ესე (თარგმანი)

ანდ­რეი ბე­ლი

იბ­სე­ნი და დოს­ტო­ევ­­კი

­­­­­­­­­(წიგნიდან – “სიმბოლიზმი და კულტურის ფილოსო­ფია”)

თარგმნა ლილი მჭედლიშვილმა

1.

დოს­ტო­ევ­­კის სა­ხე­ლი დარ­ჩე­ბა რუ­სუ­ლი სიტყ­ვი­­რე­ბის ის­ტო­რი­­ში – იგი დი­დი მხატ­ვა­რია. არ­ის თუ არა უდ­­დე­სი, ამ­ას დრო გვიჩ­ვე­ნებს. ჯერ ჩვენ ახ­ლოს ვდგა­ვართ მას­თან, ჯერ არ შეგ­ვიძ­ლია მი­ვუ­ჩი­ნოთ კუთ­­ნი­ლი ად­გი­ლი რუ­სულ სიტყ­ვი­­რე­ბა­ში. ცო­ტა ხნის წინ ჯერ ის­ევ ლან­ძღ­ვა-გი­ნე­ბით იკ­ლებ­­ნენ, დღეს კი დოს­ტო­ევ­­კის სა­ხელს ყვე­ლა ერთხ­მად, ერთ გუნ­დად შეკ­რუ­ლი აქ­ებს და ად­­დებს. მაგ­რამ არ შე­იძ­ლე­ბა არ ვა­ღი­­როთ, რომ მა­ქე­ბარ­თა ამ გუნ­­ში მა­დე­ტო­ნი­რე­ბე­ლი ხმე­ბიც საკ­მა­ოდ ძლი­­რად ჟღერს. ჩვენ, რო­გორც დოს­ტო­ევ­­კის ჭეშ­მა­რიტ თაყ­ვა­ნის­­ცემ­ლებს, ეს ხმე­ბი ვალ­დე­ბულს გვხდის, თავ­შე­კა­ვე­ბით მო­ვე­კი­დოთ ყვე­ლა იმ პა­ნე­გი­რიკს, რუ­სი მწერ­ლის პა­ტივ­სა­ცე­მად რომ გა­ის­მის. მინ­და გა­გაფ­­თხი­ლოთ და შევ­ნიშ­ნო, რომ დოს­ტო­ევ­­კის ნი­ჭი­ერ მიმ­დე­ვარ­თა გვერ­დით, უბ­ად­რუკ გა­დაგ­ვა­რე­ბულ­თაც ვხვდე­ბით და ეს უკ­­ნას­­ნელ­ნი გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი აღფ­­თო­ვა­ნე­ბით მო­იხ­სე­ნი­­ბენ მას, რო­გორც თა­ვი­სი­ანს. დი­ახ, დოს­ტო­ევ­­კის აქვს რა­ღაც სა­ერ­თო რუ­სუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რის გა­დაგ­ვა­რე­ბას­თან. ვში­შობ, მის­მა კულ­­მა ვა­­თუ უქმ­სიტყ­ვა­­ბამ­დე მიგ­ვიყ­ვა­ნოს.

დოს­ტო­ევ­­კის არ­წი­ვის ფრთე­ბი არ ჰქო­ნია, იქ­ნებ ღა­მუ­რას ფრთე­ბი ჰქონ­და. იგი კრა­ზა­ნა­სა­ვით გვნეს­­რავ­და, რო­ცა რუ­სუ­ლი ცხოვ­რე­ბა ჩამ­­­და­რი იყო და თა­ვაშ­ვე­ბუ­ლო­ბი­სა და თვით­ნე­ბო­ბი­სა­გან ვი­ტან­ჯე­ბო­დით. ჯერ კი­დევ არ ვი­ცი, გან­­კურ­ნე­ბე­ლია თუ არა მის მი­ერ მი­ყე­ნე­ბუ­ლი იარ­­ბი. ყო­ველ შემ­თხ­ვე­ვა­ში, იგი არ არ­ის უფ­რო მე­ტად სა­ჭი­რო, ვიდ­რე იბ­სე­ნი და ნიც­შე, რომ­ლებ­მაც გან­­­მენ­დი ქა­რიშ­ხა­ლი­ვით გა­და­უქ­რო­ლეს და­სავ­ლეთს. ქა­რიშ­ხა­ლი იგი ჩვენც შეგ­ვე­ხო. ნიც­შე და დოს­ტო­ევ­­კი, მა­თი გზე­ბის შე­და­რე­ბა ამაოა. მძი­მე ენ­ით ას­­ხუ­ლი მეშ­ჩა­ნო­ბა, სიმ­­და­ლე და ჭუჭყი – აი ის, რაც მას ნიც­შე­სა­გან გა­ნას­­ვა­ვებს. იგი ზო­მა­ზე მე­ტად არ­ის “ფსი­ქო­ლო­გი­­რი” იმ­­სათ­ვის, რა­თა ზიზ­ღი არ გა­მო­იწ­ვი­ოს. სწო­რედ აქ­­დან ასკ­­ნი­ან, რომ დოს­ტო­ევ­­კი ღრმაა, რომ ად­­მი­ანს იგი სუ­ლის კუთხე-კუნ­ჭუ­ლებ­ში სწვდე­ბა. მაგ­რამ ფსი­ქო­ლო­გი­­ზე აგ­­ბუ­ლი სიღ­­მე ხში­რად ყალ­ბია. ეს იმ ბუ­რუ­სე­ბის მა­ხეა, რო­მე­ლიც ზოგ­ჯერ სი­სა­ძაგ­ლე­­ბის შე­თითხ­ნა­ზეა და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი. გაქ­რე­ბა მი­რა­ჟი და, იქ, სა­დაც უფს­­რულს ჰქონ­და პი­რი და­ღე­ბუ­ლი, სუ­ლის უს­­ცოცხ­ლო სიბ­­ტყე გა­და­იშ­ლე­ბა.

დი­ახ, დოს­ტო­ევ­­კის წარ­მო­უდ­გე­ნე­ლი სირ­თუ­ლე, მი­სი სა­ხე­­ბის არ­აჩ­ვე­­ლებ­რი­ვი სიღ­­მე ის ნა­ხევ­რად ყალ­ბი უფს­­რუ­ლია, რო­მე­ლიც პირ­და­პირ სიბ­­ტყე­ზეა და­ხა­ტუ­ლი. ბუნ­დოვ­ნე­ბის ბუ­რუ­სი, სი­ნამ­­ვი­ლეს­თან მი­მარ­თე­ბა­ში, მე­თოდ­თა აღ­რე­ვის ნი­­დაგ­ზე იქმ­ნე­ბო­და. ბუ­რუ­სი მნიშ­­ნე­ლოვ­ნად აღრ­მა­ვებ­და დოს­ტო­ევ­­კის ტა­ლან­ტის ბუ­ნებ­რივ სიღ­­მეს. იმ­­სათ­ვის, რა­თა მო­ვა­ლე­­ბის გა­მო ერთ­­­ნა ნიც­შე­­ნუ­რი ბუნ­ტი კა­რა­მა­ზო­ვის ყო­ფას­თან, გა­­ერ­თი­­ნო ფორ­მებ­ში მარ­­­მა­დი­დებ­ლო­ბა და ოფ­­ცი­­ლუ­რი ხალ­ხუ­რო­ბა, წახ­ვი­დე ას­ეთ უგ­­მოვ­ნე­ბა­ზე, ჭეშ­მა­რი­ტად უდ­­დე­სი თავ­­ზა­ამ­­ნე­ვი უნ­და იყო. იმ­ან, რაც მან აბ­ურ­და და აურ-და­­რია, სა­ბო­ლო­ოდ აუბ­ნია თავ­­ზა მის ნი­ჭი­ერ მიმ­დევ­რებს (მე­რეჟ­კოვ­­კის, რო­ზა­ნოვს). ზო­გი­ერთ მათ დე­ბუ­ლე­ბა­ზე თვით ეშ­მა­კიც კი თავ-პირს წა­იმ­­­რევს, ვე­რა­ვი­თარ შე­დე­გამ­დე კი ვერ მი­ვა. გვე­უბ­ნე­ბი­ან, რუ­სულ ლი­ტე­რა­ტუ­რას აღ­სას­რუ­ლი და­უდ­გაო, ნაც­­ლად იმ­­სა, რომ გულ­­­ფე­ლად აღ­­­რონ – დოს­ტო­ევ­­კიმ ჭა­ობ­ში შეგ­ვიყ­ვა­ნა, სა­ჭი­როა სხვა გზა ვე­ძი­­თო.

