ნაც­რის­ფე­რი ქა­ლი

ბი­რუ­ტე იონ­უშ­კა­ი­ტე და­ი­ბა­და 1959 წელს პო­ლო­ნეთ­ში, ლიტ­ვე­ლი მო­სამ­სა­ხუ­რის ოჯ­ახ­ში. სა­შუ­ა­ლო სკო­ლა 1978 წელს და­ამ­თავ­რა და იმ­ა­ვე წელს ვილ­ნი­უ­სის სა­ხელ­მ­წი­ფო უნ­ი­ვერ­სი­ტე­ტის ჟურ­ნა­ლის­ტი­კის ფა­კულ­ტეტ­ზე ჩა­ა­ბა­რა, რომ­ლის დამ­თავ­რე­ბის შემ­დეგ პო­ლო­ნეთ­ში დაბ­რუნ­და და ერთ-ერთ გა­ზეთ­ში და­იწყო თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბა.
მი­სი პირ­ვე­ლი მოთხ­რო­ბე­ბი 1986 წელს და­ი­ბეჭ­და. არ­ის მოთხ­რო­ბე­ბის ორი კრე­ბუ­ლი­სა და ორი რო­მა­ნის ავ­ტო­რი. მი­ღე­ბუ­ლი აქვს ორი ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი პრე­მია.

ლიტ­ვუ­რი­დან თარ­გ­მ­ნა ნუ­ცა კავ­სა­ძემ

ეს ქა­ლი ყო­ველ­დ­ღე მხვდე­ბო­და. დი­ლა­ო­ბით სამ­სა­ხურ­ში მი­მა­ვალს, შეს­ვე­ნე­ბა­ზე – ყა­ვის და­სა­ლე­ვად გა­სულ­სა თუ კვი­რა დღეს – ქა­ლა­ქის ქუ­ჩებ­ში უს­აქ­მოდ მო­ხე­ტი­ა­ლეს.
პა­ტა­რა, მოქ­ნი­ლი, სხარ­ტი, წრუ­წუ­ნა­სა­ვით ერ­თი­ა­ნად ნაც­რის­ფე­რი იყო. ზოგ­ჯერ მი­ჭირ­და მი­სი ფი­ლა­ქა­ნი­სა­გან გა­მორ­ჩე­ვა, ისე ერწყ­მო­და მის ფერს. მხრებ­ზე ხე­ლოვ­ნუ­რად დახ­ვე­უ­ლი თმის ნაც­რის­ფე­რი კუ­ლუ­ლე­ბი ეფ­ი­ნა. შუბ­ლ­ზე წი­ნა­მო ჩა­მოფ­შე­კო­და.
თავ­ჩა­ღუ­ნუ­ლი და­დი­ო­და. ალ­ბათ ამ­ი­ტო­მაც გა­და­ნაც­რის­ფე­რე­ბულ, უს­ი­ცოცხ­ლო სა­ხე­ზე ცხვი­რი, ტუ­ჩე­ბი თუ თვა­ლე­ბი მძი­მედ დაშ­ვე­ბო­და. მა­მა­კა­ცე­ბი გვერდს ისე უვ­ლი­დენ, ვერც კი ამჩ­ნევ­დ­ნენ. და თუ ვინ­მე, ფიქ­რებ­ში წა­სუ­ლი, უნ­ე­ბუ­რად გაჰ­კ­რავ­და მხარს, აზ­რა­დაც არ მოს­დი­ო­და მო­ე­ბო­დი­შე­ბი­ნა ან ზრდი­ლო­ბის გუ­ლის­თ­ვის მა­ინც მო­ე­ხე­და უკ­ან. დრო და დრო ავ­ე­დევ­ნე­ბო­დი ხოლ­მე, რომ გა­მე­გო, ას­ე­თი რა სჭირ­და?
ერ­თი შე­ხედ­ვით ჩვე­უ­ლებ­რი­ვი ქა­ლი იყო. ნორ­მა­ლუ­რი სი­მაღ­ლის, მოქ­ნი­ლი, სწორ­ფე­ხე­ბი­ა­ნი. არც ლა­მა­ზი და არც უშ­ნო. არც ძონ­ძებ­ში გა­მოწყო­ბი­ლი, არც ზედ­მე­ტად გა­დაპ­რან­ჭუ­ლი. ატ­ა­რებ­და მშვი­დი, ნა­ზი ფე­რის ტან­საც­მელს. ზაფხულ­ში კი გა­უხ­დე­ლად ეც­ვა მო­თეთ­რო-მო­ნაც­რის­ფე­რო ბლუ­ზა და მუ­ქი ლურ­ჯი ქვე­და­ტა­ნი. ჭრე­ლი ტან­საც­მე­ლი, მგო­ნი, სა­ერ­თოდ არ ჰქონ­და.
