მეტაპოეტური ნაწერი
მადლობა, ღმერთო,
რომ მიწაზე მომეცი მიწა,
რომ დავდივარ და რომ ვკითხულობ:
– რომელ-ა მიწა?
ჭალის საკრავი
მძლევარი – თბილ ქვეყნებში გადამფრენ ფრინველს ნიშნავს – საბასთანაც და ქეგლ-შიც. მაგრამ არავინ ხმარობს. “ფრი-ფრის” ამჯობინებებ. ეტყობა არის რაღაც “მძლევარში,” რაც ხალხის ძალებს აღემატება. ადამიანი, საერთოდაც, ცუდს ადვილად აიალღოვებს და კარგს ადვილად შეელევა. ხოლმე.
ჩვენში, ბოლო ოცი წლის მანძილზე, ბევრზე-ბევრი ორფეხზე მოარული მოგვევლინა გადამფრენი ფრინველის როლში. გადაფრინდებიან ”თბილ” ქვეყნებში და გადმოფრინდებიან… შედეგად გამოსდით “ფრი-ფრი.”
სადაც თბილა, იგულისხმება, რომ იქ ყველაფერია არსებობისთვის. ამიტომაცაა, რომ ჩვენ, შინდარჩენილები, მხოლოდ ნატვრით ვახსენებთ მათ სახელებს.
ამ ლოიალობამ ის სამსახური გაუწია დაცარიელებულ ქვეყანას, რომ გაჩნდნენ “გადამფრენი მწერლები,” რომლებსაც ევიწროვებათ აქ და კალამ-ფურცლიანად მიფრინავენ სხვაგან, მშობლიური სივრცის მიღმა.
ჩვენ მათ სახელებსაც მხოლოდ ნატვრით ვახსენებთ.
ამბობენ, სადაც დაფრინდებიან, იქაურ ენაზეც წერენო, რისი მკაფიო მაგალითიც ქვემორე წიგნია, რომელიც ამერიკულზე ყოფილა დაწერილი – კერის ენაშერეულად, და მე გადმომეცა ვაშინგტონის “ფორდის”
გაყიდვების მენეჯერისგან, რომელიც აქაურია, ჩვენი სისხლის და ხორცის და უყვარს თავისი პირველადი მიწა.
– არაა საკვირველ!
წიგნი “დაკარგული” არ არის, არც სხვენზე ან სადმეა ნაპოვნი. წიგნის პირველადი ავტორი სესხს ისტუმრებს ციხეში. მანამდე კი, ინტუიციით უგრძვნია, რომ ჩასვამდნენ და თანამემამულისთვის, ანუ “ფორდის” გაყიდვების მენეჯერისთვის, უთხოვია “ნაწერისთვის” მიეხედა. იმან მე გადმომცა – რაკი მიცნობდა, მე კი თქვენ გაძლევთ, რაკი გიცნობთ.
ხოა ჭახრაკი!
ეტყობა ის კაცი, ჯიბეს რომ მოიკრებდა,
თავის პირველად მიწას ჩამოაკითხავდა ხოლმე, ჟამი-ჟამ…
– არაა საკვირველ!
იცით, რომ ჩვენ პლანეტა X-ის საიქიო ვართ?
– ტკაც! – გაისმა და ამეწვა სახე.
ისეთი სილა მომხვდა, თითქოს ვიღაცამ ამაყბავა შორეულ დროიდან. მაგრამ, არა! მე ვიყავ თვითონ, უსწრაფესი რეაქციის პატრონი რომ ვარ, მე დავისაჯე თავი ამ მკრეხელობის წაკითხვისათვის, რადგან: ძაღლის მოკუკულს რომ წააწყდები, ვისი ბრალია? – შენი თვალების! მაღლა გეყურებინა, ხის წვერებისთვის, ან საშუალოსკენ, – აგე, ქალი მიდის, ატრიბუტრიკით, სწრაფი მდინარესავით; ან ახლოს, აგე, ისევ ქალი, მაგრამ ნაცნობი ძველი კუნძივით, ალკოჰოლიკი, სინამდვილისგან გასახლებული, ბუნებისგან ბოძებულს იუბედურებს ნერვებით ბოძებულით, მოდის შენს წინ დუდუნით, ჩვილივით მიუხუტებია გულზე ლუდის ორლიტრნახევრიანი ბოთლი და ეკუკუნება, და, შენ, მხდალი, ისრებ სწრაფად თვალს არიდებ. ბუნებას არიდებ თვალს იმ ლოთი ქალივით, ბუნება რომ მაინც ჩრის ხელში – ჩვილს, ჭრელებში გამოხვეული ლუდის ორკილონახევრიანი ბოთლით.
აქ, წესით ერთი სილის ტკაცანი უნდა გაისმას კიდევ:
“ყველა უბედურებას, თქვენს გარეთ როა,
თვალს რომ არიდებთ გამხმარ კურკლივით,
ხომ ფლავთ ფეხს მაინც ახალ ნაქნარში!”
კიდევ კარგი, ქვა არ მეჭირა ხელში, ან სხვა ბლაგვი საგანი: გავშალე მარცხენა ხელის მუჭი და სიბერე ამომივიდა, გავშალე მარჯვენა, და, – სიღარიბე.
პირითღა შევუთვალე:
“პირველივე სტრიქონში სისულელეს რომ წამოაფრენ, მერე რისი იმედი გაქვს, რომ წერ, ვინცა წერ!”
იცით, რომ ჩვენ პლანეტა X-ის საიქიო ვართ?!
– გვალე!.. – წამკრა წმინდა გიორგიმ მათრახის წვერი.
– გვალე, ვიდინოთ!
ასეთი ხმაური დააყენოს ამ ჭალაზე, ვინაც ბიჭია!
კიდევ კარგი, აქ არ მედგა საწერი მაგიდა!
ზედ ჩემი წარღვნამდელი, მოზვრის ფაჩრისფერი ლეპტოპით.
ჩვეულებრივ, ამ ჭალაში ვიქმ ჩემს წერით საქმეს,
კავკასიონის მთების ძირში, ქვემოთ გაჩქარებულ მდინარის ხელმარჯვნივ, რომ იმის ტალღებისგან აიალღოვონ სიცრუე ჩემმა სტრიქონებმა და გააყოლონ ნიავს ბარისკენ, სადაც კარგ ფასად გაიყიდება.
– სტეფანე გახსოვთ? ჩემი მეგობარი, რომელზეც ვწერდი იმ ჩემს წარღვნამდელ ნაწერში… გარდაიცვალა.
აქ, პარკში ეყენა ბავშვებდახვეული საქანაო ნავები, ეხლა რომ საბოლოოდ ღუზა ჩაუშვიათ. გაუკრავთ აბრა: “იყიდება ან ქირავდება,” მაგრამ ძველმოდურებია ის ნავები, ბავშვების ფეხით ძირგახვრეტილები… სტეფანესთვის და იმის ჯოხისთვის მანქანას დაურტყამს.
ორს, ერთად, მგონი, თორემ, ერეთს სტეფანეს ჯოხიც გაუმკლავდებოდა.
ეჰ, ვისხედით ხოლმე მე და სტეფანე სანაოსნოს კიდეებში, ჩრდილის მიხედვით და, ვწრუპავდით.
სულ ახლახან “აქ” იყო და ახლა “იქ” არის. რას ნიშნავს ეს კიდეები? სად უფრო კარგი ჩრდილები იცის? რას ნიშნავს სიკვდილი? ერთი ჩვენებური დედაკაცი, რომ მოკვდა და ისევ რომ გაცოცხლდა, – ხშირია აქ ორჯერ სიკვდილი, – ყვებოდა ცნობისმოყვარეთათვის: “მე რო გამამაბრუნეს, გზაჩი ორთ შავთ კაცთ ერთ კაც მახყვანდ. იმ კაცის თორ-პილ არ მანახვიეს (სახე არ მაჩვენეს). ის კაც იზიდებოდ, ხელჩიით გასაგლეჯად ემზადებოდ. კარებს რო გამამაცილეს, ორივ კაც გაქრ. მემრ მეც გამამეღვიძ.
მე რო გონს მავედ, ჩემ მამა მამკვდარიყვ. ის ყოფილა, ჩემი მამის სულნ იყვნეს, გზაჩი რო შამყარეს. თორ-პილ იმით არ მანახვიეს, რო ტირილს დაიწყებსავ, აქაურობას აახმაურებსავ. საიქიოს ძალიან ჩუმად არიან. თაგვის ფხაჭუნიც აშინებს სადამ.”
ხომ არის ეს კადრი ვიდეო მონტაჟის წინაპარი მაგალითი!
იცით, რომ ჩვენ პლანეტა X-ის საიქიო ვართ?!
ყველა მწერალსა აქვს ბუნებით ბოძებული დაშტვენის ლიმიტი. მაგრამ ასე, სათაურშივე რომ დახარჯო მთელი მარაგი, მერე რა უნდა ქნა!
დალოცვილო, მთელი კაცობრიობის ხალხები, ერთმანეთზე გადახვეული საუკუნეებში, გამოჩენილი მწერლებისგან სიბრძნეს ელის და გამოსთხოვს მუხლისჩოქვით და სანთლების ნთებით, და არა სიგიჟეს… ესენიც იყურებიან თავის სიბრძნეში, როგორც დავთარში და ვერაფერი ვერ გამოაქვთ. არც ჩემი ეყურებათ თავიანთ უჩინში, რომ ვეძახი მზით გაფიცხებულ “საძახებლას” მთისწვერის კირჩხლებიდან:
– ეეე!.. ყური მოუძაბრეთ ცასა!
მეცნიერული საიქიო არ არსებობს,
ჰომეროსისა, თქვენც იცით.
ხალხური? ჩვენი საიქიო, მაგალითად, სააქაოს ზუსტი ასლია, იმიტომ, რომ დიდი კრძალვა და რიდია მიცვალებულის სულისა, ცოცხალი ფანტაზია გაკიცხულია. ამისგან, ჯოჯოხეთი ხომ მოსაწყენია, სამოთხე – უარესი, გამოქცევა მოგინდება.
მაგრამ – სიკვდილი? სად გადაფრინდები?
რაკი მეცნიერება მცდარი გზით ვერ წავა, იაროს ამ გზით კაცის მცდარმა ინტუიციამ და ჭალაში ედგას პიანინო.
უტყაპუნოს ხელები, ფეხები დაზოგოს.
გაიგებენ ბარში, ტანს ააყოლებენ.
კარგია ადამიანი, მარტო იმის ანატომიაც კი გაგიტაცებს. ხოლო ცარიელი ჩონჩხი იმისი? ძველი აკლდამის კედელზე მიყუდებული, აქეთ-იქიდან ორი ტყავგადაკრული ორფეხა რომ უდგას და ფოტო რომ გადაუღიათ ახალფოტო-გრაფოსობაში… ჟამიანობა რომ ყოფილა იმ კლდიან მხარეში, ჟამთ ანგელოზებს ისრები რომ დაუყრიათ, შავი, ლურჯი, წითელი… და, რომ მთლიანად გაწყვეტილა ხალხი. მარტო ერთ შესვლაზე სამოცი ხმლიანი შესულა აკლდამაში, რომ იქ დახოცილიყვნენ წინაპართა ძვლებში.