ძლი­­რი იყო დოს­ტო­ევ­­კი. მან ბო­ლომ­დე ატ­­რა თა­ვი­სი უგ­­მოვ­ნო­ბის ტვირ­თი. მი­სი მიმ­დევ­რე­ბის ერთ­მა ნა­წილ­მა ყა­და­ღა და­­დო რუ­სულ ლი­ტე­რა­ტუ­რას, ნა­წი­ლი და­უძ­ლურ­და, ძა­ლა და ღო­ნე გა­მო­­ლია უს­აგ­ნო შფოთ­ვი­თა და ბორ­­ვით. დღემ­დე დოს­ტო­ევ­­კის თაყ­ვა­ნის­­ცემ­ლე­ბი, იმ­ის გა­მო, რომ მათ­­ვის გა­­გე­ბა­რი იყო მწერ­ლის შე­მოქ­მე­დე­ბის ძი­რი­თა­დი თა­ვი­სე­ბუ­რე­ბა­ნი, იძ­­ლე­ბულ­ნი იყვ­ნენ, მდუ­მა­რედ ეტ­­რე­ბი­ნათ მი­სი უგ­­მოვ­ნო­ბის სიმ­ძი­მე, მაგ­რამ თა­ვი ისე და­­ჭი­რათ, თით­ქოს და­მამ­ძი­მე­ბე­ლი არც არ­­ფე­რი ყო­ფი­ლი­ყო. ეს გა­ჩუ­მე­ბა მა­ში­ნაც გაგ­­ძელ­და, რო­ცა დოს­ტო­ევ­­კის სა­ხე­ლი მზე­სა­ვით გა­მობ­­წყინ­და. მა­შინ ჩვენ მი­ვი­ღეთ სუ­რა­თი, რო­მელ­ზეც დი­დე­ბუ­ლი ხელ­­წი­ფეა გა­მო­ხა­ტუ­ლი და მი­­ხე­და­ვად იმ­­სა, რომ იგი თვა­ლი­თაც არ­­ვის უნ­­ხავს, მა­ინც უნ­და ვა­ქოთ და ვა­დი­დოთ, თუ არ გვინ­და, რომ სუ­ლე­ლად ჩაგ­­­ვა­ლონ.

რუ­სუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რის აღ­სას­რუ­ლი, გან­ცხა­დე­ბუ­ლი დ.ს.მე­რეჟ­კოვ­­კის მი­ერ, მხო­ლოდ და მხო­ლოდ დოს­ტო­ევ­­კის ჭეშ­მა­რი­ტი სა­ხის გან­გებ არ­და­ნახ­ვის ბუ­ნებ­რი­ვი შე­დე­გია. თუმ­ცა კი დროა ითქ­ვას, რომ რუ­სუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რის ბედ-იღ­ბა­ლი იმ­­თით არც ამ­­­წუ­რე­ბა და არც გა­ნი­საზ­­­რე­ბა.

დოს­ტო­ევ­­კი მო­პო­ლი­ტი­კო­სო მის­ტი­კო­სი იყო. ეს მარ­­ლაც სა­ში­ნე­ლი ნა­ზა­ვია! რე­ლი­გია სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­­ბას­თან თა­ვი­სუ­ფა­ლი სინ­თე­ზის აქ­ტით არ­ის შე­თავ­სე­ბა­დი. მხო­ლოდ ამ შემ­თხ­ვე­ვა­ში თან­­­დე­ბა რე­ლი­გია სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­­ბას. ას­­თი თან­­­დო­მა კი არ შე­იძ­ლე­ბა ყო­ფი­ლი­ყო დოს­ტო­ევ­­კის ძალ­ზე არ­­მუ­სი­კა­ლურ სულ­ში. აი, რა­ტომ მი­­ღო მას­თან სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­­ბის უარ­ყო­ფამ თვით სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­­ბის პრინ­ცი­პის სა­ხე. მის სა­ხელს ხუ­ლიგ­ნო­ბა და შავ­რაზ­მუ­ლო­ბა შე­მოს­­გო­მო­და გარს პირ­ქუშ და მკაცრ შა­რა­ვან­დად (“მკაც­რი ტა­ლან­ტი”). აი, ამ­­ტო­მაა მი­სი სუ­ლის რე­ლი­გი­­რი სა­­დუმ­ლო პო­ლი­ტი­კა­ნო­ბით შებღა­ლუ­ლი.

დოს­ტო­ევ­­კის არ ჰქონ­და სმე­ნა. იგი მუ­დამ იქ დე­ტო­ნი­რებ­და, მუ­დამ იმ­­ში იჩ­ენ­და სი­სუს­ტეს, რაც ყვე­ლა­ზე მთა­ვა­რი იყო. ყვე­ლა­ფე­რი, თუ რამ კარ­გი და და­დე­ბი­თია, მხო­ლოდ და­პი­რე­ბებ­ში არ­სე­ბობს. ჩვილ ყრმა­თა სა­მე­ფო­ში რომც ყო­ფი­ლი­ყო, იგი მა­საც წარ­­­ნი­და (იხ.”სა­სა­ცი­ლო კა­ცის სიზ­მა­რი”). დოს­ტო­ევ­­კის ამ­­ოდ არ­გე­ბენ ყვე­ლა­ზე რთუ­ლი ჰარ­მო­ნი­ის ფორ­მუ­ლებს, რა­თა უკ­­თე­სად ახს­ნან მი­სი მყვი­რა­ლა, არ­­ჯან­სა­ღი, ტკი­ვი­ლის მომ­­­რე­ლი ხმა. დღე­საც კი არ­­ვის ჰყოფ­ნის ვაჟ­კა­ცო­ბა, აღ­­­როს, მთე­ლი ცხოვ­რე­ბა იგი ყალბ ნო­ტებს იღ­ებ­დაო. ხე­ლოვ­ნე­ბა კი ჰარ­მო­ნიაა, გან­სა­კუთ­რე­ბით მუ­სი­კა, ყვე­ლა­ზე კე­თილ­შო­ბი­ლი და სრულ­ყო­ფი­ლი.

დოს­ტო­ევ­­კის უგ­­მოვ­ნო­ბის დაძ­ლე­ვა მხო­ლოდ ორი გზით არ­ის შე­საძ­ლე­ბე­ლი. ამ გზა­თა დე­ვი­ზია: 1. წინ ნიც­შე­სა­კენ. 2. უკ­ან გო­გო­ლი­სა­კენ.

დი­ახ, ჩვენ გო­გოლ­თან და პუშ­კინ­თან უნ­და დავ­­რუნ­დეთ – რუ­სუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რის ამ პირ­ველ­სა­თა­ვე­ებ­თან, რა­თა გა­და­ვარ­ჩი­ნოთ სიტყ­ვი­­რე­ბა დოს­ტო­ევ­­კის ინკ­ვი­ზი­ტო­რუ­ლი ხე­ლით მას­ში ჩა­თე­სი­ლი სიკ­­დი­ლი­სა და ლპო­ბის თეს­ლი­სა­გან. ან­და, სწო­რედ ჩვე­ნი ვა­ლია, ლა­ღი, ნარ­ნა­რი მუ­სი­კით გან­­­მინ­დოთ ფსი­ქო­ლო­გი­ის ის ავ­გი­ას თავ­ლა, აწ გარ­დაც­­ლილ­მა მწე­რალ­მა მემ­­ვიდ­რე­­ბით რომ დაგ­ვი­ტო­ვა.

