თორნიკე მოდებაძე
ნებას დაქვემდებარებული აზრი
ბესიკ ხარანაული. ლექსები (1992-2002). რედაქტორი გივი ალხაზიშვილი, მხატვარი ლევან ხარანაული, თბ. “მერანი” 2002
ბესიკ ხარანაულის ახალი ლექსების კრებულში 1992 წლიდან 2002 წლამდე დაწერილი ლექსებია თავმოყრილი. ნიშანდობლივია ერთი ლექსი: “რაც მოიწყინე, მას თავიდან ვეღარ მოიწყენ და ახალი მოსაწყენი უნდა ეძიო, ერთ მოწყენაში ორჯერ ვერ შეხვალ, ვერც სიყვარულში და ახალი განსაცდელი უნდა ეძიო”. მართლაც ასეა – ორჯერ ერთ მდინარეში ვერ შეხვალ. და პოეტიც ასეა: ერთი ხმით მოლაპარაკე მუზა ორჯერ არასდროს ეწვევა. აბა რაღა გასაკვირია, რომ ბესიკ ხარანაულის ეს წიგნი განსხვავებული იყოს მისივე სხვა წიგნებისაგან, აქ არის ლექსები, რომლებიც კლასიკური ქართული პოეზიის ვარიაციებს წარმოადგენს; მაგალითად: “საქართველოში, თბილისში, დღეს, ახლა, ამ წამიერსო, ბრბოში, ქუჩაში, მეტროში, რას ვნახავ მე მშვენიერსო, რაღაცა სახე დავლანდე, ვამსგავსე მე შენმიერსო, საქართველოში, თბილისში, დღეს, ახლა, ამ წამიერსო, უბედურება რომ კონავს, ყველას, მაძღარს და მშიერსო, საქართველოში, თბილისში, დღეს, ახლა, ამ წამიერსო, რაღაცა სახე დავლანდე, ვამსგავსე მე შენმიერსო; და სუნთქვამ ამოიყოლა, ნუთუ შენ აქ ხარ, იესო”. არ არის ძნელი იმის მიხვედრა, რომ ეს ლექსი დავით გურამიშვილის ღაღადისის გამოძახილია, ოღონდ ამწამიერ რეალობას ეხება. ადრეც აქვს პოეტს ნათქვამი, რაღაცამ წმინდამ გვერდს ჩამიარაო. ახლა კი იმ უბედურების ფონზე, რომელზეც პოეტი საუბრობს, მაცხოვრის სახის ხილვა ხსნის და იმედისმომნიჭებელი სინათლის გამოჩენის მაუწყებელია.
ამავე წიგნში არის ხალხურ კილოზე დაწერილი ლექსები, ოღონდ ამ ნიმუშებს მკაფიოდ ეტყობა ბესიკ ხარანაულის ხელწერა: “ვაჰ, ტკივილს, მოურჩენელსა, ღამესა, გაუძლებსაო, ვაი, გზას ჩამოთოვილსა, სამ თვეს არ აუღებსაო, ვაჰ, კერას, გაციებულსა, ცეცხლსა ზედ დაუნთებსაო, სუყველას ამას გაეძლვის, ვაი, ძმამკვდარსა დებსაო”.
ბესიკ ხარანაულმა ახალ ციკლში თითქოს ხაზგასმულ უბრალოებას და სისადავეს მიმართა, რამაც ფორმასაც გამჭვირვალება და ფოლკლორული სიმკვეთრე მიანიჭა. რასაც ამბობს პოეტი, დაბეჯითებით ამბობს და ინტონაციურადაც მკაფიო ჟღერადობას ანიჭებს. არცთუ იშვიათია სენტენციები ან პარადოქსული გამონათქვამები, რომელთა მეშვეობითაც საკმაოდ უცნაური, ორიგინალური აზრობრივი ნახატი იქმნება. ვთქვათ, ამ ნიშნით საინტერესო ლექსია “ეგ მუდამ ერთზე მეტია”, – “ისეთი კალთააკრეფით წავიდა ნისლი ხევისკენ, ხეებს დაუჩნდათ წვივები და მე მეგონა ვეღირსე მაღალ წვივებში ხეტიალს… ვინც დამინახა, შეშურდა – უბირს ყოველთვის ბედი აქვს!.. ან ძროხის მწყემსი იქნება ან ვინმე შარახვეტია… მე რომ ვიყავი, ისა თქვეს, ეგ მუდამ ერთზე მეტია!”
