თარგმანი გერმანულიდან – მათე კრავეიშვილი

ავტორს გარკვეული ადგილი უჭირავს იერარქიაში. მას უშუალო და მხოლოდ მისთვის დამახასიათებელი ურთიერთობა აკავშირებს სამყაროს უზენაეს ავტორთან. ამაზეა დაფუძნებული მისი იდუმალი თეოლოგია. ნაწარმოებები მეტ-ნაკლებად წარმატებულ თარგმანებს წარმოადგენს, რომლებიც ამ იდუმალსა და გამოუცნობს ხილული სამყაროს მონაპოვრად აქცევს. ისინი სიტყვით გამოუთქმელ ურთიერთობაზე მიანიშნებენ.
ამიტომაც, ნებისმიერი ქმნილება ნაკლოვანია, უნაკლო და სრულყოფილი კი მის მიღმაა. მხოლოდ ამ მიღმიერის წყალობითაა შესაძლებელი შემოქმედება. ავტორსა და მსმენელს, მაყურებელს, მკითხველს შორის ურთიერთობა უხილავ მესამე არსებაში ისხამს ხორცს და ორივენი, ავტორიც და მსმენელიც ამ მესამესთან თანაზიარობენ.
არც ერთ ნაწარმოებს თავისთავად არ ძალუძს სრულად დაიპყროს მკითხველი. ამისთვის მკითხველის ქმედითი თანამონაწილეობაა საჭირო, რომელიც შორდება ავტორის მიერ შექმნილის საზღვრებს. შუქის ასანთებად მუხტმა ორივე პოლუსში უნდა გაიაროს.

“გრაფიტი”, 1960
კირხჰორსტი, 1945 წლის 13 ნოემბერი

ავტორის ამოცანა – თუკი სხვა ადამიანების თვალში ავტორობა რაიმე არსებითს ნიშნავს – სულიერი სამშობლოს, სულის საუფლოს შექმნაა. ეს შეიძლება იყოს მოკრძალებული ნიში წმინდანის გამოსახულებით, ჭიშკართან მიდგმული სკამი, ქოხი სოფელში, სასახლე, ტყეები, მთები ან კოსმოსური სივრცე. შემოქმედება უფრო მეტად იპყრობს და იმორჩილებს სამყაროს, ვიდრე ცოდნა ან პოლიტიკა, ამიტომაც შემოქმედებითი წარმატებები ყოველთვის უძლებს დროის გამოცდას.
პოეტი ქმნის, რათა ყველაფერი ეს იცნონ და დაიხსომონ, შემდეგ კი სულიერი სამშობლო ჰპოვონ მათში.
პოეტები უშურველად გასცემენ მყუდრო თავშესაფარს თუ ვრცელ საცხოვრებელს. იქ, სადაც პოეტები არ არიან, სიცარიელე ისადგურებს, ქრება სტუმართმოყვარეობა.