პუშ­კი­ნი და გო­გო­ლი ფიქ­რით მო­ცულ­ნი და­­ბი­ჯებ­­ნენ მწვა­ნე, წყნარ ფან­ჩა­ტუ­რებ­სა თუ პეტ­როგ­რა­დის ქვის ყო­რე­ებ­ში.

დოს­ტო­ევ­­კი პე­ტერ­ბურ­გე­ლი ობ­­ვა­ტე­ლის მჩა­ტე ნა­ბი­ჯით და­ცუნ­ცუ­ლებ­და და რუ­სუ­ლი სიტყ­ვი­­რე­ბაც ცუნ­ცუ­ლით გაჰ­­ვა უკ­ან.

ას­­თია ამ ტა­ლან­ტის ხიბ­ლი და მიმ­ზიდ­ვე­ლო­ბა. ას­­თია მის მი­ერ მშობ­ლი­­რი ხე­ლოვ­ნე­ბის მი­მართ მი­ყე­ნე­ბუ­ლი გა­მო­უს­წო­რე­ბე­ლი ზი­­ნი.

2.

სულ­ში დოს­ტო­ევ­­კი ნა­თე­ლი ცხოვ­რე­ბის ხატს და­­ტა­რებ­და, მაგ­რამ მის­­ვის უც­ნო­ბი იყო ის გზა, რო­მე­ლიც სა­ნე­ტა­რო ად­გი­ლე­ბი­სა­კენ წა­იყ­ვან­და. მი­სი მზე­რა იქ­ით იყო მი­მარ­თუ­ლი, სა­დაც ბავ­­ვი-ან­გე­ლო­ზე­ბის ნა­თე­ლი სა­ხე­­ბი წარ­მო­­ჩენ­­ნენ ახ­ალ რუ­სულ ქა­ლაქს. აქ, მის ირგ­­ლივ კი ყო­ვე­ლი­ვე ღრუბ­ლით მო­ცუ­ლი, პირ­ქუ­ში და უღ­იმ­ღა­მო იყო. სუს­ხი­­ნი შე­მოდ­გო­მის ბუ­რუს­ში სა­მი­კიტ­ნო­­ბის მბჟუ­ტა­ვი სი­ნათ­ლე­­ბი გა­მოკ­­თო­და. და, და­სუნ­სუ­ლებ­­ნენ სა­ეჭ­ვო ყო­ფაქ­ცე­ვის მეშ­ჩა­ნე­ბი – არ ვი­ცი, ბა­ცა­ცა თაღ­ლი­თე­ბი, არ ვი­ცი, აგ­ენ­ტი მა­ძებ­რე­ბი.

მო­მა­ვა­ლი ცხოვ­რე­ბის ნა­თელ ხატს წარ­­­ნი­ლი ცხოვ­რე­ბის ჩრდი­ლი ჩა­მოს­წო­ლო­და, რის გა­მოც ყრმა­თა იმ ან­გე­ლო­ზურ სა­ხე­ებ­ზე სფინ­­სის ღი­მი­ლი აღ­ბეჭ­დი­ლი­ყო (იხ.”სიდ­რი­გა­­ლო­ვის სიზ­მა­რი”).

მო­მავ­ლის ნა­თელ ვა­კე-დაბ­ლობ­სა და მო­მა­ვა­ლი რუ­სე­თის ობ­ოლ, უს­­ხა­რუ­ლო ვა­კე-დაბ­ლობს დოს­ტო­ევ­­კი თა­ვის­და­­ნე­ბუ­რად ერთ­მა­ნეთ­ში ურ­ევ­და. მის გმი­რებს მთის კამ­კა­მა, ცის­ფერ ჰა­ერ­ში სურ­დათ ბა­ნა­­ბა, ბა­ნა­­ბით კი… ბა­ნა­­ბით მხო­ლოდ ცის­ფერ­­­დილ­დაკ­რულ თოვ­­ში ბა­ნა­ობ­­ნენ, რო­ცა ლა­ღად გაფ­რე­ნი­ლი “ტრო­­კა” იმ ფარ­თო ნა­ტუ­რის… ო, რა ფარ­თო ნა­ტუ­რის ნა­ბა­ხუ­სევ ვაჟ­კა­ცებს (რა­გო­ჟინ­სა და მიტ­კას) ნამ­ქერ­ში აპ­ირ­­ვა­ვებ­და.

მთის ნა­თე­ლი დი­დე­ბუ­ლე­ბა ზე­ას­­ლას მო­ითხოვს, დოს­ტო­ევ­­კის კი არ ჰქონ­და მთის ცი­ცა­ბო­­ბის სი­მაღ­ლე და დი­დე­ბუ­ლე­ბა. იგი ბედ­ნი­­რე­ბის ქა­ლა­ქით გა­ხა­რე­ბულ იმ კაცს ჰგავს, რო­მელ­საც სურს, გა­ხა­ტოს სა­ოც­ნე­ბო ად­გი­ლე­ბით გა­მოწ­ვე­­ლი ნე­ტა­რე­ბა, მაგ­რამ მი­სი მოძ­რა­­ბა გრა­ცი­ის კა­ნო­ნებს არ ემ­ორ­ჩი­ლე­ბა, რა­მე­თუ მის­მა სხე­ულ­მა ვერ შე­­ძი­ნა მთის აღ­მარ­თე­ბი­სათ­ვის აუც­­ლე­ბე­ლი მოქ­ნი­ლო­ბა. რო­დე­საც ხე­დავ ბედ­ნი­­რი ად­­მი­­ნის ას­ეთ სი­სუს­ტეს, გე­ში­ნია, ვა­­თუ ის სიტყ­ვე­ბი მა­რა­დი­ულ სი­ხა­რულ­ზე, რო­მელ­მაც გა­ნაც­ვიფ­რა ჩვე­ნი სმე­ნა, ლო­თო­ბით გა­მოწ­ვე­­ლი სი­ხა­რუ­ლი იყ­ოს. ცი­­რი სი­ხა­რუ­ლი დახ­ვე­წი­ლო­ბა­სა და სი­ნა­ტი­ფეს მო­ითხოვს. იგი ერ­­დე­ბა ნერ­ვი­ულ ჟეს­ტებ­სა და აღტყი­ნე­ბას – არ­ამ­ყა­რი დახ­ვე­წი­ლო­ბა სიტ­ლან­ქე­სა და უხ­­შო­ბა­ზე უარ­­სია. სიმ­­კი­ცე და გამ­­ლე­­ბა სა­თა­ვეს კე­თილ­შო­ბი­ლე­ბი­დან იღ­ებს, ხო­ლო კე­თილ­შო­ბი­ლე­ბა ზე­ვით, მთებ­ში ბი­ნად­რობს – მას­თან ასვ­ლა, აღ­წე­ვა უნ­და შე­გეძ­ლოს. მუდ­მი­ვი სი­ხა­რუ­ლით მთვრა­ლი ად­­მი­­ნე­ბი სწო­რედ კე­თილ­შო­ბი­ლე­ბას გა­მოჰ­ყავს დუქ­ნებ­სა და სა­მი­კიტ­ნო­­ბი­დან, იგი აიძ­­ლებს მათ, მორ­ცხ­ვად და­მა­ლონ სუ­ლის სიმ­­­რა­ლე მკაც­რი მო­ვა­ლე­­ბის ნიღ­ბით. იგი მათ მთებ­ში ნის­­სა და უფს­­რუ­ლებ­თან საბ­­ძოლ­ვე­ლად უხ­მობს. მხო­ლოდ იქ არ­ის ჰარ­მო­ნი­­ლი ლა­ღი როკ­ვა, სა­დაც მა­რა­დი­­ლი ზე­ცაა. იქ არ­ის მა­რა­დი­­ლი სი­ხა­რუ­ლი, მხო­ლოდ იქ­­დან ჩა­მო­დი­ან ჩვენ­თან გან­­მენ­დი­ლი ალ­ერ­სით სავ­სე ად­­მი­­ნე­ბი: ყი­ნუ­ლო­ვა­ნი ოქ­როს ნა­თე­ლი სწვავს ალ­ერ­სის სი­სა­ძაგ­ლეს და მო­ვა­ლე­­ბით ამ­აღ­ლე­ბუ­ლი ჩვე­ნი ცხოვ­რე­ბა ალ­ერ­სი­­ნად გვი­ღი­მის. იმ­­სათ­ვის, რა­თა დე­და­მი­წა ზე­ცად გექ­ცეს, უნ­და იპ­­ვო ზე­ცა – ამ­­სათ­ვის ღირს დე­და­მი­წის და­ვიწყე­ბა. ჩვენ კი მხო­ლოდ იმ­ის და­ვიწყე­ბა შეგ­ვიძ­ლია, რა­საც ხან­­­­ლი­ვი გან­შო­რე­ბის შემ­დეგ ვუბ­რუნ­დე­ბით. გა­ნა შე­იძ­ლე­ბა ჭეშ­მა­რი­ტი სიყ­ვა­რუ­ლით უყ­ვარ­დეს, სცნობ­დეს და აფ­­სებ­დეს დე­და­მი­წას ის ად­­მი­­ნი, ვინც დე­და­მი­წი­სა­კენ მოგ­ვი­წო­დებს, მაგ­რამ არ­­სო­დეს წა­სუ­ლა დე­და­მი­წი­სა­გან? გვე­უბ­ნე­ბი­ან, რომ იქ, დე­და­მი­წის ქვე­შაც არ­ის ზე­ცა. და რომ ქვე­ვით-ქვე­ვით თუ ვივ­ლით, ახ­ალ ზე­ცას­თან მი­ვალთ. ყვე­ლა­ფე­რი ასეა, რომ არა ის ში­გა ცეცხ­ლი, რო­მე­ლიც სწვავს ყო­ვე­ლი­ვე ცოცხალს, თუ რამ დე­და­მი­წის გულ­შია. არ შე­იძ­ლე­ბა ამტ­კი­ცო, რომ არ არ­სე­ბობს ზე­ცი­­რის სა­პი­რის­პი­რო გზე­ბი, მაგ­რამ, სა­კითხა­ვია, არ­ის კი იგი ად­­მი­­ნე­ბი­სათ­ვის გან­კუთ­­ნი­ლი?