მხოლოდ ვინმე ანთა გადარჩენილა, მეხუმარე. საარაკოდ მოქცეულა ხალხის წარმოდგენისთვის: გაუხდია ტანისამოსი, დაუყრია და გაქცეულა გოგრის თესლისფრად სრულიად ტიტველი.
ხოლო სად აღმოცენდა, არავინ იცის. იტყვიან მხოლოდ:
“ანთა გამორბის ველთაო, შიშველს მაიქნევს ყვერთაო!” –
დაუვიწყარი სურათია, სულ მინდა ვუყურო.
მაგრამ, ვაჰ, თუ გამოიღო იმ შეშინებულმა ყვერებმა ნაყოფი,
შვიდ თაობის მერე!
– უუყო, უუყო, უუყო! – გატეხა ვირმა ჭალაში დუმილი. დილის ექვსის ნახევარია, ყოველ ნახევარ საათში იცის ხოლმე, როგორც მეც ბჟუტად ქალი მინდება.
– უუყო, უუყო, უუყო!
– შენს პატრონს უყავი! – შევუთვლი ხოლმე და ვემშვიდობები.
ზუსტად ექვს საათზე მოსამსახურე გოგონამ დოლაბისხელა აბი შემომიტანა. გადავუშვი ყანყრატოში!
– “ცკალი!” – მარტო ამის შეკივლება მოასწრო.
ჰჰჰ… ჰიჰიჰი-ც კი არ მითქვამს,
“ვაჟკაც კაცს წყალი რად უნდა, თავის ნერწყვიც ეყოფის, ძვირფასო კეტი! ყოფილა დრო, თქვენს მონა-მორჩილს – განა ქალისა – თბილი და გრილი, – კალთა მთისა უთიბია, ცხელი და ფიცხელი – და, ცელ-სალესველნი ნერწყვით უსველებია!”
“ცკალი” იმიტომ თქვა, რომ პოლონელია, ძვალსხვილი. ამიტომ, მე – “კეტი” მაკმაყოფილებს.
მეტი რა ვქნა ამ დილის ექვსზე.
თან უმიზეზოდ ვარ კარგ გუნებაზე, ატეხილი ვარ და ატრუებული:
– “რაა, ბიჭო, სიცოცხლე გიხარიაო!”
რომ მეტყოდნენ ხოლმე დაცინვით, სწორედ ისეთ გუნებაზე ვარ.
სიცოცხლე ჭყივის ჩემში, შეურევნელი! და მივახმაურებ ლიანდაგს…
ზოგიერთ ნეტარ ხეობას კი მატარებლის გუგუნი აღვიძებს, ვირს ვინ მოუსმენს…
XIX საუკუნე ყველგან გაღვიძების საუკუნე იყო, ორთქლმავალის გუგუნიც ისმოდა და ვირსაც შეეძლო ჭალაში ოცნება.
უკანასკნელად ამ საუკუნეში გაიმაგრა ფრთები კაცის გაპუტულმა ოცნებამ, და გაფრენას ელამებოდა აზრის კვარცხლბეკიდან, მაგრამ აკავებდნენ, შეიცადე, კიდევ შეგმოსოთო, და აფრთიანებდნენ უცხო და უცხო ფრინველის ნაკრტენით, და ყველას, ვისაც სად შეეძლო, მიჰქონდა თავის მიწის და ცის ფრინველის ნაყოფი…
ჩვენგანაც წაიღეს ორბისა და არწივის მხრები და შეურიეს სხვათა ქათმისა და ბატის ბუმბულში… კიდევ კარგი, თან ჰქონდათ ჩვენებური – ქვეყნიერებაზე ყველაზე გრძელხორთუმიანი ფუტკრის სანთელი, – მისაწებებლად.
ახდენილი ოცნება რაღა ოცნებაა, ნატვრაც პირიქით ახდება ხოლმე, სჯობს იქ იყოს ყველაფერი, სადაც რომ არის.
კავკასიონის სამხრეთ კალთებზე ტყვილა რომ ოცნებობდნენ, ისე არ მოხდეს: ვითომ გვირაბს გამოთხრიდნენ კლდე-ყინულებში ჩრდილოეთიდან და ამათ გასართობად ორთქლმავალი გაწითლებულ ცხვირს გამოყოფდა.
ვერ გამოჩხვირა “პარახოტმა” კლდიან-ყინულიანი მთები…
გამოსთხრიდა და დაუხვდებოდა კიდევაც ყოჩივით რქებმარწუხიანი ჩვენი მდინარე, შერკინება იქნებოდა რაგბული…
მაგრამ ვერა, თავის ბედად “პარახოტმა” ვერ გამოჩხვირა.
სამაგიეროდ, ადიდებულმა მდინარეებმა იციან ხოლმე უმიზეზოდ შეჭიდება, ასევე ჩვენში: წამოიგრაგნებიან და ტინებივით ერთმანეთს ეხეთქებიან,
ოღონდ, წელსზევით, ბერძნულ-რომაულ სტილში… და ძირს იყრებიან ნაფხვენებად, და მოსულიერებას იხვეწებიან ქვეყნიერებისგან.
– უუყო, უუყო, უუყო! – “ჯერ ერთი, შენს პატრონს უყავი, და, მეორეც, შვიდი წუთი გადაგიცდა, ძვირფასო!”
– კეტი, საათი! ჩემი მო-წამებრივი…
“ბიჭო გოგია, ბიჭო გოგია…” მგალობელი ჩიტია, ვითომ დედა შვილს ეძახის: – ბიჭო, გოგია!
სტვენით ცოტას მიბაძავ, დაწერით – ვერა.
იცით, რომ ჩვენ პლანეტა X-ის საიქიო ვართ?!
ამას რომ კაცი დაწერს, ეტყობა მთელ დღეს ლუკმა-პურის ძებნას არ ანდომებს, ეტყობა, არც ხელები აქვს გადატყაული, პირიქით, ექავება უსაქმობისგან. ეტყობა მეტი თავისუფლება აქვს, მიდმორობს დედამიწაზე, ხან აღმაა, ხან დაღმა, სანამ არ დაიჭერენ და გამოკეტავენ… მაგრამ ფიქრს ვერ მისწვდებიან, რომ ჯადოს ამომრთმევი ბორწკალი იხმარონ და იტყვიან: – ეტყობა, გიჟია!..
ათასი ვარიანტია, ამას რომ კაცი დაწერს.
ხომ ნახეთ სხვისი დაწერილის თარგმნამაც კი რა დამმართა: ელვასავით დამკრა და კალამი ხელიდან გამაგდებინა.
და რა დაემართებოდა იმას, ვინც ასეთი რწმენითაა!
შესაძლოა, გათქვა კიდევაც სამყაროს საიდუმლო, შეიძლება “მესმინაეა,” ჩაუვარდა გულში ჩემი ნათქვამი:
“ყური მოვუძაბრე ცასა,
ვთქვი, თუ, ვნახო, მეტყვის რასა!..”
ადგა და… მოუძაბრა ცას ყური. და მოიმოქმედა ეს არა ცისკრის ამოხდომისას, როგორც ჩემი წესია, არამედ მიმწუხრისას, როცა ღამდება და ბნელდება.
ან, შესაძლოა, ეს მოიმოქმედა “კუდიანთ წუხრაში,” ღამით, როცა კუდიანების შიშით გარეთ ვერავინ გამოდის, “მესმინაეს” გარდა.
შეიძლება ის ვინმე, “განათლებულია” და ამისგან ვერ მოუსვენია. აბა, სადღაც კავკასიონის მთების ძირში რომ ცხოვრობს კაცი, და, მთელ დღეს ლუკმის ძებნას ახმარს, ფიქრისთვის სცხელა? დადის მთელი დრო ცხოვრებისა, ტურა-მელა-კატა-მგელივით და არ იცის რას ეძებს.
მაგრამ სულ ზრუნავს. და ამით, არც ემატება და არც აკლდება, როგორც საათის ისარს… შემოივლის ქვეყანას და – იქვეა, – საიდანაც წავიდა.
გაშლის ერთ ხელს – არაფერი! გაშლის მეორეს – არაფერი!
და ამასობაში ღამეც მოუსწრებს, შესაძლოა – “კუდიანთ წუხრაც” დაემთხვას: Dდამთხვეულების-დამთხვევის თეორიის ძალით, როგორცაა აწყობილი “ქაჯ-ეშმაკები”
იცით, რომ ჩვენ პლანეტა X-ის საიქიო ვართ?!
რაღაც იდუმალი კავშირი სამყაროსა და ადამიანს შორის ალბათ არის და ეს უმცირესიც როგორ უნდა გაიმეტო გასაცემად!
რა მოხდა? იქნებ დადგა დრო გამოცხადებისა, თორემ ხომ ხედავთ, ადამიანები ვეღარ ითმენენ!
მაგრამ, ის, ვინმე, დაიჭირეს კია?
გავრცელდა ხმა, რომ მისმა მეგობრებმა ვერც ერთ ციხეში ვერ აღმოაჩინეს.
შეიძლება მოკლეს!
თუ ცოცხალია, თუ ქვეყნიდან გასვლა მოახერხა, – ასეთი პრობლემა, – ქვეყნიდან გასვლა და ქვეყანაში შესვლა, – დღეს ძალიან აქტუალურია, მაშინ, აი, რა მოხდებოდა:
არის კავკასიონის ყინულოვანი მთების ძირში ერთი მხარე, სადაც დედამიწაზე წყლის რღვნამდელი ამბები აქვთ შემონახული ზეპირ ანდერძებში.
იქ ჰყავთ ერთი “ბუზურა,” – მწერი, დიდი და ჭრელი კელა, რომელიც ფიჭას – კლდეებში და ქვებში იკეთებს.
ეს “ბუზურა” ამ მხარის მითებში იმითაა ცნობილი, რომ სწორედ მის სახეს მიიღებენ ხოლმე გმირები, როცა უჩინრად უნდათ სადმე შეღწევა: ციხეში, სამჭედლოში, ცხენის ღრუვში თუ ქალის გულისჯიბეში… ამას იმიტომ ვამბობ ასე დაბეჯითებით, რომ ბავშვობიდან დაწყებული, თვითონაც ბევრჯერ გადავქცეულვარ ბუზურად და ისე გადამილახავს საკლასო ოთახები, მასწავლებლების ბარიერები, საზღვრები, საბაჟოები… შეუმჩნევლად შევსულვარ დახურულ კარში, შემიღწევია ოქროს ზოდებში, მომისმენია სხვა და სხვა კონფიდენციალური საუბრები და ქალის უბეშიც კი ჩამძინებია, მისი გულისცემის ერთფეროვანი რიტმისგან.