ერთხე­ლაც ქა­ლა­ქის ცენ­ტ­რ­ში, გა­ზე­თე­ბის ჯი­ხურ­თან შევ­ნიშ­ნე, პა­ტა­რა სკვერ­ში, სა­დაც თავს იყ­რი­და ქა­ლა­ქის უს­აქ­მურ­თა “ბან­და”. აქ ყო­ველ­თ­ვის ნა­ხავ­დით ორ-სამ ლოთს, რომ­ლე­ბიც ერთ­მა­ნეთს ლოშ­ნიდ­ნენ, მზე­სუმ­ზი­რის ჩენ­ჩოს გა­და­ფურ­თხე­ბა­ში გა­წა­ფულ ძველ ბი­ჭებს, რო­მელ­თაც თავ­ზე კე­პი­ა­ნი ქუ­დე­ბი და­ე­კო­სე­ბი­ნათ; რკი­ნის კნო­პე­ბი­ან ქურ­თუ­კებ­ში გა­მოწყო­ბილ, ჭუჭყი­ა­ნი ჯინ­სის სუ­ნით აქ­ო­თე­ბულ პან­კებს და ზო­მა­ზე მე­ტად და­ხა­ტულ, თმა­გა­წე­წილ გო­გო­ნებს.
ის ნაც­რის­ფერ ბე­ღუ­რა­სა­ვით შემ­კ­რ­თა­ლი და შე­ში­ნე­ბუ­ლი დახ­ტო­და სკვე­რის მუდ­მივ სტუმ­რებს შო­რის. რა უნ­დო­და აქ? ქა­ლაქ­ში არც თუ დი­დად სა­ხელ­გან­თ­ქ­მულ ად­გი­ლას? გა­დავ­წყ­ვი­ტე, იქ­ვე, შო­რი­ახ­ლო, ავ­ტო­ბუ­სის გა­ჩე­რე­ბა­ზე დავ­მ­დ­გა­რი­ყა­ვი და ბო­ლოს და ბო­ლოს გა­მე­გო რა­ი­მე ნაც­რის­ფერ ქალ­ზე, რომ­ლის ყო­ველ­დ­ღე ხილ­ვა­საც მი­ვეჩ­ვიე ქა­ლა­ქის მღელ­ვა­რე ქუ­ჩებ­ში.
სა­ნამ ჩემ­თ­ვის ვთხზავ­დი ათ­ას­ნა­ირ ის­ტო­რი­ებს, თით­ქოს მი­წი­დან ამ­ოძ­ვ­რაო, ქა­ლის წინ ორ­მეტ­რი­ა­ნი ოყ­რა­ყი აღ­ი­მარ­თა. მა­ი­სუ­რი ცის­ფერ, სპორ­ტულ შარ­ვალ­ში ჰქონ­და ჩა­ტა­ნე­ბუ­ლი. გრძე­ლი ხე­ლე­ბი ჯი­ბე­ებ­ში ჩა­ეწყო, ფარ­თო მხრებ­ზე დი­დი ხნის შე­უკ­რე­ჭა­ვი თა­ვი კომ­ბოს­ტო­სა­ვით უქ­ა­ნა­ვებ­და. თვა­ლებ­ჩა­სის­ხ­ლი­ა­ნე­ბუ­ლი, და­კი­დე­ბუ­ლი ულ­ვა­შე­ბით ბულ­დოგს ჩა­მოჰ­გავ­და. ის კი არ ლა­პა­რა­კობ­და, თავს აქ­ნევ­და და ყეფ­და… ამ… ამ… ამ. ქა­ლი ოდ­ნავ გახ­ს­ნი­ლი, უფ­ე­რო ბა­გე­ე­ბით წყნა­რად და მშვი­დად აძ­ლევ­და პა­სუხს.
ცნო­ბის­მოყ­ვა­რე­ო­ბამ მძლია. მი­ვუ­ახ­ლოვ­დი, ცა­ლი თვა­ლით გა­ზე­თე­ბის ჯი­ხურს ვათ­ვა­ლი­ე­რებ­დი, მე­ო­რე­თი – იმ უც­ნა­ურ წყვილს, ნაც­რის­ფერ წრუ­წუ­ნა­სა და ლუ­დის ბარ­ში გა­მობ­რუ­ჟულ ლომს, ვუთ­ვალ­თ­ვა­ლებ­დი. სიმ­თ­ვ­რა­ლის­გან ფეხ­ზე ძლივს იდ­გა, ჰა­ერს ეპ­ო­ტი­ნე­ბო­და და ქა­ნა­ობ­და. წრუ­წუ­ნა ცდი­ლობ­და, რო­გორ­მე ხე­ლი წა­ევ­ლო და ად­გი­ლი­დან და­ეძ­რა. მის ნაზ, ჰა­ე­რო­ვან გა­რეგ­ნო­ბა­ში ვედ­რე­ბა იხ­ა­ტე­ბო­და. გო­ლი­ა­თი ის­ევ ირ­წე­ო­და, აქ­ეთ-იქ­ით იხ­რე­ბო­და და ეწ­ი­ნა­აღ­მ­დე­გე­ბო­და. ბო­ლოს