პრაქ­ტი­კით დოს­ტო­ევ­­კი თით­ქოს ივ­იწყებ­და ყო­ვე­ლი­ვე ამ­ას, თუმ­ცა კი შე­უძ­ლე­ბე­ლია არ სცოდ­ნო­და თე­­რი­­ლად. მაგ­რამ საქ­მე თე­­რი­­ში არ არ­ის, თე­­რი­­ლად ბევ­რი რამ კი­დევ უფ­რო ღრმად იც­­და დოს­ტო­ევ­­კიმ. საქ­მე ისაა, რომ მას თა­ვის სუ­ლი­ერ ზმა­ნე­ბა­თა, სუ­ლი­ერ ხედ­ვა­თა სხე­­ლებ­რი­ვი ნიშ­ნე­ბი არ გა­აჩ­­და. იგი მე­ტის­მე­ტად გან­ყე­ნე­ბუ­ლად აღ­იქ­ვამ­და სა­კუ­თა­რი გო­ნე­ბის გა­ნა­თე­ბას, ამ­­ტო­მაც ვერ იქ­ნა სხე­­ლებ­რი­ვი სი­ნამ­­ვი­ლე სულ­თან ურ­თი­ერ­თო­ბა­ში მოყ­ვა­ნი­ლი. აქ­­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, დოს­ტო­ევ­­კის გმი­რე­ბი ვერ­სა­­დან მო­­ლო­დე­ბოდ­ნენ სხე­­ლებ­რივ გარ­დაქ­­ნას. მა­თი ხილ­ვე­ბი სუ­ლი­­რი სნე­ბით გა­მოწ­ვე­ულ კრუნ­ჩხ­ვებ­ში იბ­­დე­ბო­და. ყო­ფი­­რე­ბა მათ შეშ­ლი­ლო­ბის ქა­­სი­სა­კენ მი­­ქა­ნებ­და, ხო­ლო მო­ვა­ლე­­ბა ტან­­ვით გა­მოწ­ვე­ულ სიმ­წა­რეს მხო­ლოდ იმ­­ტომ ვერ გა­­ნე­ლებ­დათ, რომ არ გა­აჩ­­დათ მო­ვა­ლე­­ბა. მო­ვა­ლე­­ბა, ანუ თა­ვი­სი პირ­ველ­შო­ბი­ლო­ბა დოს­ტო­ევ­­კიმ და­სავ­ლეთს ფსი­ქო­ლო­გი­ის ოს­პის შე­ჭა­მან­დის ფა­სად მიჰ­ყი­და.

მარ­­ლაც დი­დი სიმ­­კი­ცე და გამ­ბე­და­­ბაა სა­ჭი­რო, რა­თა მო­ვა­ლე­­ბით აღ­­ჭურ­ვო და ნე­ლი ზეს­­ლით რაც შე­იძ­ლე­ბა ახ­ლოს მიხ­ვი­დე აღფ­­თო­ვა­ნე­ბის მომ­­­რელ ხილ­ვას­თან. გა­ცი­ლე­ბით ად­ვი­ლია, კა­ცობ­რი­­ბის გა­და­სარ­ჩე­ნად ლო­თე­ბი გა­მო­ყა­რო სა­მი­კიტ­ნო­­ბი­დან!

არ­ის რა­ღაც მსგავ­სე­ბა ტრი­ალ, უს­­ცოცხ­ლო ტრა­მალ­თა პირ­ქუშ სივ­­ცე­ებ­სა და ჩვენს ზე­მოთ გა­და­ჭი­მულ ცი­ურ სი­მაღ­ლე­თა სივ­­ცე­ებს შო­რის. მაგ­რამ მათ შუა მო­ვა­ლე­­ბი­სა და ზე­ას­­ლის ის მთი­­ნი ქვე­ყა­ნაა გან­ფე­ნი­ლი, რო­მე­ლიც ხში­რად უხ­­ლა­ვია თა­ნა­მედ­რო­ვე ობ­­ვა­ტე­ლის თვა­ლი­სათ­ვის, მით უმ­­ტეს უხ­­ლა­ვია მო­მა­ვა­ლი ნათ­ლით მო­სი­ლი ქა­ლა­ქის ბი­ნად­რე­ბი­სათ­ვის. დაე, გაშ­ლი­ლი ვა­კო­ბი კუ­ზი­ან­მა მთებ­მა და­სე­როს, დაე, ნის­­მა ჩა­ძი­როს ხე­­ბე­ბი, მთის ცი­ცა­ბო­­ბი­სა­კენ მი­მა­ვალ გზა­თა მი­უდ­გომ­ლო­ბი­თა და ნა­ირ-ნა­­რი საფ­­თხით ჩვენს შე­სა­ში­ნებ­ლად. მწვერ­ვალ­ზე რომ ვიდ­გე­ბით, მხო­ლოდ მა­შინ­ღა გა­ვი­გებთ, რომ მთე­ბი სიც­რუეა, ზე­ას­­ლა კი-ზმა­ნე­ბა. მაგ­რამ სიც­რუ­­ცა და ზმა­ნე­ბაც აუც­­ლე­ბე­ლია, რა­თა ჩა­მო­ვი­ყა­ლი­ბოთ ნე­ბის­ყო­ფა, რა­თა ჩვენ­ში კე­თილ­შო­ბი­ლე­ბის აღზ­­და შევ­­ლოთ, რა­თა შე­ვის­წავ­ლოთ ჰარ­მო­ნი­­ლი სი­ხა­რუ­ლის ჟეს­ტე­ბი, ამ­­სათ­ვის თუნ­დაც დაბ­­კო­ლე­ბე­ბის გა­და­ლახ­ვა მოგ­ვიხ­დეს.