ამავე მხარეში, საწყენად და სააუგოდ იციან ერთმანეთისთვის თქმა: “შე საქმე გათავებულოო!”
მართლაც, კაცს თუ საქმე არ ექნა, ან ხელს რა უყოს, ან ფეხს, ან თავს?
ისევე, როგორც ჩვენი დაუსვენარი სულები მიფრინავენ სხვა პლანეტაზე, სხვიდან სხვაზე, და, ასე შემდეგ. სანამ მიაღწევენ ღვთის სასუფეველს.
ასე რომ, ადამიანის ენაზე ნათქვამი “საიქიო” და “სულეთი” ერთი და იგივეა და სწორი. და, რაკი ადამიანის ზურგზე გადადის ყველაფერი, ისიც გაუცნობიერებლად განუდგა სამოთხეს და ჯოჯოხეთს.
ერთი კარგია, მეორე – ცუდი.
და განა ასე არაა ჩვენს დედამიწაზე?
ცეცხლი არ გვცვივა ხოლმე პირიდან?
ნეტარებაში არ ვიძირებით?
შესაძლოა ვინმეს მეცნიერულადაც დაუსაბუთებია, მაგრამ ძველ ანდერძებში ძალიან აქტიურია “სარკე” და “უხილავი.”
ხომ საინტერესო წყვილია?
სარკეში იმიტომ ვიყურებით, რომ დავინახოთ “უხილავი,” ანუ ჩვენი თავი. და ეს უხილავის ნებაზეა და სარკის შემთხვევაზე.
ადამიანის სული უხილავია. რატომ უნდა იყოს სული დამალული?
წინათ ბავშვი საკუთარ ჭერქვეშ იბადებოდა
და მისი სული მთელ სახლს – სასახლეს, ქოხს – ავსებდა.
ჩემს თავზე არ ვიცი, და, ქალზე კი შემიძლია მოგახსენოთ: “ისეთი ენაწყლიანი დედაკაცი იყო, რომ წყაროდან წამოღებული კოკა გზაში უდუღდებოდა.”
არავითარი წყენის მომხრე არა ვარ, არათუ – ტკენის.
წამების, მკვლელობის, ძალმომრეობის…
ბევრი ბევრნაირის ინაგურაცია მინახავს,
მხოლოდ ერთი დამამახსოვრდა:
ბოროტმოქმედი დიქტატორის ინაგურაცია სახრჩობელაზე.
განაჩენი იყო, როგორც განაჩენი
და ყოველი სიტყვა მასში – ჩვენ ადამიანის.
დიქტატორშიც ყოველი სიტყვა იყო ჩვენ ადამიანის.
და არც ერთი სიტყვა თავისი.
შესაძლოა იმ წამშიაც, როდესაც თქვა:
“უარესი უნდა მექნა, თქვენი დედა კი…”
ის სიტყვებიც იყო ჩვენი, ჩვენ ადამიანის.
ჩვენ ვიყავით ის კისერიც და ის თოკიცა.
უცხოზე უნდა უცხოდ წერო, ჩინურზე – ჩინურად. სამოთხე ძნელი წარმოსადგენია, ჯოჯოხეთი – ადვილი. ყველაფერი სახლიდანაა წაღებული, მხოლოდ ზოგიერთი მომენტია გაზვიადებული, ზოგიც იქაური ჯობს: იქ, შვილი მამას სიშიშვლეს არ გამოუჩენს.
საიქიო უძლური ხელითაა გადახატული სააქაოდან, ბევრია უცხო და შენიანი. ბევრი ხალხია, ცას მიბჯენილი სასახლე დგას, დიდი კარი აქვს, შესასვლელთან თეთრწვერიანი მოხუცი ზის და იმათ ახარისხებს, ვინც ბეწვის ხიდი გადმოლახა: ვინც ვერა, კუპრის ალში ჩაიწვა ალბათ, ჩიტის ნაკრტენივით.
სასახლის კარს ორი ძაღლი იცავს, არ შეგიშვებენ, სანამ სააქაოდან წაღებულ “საგზალს” არ გადაუყრი. ერთი იქით გაიქცევა, მეორე – აქეთ და შეხვალ, როგორც ვაგზალში.
მე არ ვიცი, რაზე უნდა გამოიჩარხოს ადამიანი, რომ იყოს ის, რაზეც ოცნებობს. ალბათ ბევრი უნდა იტრიალოს.
ჩემთვის ფიქრია ბეწვის ხიდი: ყოველ გავლაზე ჯოჯოხეთში მაგდებს, სამოთხისთვის თვალიც არ მომიკრავს. ამიტომაც მირჩევნია დავეთანხმო, რომ ადამიანის სული (რა გზით, რა ენერგიით, რა რწმენით?) სხვა პლანეტაზე მიფრინავს, რომ შემდგომი საფეხური განვლოს და განვითარდეს: როგორც მე სოფლიდან ქალაქში ჩამოვედი განსავითარებლად, და, დღეს, ამხნისა, ბავშვობას ვნატრობ.
თუ რამდენადაა გადახატული საიქიო სააქაოდან, ის ფაქტიც მოწმობს, რომ მშობლისთვის – გარდაცვლილი შვილი საიქიოშიც განაგრძობს ზრდას და ტანსაცმელი უპატარავდება (ტანსაცმელი იქაც ყველას უცვდება), ამიტომაც ახალს უკერავენ და ვინმეს ჩუქნიან.
ცოცხალი მოწმე ვარ: ასეთ ნაჩუქარ ტანსაცმელში გავიზარდე და დღესაც განვაგრძობ, – სხვის ნაცვლებში ვბერდები.
ღმერთმა ყველა გაახაროს!
მაგრამ ამ ნაჩუქარ-ნასხვისარებში უკეთესი გვირგვინი ჩემი თანაკურსელის, ელისაბედის მიერ ნაჩუქარი, გარდაცვლილი მამის ნაქონი პალტოა. მახსოვს, მხოლოდ მთავრობას ეცვა ისეთი!
კითხულობს ხალხი: “თუ ღარიბია, ასე ძვირფასი პალტო საიდან?”
ჩემი ტანისამოსი აზრში და ლოღიკაში რომ გადაიყვანო, მაშინ სახლის ბრძენი თუთუყუში გამოვალ.
ხანდახან რამეს გამომიწვდიან, – აჰაო! – მე ვემორჩილები.
არასოდეს არ თქვა – “რა ვჭამო?” ხელი გაიწოდე და ჭამე.
ჯერ შინ უნდა იყო, რომ გარეთ გახვიდე.
ყველაფერი გარეთ იღუნება და ტყდება.
ყველაფერი შინ სწორდება და მთელდება.
კაცი შინ არის.
გარეთ კაცი ამბავია, შინ თვითონ არის.
შინიდან გასულს ეტყობა ამბავში.
შინ გამტყდარი გარეთ არ მთელდება.
შინ გაღუნული გარეთ არ იმართება.
ვინც გავა შინიდან, ეს უნდა ახსოვდეს.
ეს უნდა ახსოვდეს, ვინც შინ დარჩება.
შინიდან წასულ ყრმას აბგას აჰკიდებენ, ისე უშვებენ.
შინ კაცს ხალისს აჰყრიან და ისე უშვებენ.
მე ერთ წინადადებასაც ვერ მოვიგონებ,
გული რომ არ მქონდეს საკუთარი.
ყველა ცდილობს, რომ ვიღაცას უბრძანოს,
მე ვცდილობ, რომ ჩემს თავს ვუბრძანო:
– აიღოს მან კაცმან ცოცხი და დაგავოს!
გამარჯვებული გამოვა საქმიდან,
ნასმობიდან ხომ არ გამოდიოდა,
საქმეს აკეთებდა.
– დაიღალა? დაისვენებს. საქმე ექნება გაკეთებული.
დრო და დრო თუ არ მოიტაცა კაცმა თავის თავი,
სულ წაყვანილი ჰყავთ ქაჯებს და ეშმაკებს.
სიბერეც – თამაშია, სიღარიბეც – თამაში. მაგრამ მოსაწყენია ორივე. ამიტომაა, რომ წმინდა გიორგი წამკრავს ხოლმე მათრახის წვერს და ავფრთხვები, რაშიც ვარ, იქიდან და სადაც ვარ, იქიდან, და… წავალ სხვა მოსაწყენებში.
ბავშვობაში დავიწყებდი ხოლმე ლაპარაკს, გავაბამდი, აღარ ვჩერდებოდი… მეც მიკვირდა, სხვებსაც უკვირდა, აღარ ვჩერდებოდი!
“ – აგაყბავებ, ბალღო შენა, ვირის საცემს აგატანინებ!” – მეტყოდნენ.
ერთხელ კალოზე ავტყდი ასე, მოვიდა ქრისტეს თიხის კაცი, ქიტო პაპა, დაიხარა ჩემსკენ, და მკითხა საიდუმლოდ: “ – ბალღო, რა გაუბნებს შენა?
აეხლაც, ბაგე დამიძრა ღმერთმა!
მე ვუნდივარ თავის მეენედ,
მიბძანებს:
“გამაიღე ენა, ნუ აწვალებ, ნუ უჭერ კბილთა:
შენ მინდიხარ ჩემს მეენედ, შენს ენაზე უნდა დავდო ჩემი ნაწერი.
აბძანდეს ზარი!..”
აეხლა, ღვთის პირით დავიწყებ საუბარს,
შემსმენის ყური გაიგებს, ბძანებად არ მოეჩვენება.
ვინ შეთხზავს შემსმენს?
დატუქსული ბალახის ყურებს ვინ გამოისხამს?
აეხლა, რო ავქადაგდები, ერთ სიტყვის პატრონიც არ ვიქნები ჩემით.
ჩემით ვერც მხარს ვიცვლი, ვერც ვივლი, ვერც დავდგები.
ცხადი, სიზმარი, როგორც არჩევდით, ისე გაარჩიეთ.
ანარეკლი თუ ჰპოვოთ რამე, არ გადააგდოთ,
რადგან თვითონ ხართ ანარეკლი.
ცნობა-ნდობით უნდა შეეყაროთ.
სულეთში ხედვნა სურვილით არ არის!
სიღარიბე ლოცვით არ არის.
სიბერეს თავისი აქვს საგოგავნიც და სახედველნიც,
არავისი შეფერის.
არც აზრით, არც გონებით,
არც ქარით არც საქმით
ღმერთის მოცემით, ჩემი თქმით.
აბძანდა ზარი!
სულუქცევრად ნუ დალევთ ჩემს მოწვდილ სასმისს,
ათასმწარეგემოიანი როა, იმ მიზეზითაც.
