქ­ნე­ბა ამ ჟან­რის პი­ე­სა, თუ დარ­ბაზს წი­ნას­წარ გა­ვაც­ნობთ მკვლელს.

ვი­ცი, არ­აპ­რინ­ცი­პუ­ლო­ბას დამ­წა­მებთ, მაგ­რამ მა­ინც ვიტყ­ვი, რომ სე­რი­ო­ზუ­ლი ხე­ლოვ­ნე­ბა არ­ის დარ­გი, რო­მე­ლიც გარ­კ­ვე­ულ­წი­ლად გვი­მა­ლავს ინ­ფორ­მა­ცი­ას. ისე კი, ამ სალ­ტო მორ­ტა­ლეს ლექ­სი­კო­ნის სიმ­წი­რე მა­ბედ­ვი­ნებს: ცნე­ბა­თა რა­ო­დე­ნო­ბა ისე აღ­ე­მა­ტე­ბა ამ ცნე­ბა­თა გა­მომ­ხატ­ველ სიტყ­ვებს, რომ ზო­გი­ერ­თი ამ უკ­ა­ნას­კ­ნელ­თა­გა­ნი (მათ შო­რის ჩემს მი­ერ პა­ტივ­დე­ბუ­ლი “ინ­ფორ­მა­ცია”) სხვა­დას­ხ­ვა მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბებს წარ­მო­ა­ჩენს და რა გა­გე­ბი­თაც ვხმა­რობ მე სიტყ­ვა “ინ­ფორ­მა­ცი­ას”, მას არ­ა­ფე­რი ეს­აქ­მე­ბა თხრო­ბის ელ­ე­მენ­ტებ­თან, უფ­რო თხრო­ბის შე­საძ­ლო ვა­რი­ან­ტ­ზე მი­უ­თი­თებს.

ეზ­რა პა­უნდს თუ და­ვე­სეს­ხე­ბით, ხე­ლოვ­ნე­ბას, რო­მე­ლიც არ არ­ის მი­ჯაჭ­ვუ­ლი მხო­ლოდ და მხო­ლოდ მიმ­დი­ნა­რე მოვ­ლე­ნებ­ზე, არ გა­აჩ­ნია ცალ­სა­ხა პა­სუ­ხი კითხ­ვა­ზე, “რას უნ­და ნიშ­ნავ­დეს ეს?” ყო­ველ მო­ნათხ­რობს აქვს უნ­ა­რი, შე­მოგ­ვ­თა­ვა­ზოს რა­ღაც სხვა, სიღ­რ­მი­სე­უ­ლი, იმ­ის გარ­და, რა­საც უშ­უ­ა­ლოდ გა­მო­ხა­ტავს და ას­ე­თი ეფ­ექ­ტუ­რი, ქმე­დი­თი ხე­ლოვ­ნე­ბა ზედ­მი­წევ­ნით ამ­ბი­ვა­ლენ­ტუ­რია. ამ­ბა­ვი თით­ქოს უნ­და იყ­ოს მე­ტა­ფო­რა იმ იდ­ე­ი­სა, რო­მელ­საც სა­მა­ლა­ვი­დან გა­მო­ვიტყუ­ებთ და მა­ყუ­რებ­ლის ცნო­ბი­ე­რე­ბამ­დე და­ვიყ­ვანთ. მაგ­რამ აქ­ვე ის­მის კითხ­ვა: რა იდ­ე­ი­სა? კვლავ გაგ­ვი­ჭირ­დე­ბა ზუს­ტი პა­სუ­ხის მიგ­ნე­ბა. მაქს ფრი­შის “ცეცხ­ლის წამ­კი­დებ­ლებ­ში” ვი­ღაც ჭკუ­ი­დან გა­და­სუ­ლე­ბი შე­ნო­ბებს წვა­ვენ… მოქ­მე­დე­ბა მიმ­დი­ნა­რე­ობს ბურ­ჟუ­ა­ზი­უ­ლი ოჯ­ა­ხის ფონ­ზე. ერ­თი შავ­ბ­ნე­ლი პი­როვ­ნე­ბა იჭ­რე­ბა ამ ოჯ­ახ­ში მდგმუ­რის ნიღ­ბით და მას მა­ლე მე­ო­რე სა­ეჭ­ვო სუ­ბი­ექ­ტიც უერთ­დე­ბა. ის­ი­ნი სახ­ლის ზე­და სარ­თულს იკ­ა­ვე­ბენ, დრო და დრო სად­ღაც ორთ­ქ­ლ­დე­ბი­ან და მა­თი ყო­ვე­ლი გა­სე­ირ­ნე­ბა ქა­ლაქ­ში რო­მე­ლი­მე შე­ნო­ბის და­ნახ­ში­რე­ბით გვირ­გ­ვინ­დე­ბა. მაგ­რამ ოჯ­ახს და, უპ­ირ­ვე­ლეს ყოვ­ლი­სა ამ ოჯ­ა­ხის თავს, არ სურს უს­ი­ა­მოვ­ნო დას­კ­ვ­ნის გა­მო­ტა­ნა, იმ­ის შემ­დე­გაც კი, რაც სა­კუ­თა­რი თვა­ლით იხ­ი­ლავს, რო­გორ იმ­ა­რა­გე­ბენ სხვენ­ში ეს შეპყ­რო­ბი­ლე­ბი ბენ­ზი­ნის კა­ნის­ტ­რებს. ბო­ლოს სა­ეჭ­ვო მდგმუ­რი ქვე­და სარ­თულ­ზე ჩა­მო­დის და ერთ კო­ლოფ ას­ანთს ით­ხოვს. ოჯ­ა­ხის მა­მა ამ­ა­ზე უარს არ ეუბ­ნე­ბა და მათ გა­სა­მარ­თ­ლებ­ლად ას­ეთ რა­მე­საც კი აც­ხა­დებს: ეს­ე­ნი რომ ცეცხ­ლის წამ­კი­დებ­ლე­ბი იყვ­ნენ, რა, სა­კუ­თა­რი ას­ან­თის შოვ­ნა გა­უ­ჭირ­დე­ბო­დათ?.. მა­ლე მთე­ლი მი­სი სახ­ლი ალ­ში ეხ­ვე­ვა…