სა­­კე­თე­სო რუს ად­­მი­­ნებ­ში კაც­თა მოდ­­მის უკ­­თე­სი მო­მავ­ლის და­ნახ­ვის წი­ნას­წარ­მეტყ­ვე­ლუ­რი ნი­ჭია ჩა­დე­ბუ­ლი, მაგ­რამ ოც­ნე­ბი­სას რუს ად­­მი­­ნებს სა­მარ­ცხ­ვი­ნო აწმ­ყო ავ­იწყ­დე­ბათ და რო­დე­საც თა­ვი­სი უნ­­­თო მა­ნი­პუ­ლა­ცი­­ბით მო­მავ­ლის სა­ხე­ებს ბა­ძა­ვენ, ჩვენ ის­­ნი მა­შინ შეშ­ლილ­თა სახ­ლის ბი­ნად­რებს გვა­გო­ნე­ბენ.

ზე­­სას­­ლე­ლი გზის გაკ­ვალ­ვის კე­თილ­შო­ბი­ლი მო­ვა­ლე­­ბა და­სავ­ლე­თის ხვედ­რია. მაგ­რამ მთის შვე­რი­ლე­ბი მი­სად­გო­მად მხო­ლოდ ღა­მით ხდე­ბა მო­სა­ხერ­ხე­ბე­ლი, რის გა­მოც ამ სა­მუ­შა­ოს შეს­რუ­ლე­ბი­სას და­ვიწყე­ბას ეძ­ლე­ვა ზე­ას­­ლის მი­ზა­ნი.

აი, რა­ტომ ვართ ვალ­დე­ბულ­ნი, და­ვი­ვიწყოთ (თუნ­დაც დრო­­ბით) ჩვენ­­ვის მღელ­ვა­რე­ბის მომ­­­რე­ლი, მაგ­რამ უს­ხე­­ლო დოს­ტო­ევ­­კი, რა­თა მად­ლი­­რე­ბით მი­ვი­ღოთ ის გზა, რო­მელ­ზეც იბ­სენ­მა მიგ­ვი­თი­თა.

3.

რო­გორც დოს­ტო­ევ­­კი, ისე იბ­სე­ნი ღრმა ნა­ტუ­რე­ბი არ­­ან. გარ­და ამ­­სა, დოს­ტო­ევ­­კი ფარ­თო ნა­ტუ­რაა, იბ­სე­ნი – მა­ღა­ლი ნა­ტუ­რა.

იბ­სენ­სა და დოს­ტო­ევ­­კის ერ­თი რამ ან­­თე­სა­ვებს, ის, რომ ერ­თი­ცა და მე­­რეც ქვეყ­ნი­­რე­ბის მო­მავ­ლის­­ვის იბრ­­ვის. ერ­თი ბევრ რა­მეს ხე­დავს, მაგ­რამ გზა არა აქვს, ამ­­ტო­მაც აქ­ეთ-იქ­ით აწყ­დე­ბა და სირ­ცხ­ვი­ლის გა­მო მო­საჩ­ვე­ნებ­ლად თავს ძვე­ლი დოგ­მა­ტე­ბით იც­ავს. მე­­რე, მარ­თა­ლია, ნაკ­ლებს ამჩ­ნევს, მაგ­რამ, სწო­რად მი­დის, წინ იყ­­რე­ბა და გზას არა იმ­დე­ნად მო­მავ­ლის სუ­რა­თე­ბის, არ­­მედ აწმ­ყო­თი მო­ჩარ­ჩო­­ბუ­ლი ჩა­მო­ნაქ­ცე­ვე­ბი­სა და ქვაც­ვე­ნი­ლე­ბის მი­ხედ­ვით ირ­ჩევს.

დოს­ტო­ევ­­კი მე­ოც­ნე­ბე გან­­­­რე­ტია, იბ­სე­ნი – გა­წა­ფუ­ლი ინ­ჟი­ნერ-მე­ქა­ნი­კო­სი. შეძ­ლე­ბის­დაგ­ვა­რად, იბ­სენს დოს­ტო­ევ­­კის გე­ნი­­ლუ­რი, მაგ­რამ ჯერ­ჯე­რო­ბით უნ­­­და­გო გეგ­მის რა­ღაც ნა­წი­ლი მა­ინც მოჰ­ყავს სის­რუ­ლე­ში. იგი სულ­ში დაბ­ლო­ბებ­სა და მთებს მო­ნიშ­ნავს პირ­ვე­ლად და ამ­ით დოს­ტო­ევ­­კის ვრცელ, არ­­სა­ჰა­­რო სივ­­ცე­ებს სა­ჰა­­რო პერ­­პექ­ტი­ვას უს­­ხავს.

იბ­სენს სუ­ლის ქა­­სის ორ­გა­ნი­ზე­ბას ახ­ერ­ხებს, იძ­ლე­ვა რე­ლი­ეფს და რე­ლი­­ფის მეშ­ვე­­ბით – ქა­­სის და­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ სივ­­ცეს. ად­­მი­­ნებ­მა, რომ­ლე­ბიც აქ­ამ­დე მხო­ლოდ ოც­ნე­ბობ­­ნენ სი­მაღ­ლე­ზე, მზემ­დე ამ­აღ­ლე­ბა კი ვე­რა­სო­დეს შეძ­ლეს, რომ­ლე­ბიც მხო­ლოდ ვა­კე­ზე დას­რი­­ლებ­­ნენ “ტრო­­კით”, უც­ებ მა­ღა­ლი კოშ­კე­ბის აგ­­ბა და ამ კოშ­კებ­ზე მდუ­მა­რედ ზე­ას­­ლა იწ­ყეს, რა­თა მო­ცე­მულ გარ­­ვე­ულ ნა­გე­ბო­ბას­თან მი­სუ­ლიყ­­ნენ. იბ­სე­ნი, რო­გორც სამ­თო ინ­ჟი­ნე­რი, კი არ ამ­არ­ტი­ვებს, არ­­მედ ავ­იწ­რო­ებს გა­რე­მოს. აი რა­ტო­მაა იგი დოს­ტო­ევ­­კი­ზე შეზ­ღუ­დუ­ლი, თუმ­ცა იქ­ნებ ნაკ­ლებ მე­ტი­ჩა­რა და უფ­რო კულ­ტუ­რუ­ლი ად­­მი­­ნი.

უნ­და გვახ­სოვ­დეს, რომ იგი შეზ­ღუ­დუ­ლი ეჩ­ვე­ნე­ბა ად­­მი­­ნებს, რომ­ლე­ბიც იმ ნა­ირ­ნა­ირ ფსი­ქო­ლო­გი­ურ ფო­კუ­სებ­ში არ­­ან გა­წა­ფუ­ლე­ბი, მრა­ვა­ლი პში­ბი­შევ­­კი­ვით ნი­ჭი­­რი მწე­რა­ლი რომ გვი­მას­პინ­­­დე­ბა, ფსი­ქო­ლო­გი­ის დახ­ვე­წი­ლო­ბა­ში ხში­რად გაქ­ნილ შუ­ლე­რო­ბა­სა და კარ­ტე­ბის თაღ­ლი­თურ შეც­­ლა­საც რომ გუ­ლის­­მო­ბენ. პში­ბი­შევ­­კის რო­მა­ნე­ბის გაქ­ნილ გმი­რებ­თან შე­და­რე­ბით, ბორ­­მა­ნე­ბი, სოლ­ნე­სე­ბი და რუ­ბე­კე­ბი კვლა­ვაც მე­ტის­მე­ტად მძი­მე და სწორ­ხა­ზო­ვან­ნი არ­­ან. მაგ­რამ იბ­სე­ნის გმი­რე­ბი – ჭეშ­მა­რი­ტი გმი­რე­ბი არ­­ან.