რადგან მარტივია ის კაცი, ვინაც მოგაწოდათ, ცის ნებაზეა და მიწის იმედზე,
არ არის ნატანჯი მისვლა-მოსვლებით, სამსახურებით, ნაცნობ-უცნობებით,
სმა-ჭამით და სურვილებითა,
დადის ღვთის კარზე, ცის კიბეებით
და მუხლისჩოქვით დედამიწისთვის ღმერთს ეხვეწება
გაწვდილ ბარძიმით,
დანთებულ სანთლით…
M
ნელ-ნელა შეექეცით ჩემს მორთმეულს, თავაზიანად…
რადგან:
არაფერი იყოფა ორად ისეთი ხალისით,
როგორც ადამიანი!
თქვენის ჭკუით, ჩემი უჭკუობით,
კარიც ღია გქონდესთ და საკვამურიც ცას მიპყრობილი.
ბევრი ხმაური ერთი ადამიანისთვის
ყველაფერი ხმაურობს. იმისთვის კი არა, რომ დილას სიცოცხლე გახაროს, ხმაურობს, რომ ჩაგახშოს, გადაგიაროს, აგითრიოს გასრესილი ბაყაყივით და შენი ტყავი ასფალტად აქციოს.
ყველაფერი ხმაურობს. წუთს წუთი ემატება, გუშინდელს – გუშინწინდელი, წარსულს – ისტორია, ლიტერატურა, ტელევიზია, ინტერნეტი, შეთხზული თუ ნამდვილი სახეები…
ყველაფერი ხმაურობს. მეც ვხმაურობ, შენც ხმაურობ, ისინიც ხმაურობენ და შედეგად, ყოველ დილას ყველაფერი ხმაურის პირმშოა: – პურ-ფუნთუშეული, ყველი, შეფუთული საუცბათეო სასანსლი – ამიტომაცაა, ფატაგადაფარებული მკვდრებივით რომ ციმციმებენ – მკვდარზე სუფთა რა არის! მით უფრო, რომ უმეტყველოა. აბა, ალაპარაკეთ! ხმაური მაშინ ნახეთ!
მაგრამ ყველაფერი ფუჭებადია, ყველანაირ საქონელს ვარგისიანობის ვადა აკვრია. მკვდარიც სუფთაა, სანამ გაფუჭდება.
ხმაური არასოდეს ფუჭდება. ის თესლივით ღვივდება ადამიანში და მის ტანსაცმელში ხელებგაყრილი და ფეხსაცმელში ფეხებჩაწყობილი მწვანეტოტებიანი ხესავით დაიარება მთელ ქვეყნიერებაზე.
ადამიანში მხოლოდ “ხვალეა,” მხოლოდ “ხვალეა” ხმაურის, მოძრაობის და გადაადგილების უნარმქონე. მომავალიცაა ადამიანში, მდუმარედ მითვლემილ საყვარელ კატასავით. წარსულიც, მიუხედავად იმისა, რომ სულ იყრება ნაგავივით, კაცის ურნა ყოველ დილას მაინც სავსეა.
ხმაური მიდის და ხმაური მოდის. მის გარდა წინ და უკან არაფერი მოძრაობს დასახლებულ დედამიწაზე.
დაუსახლებელ ადგილებში მგელი მიდმორობს.
ხმაური დადის ჩვენთან ერთად – მანქანებით, თვითმფრინავებით, ჩვენით, – ჩვენს ტანსაცმელში ხელებგაყრილი და ფეხსაცმელებში ფეხებჩაწყობილი, დადის მწვანეტოტებიანი ხესავით, ვიდრე დღე არ მოუვა და არ გახმება.
– აბა, გაიხედეთ! ვინ მიდის ხმაურთან ერთად?
– დიახ! ჩვენი დრო ციფერბლატების!
ეს მიუთითებს, რომ არის გონიერ ხალხებში სპეციფიკური განსხვავებები.
ოთხი “შ”
ამ ქვეყნად არსებობს ოთხი – “შ.” პირველი შ. – შიში, მეორე შ. – შიმშილი, მესამე შ. – შეშა, მეოთხე შ. – შავი.E
ყველა ზემოთ ჩამოთვლილი “შ” ვარ მე. ვცხოვრობ ფსევდო-ქვეყანაში, ვარ ფსევდო-ფერისა. აფრიკაში მოხვედრილი ყველა თეთრკანიანი, იქაურობასთან ფსევდო-შესახამებლად, ჩემს ფერს ინატრებდა, რადგან ყველაზე ახლოს მე ვდგავარ შავკანიანთან. ასევე მოუნდებოდათ ჩემი კანის ფერი, ფსევდო-თეთრისთვის, შავკანიანებსაც, რადგან ისევე ახლოს ვარ თეთრკანიანებთან, როგორც ზოგი სურვილი სინამდვილესთან. ბაცი შავი ვარ და მუქი თეთრი… რადგან ღმერთის ნებაა, იყოს ვინმე ზოგადკანიანი.
მახსოვს, პარიზში, ყველა ფერადკანიანი, ქუჩაში, მეტროში, გაჩერებებზე, ისე მიყურებდა, როგორც თავის ღმერთს, რა თქმა უნდა შესაბამისი მოკრძალებით: ყველანი, ბადრიჯნისფერიდან დაწყებული ნახშირისფერით დამთავრებული, პატარძალივით თვალებსქვემოდან მზვერავდნენ, ერთს არ გაუბედავს პირდაპირ შემოხედვა. თუმცა, ერთხელ, ექსკურსიაზე ჩამოსულმა თვალწარმტაცმა ნიგერიელებმა მაინც შეძლეს და მომიტაცეს: – აქ რა უნდა ჩვენს ღმერთსო! ჩამაგდეს ავტობუსში და დიდხანს მიცავდნენ პოლიციისაგან. ნეტა წავეყვანე!
თბილბურუსიანი უქმი დღის დილას მივდივარ და კარგ გუნებაზე ვარ. ცხენსა ვზივარ, ჩემს შავ ცხენზე, უნაგირზეც ამოვსულვარ და… შავი ვარ, შავი ცხენი მყავს, შავი თექალთო მიგია და… – სად მიშავდებიო, რომ მეტყოდი ხოლმე, ბებიაჩემო, უნდა გითხრა, რომ შენი შვილის-შვილის-შვილი კარგადაა, ისე კარგადაა, რომ არც იცის სად მიშავდება, რა მიწაა, რა ადგილი, რა კონტინენტი, რადგან როცა კარგად ხარ, ყველაფერი ეტევა შენში, ცოდნაც-ხახახახა-კი.
რაც მთავარია, შენი შვილიშვილი არ გრძნობს არც პირველ შ.-ს, არც მეორეს, არც მესამეს და არც მეოთხეს, რომელმაც ახლა ამოყვინთა ზღვის სანაპიროდან, შეიმშრალა, გადაიცვა, შეახტა ასანთივით სწრაფ მოტოციკლეტს და აქეთკენ აიღო გეზი, რადგან თბილბურუსიანი უქმი დღეა აქ, და ქუჩაში ცოტა ხალხია… მაგრამ მე გული არავითარ ხიფათს არ მიგრძნობს, ისე არის ხალისში გართული. “მთავარია ასანთი აინთოს, მერე რასაც გინდა, წაეკიდება.” – სულ რომ მტაცებდი ხელიდან ასანთს… და კიდევ: “მე ჩემი შვილიშვილისთვის არასოდეს მიცემია!” “- ჰო, არ გიცემივარ, სამაგიეროდ როგორ მიყურებდი? – ცემაზე უარესად!..” – გიპასუხე, მაგრამ მიშველა, რომ ცუდად გესმოდა და ხმამაღლა ჩაგძახე – ჰო, ჩემო საყვარელო-მეთქი.
ასე ცვლიან სიტყვებს და მანქანის სიჩქარეებს… მალე დავიწყებ დაბერებას. კარგია. უსაფრთხო შევიქნები. მოხუცს, თუ შეურაცხყოფენ, ახალგაზრდობა უნდება, კვეხნასავით. ამიტომაც, იშვიათად შეურაცხყოფენ… ცოდნაც, თუ ამოვყლაპე სადმე, არ გაგიკვირდეთ, კარგი მასწავლებელი მაყლაპებდა…
– შენ, ჰეი, შავტრაკა მონავ! – მომესმა ზურგსუკნიდან, ინტონაციაზე და არა აზრზე გათვლილი მომართვა და ოთხივე შ.-ში შემაგდო, შეჩვეულ სოროში, კარგი ამინდით დაძახებულ მელიასავით. მოვიბუზე, გავყუჩდი, მოვკვდი, თავი მოვიყრუე… ღირსი ვიყავ: მოვდიოდი ტანის რხევით, წელის მძივებს ხერხემლის ლილვზე კარგად დაპოხილ ჭანჭიკებით ვატრიალებდი, არ ვიცოდი სად ვიყავი, ვინ ვიყავი, თეთრი ვიყავი თუ შავი… ახლა უკვე ის გავხდი, ვისაც არ უნდა დაიჯეროს, რომ მას ეძახიან, უნდა თავი მოაჩვენოს, რომ არ ესმის, თუმცა, გრძნობს, იციან, მაგრამ სხვა რა ქნას, რომ არ მოაჩვენოს: – იქნებ ყრუა, იქნებ ცუდად ესმის დიდი ბებიასავით, შთამომავლობითი სიყრუეც ხოა, თუმცა, სინამდვილეში მისი დიდი ბებიის ბებია ცუდად გაროზგეს… ერთი კია: კაცს ზურგიდან არ ეტყობა, ესმის ძახილი თუ ყრუა, ამიტომაც, მაშინ უნდა შებრუნდე, როცა დიდი ნაგაზი პირის ორთქლით ყურში ჩაგძახებს… მოვბრუნდი და, მხოლოდ სიბერედაწყებული ქალი მოდიოდა ათიოდ ნაბიჯზე, ხმა კი უკვე ჩემში იყო, როგორც ხდება ხოლმე, სანამ თავზე დაგადგებიან და ფეხქვეშ გამოგეცლება მიწა, რომელიც დასაწყისში არავისი იყო, არც რამე ქვეყნის, არც რამე ქალაქის, უბრალოდ შენი იყო ამ წუთამდე, უმცროსი ძმისთვის ნათხოვარ ქამარივით… ინტერნეტში ყველაფერია, ჰაერის გარდა, ეს ვერ გაიგო ჩემმა უმცროსმა ძმამ. და თავისუფლებაც მარტო ჰაერშია… ჰკითხოს ვისაც გამოცდილი აქვს. და ახლა უკვე ოფლიან ზურგზე ანაბეჭდების ასაღებად მახტება ძაღლი, რომ ყველაფერი კანონით იყოს. სენმა გამიხსენა: მირტყამენ, გრეხვა მეწყება. ძლივს ვბრუნდები, ზურგზე დაკიდებული ძაღლის სიმძიმისაგან, ვიყურები თვალებდაჭყეტილი და… ისევ ის, მხრებზე მსუბუქად ასაკშემოხვეული თეთრი მანდილოსანი, რომელიც, ეტყობა სულ სხვანაირი გამოვიდა სახლიდან და უკვირს, რომ ახლა სხვანაირია. მე არ მიკვირს.