გაბ­რაზ­და, ხე­ლე­ბის ქნე­ვას მოჰ­ყ­ვა და ახ­ლა მარ­ტო მე კი არა, მო­შო­რე­ბით გა­ჩე­რე­ბა­ზე მდგა­რი მგზავ­რე­ბიც კი შე­აშ­ფო­თა იქ­ი­დან რუ­სულ ენ­ა­ზე დაძ­რუ­ლი გი­ნე­ბის ნი­აღ­ვარ­მა. რუ­სულ ენ­ა­ში ყვე­ლა­ზე პო­პუ­ლა­რულ ად­გი­ლას ლან­ძღ­ვა-გი­ნე­ბით გაგ­ზავ­ნი­ლი ქა­ლის ირგ­ვ­ლივ ცნო­ბის­მოყ­ვა­რე­ებ­მა შეკ­რეს წრე: გნი­ა­სი­თა და ხორ­ხო­ცით მოგ­როვ­დ­ნენ პან­კე­ბი, და­იძ­რ­ნენ ქა­ლა­ქის “უმ­უ­შევ­რე­ბი”, 07, 09, 08 მარ­კის “ჟი­გუ­ლის” პატ­რო­ნე­ბი, სენ­სა­ცი­ის მოყ­ვა­რუ­ლი, და­ხა­ტუ­ლი გო­გო­ნე­ბი. “ნორ­მა­ლუ­რე­ბი” კი ქუ­ჩა­ში ისე მი­მო­დი­ოდ­ნენ, თით­ქოს ვერც ამჩ­ნევ­დ­ნენ და ვერც ხე­დავ­დ­ნენ, რა ხდე­ბო­და. მაგ­რამ ყვე­ლა ვერ უძ­ლებ­და ცდუ­ნე­ბას. ცო­ტა ხნით მა­ინც ჩერ­დე­ბო­და და შეს­ც­ქე­რო­და წყვილს, რო­მე­ლიც სა­ჯა­როდ არკ­ვევ­და ურ­თი­ერ­თო­ბას. მე ქა­ლაქ­ში ახ­ა­ლი ჩა­მო­სუ­ლი ვი­ყა­ვი, თით­ქ­მის არ­ა­ვის ვიც­ნობ­დი, დი­დად არც აქ­ა­ურ ამ­ბებს და­გი­დევ­დით, სა­მა­გი­ე­როდ ქა­ლა­ქე­ლე­ბი იძ­ი­ებ­დ­ნენ ყვე­ლა­ფერს. დარ­წ­მუ­ნე­ბუ­ლი ვარ, ჩე­მი ვი­ნა­ო­ბა, ბა­ბუ­ის ბა­ბუ­ი­დან მა­მა­ჩე­მამ­დე, ძი­რის ძი­რო­ბამ­დე გა­მოკ­ვ­ლე­უ­ლი ჰქონ­დათ. ახ­ლაც ყვე­ლა­ნი იმ წყვილს შეჰ­ყუ­რებ­დ­ნენ. ზო­გი თვა­ლებ­დაჭყე­ტი­ლი, ზო­გი ამ­რე­ზით. ზო­გი­ერ­თი კი, აშ­კა­რად მო­ხიბ­ლუ­ლი მა­მა­კა­ცუ­რი მსუ­ყე გი­ნე­ბით, ვი­თომც აქ არ­ა­ფე­რიო, არ­ხე­ი­ნად მი­ა­ბი­ჯებ­და თა­ვის გზა­ზე.
ბო­ლოს ქა­ლი შეტ­რი­ალ­და, ერთხელ კი­დევ ეს­რო­ლა სევ­დი­ა­ნი, მა­ვედ­რე­ბე­ლი მზე­რა კაცს და ნე­ლი ნა­ბი­ჯით გა­შორ­და. კაც­მა გი­ნე­ბა შეწყ­ვი­ტა და რა­ღა­ცის ბურ­დ­ღუ­ნით უკ­ან გაჰ­ყ­ვა. გა­მიკ­ვირ­და! თვა­ლებს არ ვუ­ჯე­რებ­დი. ასე დამ­შორ­დ­ნენ: ჯერ ქა­ლი, ნე­ლი, მომ­ლო­დი­ნე ნა­ბი­ჯე­ბით, მე­რე ღვი­ნით გამ­ს­კ­და­რი ოყ­რა­ყი, რო­მე­ლიც გაბ­რა­ზე­ბუ­ლი იფ­ურ­თხე­ბო­და და ნა­ბი­ჯის აჩ­ქა­რე­ბას არ აპ­ი­რებ­და. სულ­მა წამ­ძ­ლია და ავ­ე­დევ­ნე. მთე­ლი ძვე­ლი უბ­ა­ნი გა­ვი­ა­რეთ. სა­კუ­თა­რი სახ­ლე­ბით ჩა­რი­გე­ბულ ქუ­ჩას მი­ვა­დე­ქით. ცო­ტა ხნის შემ­დეგ ქა­ლი ქვის ორ­სარ­თუ­ლი­ან სახ­ლ­თან შე­ჩერ­და. ოყ­რა­ყიც მი­ჩან­ჩალ­და.