ამავე წიგნში არის ლექსები, ვერლიბრული ნიმუშები, რომლებიც ბესიკ ხარანაულის ადრინდელ შემოქმედებას მოგვაგონებს, მაგრამ რაღაც განსხვავება მაინც არის, და ამაზეც მოკლედ შეიძლება ითქვას. ჩემი აზრით, ადრეულ ნაწარმოებებში მეტი იყო სახოვანება, თვითდინება, ასოციაციური წიაღსვლები. ამჟამად კი ჭარბობს პოეტის ნებას დაქვემდებარებული აზრი, რომელიც ნატიფი ოსტატობით იშლება ლექსში და ფაქიზ აქცენტებს იძენს. საქართველოზე დაწერილი ლექსებიც ამ კატეგორიის ნაწარმოებებს მიეკუთვნება, აქაც არის ვარიაციები ქართული კლასიკური პოეზიისა. მთავარი კი ისაა, რომ პოეტი გახსნილად, სრულიად თავისებურ პოეტურ კონტექსტში საუბრობს საქართველოზე და ეს, რა თქმა უნდა, ახალი შტრიხით ავსებს მთელ მის შემოქმედებას.
ამავე წიგნში არის ხალხურ კილოზე დაწერილი ლექსები, ოღონდ ამ ნიმუშებს მკაფიოდ ეტყობა ბესიკ ხარანაულის ხელწერა: “ვაჰ, ტკივილს, მოურჩენელსა, ღამესა, გაუძლებსაო, ვაი, გზას ჩამოთოვილსა, სამ თვეს არ აუღებსაო, ვაჰ, კერას, გაციებულსა, ცეცხლსა ზედ დაუნთებსაო, სუყველას ამას გაეძლვის, ვაი, ძმამკვდარსა დებსაო”.
ბესიკ ხარანაულმა ახალ ციკლში თითქოს ხაზგასმულ უბრალოებას და სისადავეს მიმართა, რამაც ფორმასაც გამჭვირვალება და ფოლკლორული სიმკვეთრე მიანიჭა. რასაც ამბობს პოეტი, დაბეჯითებით ამბობს და ინტონაციურადაც მკაფიო ჟღერადობას ანიჭებს. არცთუ იშვიათია სენტენციები ან პარადოქსული გამონათქვამები, რომელთა მეშვეობითაც საკმაოდ უცნაური, ორიგინალური აზრობრივი ნახატი იქმნება. ვთქვათ, ამ ნიშნით საინტერესო ლექსია “ეგ მუდამ ერთზე მეტია”, – “ისეთი კალთააკრეფით წავიდა ნისლი ხევისკენ, ხეებს დაუჩნდათ წვივები და მე მეგონა ვეღირსე მაღალ წვივებში ხეტიალს… ვინც დამინახა, შეშურდა – უბირს ყოველთვის ბედი აქვს!.. ან ძროხის მწყემსი იქნება ან ვინმე შარახვეტია… მე რომ ვიყავი, ისა თქვეს, ეგ მუდამ ერთზე მეტია!”
ამავე წიგნში არის ლექსები, ვერლიბრული ნიმუშები, რომლებიც ბესიკ ხარანაულის ადრინდელ შემოქმედებას მოგვაგონებს, მაგრამ რაღაც განსხვავება მაინც არის, და ამაზეც მოკლედ შეიძლება ითქვას. ჩემი აზრით, ადრეულ ნაწარმოებებში მეტი იყო სახოვანება, თვითდინება, ასოციაციური წიაღსვლები. ამჟამად კი ჭარბობს პოეტის ნებას დაქვემდებარებული აზრი, რომელიც ნატიფი ოსტატობით იშლება ლექსში და ფაქიზ აქცენტებს იძენს. საქართველოზე დაწერილი ლექსებიც ამ კატეგორიის ნაწარმოებებს მიეკუთვნება, აქაც არის ვარიაციები ქართული კლასიკური პოეზიისა. მთავარი კი ისაა, რომ პოეტი გახსნილად, სრულიად თავისებურ პოეტურ კონტექსტში საუბრობს საქართველოზე და ეს, რა თქმა უნდა, ახალი შტრიხით ავსებს მთელ მის შემოქმედებას.
© “წიგნები – 24 საათი”
Facebook Comments Box