30-იან წლებ­ში ჰიტ­ლე­რის ზე­ო­ბას ხომ არ უკ­ავ­შირ­დე­ბა ეს მე­ტა­ფო­რა? ზო­გი იმ­ა­საც მე­უბ­ნე­ბა, რა ჰიტ­ლე­რი, ავ­ტო­რი აქ აღ­მო­სავ­ლეთ ევ­რო­პა­ში კო­მუ­ნის­ტე­ბის მომ­ძ­ლავ­რე­ბას გუ­ლის­ხ­მობ­სო. თქვენ შე­იძ­ლე­ბა სხვა რამ და­ი­ნა­ხოთ და არ არ­ის გა­მო­რიცხუ­ლი, ყვე­ლა ერ­თად რომ ვცდე­ბო­დეთ. კი ვამ­ბობ, ინ­ფორ­მა­ცია და­ფა­რუ­ლია-მეთ­ქი, მაგ­რამ იქ­ნებ აქ არც არ­სე­ბობს გად­მო­სა­ცე­მი ინ­ფორ­მა­ცია? უკ­ვე მო­გახ­სე­ნეთ, რომ თხრო­ბას აქვს ეს უნ­ა­რი და პი­ე­სე­ბი, რომ­ლე­ბიც ხე­ლოვ­ნე­ბის წინ­ს­ვ­ლას ემ­სა­ხუ­რე­ბა (იმ პი­ე­სა­თა სა­პი­რის­პი­როდ, სხვა უამ­რა­ვი ღირ­სე­ბა რომ ამ­კობთ), ზედ­მი­წევ­ნით უნ­და ფლობ­დ­ნენ ამ უნ­არს, რაც ყო­ველ­თ­ვის ხორ­ცი­ელ­დე­ბო­და ინ­ფორ­მა­ცი­ის შე­კა­ვე­ბის გზით, ამ სიტყ­ვის სრუ­ლი და უპ­ირ­ვე­ლე­სი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბით.