“გამოსხივება”, 1941-1948

შენ, მარტოხელა მკითხველი, ვინც პერსონაჟებთან, გმირებთან ურთიერთობას ელტვი! შენი დროც მოვა და მაშინ გადაშლი თავგადასავლებით აღსავსე წიგნს სამყაროსას. ეს წიგნი საკუთარი სისხლით დაწერე და მისი წაკითხვა მოგონებას ნიშნავს. შენ, ისევე, როგორც ყოველ ჩვენგანს, უიღბლო გვერდებიც შეგხვდება, გაგიჭირდება აღიარო საკუთარი ავტორობა და მაშინ ეტყვი თავს, რომ შენი არსებობის რომელიღაც ზღვარზე უხამსობამ აღმართა თავისი ალამი და რადგანაც საკუთარი თავის ავტორი ხარ, ორჯერ უფრო მტანჯველი იქნება ამაზე ფიქრი; შენ ხომ თავს უღალატე, საკუთარ უფლებებს, რომელიც მხოლოდ იდეაში მდგომარეობს და ამ იდეის შესაბამის მოქმედებაში პოულობს განხორციელებას. აი, აქ კი შენ თანაზიარი გახდები იმ ნაყოფიერი ტანჯვისა, იმ უკმაყოფილებისა, მხოლოდ საკუთარ არსებაში რომ პოულობს საბოლოო საშველს.
შესაძლოა შენს აწმყოსაც – რომლის ნაგებობასაც ასე აფასებ, რათა იგი ახალ ჩანაფიქრებს შესწირო მსხვერპლად – ისევე მოექცე, როგორც მოსაწყენ წიგნს, რომელსაც გადადებ ხოლმე, რათა შემდეგ კვლავ გადაშალო ყოველგვარი თანაგრძნობის გარეშე და ბოლომდე წაიკითხო, უკანასკნელ თავამდე. რადგანაც გიცნობ, შენ იმ ყმაწვილების რიცხვს მიეკუთვნები, რომელთა გულებშიც აწმყომ უკვე ამოიკითხა თავისი განაჩენი და ახლა ისინი ტკივილით დაეძებენ, მისდევენ ხატებს, რომლებიც ოდესღაც მოქმედებისკენ უბიძგებდნენ მათ; და ყველაფერი ეს სამარცხვინო სიზმარს ჰგავს, უღირსთა ოცნებას. ამ ცრუ სინამდვილის ხანგრძლივობა მხოლოდ გამოღვიძების შენეულ ნებაზეა დამოკიდებული და რაც უფრო ძლიერი და ვნებიანია ეს ნება, მით უკეთესი.

“თავგადასავლების მაძიებელი გული”, 1929

ნიცშეს პროზა მის “ძალაუფლების ნებაში” აზრთა ბრძოლის ველია, მარტოხელა, საზარელი პასუხისმგებლობის რელიქტი, გასაღებებით გადაჭედილი საამქრო: მიტოვებული ადამიანის მიერ, ვისაც აღარ ჰქონდა გაღებისა და განმარტების დრო. შემოქმედებით ზენიტში, სახელგანთქმული ბერნინი დასრულებული ნაწარმოებისადმი ზიზღზე საუბრობს, ჰიუისმანსი კი რომანის “პირიქით”, გვიანდელ წინასიტყვაობაში წერს, რომ არ შეუძლია საკუთარი წიგნების კითხვა. პარადოქსი იქნებოდა, ვინმე, ვისაც ორიგინალი აქვს, ცუდი კომენტარის შესწავლას შედგომოდა. დიდი რომანები დაუმთავრებელი დარჩა. შეუძლებელი იყო, ისინი ვინმეს დაესრულებინა, რადგანაც თავიანთ ჩანაფიქრს შეეწირნენ მსხვერპლად.

“თავგადასავლების მაძიებელი გული”, 1929

დაკვირვება თავისუფლებას მოიცავს. თუკი ადამიანს შესწევს ძალა, “წარმოიდგინოს” სიტუაცია, რომელშიც იმყოფება და თავისი მჭვრეტული სულის ობიექტად აქციოს იგი, მაშინ ადამიანი თავისუფლდება ამ სიტუაციისგან, ზემოდან დაჰყურებს ყველაფერ ამას.
ინდივიდმა არ უნდა თქვას უარი ბრძოლებზე, სადაც მას სახელმწიფო აგზავნის. თუმცა თავისუფლად შეუძლია მჭვრეტელის პოზიცია დაიკავოს და მაშინ იგი პირიქით, თავის სამსახურში აყენებს სახელმწიფოს, თითქოს ინდივიდი იყოს გრანდიოზული სპექტაკლის მომწყობი. მაგრამ ეს მხოლოდ იმ შემთხვევაშია შესაძლებელი, როცა საკუთარ, შინაგან არენაზე მან უკვე გაიმარჯვა შიშზე. აი რატომაა, რომ მჭვრეტელები ყოველთვის ცოტანი არიან.