– მო­ი­ცა, რა­მუ­ნე­ლის, ახ­ლა­ვე! – უთხ­რა ქალ­მა, ეზ­ოს კა­რი შე­ა­ღო და იქ­ვე მი­მაგ­რე­ბულ ღი­ლაკს თი­თი და­ა­ჭი­რა. ამ დროს კი კა­რებ­ზე გა­და­კი­დე­ბუ­ლი რა­მუ­ნე­ლი­სი მა­ნამ ქა­ნა­ობ­და, სა­ნამ გრძნო­ბა არ და­კარ­გა და ძირს არ გა­იშ­ხ­ლარ­თა. უწ­მა­წუ­რი გი­ნე­ბის კო­რი­ან­ტე­ლი და­ცე­მის ხმამ შთან­თ­ქა. და ასე ცე­მენ­ტის ბორ­დი­ურ­ზე ჩა­კე­ცი­ლი, ზურ­გით მო­ღი­ა­ვე­ბულ კარს მიყ­რ­დ­ნო­ბი­ლი დარ­ჩა. სახ­ლი­დან შუა ხნის ჭა­ღა­რა ქა­ლი გა­მო­ვი­და.
– ღმერ­თო, ღმერ­თო! – ამ­ოთ­ქ­ვა ქალ­მა, ხე­ლე­ბი ბე­ღუ­რას ფრთე­ბი­ვით და­იქ­ნია და რა­მუ­ნე­ლი­სის გვერ­დით ჩა­მოჯ­და. ნაც­რის­ფე­რი ქა­ლიც მას მიჰ­ყ­ვა. ის­ი­ნი ცდი­ლობ­დ­ნენ, ფეხ­ზე წა­მო­ე­ყე­ნე­ბი­ნათ კა­ცი, რო­მელ­საც წი­ნა­აღ­მ­დე­გო­ბის გა­წე­ვა აღ­არ შე­ეძ­ლო. რო­გორც იქ­ნა, მი­ზანს მი­აღ­წი­ეს. მა­შინ უფ­როს­მა წელ­ზე მოხ­ვია ხე­ლი და მშვი­დი სა­უბ­რით ში­ნის­კენ წა­იყ­ვა­ნა. კი­ბე­ზე ასვ­ლა­ში წრუ­წუ­ნაც და­ეხ­მა­რა, მაგ­რამ შინ არ შეჰ­ყო­ლია. კა­რი გა­მო­ი­ხუ­რა, სახ­ლის უკ­ან გა­ვი­და და კე­დელ­ში ჩა­მაგ­რე­ბუ­ლი ონ­კა­ნი მო­უშ­ვა. ისე დიდ­ხანს იბ­ან­და ხე­ლებს, თით­ქოს და­ა­ვიწყ­და, რას აკ­ე­თებ­და. მე­რე სვე­ლი ხე­ლის­გუ­ლე­ბი ის­ვა და ის­ვა სა­ხე­სა და თმებ­ზე, ბო­ლოს წელ­ში გას­წორ­და და კარ­გად მოვ­ლილ ფე­რად ყვა­ვი­ლებს შო­რის გაკ­ვა­ლულ ბი­ლიკ­ზე მოკ­ლე, სხარ­ტი ნა­ბი­ჯე­ბით წინ და უკ­ან სი­ა­რულს მოჰ­ყ­ვა. უც­ებ გა­დავ­წყ­ვი­ტე, მი­ვალ და ვეტყ­ვი: “სუ­ლე­ლო, შე სუ­ლე­ლო, რას შვრე­ბი? ეს რო­გორ შე­იძ­ლე­ბა? ამ გა­მო­ლენ­ჩე­ბულ ლო­თის გა­მო თავს რო­გორ იტ­ან­ჯავ? იმ­ი­ტომ, რომ შუა ქა­ლაქ­ში სა­ხალ­ხოდ გა­გი­ნოს? მე­რე სახ­ლამ­დე რომ ათ­რიო და დე­დი­კოს მზრუნ­ვე­ლო­ბით ჩა­ა­ბა­რო? აუც­ი­ლებ­ლად, აუც­ი­ლებ­ლად უნ­და და­ვე­ლა­პა­რა­კო. უნ­და და­ვა­რი­გო, თვა­ლე­ბი ავ­უ­ხი­ლო. ახ­ალ­გაზ­რ­და ქა­ლია, ჯერ კი­დევ არა უშ­ავს რა… ის კი მოჩ­ვე­ნე­ბა­სა­ვით მთლად გა­და­ნაც­რის­ფე­რე­ბუ­ლი და­დის. გა­გო­ნი­ლა?! აუც­ი­ლებ­ლად ვეტყ­ვი: “ჩვენ რა, სხვა­ნა­ი­რად ვცხოვ­რობთ? მი­მო­ი­ხე­დე. ყვე­ლა მე­ო­რე ქა­ლი ლო­თის გვერ­დით წევს… “არა, ასე მკაც­რად არა”… – “ყვე­ლა მე­ო­რე ქა­ლი მსმე­ლის გვერ­დით წევს”.. არა, არა ღირს, ორ­ი­ვე ერ­თი ოხ­ე­რია… “ხო, ყვე­ლა ასეა, მაგ­რამ ის­ი­ნი შენ­სა­ვით ცხვირ­ჩა­მოშ­ვე­ბუ­ლე­ბი არ და­დი­ან. პი­რი­ქით, იმ­ა­საც ახ­ერ­ხე­ბენ, ფე­ხის