“მო­თო­კე რის­ხ­ვა”, “გო­დოს მო­ლო­დინ­ში”, “და­ბა­დე­ბის დღე”. აი, ის სა­მი პი­ე­სა, ფრი­ად რომ აგ­ვა­ღელ­ვა ჩე­მი თა­ო­ბის ახ­ალ­გაზ­რ­და დრა­მა­ტურ­გე­ბი. ის­ი­ნი ერთ­გ­ვარ “ტრი­ოდ” აღ­იქ­მე­ბო­და, მაგ­რამ არ­ა­ვი­თარ შემ­თხ­ვე­ვა­ში – ტრი­ლო­გი­ად. სო­მერ­სეთ მო­ე­მი შო­კი­რე­ბუ­ლი იყო ოს­ბორ­ნის პი­ე­სით (“მო­თო­კე რის­ხ­ვა”), უფ­რო სწო­რად, ერთ-ერ­თი სცე­ნუ­რი პერ­სო­ნა­ჟით და თა­ვი­სე­ბუ­რად შე­ამ­კო კი­დეც: თა­ვან­კა­რა ნა­ძი­რა­ლაა! მარ­თა­ლია, ოს­ბორ­ნის დრა­მა ახ­ა­ლი სიტყ­ვა აღ­მოჩ­ნ­და ხე­ლოვ­ნე­ბა­ში, მაგ­რამ არ წარ­მო­უ­ჩე­ნია რა­ი­მე სიღ­რ­მი­სე­უ­ლი, აქ ყვე­ლა­ფე­რი აშ­კა­რა იყო, ხე­ლის გულ­ზე გა­დაშ­ლი­ლი. სუ­ლაც არ არ­ის გა­სა­ო­ცა­რი პი­ე­სა, ძა­ლი­ან რომ მო­ი­წო­ნა ტე­რენს რე­ტინ­გ­მა (მან, სხვა­თა შო­რის, მეც აღ­მაფ­რ­თო­ვა­ნა). ერ­თი პი­რო­ბა მსგავ­სის წე­რა­საც შე­ვუ­დე­ქი, მაგ­რამ მა­ლე­ვე ავ­ი­ღე ხე­ლი ამ გან­ზ­რახ­ვა­ზე. რა აზ­რი ჰქონ­და? ეს ხომ უკ­ვე ნათ­ქ­ვა­მი იყო! და თა­ნაც, მე ვერ დავ­წერ­დი ას­ეთ რა­მეს (თუმ­ცა, ეს უბ­რა­ლო “ტექ­ნი­კუ­რი ფორ­მა­ლო­ბაა”). მთა­ვა­რი კი ის გახ­ლ­დათ, რომ მე გა­ვი­გე, ჩავ­წ­ვ­დი, რი­სი თქმა სურ­და ოს­ბორნს და რო­გორ შე­იძ­ლე­ბო­და ამ იდ­ე­ის სცე­ნა­ზე გა­ცოცხ­ლე­ბა.