სწორედ ამ წუთში, ძლივსგასაგონად დაუბერა სამხრეთის ქარმა და მოიტანა ხმა შავკანიანების გაუქმებული სასაფლაოს სამრეკლოს ზარისა, რომელიც არც ერთ ენაზე არ ისმის, რადგან არ შეიძლება ზარის ხმის კაცის ენაზე თარგმნა, თუნდაც ისე აიღოს მთარგმნელმა-კაცმა თვაზე ხელი, რომ წერისგან ჯერ დამდაბლდეს და მერე გაგიჟდეს.
“მე ვარ – “ის!” – რაკი სხვა არავინაა, რომ იყოს.”
ამ აღმოჩენამ ძალა შემმატა და თეთრ ქალბატონს მივუტრიალდი.
– ქალბატონო, მომმართეთ რამე?
– არა, ბატონო, მე თქვენთვის არ მომიმართავს.
– თქვენ არ მიღრიალეთ, – შავო მონავ!
– გიღრიალეთ? მე, საერთოდ, ხმააწევით ლაპარაკიც არ შემიძლია. ამან ცუდი სამსახურიც კი გამიწია ცხოვრებაში. ყველას ჰგონია, რომ შემიძლია საძაგლობას გავუძლო. თუ სიმართლე გინდათ, მე ერთ ჩემს ყოფილ შავკანიან მოწაფეზე ვფიქრობდი. მაგრამ ეს დიდი ხნის წინათ იყო, თუმცა მასწავლებლობას თავი იმ ბიჭის გამო დავანებე. აბა გაიხსენეთ, ის ხმა ჩემსას ჰგავდა?
– არა. ის დიდი, ძონძროხა კაცის ხმა იყო, რომელიც სამსახურეობრივ ვალს კი არ იხდიდა იმ ღრიალით, არამედ მსხვერპლს სწირავდა და რიტუალს იხდიდა.
– იცით რას გეტყვით? მე ენასა და ლიტერატურას ვასწავლიდი და ვიცი, რომ დღეს ისეთ მოძველებულ ტერმინს, როგორიც “შავი მონაა,” აღარ ხმარობენ. უბრალოდ, მთელი დღე რომ იაროთ ქალაქში და, ვთქვათ, ვინმეს თქვენი რასობრივი შეურაცხყოფა მოუნდეს, ამ ფორმით არავინ მოგმართავთ. მაგ ფორმას ოდესღაც ხმარობდნენ ნაგაზიანი და შეიარაღებული პლანტატორები, რომლებიც მართლაც თვლიდნენ თქვენს წინაპრებს მონებად. შესაძლოა ეს განცდა იქიდან აგყვათ, რომ რაიმეს კითხულობდით ამ თემაზე. ძალიან დიდი მწერლები წერდნენ… მაგალითად, ერთი ახირებულსახელიანი ქვეყნის მწერალს დათვლილიც კი აქვს, თუ რამდენჯერ უტირია ბავშვობაში “ბიძია თომას ქოხის” გამო… რაკი მასში ოთხივე “შ” იყო, და, ამით ეხმაურებოდა მთელი მისი სოფლის, ქვეყნის, გარემოს სინამდვილეს და ბავშვის ერთ ოთახში შეკუნჭულ ოჯახსაც – მას, დედამისს და ლოგინად ჩავარდნილ ბებიას.
– არა! ოც წელზე მეტია, წიგნი არ გადამიფურცლავს.
– საკვირველია!.. ოც წელზე მეტია, რაც მე მასწავლებლობას დავანებე თავი.
– ნაწერებს არაფერი შეუცვლიათ ისტორიაში. ადამიანები ცვლიან ყველაფერს თავიანთ გადატყაული ზურგით. ეს რომ ვიგრძენი, ბოლო წიგნი ხელიდან გამივარდა კითხვაში.
– მესმის. დაახლოებით, მეც მაგ მიზეზით დავანებე თავი მასწავლებლობას. უფრო სწორად, ერთი შავკანიანი მოსწავლე ნაწერებით რომ ვერ აღვზარდე, სასოწარკვეთამ შემიპყრო.
– რა ჭირდა თქვენს მოსწავლეს?
– გამოუცნობ დროს, შესაძლოა შუა გაკვეთილზეც, მოეჩვენებოდა, რომ ქალაქის სამხრეთიდან, სადაც შავკანიანთა ყოფილი სასაფლაოა, რეკავდა ზარი. რას რეკავდა, ვერ ამბობდა. უეცრად მათრახქვეშ მოკუნტულ ძაღლს დაემსგავსებოდა, სახეზე ხელებს იფარებდა, იგრიხებოდა, წკმუტუნებდა… ხანდახან, რომ შევიდოდი ხოლმე კლასში, შემომეშლებოდნენ კარებში ბავშვები: – დაეწყო, მასწ. – მუწუკი დაეწყო! – ასე მონათლეს მისი გასაჭირი, რადგან მალევე, თითქოს გამოერწყო ტანჯვაო, თეთრი კბილებით უმანკოდ იხსნებოდა. სინამდვილეში, ვულკანის ბოლო ნაფლეთების ამოსროლა იყო ამ ბიჭის სასჯელი.
– ვისი სასჯელი?
– დროის.
– ეს იგავი თქვენ ჩემზე მოყევით? იქნებ ის ბიჭი დასჯილი იყო, რომ წარსულის ხსოვნა არ გადაშენებულოყო და მისი სხეულით ევლო მთელ ქვეყნიერებაზე. თქვენ იმეორებთ პირმტყუანი ადამიანების აზრს, – რომ ყველაფერი დამთავრდა, დრომ წაიღო და საშინელება აღარ განმეორდება. – დამთავრდა? გეკითხებით, დამთავრდა? ტყუილია! მთავრდება მხოლოდ კაცის ცხოვრება, რომელიც მის თავზე აღარ აღმოცენდება. ისტორია კი არ მთავრდება, ის არაა ერთი კაცის ტკივილი, რომ მორჩეს. ის გრძელდება!
მაპატიეთ, რომ ამომხეთქა, ჩემსუნებურმა სახადმა, საუბედუროდ მე არ განვაგებ მას. ის მიშლის მე ცხოვრებას, ერევა ჩემს ხალისში, უმარტივესი სიხარულიც ვერ გამიბედავს, რომ არ დავისაჯო და შევუერთდე იმედიანთა ქოროს, რომლებმაც ტანჯვა გალობად აქციეს… ეტყობა სამხრეთის ქარი მუდამ იქროლებს. ვერც ნაწერები, ვერც სამართალი და ზნეობა ვერ გააჩერებს. ადამიანებმა ყველა ტვირთი თავიანთი გადატყაული ზურგით უნდა ატარონ. და ვიღაც უნდა მხოლოდ იმისთვის არსებობდეს, რომ ისტორიამ დაუკრას საყვირი:
“მე ვარ – “ის!” – რაკი სხვა არავინაა, რომ იყოს.”
– თქვენ ბრძანეთ, რომ ვიღაცეებმა ტანჯვა გალობად აქციეს! იქნებ ეს ყველაზე დიდი შურისძიებაა. როდესმე კალამი გიცდიათ? ამას იმიტომ გეკითხებით, რომ თქვენ გაქვთ ბუნებით თანდაყოლილი ნიჭი – კუზი! თქვენ არც ტანჯვის გამოგონება დაგჭირდებათ როდისმე და მასხარის სამოსსაც კარგად მოირგებთ. მეტი რა უნდა წერას, ანუ ადამიანის შურისძიებას საკუთარ წარსულზე. დაუბრუნდით თქვენს ფსევდო ქვეყანას და წერეთ სრულ დეგრადირებამდე.
– თქვენ?
– მე მოწყობილ ქვეყანაში ვცხოვრობ. აქ რომ წერო, პრობლემები უნდა გამოიგონო. ან რაიმე ბუხრისპირული ზღაპარი შეთხზა, ისეთი, რომ მილიონი წიგნი ერთ დღეში გაიყიდოს. ერთი ცალი არასოდეს არ გაიყიდება.
– ესე იგი, დიდი მწერლები დროზე დაგხოცვიათ. ჩვენთან ერთ წიგნს უფრო მეტი შანსი აქვს გაიყიდოს, ვიდრე ათასს.
– არ უყვართ წიგნი?
– ეჯავრებათ! მაგრამ ეს არაფერს არ ცვლის. მეც მეჯავრება მკითხველი.
– ხომ გითხარით, ყველა ღირსებით ხართ დაჯილდოვებული.
მეორ-მესამე თუ მერამდენე დღეს, რომ აღმოვჩნდი ჩემს ფსევდო-ქვეყანაში, ერთი კარგი ამბავი მაინც ჩავიტანე ხალხის შესაქცევად. მთელი მსოფლიო, ნიგერიიდან იაპონიამდე, ყოველწამიერ ერთნაირად ცხოვრობს. ჩვენთანაც დამხვდა ცვლილებები: ადრე იტყოდნენ – ხვალ მოგიტან (შეშას). თუ არ მოგიტანდა, სირცხვილი იყო. ახლა სირცხვილმა გვერდით გაიწია და სრული გაქრობაც უნდა ჰორიზონტიდან. გეტყვიან: ხვალ-ზეგეებში მოგიტან (შეშას), რაც რეალურად ნიშნავს, რომ ან უსასრულოდ უნდა იჯდე გაციებულ ბუხართან, ან, არ მოგიტანენ საერთოდ.
მთავარი სინამდვილე ისაა, რომ სასდაც წახვალ, ყველა შენზე ეშმაკია – ტურა-მელა-კატა-მგელი… მოდი და იცხოვრე, ირქვი და არქვი ადამიანები.
მაგრამ წერა ხომ შურისძიებაა საკუთარ წარსულზე.
ესაა მიწა და არა სამშობლო,
ესაა ადგილი და არა სახლი.
მარტო დედამიწაზე მაცხოვრებლების წარმოსახვა-ოცნებაში კი არა, მთელ სამყაროში მიმდინარეობს პლანეტათა-შორისი ომები. მიზეზი მარტივია, ერთ პლანეტას უნდა, რომ მეორემ მასავით იცხოვროს, იფიქროს, დაემსგავსოს მას, მიიღოს უცხო წეს-ჩვევები… და ამით დასაბამი მიეცეს პლანეტათა გლობალურ გაერთიანებას.
ეს რომ მოხდება, ჰკითხავენ ღმერთს, რომ მან ურჩიოს თუ განვითარების რომელ გზას დაადგნენ: დემოკრატიულს? რომელმაც სულ ცოტა ხნის წინ არ გაამართლა, თუ მონარქიულს? რომელმაც არ გაამართლა ცოტა უფრო ადრე, მაგრამ, რატომღაც ბევრი ინატრის.
თუ “დემოკრატები” ისტორიის ლოგიკას შველიობენ, და, თავიანთი ფილოსოფიური ესსეებით მახვილგონივრულად, უნდა ითქვას, მასხრად იგდებენ “მონარქისტებს,” ხალხის პოეტური მუზა, ყოველგვარი თხოვნის გარეშე, მეფე-მონარქს, თავადს, რაინდს და, მათ ღირსეულ მანდილოსნებს უმღერის.