დოს­ტო­ევ­­კი­სა და იბ­სე­ნის ტა­ლან­ტის გან­საზ­­­რა მხო­ლოდ სხვა­დას­­ვა მას­­ტა­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბი­თაა შე­საძ­ლე­ბე­ლი. თუ დოს­ტო­ევ­­კის სიღ­­მე სი­ფარ­თო­ვის ხა­რის­ხით გა­ნი­ზო­მე­ბა, იბ­სე­ნის სიღ­­მეს სი­მაღ­ლე გან­საზ­­­რავს (იგი კოშ­­ზე ად­ის). სი­მაღ­ლე და სი­ფარ­თო­ვე – ვიდ­რე ის­­ნი რა­ღაც უზ­­ნა­­სით, რა­ღაც აუც­­ლებ­ლით (ღვთის ქა­ლა­ქით) არ გა­ერ­თი­­ნე­ბუ­ლან, დრო­ში ეჯ­­ხე­ბი­ან ერთ­მა­ნეთს. იბ­სე­ნი უფ­რო კე­თილ­შო­ბი­ლია, ვიდ­რე დოს­ტო­ევ­­კი, ხო­ლო დოს­ტო­ევ­­კი უფ­რო ფარ­თე იბ­სენ­ზე – უფ­რო ფარ­თე და უფ­რო და­ბა­ლი… იბ­სე­ნი არ­ის­ტოკ­რა­ტია, დოს­ტო­ევ­­კი მეშ­ჩა­ნი… სხვა თა­ნა­მედ­რო­ვე ავ­ტორ­თა გმი­რე­ბი ხში­რად სას­ტუმ­რო დარ­ბა­ზე­ბის პარ­კე­ტებ­ზე დას­რი­­ლე­ბენ, ან­და საყ­ვარ­ლებ­თან ერ­თად და­სე­ირ­ნო­ბენ – და­სე­ირ­ნო­ბენ და დას­რი­­ლე­ბენ სიბ­­ტყე­ზე, მა­შინ, რო­ცა იბ­სე­ნის გმი­რე­ბი სი­მაღ­ლეს ესწ­რაფ­ვი­ან. სწო­რედ აქ­­დან მო­დის ამ გმი­რე­ბის სიტ­ლან­ქე და სიმ­ძი­მე, მაგ­რამ სიმ­ძი­მე პო­ტენ­ცი­­რი ენ­ერ­გი­ის ნი­შა­ნია – იბ­სე­ნის გმი­რე­ბი სა­­დუმ­ლო ძა­ლით არ­­ან ძლი­ერ­ნი. მა­თი სიტ­ლან­ქე გვატყ­ვე­ვებს, რა­მე­თუ ავ­ლე­ნენ რა თა­ვი­სი გმი­რო­ბით მთის კე­თილ­შო­ბი­ლე­ბას, სა­ჭი­რო მო­მენ­­ში არ­­სო­დეს ტო­ვე­ბენ, არ ღა­ლა­ტო­ბენ საქ­მეს.

ის­­ნი ყო­ველ­­ვის ად­გილ­ზე არ­­ან – ყო­ველ­წა­მი­ერ მზად­ყოფ­ნა­ში – პა­სუ­ხი აგ­ონ სა­კუ­თარ თავ­სა და საქ­ცი­ელ­ზე. პა­სუ­ხის­­გებ­ლო­ბა მათ ძა­ლა­უფ­ლე­ბით აღ­ჭურ­ვილს ხდის. ის­­ნი ად­მი­ნის­­რა­ტო­რებს ჰგვა­ნან და წი­ნა­აღ­­დეგ დოს­ტო­ევ­­კის პირ­მოხ­­ნი­ლი, ბინ­ძუ­რი სუ­ლის სა­მი­კიტ­ნო­­ლი ყბე­დე­ბი­სა, მუ­დამ თავ­შე­კა­ვე­ბულ­ნი, სიტყ­ვა­ძუნ­­ნი და ძუნ­წი ჟეს­ტი­კუ­ლა­ცი­­სა­ნი არ­­ან.

ად­ვი­ლია გა­აკ­რი­ტი­კო ად­მი­ნის­­რა­ტო­რის დუ­მი­ლი იმ მო­მენ­­ში, რო­დე­საც მის გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბა­ზეა და­მო­კი­დე­ბუ­ლი, და­­ღუ­პე­ბა სამ­შობ­ლო თუ გა­და­ურ­ჩე­ბა. ოც­ნე­ბე­ბის აყ­­ლა, რაც არ უნ­და მომ­ხიბ­­ლე­ლი იყ­ოს, არ ეგ­­ბის მის­­ვის, ვი­ნა­­დან და­კა­ვე­ბუ­ლი თა­ნამ­დე­ბო­ბის გა­მო მუ­დამ სა­­მი­სოდ არ­ის გან­წი­რუ­ლი, უფ­რო შეზ­ღუ­დუ­ლი ჩან­დეს, ვიდ­რე სი­ნამ­­ვი­ლე­შია. ის, რომ იბ­სე­ნის გმი­რე­ბი ნაკ­ლებ კო­მუ­ნი­კა­ბე­ლურ­ნი და სიტყ­ვა­ძუნ­­ნი არ­­ან, მა­თი პა­სუ­ხის­­გებ­ლო­ბი­დან მომ­დი­ნა­რე­ობს, მათ ირგ­­ლივ ნი­­დაგ ნამ­­ვი­ლი ტრა­გი­კუ­ლი და­ძა­ბუ­ლო­ბაა. ის­­ნი თა­ვის პოს­ტებ­ზე იღ­­პე­ბი­ან. დოს­ტო­ევ­­კის გმი­რე­ბი­დან სიტყ­ვის ნი­აღ­ვა­რი მოს­­ქეფს, ის­­ნი ერთ­თა­ვად სა­კუ­თარ თავს დას­ტი­რი­ან და ხში­რად წუ­წუ­ნე­ბენ კი­დე­ვაც.

სა­ჭი­როა გვახ­სოვ­დეს, რომ ენ­ერ­გია, რო­მელ­საც გრა­ნი­ტის ლო­დე­ბის ნამ­­­­რე­ვე­ბად ქცე­ვა შე­უძ­ლია, ამ გი­გან­ტუ­რი შრო­მის თუნდ ერთხელ მა­ინც ნათ­ლად გაც­ნო­ბი­­რე­ბულ მი­ზან­საც გუ­ლის­­მობს. და თუ იბ­სე­ნის გმი­რე­ბი ზე­ცი­სა­კენ ისწ­რაფ­ვი­ან, ესე იგი, იხ­­ლეს კი­დე­ვაც, თუმ­ცა შემ­დეგ და­­ვიწყ­დათ, რო­გო­რი იყო იგი. ხო­ლო ის, ვინც იხ­­ლა ზე­ცა, ღვთის ქა­ლაქ­საც იხ­­ლავს. იბ­სე­ნი არ გვი­ხა­ტავს ნე­ტა­რე­ბის სუ­რა­თებს. მთე­ლი მი­სი ყუ­რად­ღე­ბა იმ­ის­კე­ნაა მიპყ­რო­ბი­ლი, რომ ახ­ლა, ამ წუ­თას ფე­ხი არ და­უს­­­ტეს და უფს­­რულ­ში არ გა­და­­ჩე­ხოს. წუ­თი­­რი სა­შიშ­რო­­ბა მზეს ნის­ლით ჰფა­რავს, ძნელ­დე­ბა გმი­რო­ბის ჩა­დე­ნა.