ფრჩხი­ლე­ბი მო­ი­წეს­რი­გონ. შენ რა­ღა და­გე­მარ­თა? რი­გი­ა­ნი ტან­საც­მ­ლის ყიდ­ვა არ შე­გიძ­ლია?.. და­ი­ვარ­ცხ­ნე, და­ი­ხა­ტე, თა­ვი მაღ­ლა და… მი­დი! კა­ფე­შიც შე­ი­ა­რე, არც კი­ნო და­იკ­ლო და არც თე­ატ­რი. რის­თ­ვის ცხოვ­რობ, იმ­ის­თ­ვის, რომ ამ ლოთს სდიო კუდ­ში? ბა­რემ ბა­წარ­ში გა­ყა­ვი თა­ვი. მე შენ გეტყ­ვი, დი­დი და­ნა­კარ­გი იქ­ნე­ბა! მი­მო­ი­ხე­დე, უკ­ე­თე­სის პოვ­ნა არ შე­იძ­ლე­ბა? არა, მა­ინც რა ჩა­ი­დი­ნე, ჰა. მო­აბ­რ­ძა­ნე, დე­დი­კოს ჩა­ა­ბა­რე და ერთ­გუ­ლი ძაღ­ლი­ვით ზღურ­ბ­ლ­ზე დაძ­რ­წი: “გა­მო­უშ­ვებს თუ არ გა­მო­უშ­ვებს?.. საბ­რა­ლო, შე საბ­რა­ლო, შე­ნა…” ხო, იმ­ა­საც ვეტყ­ვი… ფიქ­რი კა­რის ხმა­ურ­მა გა­მაწყ­ვე­ტი­ნა. მო­ხუც­მა ქალ­მა კი­ბე ჩა­მო­ი­ა­რა, წრუ­წუ­ნას მი­უ­ახ­ლოვ­და, მი­სი ხე­ლე­ბი ხე­ლის­გუ­ლებ­ში მო­იმ­წყ­ვ­დია და:
– გმად­ლობთ, შვი­ლო, კი­დევ ერთხელ დი­დი მად­ლო­ბა. – წრუ­წუ­ნას პა­წია ხე­ლებს არ უშ­ვებ­და: – შენ რომ არ მყავ­დე, რა მეშ­ვე­ლე­ბო­და, – თვა­ლებ­ზე მომ­დ­გა­რი ცრემ­ლი მო­იწ­მინ­და. – სხვას არ­ა­ვის უჯ­ე­რებს. არც მე, არც ლო­რე­ტას. თუმ­ცა, ლო­რე­ტა მა­ინც არ წა­ვი­დო­და მის მო­საყ­ვა­ნად… შენ, მხო­ლოდ შე­ნა ხარ ჩე­მი მშვე­ლე­ლი… – მად­ლი­ე­რი მზე­რა ის­ევ მი­აპყ­რო წრუ­წუ­ნას.
– რას ბრძა­ნებთ, რის­თ­ვის მიხ­დით მად­ლო­ბას, მე რა შუ­ა­ში ვარ. ნუ ტი­რით, – წრუ­წუ­ნამ რო­გორც იქ­ნა ხე­ლე­ბი გა­ი­თა­ვი­სუფ­ლა და მო­ხუცს მხარ­ზე გა­და­უს­ვა. – თუ კი­დევ დაგ­ჭირ­დით, და­მი­რე­კეთ, არ მო­გე­რი­დოთ, აუც­ი­ლებ­ლად მო­ვალ. ღმერ­თ­მა ქნას, აღ­არ დაგ­ჭირ­დეთ.
– მად­ლო­ბა ღმერთს, შვი­ლო, რომ მა­შინ­ვე ჩა­ი­ძი­ნა და მე­ზობ­ლის აუდ­რი­უ­სი­ვით ლეწ­ვა-მტვრე­ვას არ მოჰ­ყ­ვა. გმად­ლობთ, გმად­ლობთ, ემა, – უთხ­რა და ხე­ლის ზურ­გ­ზე გა­და­უს­ვა ხე­ლი. მე­რე შებ­რუნ­და და სახ­ლის­კენ წა­ვი­და.
ემ­ამ კა­რი გა­მო­ი­ხუ­რა და ჩემ­ს­კენ გად­მო­უხ­ვია. არც გავ­ნ­ძ­რე­ულ­ვარ. რო­გორც ვი­ყა­ვი ხეს ამ­ო­ფა­რე­ბუ­ლი, ას­ე­ვე გავ­შეშ­დი. წე­ღან­დე­ლი ჩე­მი მტკი­ცე გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბა სად­ღაც გაქ­რა. ქა­ლი კი ჩემს წინ იდ­გა და… დე­დაო ღვთი­სავ, ის სუ­ლაც არ იყო ნაც­რის­ფე­რი. დი­დი, ღრმა, უს­აზ­ღ­ვ­როდ ლურ­ჯი თვა­ლე­ბი ის­ე­თი სი­ნა­ზით, სით­ბო­თი და სიყ­ვა­რუ­ლით მიმ­ზერ­დ­ნენ, რომ გა­ო­ცე­ბის­გან ყბა ჩა­მო­მი­ვარ­და და დავ­რ­ჩი ასე ყბა­მოღ­რე­ცი­ლი.