“გრაფიტი”, 1960

თუკი სიტყვა ჩვენთვის უფრო მეტია, ვიდრე უბრალოდ ურთიერთობის საშუალება, მაშინ, ვიდრე დავეუფლებით მას, იგი მეტყველების მიღმა უნდა მოვიპოვოთ. გამოთქმული სიტყვა რეალურობაში იმარჯვებს, სამაგიეროდ იგი მეტაფიზიკურ სფეროში მარცხდება.
შესაძლოა, მრავალი წლის შემდეგ ავტორისთვის აშკარა გახდეს ერთი ფრაზის აქამდე დაფარული აზრი. ეს კარგი ნიშანია, რადგანაც იგი ცხოვრების გზას ჰგავს. ჩვენ ხომ დაგვიანებით აღმოვაჩენთ ხოლმე, რომ იმას, რასაც მუდამ ვუტრიალებდით და რისი საიდუმლოც მოსვენებას არ გვაძლევდა ხოლმე, თურმე სხვა, მარტივი აზრიც ჰქონია. კარგია, რომ ოდესღაც სერიოზულად ვუყურებდით ყველაფერ ამას.

© “არილი”

თევზი და მისი ჯუფ­თი

­­­­­­­თარგმნა თაკო ლეკვეიშვილ­მა

კა­ცი თევ­ზებს უყ­უ­რებ­და. თევ­ზე­ბი შუ­შის იქ­ით მშვი­დად და­ცუ­რავ­დ­ნენ. მათ­თ­ვის ქვის ფი­ლე­ბი­სა­გან აკ­ვა­რი­უ­მი აეშ­ე­ნე­ბი­ნათ. აკ­ვა­რი­უ­მი დი­დი იყო. მი­სი ნა­ხევ­რად­ჩაბ­ნე­ლე­ბუ­ლი კე­დე­ლი სიღ­რ­მე­ში იკ­არ­გე­ბო­და. კა­ცის წინ კი შუ­შის კე­დე­ლი აღ­მარ­თუ­ლი­ყო. გა­მოქ­ვა­ბუ­ლის მსგავს ჩაბ­ნე­ლე­ბუ­ლი დე­რეფ­ნის ორ­ი­ვე მხა­რეს, კედ­ლებ­ში ჩა­შე­ნე­ბულ აკ­ვა­რი­უ­მებ­ში ნა­ირ-ნა­ი­რი და ფე­რად-ფე­რა­დი თევ­ზე­ბი გა­მო­ფე­ნი­ლიყ­ვ­ნენ. ყო­ველ აკ­ვა­რი­უმს ზე­მო­დან უხ­ი­ლა­ვი შუ­ქი ან­ა­თებ­და. კა­ცი ახ­ლა უკ­ვე იჯ­და და ისე ათ­ვა­ლი­ე­რებ­და ჩუმ­სა და ცივ სი­ნათ­ლე­ში მყოფ თევ­ზებს.

თევ­ზე­ბი მშვი­დად ეკ­იდ­ნენ შუ­შის მიღ­მა. თით­ქოს ჩი­ტე­ბი ყო­ფი­ლიყ­ვ­ნენ, ფრთა-მო­ტე­ხი­ლი ჩი­ტე­ბი. თით­ქოს ზე­ცა­ში ეკ­იდ­ნენ. ბუშ­ტუ­კებს უშ­ვებ­დ­ნენ, ოდ­ნავ ირ­ხე­ოდ­ნენ და ძა­ლი­ან ნე­ლა ატყ­ლა­შუ­ნებ­დენ ფარ­ფ­ლებს. ეს რომ არა, ვერც კი იგრ­ძ­ნობ­და კა­ცი წყალ­ში თუ იყვ­ნენ. კაც­მა პირ­და­პირ, ფსკერ­ზე ორი თევ­ზი ერ­თად შე­ნიშ­ნა. თა­ვე­ბი ერთ­მა­ნე­თი­სათ­ვის მი­ეტყუ­პე­ბი­ნათ და კუ­დებს იქ­ნევ­დ­ნენ. უეც­რად შე­ფარ­თხალ­დ­ნენ, მაღ­ლა აიჭრ­ნენ, შუა გზი­დან მო­უხ­ვი­ეს და კვლავ ფსკერ­ზე და­ეშ­ვ­ნენ. თით­ქოს ერთ­მა­ნე­თის კოც­ნას ლა­მობ­დ­ნენ, მაგ­რამ ის­ევ გან­ცალ­კევ­დ­ნენ. ასე ტრი­ა­ლებ­დ­ნენ და აქ­ეთ-იქ­ით დას­რი­ა­ლებ­დ­ნენ.