იბ­სე­ნის შე­მოქ­მე­დე­ბა მწვარ­ვა­ლი­სა­კენ მი­მა­ვა­ლი, ბუ­რუ­სით მო­ცუ­ლი აღ­მარ­თია. ყი­ნუ­ლით და­ფა­რულ მწვერ­ვალ­ზე ქა­რიშ­ხა­ლი ზუ­ზუ­ნებს. ჭვირ­ვალ ღრუბ­ლებს შო­რის წვი­მი­სა­გან წა­ლე­კი­ლი, უბ­ად­რუ­კი, უკ­აც­რი­­ლი ვე­ლი ჩანს. იბ­სე­ნის გმი­რე­ბი მუ­დამ მთა­ში ად­­ან. ეს იმ­ას ნიშ­ნავს, რომ ის­­ნი მზი­სა­კენ ისწ­რაფ­ვი­ან. დოს­ტო­ევ­­კის გმი­რე­ბი კი მზის ქა­ლაქ­ზე ისე ლა­პა­რა­კო­ბენ, თით­ქოს უკ­ვე ყო­ფი­ლან იმ ქა­ლაქ­ში, მა­შინ რო­ცა ოთ­­ხი­დან ფეხ­საც არ ად­გა­მენ. იბ­სე­ნის გმი­რე­ბი უყ­ოყ­მა­ნოდ იღ­­პე­ბი­ან მთებ­ში, ერთ სიტყ­ვა­საც არ ამ­ბო­ბენ იმ­­ზე, რა­ზე­დაც სხვე­ბი უბ­ად­რუკ სა­მი­კიტ­ნო­ებ­ში ხმა­მაღ­ლა გაჰ­კი­ვი­ან. ბედ­ნი­­რე­ბა აღ­ელ­ვებს მათ გუ­ლებს, მაგ­რამ მღელ­ვა­რე­ბით შეპყ­რო­ბილ­ნი არ­­სო­დეს ივ­იწყე­ბენ გმი­რო­ბის სიძ­ნე­ლეს, მათ იც­­ან, რომ ექს­ტა­ზი სა­კუ­თა­რი ალ­ით ვერ გა­­ნა­თებს კე­თილ­შო­ბი­ლი ზე­ას­­ლის გზებს.

იბ­სე­ნის გმი­რე­ბი აპ­­კა­ლიფ­სის მის­ტი­კით არ არ­­ან ან­თე­ბულ­ნი. იქ­ნებ მათ თა­ვი­სი ცეცხ­ლი სი­მაღ­ლი­სათ­ვის, თა­ვის­­ვის, შთა­მო­მავ­ლო­ბი­სათ­ვის შე­­ნა­ხეს უმ­წიკ­­ლოდ, იქ­ნებ უკ­ვე ენთ­ნენ და ახ­ლა მთებს შო­რის წარ­სუ­ლის ბავ­­ვურ ექს­ტა­ზებს უღ­­მი­ან, შო­რეთ­ში გარ­და­სულს. ჩვენ ვერ ვხე­დავთ მა­თი სუ­ლე­ბის ფსკერს, მა­შინ რო­ცა დოს­ტო­ევ­­კის გმი­რე­ბი ყო­ველ­­ვის ფსკერ­ზე იმ­ყო­ფე­ბი­ან. დოს­ტო­ევ­­კი რე­ლი­გი­­რია, მაგ­რამ მი­სი რე­ლი­გი­­რო­ბის ცეცხ­ლი გან­­დი­ლის სიტყ­ვი­ერ ხატ­ვა­ზე შორს არ მი­დის. ეს სუ­რა­თე­ბი მარ­­ვე­დაა და­ფა­რუ­ლი ქრის­ტი­­ნო­ბის სა­მო­სით. მო­ხერ­ხე­ბუ­ლო­ბა, რომ­ლის მეშ­ვე­­ბი­თაც თა­ვის ან­არ­ქიზმს დოს­ტო­ევ­­კი ქრის­ტი­­ნო­ბას მო­არ­გებ­და, ყო­ველ­­ვა­რი საყ­ვე­დუ­რის ნი­­დაგს ქმნის მის­ტი­ფი­კა­ცი­­სა და გა­უც­ნო­ბი­­რე­ბელ სი­ყალ­ბე­ში მი­სი და­და­ნა­შა­­ლე­ბი­სათ­ვის.

იბ­სე­ნის გმი­რე­ბის სიტყ­ვა უფ­რო უმ­წიკ­­ლოა, მაგ­რამ ჩვენ უფ­ლე­ბა არა გვაქვს ვთქვათ, თით­ქოს დოს­ტო­ევ­­კის აპ­­კა­ლიფ­სუ­რი ის­ტე­რი­კა მათ­­ვის მხო­ლოდ იმ­­ტომ არ­ის უც­ხო, რომ ეს უკ­­ნას­­ნელ­ნი თა­ვის სულს ბინ­ძურ სა­მი­კიტ­ნო­ებ­ში გად­მოშ­ლი­ან. მარ­თა­ლია პირ­ქუშ­ნი არ­­ან იბ­სე­ნის გმი­რე­ბი, მაგ­რამ დოს­ტო­ევ­­კის აღტყი­ნე­ბა ხომ ხში­რად ის­ტე­რი­კი­თა და ეპ­­ლეფ­სი­ით მთავ­­დე­ბა. არ ვი­ცი, რა უფ­რო სა­ში­ნე­ლია – ბე­დის­წე­რას­თან ბრძო­ლი­სას სიკ­­დი­ლის გულ­­რი­ლი მო­ლო­დი­ნი, თუ კა­რა­მა­ზო­ვე­ბის შმა­გი მის­ტი­კა. შე­იძ­ლე­ბა იყ­ოს რა­ღაც თა­ნა­ფარ­დო­ბა აპ­­კა­ლიფ­­სა და ტრა­გე­დი­ას შო­რის, მაგ­რამ არ­ამც და არ­ამც ტრა­გე­დი­­სა და ეპ­­ლეფ­სი­ას შო­რის. მის­ტი­ციზ­მის მთე­ლი ამ კლი­ნი­კუ­რი ფორ­მე­ბი­დან მის­ტი­ფი­კა­ცი­ის ცუ­დი სუ­ნი მო­დის.

იბ­სე­ნის გმი­რე­ბი მო­უქ­ნე­ლე­ბი არ­­ან, მა­თი სიტყ­ვა ენ­აბ­­­ვი­ლია, ის­­ნი ყო­ველ­­ვის გა­რე­შე საგ­ნებ­სა და და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბებ­ზე ლა­პა­რა­კო­ბენ. ხო­ლო რო­ცა ამ და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბებს სიმ­ბო­ლურ მნიშ­­ნე­ლო­ბას ან­­ჭე­ბენ, ეს ძალ­ზე ნათ­ლად და უშ­­­ლოდ გა­მოს­დით. იბ­სენ­თან გა­რე სამ­ყა­რო არ­სად არ ირღ­ვე­ვა, მაგ­რამ რა­ტო­მაა ასე ძლი­­რი ეს აშ­კა­რა, თით­ქოს ხორ­­შეს­­მუ­ლი სიმ­ბო­ლო­­ბი? რა­ტომ ვთრთით, რო­ცა ბორ­­მა­ნი არ­განს იღ­ებს და ცხოვ­რე­ბას­თან შე­სა­ჭი­დებ­ლად მი­დის? და პი­რი­ქით, რა­ტომ არ გვგვრის თრთო­ლას დოს­ტო­ევ­­კის­თან კი­რი­ლო­ვის ეს სა­ში­ნე­ლი სიტყ­ვე­ბი: “შა­ტოვ, გან­გიც­დი­ათ კი ოდ­ეს­მე მა­რა­დი­­ლი ჰარ­მო­ნი­ის წუ­თე­ბი?”