– მოხ­და რა­ი­მე? დახ­მა­რე­ბა ხომ არ გჭირ­დე­ბათ? ისე შე­წუ­ხე­ბუ­ლი ჩან­ხართ… – ოდ­ნავ შე­ა­ტო­კა ბა­გე­ე­ბი. თვა­ლე­ბი­დან დაძ­რულ­მა სი­ნათ­ლემ სა­ხე­ზე თბი­ლი ნი­ა­ვი­ვით გა­და­მი­ა­რა. მსგავ­სი სხი­ვი­ა­ნი თვა­ლე­ბი ჩემს ცხოვ­რე­ბა­ში არ მე­ნა­ხა. – არ მო­გე­რი­დოთ, მითხა­რით თუ გი­ჭირთ რა­ი­მე. იქ­ნებ შე­მიძ­ლია დახ­მა­რე­ბა.
ხმა რომ ვერ ამ­ო­მა­ღე­ბი­ნა, კი­დევ ერთხელ შე­მო­მა­ნა­თა თა­ვი­სი სხი­ვი­ა­ნი თვა­ლე­ბი, რო­მელ­შიც სი­კე­თე და ღვთი­უ­რი სიმ­ტ­კი­ცე აღ­ბეჭ­დო­და. მი­სი თბი­ლი მზე­რა ჯერ სა­ხე­ზე მო­მე­ლა­მუ­ნა, მე­რე მთელ სხე­ულ­ზე და­მი­ა­რა. ერთ წუთს კი­დევ შე­ჩერ­და, პა­სუ­ხი რომ არ გა­ვე­ცი, და­ხა­რა უფ­ე­რო, გრძე­ლი წამ­წა­მე­ბით შე­მორ­კა­ლუ­ლი თვა­ლე­ბი და გამ­შორ­და: პა­ტა­რა, კოხ­ტა, მოქ­ნი­ლი, ნაც­რის­ფე­რი… ცო­ტაც და მხედ­ვე­ლო­ბი­დან და­მე­კარ­გა, ისე შე­ერ­წყა მა­სა­ვით ნაც­რის­ფერ ფი­ლა­ქანს.

© “არილი”

პროფესიით ფსიქოლოგი, ლიტერატურაში შემთხვევით მოხვედრილად უფრო ითვლებოდა, ვიდრე პროფესიონალ მწერლად. 1994 წელს ეროვნული პრემია მიიღო რომანისთვის “წყაროთა ენა”, თუმცა პროფესიული წრეები მანამდეც იცნობდნენ და აფასებდნენ მის სამ რომანს, კრიტიკულ წერილებსა და მოღვაწეობას ჟურნალში “კიდევ ერთი ანგელოზი”. ყველაზე დიდი პოპულარობა 1999 წლის ნადალის პრემიამ მოუტანა რომანისთვის “მარტასა და ფერნანდოს ისტორიები”. იგი 1948 წელს დაიბადა, ვალიადოლიდში (ესპანეთი). კათოლიკური აღზრდა დაეხმარა რელიგიური სიმბოლიკა ლიტერატურულ მასალად ექცია. მას იცნობენ როგორც აუჩქარებელ, თანმიმდევრულ ადამიანს, რომელიც მხოლოდ ერთი საათი მუშაობს დილაობით და კიდევ ნახევარი საათი – შუადღისას. მწერალი ირწმუნება, რომ არასოდეს უფიქრია თავისი ქალაქის დატოვება, რადგან, მისი აზრით, ყოველი ადგილი საკუთარ თავში მთელს სამყაროს მოიცავს: იგივე კონფლიქტებს, იგივე მისწრაფებებს, საკმარისია მხოლოდ იცოდე, როგორ შეხედო ამ ყველაფერს.