კა­ცი ჩა­მოჯ­და. ას­ე­თი გა­უ­თა­ვე­ბე­ლი მოძ­რა­ო­ბა ჯერ არ მი­ნა­ხავ­სო, გა­ი­ფიქ­რა. მთელს ქვეყ­ნი­ე­რე­ბა­ზე ყვე­ლა სხვა აკ­ვა­რი­უმ­ში და წყალ­სა­ცავ­ში თევ­ზე­ბი თა­ვის­თ­ვის და­ცუ­რა­ვენ და სა­კუ­თა­რი მარ­ტი­ვი მიხ­რა-მოხ­რა აქვთ. რა არ ენ­ა­ხა: თევ­ზე­ბი, ფრინ­ვე­ლე­ბი, ად­ა­მი­ა­ნე­ბი. ტყე­ში, ქუ­ჩებ­ში. ცით მოწყ­ვე­ტი­ლი ვარ­ს­კ­ვ­ლა­ვე­ბიც კი ენ­ა­ხა, მაგ­რამ მსგავ­სი ჰარ­მო­ნია – არ­ა­სო­დეს! ერთ­დ­რო­უ­ლად შე­მოდ­გო­მა­ზე ფოთ­ლე­ბი არ ცვი­ვა, არც სა­ნოვ­რუ­ზო ჯე­ჯი­ლი ამ­ო­დის ქო­თან­ში ერთ­ბა­შად. არც ვარ­ს­კ­ვ­ლა­ვე­ბი იწ­ყე­ბენ ციმ­ციმს ერთ­სა და იმ­ა­ვე დროს. მაგ­რამ წვი­მა? აი, წვი­მა – შე­საძ­ლოა. წვი­მის ძა­ფე­ბი თით­ქოს ერ­თად მო­ე­დი­ნე­ბი­ან. ან იქ­ნებ ზღვი­დან აღმ­დ­გა­რი ორთ­ქ­ლი?

ეს ორი თევ­ზი გა­ნუყ­რე­ლად ერ­თად და­ცუ­რავ­და. ალ­ბათ იმ­ი­ტომ, რომ ერთ­ნა­ი­რე­ბი იყვ­ნენ. ხო­ლო ასე ერთ­ნა­ირ­ნი რომ იყვ­ნენ, იმ­ი­ტო­მაც მე­გობ­რობ­დ­ნენ. მა­თი ჰარ­მო­ნი­უ­ლი მოძ­რა­ო­ბა შვა ერთ­სუ­ლოვ­ნე­ბამ, თუ ერთ­სუ­ლოვ­ნე­ბა გა­ნა­პი­რო­ბებ­და ამ ჰარ­მო­ნი­ას? იქ­ნებ ტყუ­პე­ბი არ­ი­ან? მაგ­რამ არ­სე­ბო­ბენ კი ტყუ­პი თევ­ზე­ბი?

კაცს ჩა­მი­ჩუ­მი არ ეს­მო­და, მაგ­რამ ის­იც კი და­უშ­ვა, რომ ეს ორი თევ­ზი ერთ­მა­ნეთს ელ­ა­პა­რა­კე­ბო­და და მათ ერთ­მა­ნე­თი­სა ეს­მო­დათ. მაგ­რამ რა­ტომ არ შე­უძ­ლი­ათ ეს სხვა თევ­ზებს? ეს­ე­ნი იც­ნო­ბენ ერთ­მა­ნეთს. მათ ამ ვიწ­რო აკ­ვა­რი­უმ­ში ცხოვ­რე­ბა რიტ­მულ ცეკ­ვა­სა და კეკ­ლუ­ცო­ბა­ში გაჰ­ყავთ. მაგ­რამ რო­დემ­დე გას­ტანს მა­თი ამგ­ვა­რი ცეკ­ვა?