სულ სხვაა “გო­დოს მო­ლო­დინ­ში” და “და­ბა­დე­ბის დღე”. გა­მიძ­ნელ­და იმ­ის დად­გე­ნა, თუ რო­გორ იყო “გა­კე­თე­ბუ­ლი” ეს ორი პი­ე­სა, უფ­რო მე­ტიც, ვერ გა­ვარ­კ­ვიე, თუ რა იყო გა­კე­თე­ბუ­ლი. იმ­ას კი ვიტყ­ვი, რომ ორ­ი­ვე ერთ­დ­რო­უ­ლად საკ­მა­ოდ ამ­ა­ღელ­ვე­ბე­ლიც იყო და იდ­უ­მა­ლე­ბით მო­ცუ­ლიც, თა­ნაც მათ აშ­კა­რად გა­ა­უქ­მეს მა­ნამ­დე სცე­ნა­სა და დარ­ბაზს შო­რის და­დე­ბუ­ლი კონ­ტ­რაქ­ტი. გახ­სოვთ ალ­ბათ, იყო ას­ე­თი უს­იტყ­ვო შე­თან­ხ­მე­ბა – თუ­კი თავს შე­ი­წუ­ხებ­დი და სპექ­ტაკლს და­ეს­წ­რე­ბო­დი, იმ სპექ­ტაკლს კე­თი­ლი უნ­და ენ­ე­ბა და გარ­კ­ვე­უ­ლი ვალ­დე­ბუ­ლე­ბა ეკ­ის­რა, ვალ­დე­ბუ­ლე­ბა იმ ინ­ფორ­მა­ცი­ის მი­ნი­მუ­მის გა­ცე­მი­სა, სა­ერ­თო აზ­რის შე­საქ­მ­ნე­ლად რომ არ­ის აუც­ი­ლე­ბე­ლი. “გო­დოს მო­ლო­დინ­მა” კი ერ­თი­ა­ნად გა­და­ა­ხა­ლი­სა ეს მი­ნი­მუ­მი, სა­მა­რა­დი­სოდ თუ არა, დღე­ვან­დელ დღემ­დე მა­ინც. “და­ბა­დე­ბის დღე­მაც”, მარ­თა­ლია ცო­ტა სხვაგ­ვა­რად, მაგ­რამ მა­ინც იგ­ი­ვე გა­ა­კე­თა და მი­უ­ხე­და­ვად იმ­ი­სა, რომ ორ­ი­ვე ავ­ტო­რი “ასე სას­ტი­კად მო­მექ­ცა”, მე მათ მა­ინც ვენ­დო­ბი და მშვე­ნივ­რად ვი­ცი, რა­ტომ! იმ­ი­ტომ, რომ სი­უ­რე­ა­ლიზ­მი, და­და­იზ­მი და თით­ქ­მის ყვე­ლა ამ­დაგ­ვა­რი მიმ­დი­ნა­რე­ო­ბა ჩემ­თ­ვის ყოვ­ლად მი­უ­ღე­ბე­ლი იყო (და არ­ის), თუმ­ცა ზოგ­ჯერ ძა­ლუძ­დათ გუ­ლის გა­ხა­ლი­სე­ბა, რო­გორც ლუდ­ხა­ნა­ში უეც­რად ატ­ე­ხილ მუშ­ტი-კრივ­სა და ჭურ­ჭ­ლის მსხვრე­ვას. ამ ორ პი­ე­სას კი არ­ა­ფე­რი ჰქონ­და სა­ერ­თო ად­რინ­დე­ლებ­თან. არ იყვ­ნენ ირ­ა­ცი­ო­ნა­ლურ­ნი, ორ­აზ­რო­ვან­ნი, არ ქმნიდ­ნენ ყალბ ეფ­ექტს თხრო­ბის სტრუქ­ტუ­რის, ფიქ­რის პრო­ცე­სი­სა თუ სა­გან­თა შო­რის კავ­ში­რის დარ­ღ­ვე­ვის ხარ­ჯ­ზე. ცი­უ­რიხ­სა და პა­რიზ­ში წა­მოწყე­ბუ­ლი ხე­ლოვ­ნე­ბის გა­და­ხა­ლი­სე­ბის ად­რე­უ­ლი მო­დერ­ნის­ტუ­ლი მცდე­ლო­ბა­ნი ამ­ათ­თან შე­და­რე­ბით ბავ­შ­ვურ თა­მა­შად მეჩ­ვე­ნე­ბა. ორ­ი­ვე პი­ე­სა სხვა გა­გე­ბით შე­ი­ცავ­და იდ­უ­მა­ლე­ბას. თხრო­ბის სტრუქ­ტუ­რა იყო წმინ­და და დახ­ვე­წი­ლი, ის­ე­თი წმინ­და, რომ ზოგ­ჯერ ვერც კი აღ­იქ­ვამ­დით, წმინ­და, რო­გორც ობ­ო­ბას ქსე­ლი, რო­ცა ფიქ­რობთ, რომ იქ აღ­არ არ­ის, გაწყ­და, მაგ­რამ მცი­რე­დი მოძ­რა­ო­ბა საკ­მა­რი­სია მის ხე­ლახ­ლა აღ­მო­სა­ჩე­ნად. მათ, ცხა­დია, არ­ა­ფე­რი აქვს შექ­ს­პირ­თან სა­ერ­თო, მაგ­რამ სწო­რედ ის დაგ­ვა­ნა­ხეს, რაც ასე და­მატყ­ვე­ვე­ბელ­სა და ახ­ლო­ბელს ხდის შექ­ს­პირს და კი­დევ ერთხელ შეგ­ვახ­სე­ნეს, თუ რო­გო­რი უნ­და იყ­ოს პო­ე­ზია: სიტყ­ვა – შე­კუმ­შუ­ლი, აზ­რი – ყოვ­ლის­მომ­ც­ვე­ლი.