ასეა თუ ისე, ახალ პლანეტარულ გაერთიანებას Dდღესდღეობით მხოლოდ ეს პრობლემა აქვს.
რა უცნაურია ცხოვრება! ყველაფერი, რაც ზემოთ ვთქვი, ჯადოსნურ სარკეში ვიხილე. იმ კუთხის ხალხმა კი, საიდანაც მე ვარ (გაერთიანებაში ხომ ყველა, ოდესღაც მაინც, საიდანღაცაა), სარკის შესახებ XIX საუკუნემდე მხოლოდ ზღაპრებიდან იცოდა. გარეთ რომ გაიხედავდნენ, ის იყო სარკე, ოღონდ “სარკმელი” ერქვა.
“აქ” დაბრუნებულმა ბევრი რამ ახალი ვიხილე. ხელისუფლება გამოცვლილიყო! მის ადგილზე დემოკრატიულ-მონარქისტული პარტია იჯდა. აი! შემოვკარ ტაში, სულ რომ ვამბობდი, – ნამცეცშიც კი სამყარო იგულისხმება-მეთქი… და სულის მოსათქმელად წავედი ბაზარში.
ბაზარი ჩემთვის ისეა, როგორც თქვენთვის – მუზეუმი, ამიტომ იქ უფულოდაც დავდივარ ხოლმე. მართალია, ხშირად ვყლაპავ ნერწყვს, მაგრამ ამის არ მეშინია. ჩემში ნერწყვის ამოუთავებელი მარაგია, როგორც სადმე ნავთისა.
მაგრამ თვალს რომ წყალს ვალევინებ!
ამაზე, დაე იმათ მოადგეს ნერწყვი, სადაც ნავთია.
მიკვირდა, გზაზე უცხოელები რომ მოხშირებულიყვნენ. გაწბილება არ ეტყობოდათ, ის ეტყობოდათ, ჩვენზე უფრო ღატაკი ადგილებიდან რომ იყვნენ.
მოსული ხალხი უფრო ხარბად უყურებს შენს მიწას, უნდა გაიგოს, რა ხერხით მოიპოვოს, უნდა, გაიგოს შენი ბედოვლათობის შესახებ, რადგან ხედავს, რომ შენი მიწის შეგნება არა გაქვს.
შენ ეკალი ხარ მოსულის თვალისთვის და წასაბორძიკებელი მისი ფეხისთვის.
შეისმინე: შენი მიწისთვის ეკალი და ყუნჭი არ გახდე!
აუჰ, შემიდგა ხმაური, ეხლა რა გამანელებს… ყუნჭი ვთქვი? მაგაზე რაღაც ვიცოდი ოდესღაც, მეცინებოდა… რა იყო? ჰო!
“ორი დამპალი ყუნჭი ერთმანეთს რომ მიუბჯინო, დიდხანს გაძლებენ, ეგრეა ცოლ-ქმარიც.”
დიდი მეცადინეობა უნდა ადამიანს, ხალხი რომ არ გააცინოს.!
იმდენი ახალი შენობები აღემართათ, რომ მძლივს მივაღწიე. ინტერეს-ინტერესით ვიარე, ცვლილებებს შეგუებულმა.
აღარ იყო ბაზარი!
იმის ადგილზე უშველებელი, ჭეშმარიტი მეგა-სავაჭრო ცენტრი იდგა, მედიდურად ფეხებგაბოტილი.A
ისე გადაგდებული შევიქენი, როგორც დიდი მოღვაწის ქვრივი.
ზარის ხმაა მიკნავებული… ბატარეაა დამჯდარი, ეგეც პრობლემა გამიხდება… მობრძანდით, კარი ღიაა… ცოტა ისე ვარ, ვწევარ… ეტყობა ვიღაც უცხოა… მობრძანდით, კარი ღიაა… თქვენ ეთერში ხართ! რა ვქნა მეტი… მე ვერ ავდგები, ცოტა ისე ვარ… მიბრახუნებს… ოჰ, შენი… კარი ღიაა, ღია, მოაწექით… ნელა იღება კარი, ნელა შემოდის შუქი დერეფანში და, აჰა, შემოვიდნენ… უცხო სახეები არ მიკვირს, ხან ხელით მოაქვს ვიღაცას რაღაც, ხან პირით მოაქვს დაბარებული… ისე, უარაფროდ არავინ მოდის… კარს რომ არ ვკეტავ, ამის მიზეზად ათას რამეს ვამბობ, ნამდვილად კი იმიტომ არ ვკეტავ, რომ რაკი მარტო ვცხოვრობ და თან ისეთ ასაკში ვარ, მეშინია უცებ არ მოვკვდე და ჩაკეტილში იქამდე ავყროლდე, რომ ჩემი კარის წინ ცხვირზე თითებმიჭერილებმა იარონ, სანამ იეჭვებენ, სანამ გაიკითხავ-გამოიკითხავენ სულ ბოლოს მნახველ-მნუხველს, სანამ არ დაუძახებენ სასწრაფოს, მერე პოლიციას, სახანძროს, შემოამტვრევენ კარს ეს ბარბაროსები და ახალ საქმეს შეუდგებიან… საამისოდ ბლომად მყავს ფიცის კაცები, უბნის უსაქმურები, მსმელები, ფილოსოფოსები, საეჭვოები, ორიენტაცია დაკარგულები, კარგები, მეხუმარეები, უბნის მოამბეები… ჩემი ბინა-სტუდია ჯერ თავისუფლების კუნძული რომ ეგონათ, მაგრამ მალე დარწმუნდნენ, რომ ამ კერძო ტერიტორიაზე მკაცრი კანონები მოქმედებს, ანუ კეთილგანწყობა და წესრიგი… ვისაც უაზრო და წარამარა ლაპარაკი უნდა, აგე, ქუჩა და პარკია, ძმაო!.. შემოსასვლელ კარზე განცხადება რომ მაქვს გაკრული, იმანაც იმოქმედა ხალხზე – მაინც, რას ნიშნავს ნაწერი!.. სოფელშიც მინდოდა იმის გამოკიდება, რადგან იქაც იგივე ადამიანებია, მაგრამ დავინდე – მართალია იგივეებია, მაგრამ ქალაქელები წაუნიუანსებენ, იმ მიზეზითაც, ვთქვათ, რომ თუ სოფლელს ტელევიზია საოცრება ჰგონია, მაინც, რამდენიც არ უნდა ატრაკოს გამოსულობა, ქალაქელისთვის ორ კვარტალშია ის ტელე-მაუწყებლობა და ალბათ რაღაც ვირტუალური ფოკუსით წილობრივადაც ეკუთვნის.
ღიმილიანი სახეებით შემოვიდნენ სამნი, ეტყობა განცხადება წაიკითხეს. ბარემ გავაჟღერებ, სანამ ვწევარ, – ტრიბუნიდან:
სტუმარ-მასპინძლობის განაწესი:
I – ამ სახლში ყველა სტუმარია, ჩემს გარდა.
II დროს რაც შეეხება:
– გახსოვდეთ, ცოტა სჯობს სავსე, ვიდრე ბევრი – ცარიელი.
III – ხელცარიელი ნუ მეჩვენებით! – როგორც იტყოდა ცაბაოთ უფალი.
სანამ იღიმებიან, ვსარგებლებ და ვპასუხობ იმ კითხვაზე, რასაც ტრადიციულად მისვამენ ხოლმე: “მთელ ქალაქში მარტო თქვენ ტოვებთ კარს ღიად, არ გეშინიათ?” და მე უნდა ავუხსნა: – აგე, მაგიდაზე, ხო ხედავთ ქაღალდის ფულსაც და ხურდასაც… ეგაა, რასაც ქონება ჰქვია და შეიძლება სხვასაც დასჭირდეს… კი ბატონო, თუ მაგისთვის მოვა ვინმე! სხვა წასაღები აქ არაფერია, უფრო სწორად, კია აქ დიდძალი ქონება, მაგრამ მარტო ჩემთვისა აქვს ფასი… მე თუ ვჭირდები, კი, ბატონო, მასპინძლობა თუ ჭირდება კი, ბატონო!.. სხვა არაფერია აქ წასაღები. როცა მე წამიღებენ, მთელი კოლექტივი იქნება შეყრილი. მპარვი მპარავს არ გააქანებს.
დაბრძანდით, აი, მეც წამოვჯექი.
ამბობენ, კიდევ: სიმარტოვე უყვარსო, – მეჯავრება! მე სივრცე მიყვარს და არა სიმარტოვე. სიმარტოვე ლიტერატურის შეთითხნულია და არა ბუნებისა. მარტო რომ არ ყოფილიყო კაცი და უაზრო, ადამს ღმერთმა ოპერაციაც კი გაუკეთა. – ქალია ჩვენთვის საჭირო? – წამეხმარა ერთ-ერთი ახალშემოსული, რომელსაც ეგონა რომ, როგორც არასტანდარტულად შემოვიდა, ისევე გაგრძელდებოდა. სჩანს, კაცი ლიტერატურულ გავლენებს ემორჩილებოდა.
– ჰო, ქალი, ან მორჩილი! – წავეხმარე ძალად-კოლეგას…
ამდენი ხანია ვეძებ გიჟს: ასტრონომს, ფიზიკოსს, ლინგვისტს, სასულიეროს, გლეხს, ვაჭარს…
მაგრამ ვერ მივაგენი.
ყველა მხოლოდ გიჟია.
სათაგურისხელა სოფელშიც იგივე ხდება, რაც სამხეცისხელა ქალაქში
დედამიწაზე, სათაგურისხელა სოფელშიც იგივე ხდება, რაც სამხეცისხელა ქალაქში.
ერთხელაც იყო, მთაში გავყევი ხალხს შეშობად. წავედით ორხიდიანი მანქანით, ავბობღდით ძარაზე ხუთი-ექვსი კაცი და კითხვა-თვალიერება ვუწყე ყველაფერს გზაზე. – აის რა სოფელია, – აის რა ადგილია, რა მთაა, რა მდინარე… ენაწყლიანი, დაუზარელი ხალხი იყო. მე უკვე გამოზოგვით ვუსვამდი კითხვებს. – აის, მთის თავზე როა, რა სოფელია?
დავსვი, ჩემი აზრით, ბოლო კითხვა. – ისა? ნაჭყანტარია. – იქ ჭყანტსა და ჭაობს რა უნდოდა, კაცო? – რავი, აბა ეგრე ჰქვია. – იქნებ ჩვენ ეხლა ნაზღვავარზეც მივდივართ, იქნებ გემშიც ვსხედვართ, კაცოო…
– მაგ სოფელში ხალხი ცხოვრობს?
– ხუთი-ექვსი სული.
– ხუმარაშვილი მყავდა ძმობილი, სახელი აღარ მახსოვს, მანდაური, ერთადა ვსწავლობდით.