მო­ხუც­მა ქალ­მა, რო­მელ­საც პა­ტა­რა ბავ­შ­ვის­თ­ვის ჩა­ევ­ლო ხე­ლი და აკ­ვა­რი­უ­მის და­სათ­ვა­ლი­ე­რებ­ლად შე­ჩე­რე­ბუ­ლი­ყო, კაცს მოჰ­კ­რა თვა­ლი. ქა­ლი ბავშვს თევ­ზებ­ზე მი­უ­თი­თებ­და. კა­ცი წა­მოდ­გა და აკ­ვა­რი­უ­მის­კენ წა­ვი­და. ლა­მაზ-ლა­მა­ზი თევ­ზე­ბი თა­ვი­სუფ­ლად და ზან­ტად დას­რი­ა­ლებ­დ­ნენ. აკ­ვა­რი­უ­მი მშვე­ნივ­რად იყო გა­ნა­თე­ბუ­ლი და შიგ­ნით ყვე­ლა­ფე­რი მსუ­ბუქ სიმ­შ­ვი­დეს მო­ეც­ვა. ქა­ლი ბავშვს თევ­ზებ­ზე უთ­ი­თებ­და – შე­ხე­დეო! შემ­დეგ მი­სი აწ­ე­ვა მო­ინ­დო­მა, მაგ­რამ ძა­ლა არ ეყო. კაც­მა ხე­ლი მოხ­ვია პა­ტა­რას და მაღ­ლა ას­წია. “გმად­ლობთ, ბა­ტო­ნო”, – უთხ­რა დე­და­ბერ­მა.

ცო­ტა ხნის შემ­დეგ კაც­მა ბავშვს უთხ­რა: “შე­ხე­დე იმ ორს, რა ლა­მა­ზე­ბი არ­ი­ან ერ­თად!”

ის ორი თევ­ზი ის­ევ ერთ­მა­ნე­თის პი­რის­პირ იდ­გა. ფარ­ფ­ლე­ბი ნა­ზად უთრ­თო­დათ. აკ­ვა­რი­უ­მის კი­დის ზო­მი­ე­რი შუ­ქი დი­ლის სიზ­მარს წა­ა­გავ­და და ქვის ფი­ლებს სუფ­თას და კრი­ა­ლას, მშვიდ­სა და მსუ­ბუქს აჩ­ენ­და.

ახ­ლა თევ­ზე­ბი კვლავ გა­ი­ყარ­ნენ, რა­თა ის­ევ შეყ­როდ­ნენ ერთ­მა­ნეთს და გვერ­დი-გვერდ ეც­უ­რათ.

კაც­მა ბავშვს უთხ­რა: “შე­ხე­დე იმ ორს, რა ლა­მა­ზე­ბი არ­ი­ან ერ­თად!”

ბავ­შ­ვ­მა ცო­ტა ხნის შემ­დეგ ჰკითხა: “რო­მელ ორს?” კაც­მა უპ­ა­სუ­ხა:

“იმ ორს. იმ ორ­ზე გე­უბ­ნე­ბი, იმ ორს შე­ხე­დე!” და თი­თი აკ­ვა­რი­უ­მის შუ­შას მი­ა­დო. შუ­შა­ზე ვი­ღა­ცას ნემ­სით თუ ლურ­ს­მ­ნით ავ­ტოგ­რა­ფი ამ­ო­ე­კაწ­რა.

ცო­ტა ხნის შემ­დეგ ბავ­შ­ვ­მა თქვა: “ორ­ნი არ არ­ი­ან”.

“აი, ის­ი­ნი, ის ორ­ნი” – და­ჟი­ნე­ბით იმ­ე­ო­რებ­და კა­ცი. ბავ­შ­ვ­მაც გა­უ­მე­ო­რა: “სწო­რედ ის­ი­ნი! ორ­ნი არ არ­ი­ან. ერ­თი მათ­გა­ნი მე­ო­რის ან­ა­რეკ­ლია, რო­მე­ლიც შუ­შა­ში მო­ჩანს”.

კაც­მა ძირს ჩა­მოს­ვა პა­ტა­რა და სხვა აკ­ვა­რი­უ­მე­ბის და­სათ­ვა­ლი­ე­რებ­ლად გა­ე­მარ­თა.

© „არილი“