ლექ­ცი­ას და­ვას­რუ­ლებ მო­ნო­ლო­გით ჯე­იმს სონ­დერ­სის პი­ე­სი­დან “სხვა დროს გიმ­ღე­რებ”. სა­ა­მი­სო მი­ზე­ზი ნამ­დ­ვი­ლა­და მაქვს: ეს გახ­ლავთ კო­რექ­ცია იმ კურ­სი­სა, რო­მელ­საც თა­ვად მივ­ყ­ვე­ბო­დი. ვფიქ­რობ, რომ ტექ­ს­ტის, თვით­კ­მა­რი ტექ­ს­ტის გა­რე­შე ვერ იარ­სე­ბებს თე­ატ­რი, რო­მელ­თა­ნაც ბედ­მა და­მა­კავ­ში­რა. თე­ატ­რი მარ­თ­ლაც რომ ფი­ზი­კუ­რი მოვ­ლე­ნაა და იქ მხო­ლოდ სიტყ­ვა არა კმა­რა, სხვაც ბევ­რია სა­ჭი­რო, მაგ­რამ ეს “სხვაც” არ­ა­ფე­რია უს­იტყ­ვოდ და ბგე­რი­სა და სი­ნათ­ლის მარ­თე­ბუ­ლი შე­თან­ხ­მე­ბი­სას სწო­რედ გარ­კ­ვე­ულ სიტყ­ვა­თა გარ­კ­ვე­უ­ლი რი­გია (ხში­რად საკ­მა­ოდ იდ­უ­მა­ლი), ასე ძა­ლი­ან რომ ხვდე­ბა მა­ყუ­რებ­ლის გულს.

სამ­მა პი­ე­სამ (“მო­თო­კე რის­ხ­ვა”, “გო­დოს მო­ლო­დინ­ში”, “და­ბა­დე­ბის დღე”) მი­ზეზ­თა სხვა­თა და სხვა­თა გა­მო გა­და­მა­ფიქ­რე­ბი­ნა სა­კუ­თა­რის შექ­მ­ნა. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით კი, 1962-სა თუ 63-ში ვნა­ხე “სხვა დროს გიმ­ღე­რებ” და წა­მო­ვი­ძა­ხე: – აი, ეს არ­ის! ახ­ლა კი ვი­ცი, რა უნ­და გა­ვა­კე­თო. მარ­თა­ლია, მსგავ­სი არ­ა­ფე­რი გა­მი­კე­თე­ბია (ვერ შევ­ძე­ლი), მაგ­რამ ცო­ტა ხომ წა­ვი­ოც­ნე­ბე, ეს­ეც დი­დი რა­მეა ამ ცხოვ­რე­ბა­ში.

მაშ ასე, შე­პი­რე­ბუ­ლი მო­ნო­ლო­გი ამ პი­ე­სი­დან:

“გინდ და­ი­ჯე­რე და გინ­და არა, მაგ­რამ ყვე­ლა­ფერ არ­სე­ბულს მიღ­მა მიჩ­ქ­მა­ლუ­ლია მდგო­მა­რე­ო­ბა, სევ­და რომ ჰქვია. მუ­დამ იქ არ­ის, ზე­და­პირს ქვე­მოთ, ფა­სა­დის უკ­ან, ზოგ­ჯერ იმ­დე­ნად ახ­ლოა შენ­თან, ფორ­მის და­ლან­დ­ვაც ხელ­გე­წი­ფე­ბა, რო­გორც და­ლან­დავ მზის სი­ნათ­ლე­ზე აუზ­ში კობ­რის ბრტყელ, მუქ სი­ლუ­ეტს და უკ­ვე იცი, ის სულ იქ იყო, სად­ღაც სიღ­რ­მე­ში, ზე­და­პირს მიღ­მა, მა­ში­ნაც, რო­ცა ეფ­ე­რე­ბო­დი, საჭ­მელს უყ­რი­დი დინჯ იხ­ვებ­სა და გულ­ზ­ვი­ად გე­დებს, იქ იყო თევ­ზი, თუნდ უხ­ი­ლა­ვი. ასე იყო და ასე იქ­ნე­ბა. რო­ცა და­ლან­დავ წყლის სარ­კის მიღ­მა, არც კი შე­იმ­ჩ­ნევ, ზურგს აქ­ცევ ალ­ბათ და შენს შვი­ლებ­თან, შენს პა­ტა­რებ­თან სი­ცილ-ხარ­ხა­რით იკ­ოტ­რი­ა­ლებ მწვა­ნე მდე­ლო­ზე. აი, ეს არ­ის მდგო­მა­რე­ო­ბა, სევ­და რომ ჰქვია!”

1999

© “არილი”