კაცი ბაქანზე

ესპანურიდან თარგმნა ქეთი ჯიშიაშვილმა

ეს ფოტო 81 წლის ზაფხულშია გადაღებული. ჩემს გოგონას მაშინ ერთი წელი შეუსრულდა და ზაფხულის გასატარებლად ნოხაში წავედით, სანტანდერის პროვინციაში. ჩემმა მეგობარმა ერთი თვით საკუთარი სახლი დაგვითმო პლიაჟთან ახლოს. ზღაპრებში რომ ქოხებია, ისეთი სახლი იყო. მისმა მეპატრონემ, ანუ ჩემი მეგობრის მამამ – ყოველმხრივ უჩვეულო ადამიანმა – სულ რაღაც ორიოდე წლის წინ გაიყვანა იქ დენი, ამიტომაც წყლის ამოღება ხელის საქაჩით გვიხდებოდა (რაც, მართალი გითხრათ, სულაც არ მხიბლავდა, რადგან ამის გაკეთება ძირითადად მე მიწევდა), მაგრამ ეს დიდად არ გვადარდებდა, სახლი მართლაც არაჩვეულებრივი იყო და მდებარეობაც საუცხოო ჰქონდა. ზღვასთან ახლოს, სხვა სახლებიდან მოშორებით იდგა, იქვე, ახლოს ტბაც იყო, ბალახს ყოველ დილას გარიჟრაჟის პირველი ღრუბელი ნამავდა და გამუდმებით ჩაგვესმოდა ტალღების ხმაური, სანაპიროს კედლებს რომ ეხეთქებოდნენ. ყველაზე საოცარი მაინც ღამეები იყო: ჩვენი ტერასიდან მოწმენდილ ცას გავცქეროდით. ვარსკვლავები ისე უხვად ცვიოდნენ ციდან, როგორც არასდროს და ჩვენც სურვილების ჩაფიქრებას ვერ ავუდიოდით. თავს უბედნიერეს ადამიანებად ვთვლიდით და ამ შეგრძნებას ერთი პატარა ღრუბელიც კი არ ჩრდილავდა. შევყურებდით ჩვენს გოგონას და არ გვჯეროდა, რომ ამ მშვენიერებას შეიძლება ოდესმე რაიმე საფრთხე დამუქრებოდა. ყველა ჩვენი ოცნება, რომელსაც სიჩუმეში ვქმნიდით, მის ბედნიერებასთან იყო დაკავშირებული. ჩვენი მეგობრის მამა და სახლის მეპატრონე ორესტეს სენდრერო, საბუნებათმეტყველო მეცნიერებათა სპეციალისტი, ფრანკოს რეპრესიების მსხვერპლი იყო. ექსცენტრიული და გულკეთილი ორესტეს სენდრერო სხვა პლანეტიდან ჩამოსულს ჰგავდა. ის სახლი მისი თავშესაფარი იყო, მისი ქმნილება, დასტური მისი ბედნიერი არსებობისა. მისი მეორე გატაცება მტრედები იყო. როდესაც გასაღების გამოსართმევად სანტანდერში, სიუდად ხარდინში მივაკითხეთ, მან თავისი მტრედები დაგვათვალიერებინა. ფრინველების სახელებს მტკიცედ, სხაპასხუპით წარმოთქვამდა, მზერასა და საქციელში კი საოცარი აღტკინება ეტყობოდა. მეუღლესთან ერთად ცხოვრობდა. ლუსია მასსავით მომხიბვლელი ადამიანი გახლდათ. შვილები უკვე წამოზრდილიყვნენ და ერთ-ერთ იმ არეულ სახლში ცხოვრობდნენ, რომლის კარებიც გამუდმებით ღიაა.
ამ რამდენიმე დღის წინ მათ სახლში ქურდი შეიპარა. იმ ღამის შესახებ ორივე ონდავ შესამჩნევი მღელვარებით საუბრობდა, რადგან მართლაც უჩვეულო რამ გადახდათ თავს: უკუნეთ სიბნელეში გზააბნეული ქურდი ცოლ-ქმრის საძინებელში შეიპარა და შეცდომით ლუსიას ფეხს ჩაავლო ხელი, რომელიც სიცხის გამო საბანს გარეთ ჰქონდა დარჩენილი. კარგა ხანი დასჭირდა გონს მოსაგებად, შემდეგ კი უკანმოუხედავად გავარდა გარეთ. ცოლ-ქმარი არ განძრეულა, დარწმუნებულები იყვნენ, რომ თუ ხელს არ შეუშლიდნენ, ქურდი სამუდამოდ გაეცლებოდა იქაურობას.
ორესტესს ეს გადაწყვეტილება კოლომბოფილის* ინსტიქტმა უკარნახა: თუკი საკმარისია, მტრედებს ხელი არ შეუშალო და ისინი ათასობით კილომეტერს შეუსვენებლად იფრენენ, რატომ არ უნდა ვრცელდებოდეს იგივე კანონი ქურდებზე და დანარჩენ ცოცხალ არსებებზე? ასეც მოიქცნენ და ქურდიც იქ გაბრუნდა, საიდანაც მოვიდა. გაჰყვა მაგნიტური გზების ამოუცნობ ნიშანთა ძახილს. მოკლედ, ზაფხული იქ გავატარეთ. ჩვენი გოგონა ფეხს იდგამდა და ჩვენც ერთი თვის განმავლობაში უკან დავსდევდით მის მობარბაცე ნაბიჯებს.
ვალიადოლიდში დაბრუნებისას მატარებლით ვიმგზავრეთ. გზაში რაღაც გადაგვხვდა თავს. ერთ-ერთ სადგურზე მატარებელი გაჩერდა. თუ არ ვცდები, ეს ადგილი კამპოი იყო, სოფელი, სადაც გამუდმებით ბატის სუნი დგას. ჩვენს კუპეში მოხუცებული ქალი ამოვიდა. როგორც კი მისი თანმხლები დავინახეთ, მივხვდით, რომ ეს ხანშიშესული კაცი, დათრგუნული, სევდიანი იერით, ბადეზე ჩემოდნის შემოდებაც რომ უჭირდა, მისი შვილი უნდა ყოფილიყო.