იბ­სენ­თან სამ­რეკ­ლო მუ­დამ სამ­რეკ­ლოდ რჩე­ბა, მო­ცე­მუ­ლი იქ­ნე­ბა ეს პირ­და­პი­რი მნიშ­­ნე­ლო­ბით, თუ მო­ცე­მუ­ლი იქ­ნე­ბა, რო­გორც სიმ­ბო­ლო. სი­ნამ­­ვი­ლის ჩარ­ჩო­­ბი მის­­ვის არ ფარ­თოვ­დე­ბა გა­რეგ­ნუ­ლად, მაგ­რამ ყუ­რი მი­უგ­დეთ, რამ­დე­ნი მუ­სი­კაა უბ­რა­ლო, ცივ სიტყ­ვებ­ში. ვიდ­რე იბ­სე­ნის გმირ­თა სუ­ლებ­ში გარ­დაქ­­ნი­სათ­ვის ბრძო­ლა მი­დის, სუ­ლებ­ში რო­მელ­თა შე­სა­ხებ არ­­ფე­რი ვუწყით, ის­­ნი ცხოვ­რე­ბის მშე­ნებ­ლო­ბის ძველ, ნა­ცად ხერ­ხებს და სა­შუ­­ლე­ბებს იყ­­ნე­ბენ, დე­ბენ რა მას­ში მზარდ სა­­დუმ­ლო­­ბა­თა ახ­ალ თრთოლ­ვას. სიტყ­ვა­სა და ოც­ნე­ბა­ში იბ­სე­ნის გმი­რე­ბი დოს­ტო­ევ­­კის გმი­რებ­სა და ჩვე­ნი დრო­ის მის­ტი­კო­სებ­თან შე­და­რე­ბით კონ­სერ­ვა­ტო­რე­ბი, საქ­მე­ში კი ნო­ვა­ტო­რე­ბი არ­­ან. აი, რა­ტომ არ­­ან ის­­ნი უფ­რო თე­ურ­გე­ბი, ვიდ­რე ჩვენ – ახ­ლის ქა­ლაქ­ზე მე­ოც­ნე­ბე­ნი. პოს­ტი­სად­მი პა­სუ­ხის­­გებ­ლო­ბა მათ სიტყ­ვა­ძუნწს ხდის იქ, სა­დაც ჩვენ, ზურგს უკ­ან მოგ­­­რევს დოს­ტო­ევ­­კის მძი­მე მემ­­ვიდ­რე­­ბა და ენ­ად ვართ გაკ­რე­ფი­ლე­ბი. მაგ­რამ ხალ­ხი მათ გაჰ­­ვე­ბა, კა­რა­მა­ზო­ვებ­მა და ვერ­სი­ლო­ვებ­მა კი იც­­ან, რომ უკ­ან არ­­ვინ აედ­ევ­ნე­ბა და ეს მათ პა­სუ­ხის­­გებ­ლო­ბის­გან ათ­­ვი­სუფ­ლებს. აი რა­ტომ ეგ­­­ბი­ან, რა­ტომ უყ­­რე­ბენ ის­­ნი შემ­წყ­ნა­რებ­ლის თვა­ლით სა­კუ­თა­რი გო­ნე­ბის გა­ნა­თე­ბის უნ­­­და­გო­ბას, რა­ტომ ავრ­ცე­ლე­ბენ გა­ნუ­ხორ­ცი­­ლე­ბელ სა­­დუმ­ლო­­ბებს პა­ტი­­სა­ნი ად­­მი­­ნე­ბის სა­ტან­­ვე­ლად და სამ­წუ­ხა­როდ.

იბ­სე­ნის შე­მოქ­მე­დე­ბა არა მხო­ლოდ მყინ­ვა­რე­ბი­სა­კენ მო­წო­დე­ბა ან უფს­­რულ­ში ვარ­­ნის ას­ახ­ვაა, არ­­მედ ამ­­ვე დროს არ­ის მეც­ნი­­რე­ბა მწვერ­ვა­ლე­ბი­სა­კენ მი­მა­ვა­ლი გზე­ბის შე­სა­ხებ – ხი­დე­ბის აგ­­ბის, გრა­ნი­ტის აფ­ეთ­ქე­ბის სა­ინ­ჟინ­რო ხე­ლოვ­ნე­ბა. დაე, და­ვიწყე­ბულ იყ­ოს ზე­ას­­ლის მი­ზა­ნი. სა­შუ­­ლე­ბა­თა შეს­წავ­ლის შემ­დეგ ის­ევ გა­მოჩ­­დე­ბა მი­ზა­ნი და გა­ნიბ­ნე­ვა ცდო­მი­ლე­ბის ნის­ლი. ოქ­როს მახ­ვი­ლებ­მა უკ­ვე მა­შინ დაფ­ლი­თეს ის ნის­ლი, რო­ცა ნიც­შე მთა­ში გა­იჭ­რა იბ­სე­ნის გმი­რე­ბის მი­ერ კარ­გად გაკ­ვა­ლუ­ლი გზე­ბით. სწო­რედ მა­შინ გა­ვი­გეთ, რო­გო­რი თვა­ლის­მომ­­რე­ლი სიმ­დიდ­რე ბრდღვი­­ლებ­და მთა­ში ჩა­წო­ლილ ნისლს იქ­ით და რომ უკ­ვე ვე­ღა­რა­ფე­რი დაგ­ვა­კა­ვებ­და ბარ­ში. დი­ახ, არ­ის სი­ნათ­ლე! ჩვენ ეს ვი­ცით და ჩვენ­­ვის საკ­მა­რი­სია ამ­ის ცოდ­ნა. ჩვენ ჯერ შეგ­ვიძ­ლია იოლ­ას წა­ვი­დეთ იმ მრავ­ლი­საღ­­­­მე­ლი აპ­­კა­ლიფ­სუ­რი ექს­ტა­ზის გა­შე­რე, რომ­ლის შე­სა­ხე­ბაც სა­მი­კიტ­ნო­ებ­სა ან არღ­ნის ხრინ­წი­ან ხმა­ზე გვმოძღ­­რავ­­ნენ – კე­თილ­შო­ბი­ლი მარ­ტო­­ბა ას­ვე­ნებს სა­მი­კიტ­ნოს მის­ტი­კის მარ­წუ­ხე­ბი­დან თავ­დაღ­წე­ულ სულს.

ზა­რა­ტუს­­რას ხმა ჩვენ ახ­ლა რუ­ბე­კი­სა და ბრან­დის, თა­ვი­სუფ­ლე­ბის ამ მკაც­რი მებ­­ძო­ლე­ბის საფ­ლა­ვე­ბი­სა­კენ გვიხ­მობს. მრა­ვა­ლი და­პი­რე­ბა გვსმე­ნია სა­მი­კიტ­ნო­ებ­ში, სა­დაც მის­ტი­კო­სე­ბი პო­ლი­ცი­­ლებს უძ­მო­ბილ­დე­ბოდ­ნენ. სა­დაც დრო­­ბი­თი არ­­ერ­თხელ გა­­სა­ღე­ბი­ათ მა­რა­დი­­ლად. იქ­ნებ დროა, გა­მო­ვემ­­ვი­დო­ბოთ ას­ეთ სი­ფარ­თო­ვეს, შევ­­ჭიდ­როვ­დეთ, შევ­ვიწ­როვ­დეთ, შე­ვიკ­რათ და იქ­ით გა­ვუყ­ვეთ მთის ბი­ლი­კებს, სა­დაც ჰენ­რიკ იბ­სე­ნის გან­მარ­ტო­­ბუ­ლი ხა­ტია.

© “არილი”

Facebook Comments Box