– რომელი, კოჭლი?
– არა კაცო, ხუმარაზე ამბობს ალბათ. კოჭლი ხო კაცი არ არის და არც ადრე იქნებოდა, ისაა… იფიქრა, იფიქრა და რაკი ზუსტად უნდოდა დაგვენახა, გარისკა:
– ისა? უკაცრაული პასუხია და, – ჩემი შაყავი და შენი გამოყავიო, – ის კაცია.
აა! მივხვდი, “უკაცრაული პასუხია და…” უნდა ვთქვა ხოლმე, როცა რამე “უკაცრაულის” თქმა დამჭირდება. მობოდიშება პასუხიმგებლობას გხსნის. აწი ასე მოვიქცევი
– შენა ჰკითხულობ ხუმარას…
– სკოლაში კი პირგაკერილი იყო…
– ეხლა მეხუმარეა. ეტყობა იქ აიალღოვა.
– ჩემი ძმობილი იყო, სხვებს ვერა ხდებოდა. მე რომ დამინახავდა, შინ ეგონა თავი.
– ჰოოდა, შენგან აუალღოვებია.
– ძალიან გავიხარებდი, რომ მენახა. – ესიამოვნათ:
– აი, როგორ ებმის საქმე საქმესა! ვერ გეუბნებოდით, ჩვენს მძღოლს უნდა ჭალაში დადრუჟბული მურყნის ნარიყი შეაყაროს მანქანას და ერიდება შენი. შენს ასვლას, ხუმარას ნახვას და ჩამოსვლას, ერთი საათი მაინც დაჭირდება, თუ გამასპინძლება მოგინდომა, აქ გიმასპინძლოს, – ბიჭებმაო, უთხროდე.
ჭკუაში დამიჯდა, ჩამოვხტი მანქანიდან და გზას დავადექი. თავი რომ ავწიე, შემეშინდა, წინ მძიმე მთა მედო და იმის კლდიანი აღმართი უნდა გადამელახა. რას ვიზამდი, წარმოვიდგინე, რომ ყინვარსა ვკიბავდი, რომელიც ულმობელი მზით ფიცხდებოდა ყოველწუთიერ.
დიდძალი ოფლი დავღვარე, რომ აყრილი დეკორაციებივით სოფელი გამოჩნდა. ბედად, წინ დედაკაცი მიდიოდა, ავეძრახე. შემობრუნდა, ხელი მოიჩრდილა, ვერ მიცნო. შემეშინდა, არ დავკარგო-მეთქი, ვგრძნობდი, საიდანმე დუმილით დახუთული ძაღლი გამომივარდებოდა.
– აბა, გამარჯვებათ! ხუმარაშვილის ნახვა მინდა…
– წავიდეთ, ჩვენს ქვემო სახლია.
ვიარეთ, ვიარეთ და შევედით ეზოში. პატარა ტაბლის გვერდით ვიღაც კაცი გდია ბალახზე მკვიდრად და სძინავს. დახედა ქალმა, მიმართა მიცვალებულივით, “აბეჩავ, სიმთვრალის მეტ კაცობა კი არ მოგეხელება.”
– მკვდარი კაცი როგორ გაკარგდება ხოლმე, არა? – გამიღიმა დასტურად და უმალ მოვშინაურდით.
– ხო გაგიგია, ქალის შეთვლილი კაცისთვის: ”სახორხე ლაგამი მინდა, შენ ვერ დამიჭერ თავსაო…” მაგის დედაკაცი შვილთან არის წაშავებული.
– აბა, მაგას ვინ უტკბობს ლოგინს?
– არც არავინ… სასმელი…
ხომ ვთქვი, დედამიწაზე სათაგურისხელა სოფელშიც იგივე ხდება, რაც სამხეცისხელა ქალაქში.
იცით, ხუმარაშვილი მკვდარი ყოფილა, მთვრალი რომ გვეგონა, თავზე რომ ვედექით და ვტატყანებდით.
გამომაცილა ცოტათი ქალმა, მხიარულად დავშორდით, ამბავი დავუტოვე, გადასაცემი, დავეშვი თავქვეზე და მშვიდობიანად ჩავივაკე.
დავსხედით მერე შეშადადებულ მანქანაზე, ვიარეთ, მომიყვნენ ხუმარას ნაოინარები… ჩვენი მოწაფეობა დამიდგა თვალწინ.
მკვდართან, როგორც ცოცხალთან არასოდეს ვყოფილვარ. რომ გავიგე ხუმარას ამბავი, ხანგრძლივად დამიმძიმდა გუნება. შესანდობარის სათქმელადაც დავუძახე ხალხს. რომ მოვიდნენ და მოგროვდნენ და შევხედე ყველას, რაღაცა მიუხვედრელმა შემაკრთო. გამახსენდა, რომ
მანქანის ძარაზეც ასეთივე მიუხვედრელი ვიგრძენი: თითქოს ყველა რაღაცნაირად თეატრალურად იყო სახეზე ფერდადებული. ყველა ნამდვილი იყო, მაგრამ არაბუნებრივად გადააპკული. რომ იცინოდნენ, არ გაეხათ პირი, სახე არ დაებზაროთ-მეთქი, მეფიქრებოდა. თითქოს სპექტაკლს თამაშობდნენ და რომ მორჩებოდნენ, წავიდოდნენ და სადღაც სხვაგან სახეს დაიბრუნებდნენ: ჩააბარებდნენ ნახმარ ნიღბებს, გრიმს, აიღებდნენ თავისას, გაიღიმებდნენ, “მადლობთ!” ეტყოდნენ და გაქრებოდნენ.
ვფიქრობდი: სადაც სათაგურისხელა სოფელშიც ის ხდება, რაც სამხეცისხელა ქალაქში, სადაც შეიძლება, ცოცხალთან გეგონოს თავი და მკვდართან იყო, სადაც გაგიხედავს და გამოგიხედავს და ბევრიც გინახავს, სადაც, მანქანის ძარაზე ვიღაცაზე გაგფიქრდება იმის თვალებით, რომ ეს კაცი ამ ზამთარს ვერ გაატანს, სადაც პროვოცირებული ხარ ლამის ჰაერში გაბმული ლოზუნგით:
იცით, რომ ჩვენ პლანეტა X-ის საიქიო ვართ?!
რატომ არ უნდა დაადგე იმ გზას, რომელზეც გიჟი დადის მხოლოდ და არც ერთი სხვა სულიერი.
სულის მკითხავი
მოკლედ, რაკი ეს მოწოდება ტანში შემივიდა, რაკი ასეთი აზრი ავიალღოვე, ვეღარ მოვისვენე. გადავწყვიტე, ჩემთვის ბუნებრივი ხერხებით ამ შემონათვალის ავტორის სული მომენახა.
მოვნახე “მესმინაე,” გაუჭირდა თავის გამჟღავნება, მაგრამ პატიოსნად მითხრა, რომ მსგავსი რამ, არც ხიდის-ყურში, არც ველზე არ მოუსმენია.
მკითხავთანაც ვიყავი, ძველ, სანდო ნაცნობთან, მითხრა, ეგ სულის მკითხავის საქმეაო, მიგასწავლიო, მაგრამ ვერ ივლი, მუხლი არ გეყოფაო…
– შენ ოღონდ მიმასწავლე-მეთქი!
ქება დაუწყო დიდი. “ეგ ისე დადის სულებში, როგორც ჩვენ გზაზეო, აემ ხეობის ხალხისა, აემ ჩვენი ხატების ყმებისა სულ იცის, ვის რა დღე-ბედი უწერიაო. მაგან თუ ჩაიხედა თასში, მთელ ქვეყანას მაიხილავს, როგორც შენ შენს თაროებსაო… კიდე სომ, ბიჭოო? ჰიჰი, მა რას იზამ ამ უკუღმართობაში…”
ავხედე მთას, სადაც უნდა ავსულიყავი. გული შემიღონდა, უმწეობის სულმა შემიპყრო. თავქვე დაშვებული წყალ-წვიმების ნაღვარევი იყო მთელი კვალი გზისაცა და მგზავრისაც.
დავჯექი კუნელის ძირში, ჩამოვემხე მუხლებზე და თავი ხელებით დავიჭირე.
თავისით დამეძრა ცრემლიც და სიტყვაც.
“ვაი, ჩემო თავო, საყვავყორნე ხარ, შენ გზაზე რა გინდა. შენ ხო არაფერში სტანიხარ, არც კარგში და არც ავში! აბა, გაუშვი მაგ თავს ხელები და გადამიშალე: აჰა, ცალში სიბერე ამოგივიდა, ცალში – სიღარიბე. მაგეებით რას ეპირები! რასაც ფიქრობ, განა იმოდენა შეძლება გაქვს? იმის მეასედი! მკვდრებთანა ხარ გართული, აბა, გაიხსენე, ცოცხალი როდის გესიზმრა ბოლოს?
წერა ძალიან კემსავს კაცს, ძველ პერანგში მეტი ცივი ჰაერი გადი-გამოდის. ეწევი, სვამ, სიხაშმე გექნება.
ქალი ვერ გიწყობს ფეხს და, კაცი, სულ სხვაგანა ხარ.
რო აღარც კვდები!
იქნებ ჯერ დღე არა გაქვს გათავებული, იქნებ კიდევ დაგრჩა სიცოცხლე და ხარის ფაშვივით უნდა ათრიო წელზე გამობმული.
ამდენი საიდუმლოა გარეთ და ერთიც კი არაა შენი. არავინ არ ინახავს შენში არაფერს.
არც საქმეში უნდიხართ, არც სმაში.
ხელებში თავჩარგული მათრახის ტკაცანმა გამომაფხიზლა. ვენაცვალე იმის ძალას, წმინდა გიორგის სული იყო. “აგე, იმ მუხას შემოეხვიე მთელი ტანით და ეგრე იყავ ასის დათვლამდეო!”
ვაი, რა ძნელი დასათვლელიაო, ვიფიქრე, ისე ვიყავ უძლურების სულით ძლეული, საქმეს კი გულიანად შევუდექი.
ნახევარ თვლაზეც არ ვიყავ, რომ სიმსუბუქე ვიგრძენ, გეგონება ძველი ნადგამი გამეღვარა ტანიდან. ძლიერ ფესვებიან ზროდ მექცა სხეული, გავმკვრივდი, მუხლებში რკინა ჩამეღვარა და მივხვდი, რომ მგზავრი შევიქენი.
მთელი ხეობა ხელისგულივით წინ მედო. დამიჯერებთ? პირველად შევჩერდი და ისიც იმიტომ, რომ ქვემოთ გადაშლილი გარემო მენახა.
რაიმე რომ მომეწონება, ახალგაზრდები მახსენდება, ვფიქრობ, როდის დაეძრებათ ენთუზიაზმი.
ასეთი საღი არ ვყოფილვარ. უკვე ნასოფლარში ვიყავი და მწყინდა, რომ შეჩვეული და შეგუებული მივდიოდი, თითქოს უცხო სასაფლაოს გზაზე.