მახსოვს, შემდეგი გაჩერება გამოაცხადეს და იმ კაცმაც ნაჩქარევად დატოვა ვაგონი. იმის შიშით, რომ მატრებელი არ დაძრულიყო, წესიერად დედასაც კი არ დამშვიდობებია. უცებ შევნიშნე, რომ ქალი ჩემს მეუღლესა და ბავშვს მისჩერებოდა, ამ სცენით დატყვებულმა თავის მოვალეობად ჩათვალა რაღაც ეთქვა. და თქვა ის, რამაც ორივე შეგვძრა: როდესაც ჩემი მეუღლე ბავშვით ხელში დაინახა, ის დრო გაახსენდა, როცა თვითონაც ჩვენი ხნის იყო, მისი შვილი კი სულ პატარა. “ვერ გამიგია, როგორ მოხდა, რომ ახლა ბებერი ქალი ვარ, ის კაცი კი, მე რომ მაცილებდა, ჩემი შვილია.”
ამ დროს მატარებელი დაიძრა. მოხუცი შვილი კვლავ ბაქანზე იდგა, დაბნეული და ჩაფიქრებული, თითქოს თავის თავს ეკითხებოდა ვინ იყო და რას აკეთებდა აქ. “წარმოუდგენელია! ნუთუ ეს კაცი ერთ დროს მართლა ისეთი იყო, როგორც ჩვენი გოგონა, მასავით მხიარული და სიცოცხლით სავსე?”
არა, ეს დუჯერებელი იყო. და შეკითხვაც თავისთავად გაჩნდა: ,”ნუთუ ჩვენი შვილიც ამ კაცისნაირი გახდება?” – წავჩურჩულე მღელვარებისგან გაშეშებულ ჩემს მეუღლეს. მან მკაცრი მზერა მესროლა და მითხრა, სისულელეებს ნუ ლაპარაკობო. მაგრამ შემდეგ, როცა მის მოქუფრულ წარბებს შევხედე, მივხვდი, რომ ამ მგზავრობას მასზეც ემოქმედა. ეს ეპიზოდი უცებ გადაგვავიწყდა, რადგან სახლში დაბრუნებისთანავე, ჩვენმა შვილმა სიარული დაიწყო. ეს ნამდვილი სასწაული იყო: მთელი თვე უკან დავსდევდით, რომ არ წაქცეულიყო და ახლა, როგოროც კი ხალიჩაზე დავაყენეთ, ისეთი მტკიცე ნაბიჯებით გაიარა, თითქოს მთელი ცხოვრება ამის მეტი არაფერი ეკეთებინოს – პატარა ჩიტუნასავით, ჩვენს ხელის გულზე რომ ფრთხიალებს და ხელს გაუშვებ თუ არა, შურდულივით მიფრინავს ტოტებს შორის.
რამდენიმე დღეში კიდევ მოხდა რაღაც. უკვე ვიწექით, როდესაც მოულოდნელად მუსიკალური ყუთის ხმა გაისმა. თავზარი დაგვეცა: ვის უნდა აეხადა მისთვის თავი ამ შუაღამისას? რა თქმა უნდა, ბავშვი ამას ვერ შეძლებდა, ბადიან საწოლში იწვა და ბადეს ვერაფრით გადმოაბიჯებდა. ვიფიქრეთ, რომ ქურდი შემოიპარა, მაგრამ ორესტეს სენდრეროსაგან განსხვავებით, ჩვენ ვერ დავუშვებდით, რომ იგი ღამის მაგნიტურ გზებს გაჰყოლოდა, რადგან სახლში ბავშვი გვყავდა. ლოგინიდან წამოვდექი, ქოლგით შევიარაღდი და მკვეთრი მოძრაობით შევხტი ოთახში, თან ცალი ხელით შუქს ჩამოვკარი. მისაღები ცარიელი იყო. ბავშვს ეძინა. იმ წუთას მივხვდი, რომ ხმას მუსიკალური ყუთი კი არ გამოსცემდა, არამედ დიდი ხნის წინ გატეხილი სათამაშო, რომელსაც მექანიზმი მაინცდამაინც ამ შეუფერებელ დროს გაუფუჭდა. ლოგინში გულდამშვიდებული დავბრუნდი და ბევრიც ვიცინეთ ამ სულელურ თავგადასავალზე. მაგრამ იმ წუთას, არ ვიცი რატომ, ის მოხუცი ქალი და მისი შვილი გამახსენდა მატარებლიდან. ამჯერად საბრალოდ და სევდიანად აღარ მომჩვენებიან. პირიქით, მივხვდი, რომ მათ იცოდნენ ის, რაც ჩვენ არ ვიცოდით და გვაფრთხილებდნენ… და უცებ მომეჩვენა, რომ სამყარო ჩვენს ირგვლივ ზუსტად განსაზღვრული კი არ იყო, არამედ ყოველ ნაბიჯზე შეტყობინებები და ნიშნები იყო გაბნეული, რომლებიც ჩვენგან ყურადღებას ითხოვდნენ.
რაც გიყვარს, იმას უნდა გაუფრთხილდე – ამბობდნენ ეს ნიშნები და მუსიკაც იმ ღამით იმისთვის გაისმა, რომ კიდევ ერთხელ შეეხსენებინა ჩვენთვის ეს ჭეშმარიტება.

* კოლომბოფილი – მტრედების მომშენებელი

© “წიგნები – 24 საათი”