როგორ უნდა ცხოვრობდეს აქ ადამიანი, ან რა ძალა უნდა ჰქონდეს, ან რა სული…
როგორც ხდება ასეთ გარემოში, მოულოდნელად სულის მკითხავის ეზო-კარში აღმოვჩნდი. ერთ საკვირველს მეორე დაემატა: თითქოს მელოდაო, გრძელ თხილის ჯოხს ჩამოყრდნობოდა და ერთმანეთს რომ შევხედეთ, დაამთქნარა. კარგად მენიშნა. მთქნარება მკითხავისთვის პოზიტიურის კარია: სჩანს, მიმიღო იმისმა სულმა.
“აბა, მოდი, მოდი… მითხარ, რა ამბავია!” ვუამბე ყველაფერი, ძალიან გავენდე. წინ დამისვა, საქმეს შეუდგა: ვერცხლის ბარძიმი, დანა, კოჭის ძაფი, ნახშირი და ურძნის მძივები ხელოვნებით გამოყვანილ დაბალ მაგიდაზე დაალაგა. ხომ გინახავთ, ხელოსანი თავისი იარაღებთან ურთიერთობით განსხვავდება სხვა ხელოსნისგან და ამით მეტ იმედს გიღვივებს…
ვერცხლის ბარძიმში აბუდელაურის ტბის წმინდა წყალი ჩაასხა და ადროვა დამშვიდება. თუ გრძნობდა ნეტა, რომ წმინდა გიორგის მადლით ვიყავ მოსული? თასში წყალმა ლიბრივით აპკი გადაიკრა. მესულთანემ აიღო ნახშირის კვნიწი, თითით აპკი ჩააჩვრეტინა და წყალში ჩაძირა.
წყალმა ისევ შეიკრა პირი. არ უშველა ნახშირმა. მითხრა, “ბიბილოდან ერთი წვეთი სისხლი უნდა გამოგწიროვო.” მე დავხარე თავი ბარძიმზე, მესულთანემ გახურებული თითებით მომისრისა ბიბილო და თასისკენ ჩაუშვირა. “წკაპ…” და ჩემი სისხლის წვეთი ჩავარდა წყალში. წყალმა თითქოს მოღუშული შუბლი გაშალა, გაღიავდა, დაიწმინდა და მეხუმარეს სახე გამოჩნდა. გამიხარდა, ვუამბე ჩემი გასაჭირი. მითხრა: “ჩვენთან ზის, არ ვიცი, როგორ და რას დავითანხმებ, ეგ ამბავი ძალიან საიდუმლოაო.”
– პირიქით, ძმაო, სწორედ ეგ არ უნდა იყოს საიდუმლო, ეგ ყველამ უნდა იცოდეს, ძმაო… ამ სიტყვებს უკვე თასში ამღვრეულ წყალს ვეუბნებოდი.
სულის მკითხავმა დედობრივად დამადო ხელი ხელზე. ჩვეულებრივი სითბოს თითები ჰქონდა. ერთი კი ვკითხე შიშით, “ხუმარაშვილი ცოტა ხნის მკვდარია და…” ვეღარ გავაგრძელე სათქმელი, რადგან სიტყვები თითქოს დავკარგე. “რა არის ცოტა ხანი? ხანი ერთია.”
წამოვედი. ვიცოდი, რომ წმინდად უნდა შემენახა თავი, არაფერში არ უნდა შევრეულიყავი და სიზმარს დავლოდებოდი.
მეგონა მღელვარება არ დამაძინებდა, მაგრამ წმინდა გიორგის დობილმა ანგელოზებმა ძილქუში მომგვარეს.
მოწოდება დედამიწისთვის
ეს არის მოწოდება დედამიწისთვის!
ეს არც ჯვარის დასმაა და არც განაჩენი.
ეს არის მოწოდება დედამიწისთვის!
იცით, რომ ჩვენ პლანეტა X-ის საიქიო ვართ?!
მოწოდება გააჩენს კითხვებს.
შეიძლებოდა მათზე პასუხის გაცემა,
შეიძლებოდა განმარტება.
დედამიწა ცნობისმოყვარეა:
– არაა საკვირველ!
ალბათ პირველი კითხვა იქნებოდა:
– რომელი პლანეტის?
რომ ვცდუნებულიყავით და განმარტება რომ დაგვეწერა,
დედამიწაზე პასუხების კორიანტელი დატრიალდებოდა.
ასეთი ტრადიციაა დედამიწაზე,
კითხვებზე მეტად უყვართ პასუხები.
უმთავრესზე – დუმილი.
უმნიშვნელოზე – პასუხი.
დუმან – სულზე!
აღარ აინტერესებთ ადამიანის ბედი,
როცა კარს გაიხურავს და წავა მათგან.
წვავენ, მარხავენ,
მიწისა და ცის ფრინველ-ცხოველებს უგდებენ.
შეიძლებოდა ასი სიტყვის დაწერა
და ასი გვერდი პასუხებისა.
მაგრამ ერთსაც არ დავწერთ!
დაე, ეს მოწოდება ეკიდოს თქვენს ცაზე,
თოვლში, ყინვაში, წვიმაში, ქარში,
დაე გახუნდეს და დაიფლითოს საუკუნეებში.
თქვენს პირს უნდა ეთქვა ასეთი მოწოდება,
მაგრამ ადამიანის სიკვდილი ისე გახარებთ,
თითქოს მისი დღეები თქვენ გემატებოდეთ.
და რატომ იფიქრებთ საიქიოზე?
რატომ იფიქრებთ სულზე,
რომელიც ნამცეცის ნამცეცია ადამიანში.
თქვენ კი ნამცეცი გეჯავრებათ!
მოიცადეთ! დაგიდგებათ დრო,
როცა თქვენი მაგიდის ნამცეცი გერჩივნებათ
მთელ საიქიოს!
უთვალავი საუკუნეა, რაც ადამიანი დედამიწაზეა,
უთვალავჯერ გამოიცვალა.
უთვალავი საუკუნეა, რაც ოთხფეხი პირუტყვი დედამიწაზეა,
ერთხელაც არ გამოიცვალა:
ძოვს და ნადირობს.
უთვალავი საუკუნეა, ადამიანი არბევს დედამიწას!
უთვალავი საუკუნეა, ადამიანი სვამს კითხვებს,
რომელიც მას არ შეესაბამება
და პასუხობს, რაც შეესაბამება.
უთვალავი საუკუნეა,
ადამიანს ჩამოუყალიბდა მთავარი კითხვებისთვის
გვერდის ავლის ჩვევა:
– ვინა ვარ? – საიდან ვარ? – რისთვის ვარ? – როგორია ჩემი მომავალი?
უთვალავი საუკუნეა, ადამიანი ელოლიავება თავს,
მაგრამ მხოლოდ ის დაამტკიცა,
რომ სძულს თავის თავი.
ეჯავრება წარსული და არ ენაღვლება მომავალი.
უთვალავი საუკუნეა, მკვდარი მკვდარს მარხავს
და არაფერი იცის ცოცხალზე.
უთვალავი საუკუნეა, მკვდარი მკვდარს მარხავს
და აგზავნის შიშველს უმისამართოდ.
უთვალავი საუკუნეა, ადამიანმა არ იცის სული,
უთვალავი საუკუნეა, ადამიანმა არ იცის საიქიო.
უთვალავი საუკუნეა, ადამიანი თავს იკლავს,
მაგრამ იცავს თავის უღირსობას.
მინაწერი
ეს ნაწერი არ არის ჩემი. იგი მეკარნახა 25 თებერვალს, დილის 4 საათზე:
ხელი წამკრა ძ ა ლ ა მ, გამომაღვიძა და ეს სიტყვა დამადო ბაგეზე.
– მადლობა, ღმერთო, შენი ძალისთვის!
მე უამრავი მეგობარი და ნაცნობ-უცნობი მყავს მთელ დედამიწაზე, ღია ბარათებით მინდა დავუგზავნო ეს მოწოდება. და, რაკი ასი ჰექტარითაც რომ შევფუთო, ერთი იქნება, ღია ბარათები ვარჩიე.
მოვაგროვე კაცობრიული ისტორიულ-კულტურული მიღწევები და იმ ღია ბარათებზე მიმოვფანტე, როგორც – “ადამიანის ნარჩენი ღია ბარათზე!”
დავგზავნე ყველგან და უკანა მისამართად ჩემი ჟამსა შინა შერქმეული მეტსახელები, ანუ თიკუნები მივაწერე.
ამ მეტსახელებიდან, რომლებსაც მთელი ცხოვრება მაკერებდნენ, ბევრი წლებმა ამყარა. ბევრი გახუნდა და აღარ იკითხება. მაგრამ, რაც გადამრჩა, ისიც საკმარისია, რომ ადრესატს მიაგნონ.
მთისძირა სოფელი – ქალაქი – დედამიწა
(პლანეტა X-ის საიქიო), ვინიცობაა, იქიდანაც რომ მოიწერონ.
მასუკან, მთელი დღე რომ ვჩიჩქნე მიწა დამუნჯებულმა, მაგრა რომ დავიღალე, მაგრამ არ დამიწუწუნია, რომ, ემანდ, “ამინას” არ ჩამოევლო და “ამინ!” არ დაეცა ჩემი წუწუნისთვის, პირიქით, თავად შევულოცე თავს:” “მართალია, დაიღალე, მაგრამ დაისვენებ, საქმე კი გაკეთებული გექნება. გაგიხარდება.”
მართლაც, რამდენი ხანია, ღამის დარაჯივით ვფხიზლობ წერისგან.
გამახსენდა ეს მზეგადასულზე.
ვივახშმე ბრმა კატასავით და დავწექი. დავილურსმნე თავი ლოგინში. ჭალიდან წამოსულ ვირის ყროყინსაც კი არ შევურხევივარ.
ღამის ოთხ საათზე მაინც გამეღვიძა. რომელი რიცხვი იყო არ გამხსენებია, რადგან ჩემი სკოლის მეგობრის სული იყო, ვინც გამომეცხადა. ვუთხარ, როგორც ანგარიში ჩააბარო შუამავალს: “დავაგზავნე “მოწოდება” მთელ დედამიწაზე-მეთქი…”
რატომ დგანან გარდაცვლილები მუდამ შენზე უფროს ასაკში?
იცოდა ხუმარაშვილმა ჩემი ამბები, როგორც სარკეში და არა ჭორში, მითხრა, ცოდვები გავიზიაროთო. სამ-სამჯერ მოვიკიდეთ ზურგზე ერთმანეთი, როგორც წესია და… გაქრა ჰაერში. იატაკსღა დავაჩერდი, სადაც ფეხი ედგა.
სრული ტექსტის სანახავად იხ. არილი # 1 (221) – # 2 (222), ან გამომცემლობა “ინტელექტის” წიგნი, ბესიკ ხარანაული, თარგმანი ამერიკულიდან, თბ. 2014.
© “არილი”