დალილა გოგია
ბიტთაობის დაბადების ოფიციალურ თარიღად 1955 წლის 7 ოქტომბერი ითვლება, დღე, როდესაც სან-ფრანცისკოში, 6 Gallery-ში, ალენ გინსბერგმა თავისი – შემდგომში მეოცე საუკუნის ერთ-ერთი ყველაზე გავლენიანი ნაწარმოები – ლექსი „ყმუილი“ წაიკითხა. სხვებთან ერთად ამ მოვლენას ესწრებოდნენ გინსბერგის მენტორი უილიამ კარლოს უილიამსი, კენეტ რექსროტი, მაიკლ მაკკლური და ლოურენს ფერლინგეტი. როგორც მაკკლური იხსენებს: „გინსბერგმა ლექსი ბოლომდე წაიკითხა, და ჩვენ ყველანი ვიდექით, აღფრთოვანებულები ტაშს ვუკრავდით, გაოგნებისგან არ ვიცოდით რა უნდა გვეთქვა, მაგრამ გულის სიღრმეში ვგრძნობდით, რომ ბარიერი უკვე დაიმსხვრა, და რომ ადამიანის ხმა და სხეული ამერიკის ულმობელ კედელს შეეხეთქა“.
ლოურენს ფერლინგეტიმ გინსბერგს ლექსების წიგნად გამოცემა შესთავაზა. 1956 წელს თავის გამომცემლობაში მან City Lights „ყმუილი და სხვა ლექსები“ გამოსცა, მაგრამ ის მაშინვე აიკრძალა, როგორც „ვულგარული წიგნი”. თუმცა, ამ აკრძალვის წყალობით, გინსბერგის სახელი, და საერთოდ, ბიტთაობა ფართო საზოგადოების ინტერესის სფეროში მოექცა. როდესაც ბიტმოძრაობაზეა საუბარი, არ შეიძლება არ აღინიშნოს ლოურენს ფერლინგეტის გამომცემლობა City Lights-ისა და დღემდე მოქმედი, ახლა უკვე ისტორიული წიგნების მაღაზია City Lights-ის მნიშვნელოვანი როლი.
ბიტმოძრაობა 1944 წელს, ნიუ-იორკში, კოლუმბიის უნივერსიტეტში კანადელი ფრანგი კეთოლიკე ჯეკ კერუაკის, საშუალო ფენიდან გამოსული ამერიკელი რუსი ებრაელი ალენ გინზბერგისა და მაღალი კლასის წარმომადგენლის, ანგლო-ამერიკელი პროტესტანტის უილიამ ბეროუზის შეხვედრით იწყება. ისინი ირგვლივ უამრავ ახალგაზრდა მწერალს, პოეტსა და, უბრალოდ, თანამოაზრეს იკრებენ, რომელთა შორის არიან გრეგორი კორსო, ჯონ კლელონ ჰოლმსი, ლუსიენ კარი და ა.შ. ისინი არსებულ პოლიტიკურ და კულტურულ მეინსტრიმს აკრიტიკებენ და ალტერნატიულ გზებზე ფიქრობენ. ზოგადად, ამერიკის მიფერ იაპონიაში ატომური ბომბის გამოცდის შემდეგ, ამერიკის იმჟამინდელ საზოგადოებას, განსაკუთრებით, ახალგაზრდობას, უამრავი შეკითხვა უჩნდება, რომ არ ვახსენოთ, რწმენის შერყევა და ნიჰილიზმი. ახალგაზრდა მწერლებს მიაჩნდათ, რომ, მართალია, არ ჰყავდათ ისეთი გამოკვეთილი სპიკერი, როგორებიც პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ ჰემინგუეი და სკოტ-ფიტჯერალდი იყვნენ, მაგრამ მათი თაობა, სულ მცირე, ჩუმად არ უნდა ყოფილიყო. შეიძლება თამამად ითქვას, რომ ეს მოძრაობა ახალი ცნობიერების, „ახალი ხედვის“ დასაწყისია. „ახალი ხედვა“ ემერსონისეული ტრანსცენდენტალიზმისა და პარიზული ბოჰემიანიზმის პრინციპებზე დაყრდნობით, ლუსიენ კარმა თეზისებად ჩამოაყალიბა:
- შემოქმედება შეიძლება ჩაისახოს მხოლოდ საკუთარი თავის შიშველი გამოხატვით. 2. შემოქმედი ადამიანის ცნობიერება ფართოვდება გონების ფსიქიკური აშლილობით. 3. ხელოვნება თავს აღწევს საყოველთაო მორალს.
როდესაც მკვლევრები ბიტმოძრაობაზე საუბრობენ, ძირითადად ორი ტენდენცია იკვეთება – პირველი, რომ ეს იყო ვიწრო მიმართულება, ასე ვთქვათ, ლიტერატურული ან კულტურული იმპულსი, და მეორე, რომ ბიტმოძრაობა აუცილებლად უარყოფით კონტექსტში უნდა განიხილებოდეს, როგორც საზიზღარი ამბოხი მატერიალურ-ტექნიკური პროგრესისა და უბრალოდ, ადამიანების კეთილდღეობის წინააღმდეგ. ერთ-ერთმა კრიტიკოსმა უილიამ ბეროუზის „შიშველ სადილს“ ზიზღისა და სიძულვილის უსასრულო კივილი დაარქვა, და ასევე მცდელობა, რომ კითხვის დროს მკითხველს ტალახიდან ცხვირი არ ააწევინოს. სხვა კრიტიკოსი კი, კერუაკის, „ბიტმოძრაობის მეფის“ საკულტო რომანის, „გზაზე“ წაკითხვის შემდეგ აცხადებს, რომ ეს წიგნი შორსაა ნამდვილი ლიტერატურისგან, მისი „მწირი ემოციური, ინტელექტუალური და ესთეტიკური რესურსის გამო“, და აქვე ახსენებს მწერლის უუნარობას, შექმნას დრამატულად მნიშვნელოვანი ნაწარმოები. ყველაზე მეტად კრიტიკოსებს ბიტმოძრაობის ნეგატიურობა აწუხებთ. ჟურნალი Life ბიტთაობას ანარქისტებს და კომუნისტებს ადარებს და აცხადებს, რომ ისინი ომს უცხადებენ ყველაფერს, რაც ამერიკაში წმიდათაწმინდაა – „დედა, მამა, პოლიტიკა, ქორწინება, საბანკო ანგარიშები, ორგანიზაციული რელიგია, ლიტერატურული ელეგანტურობა, კანონი, უმაღლესი განათლება, რომ არაფერი ვთქვათ, ჭურჭლის სარეცხ მანქანაზე, ცელოფანში შეფუთულ კრეკერებზე, პატარა კოტეჯებსა და მშვიდობის გარანტ – ატომურ ბომბზე“. 1958 წელს, როდესაც საბჭოთა კავშირმა ხელოვნური თანამგზავრი „სპუტნიკი“, გაუშვა, სან-ფრანცისკოს ჟურნალისტმა ჰერბ კაენმა ბიტმოძრაობას რუსული დაბოლოება მისცა და ბიტნიკები შეარქვა.
ისეთმა ჟურნალმაც კი, როგორიცაა Playboy, მათ ნიჰილისტები უწოდა. კრიტიკოსი პოდჰორეცი წერდა: „ორმოცდაათიანების ბოჰემა ცივილიზაციის მტერია, ის ადიდებს პრივიტივიზმს, ინსტინქტებს, ენერგიას და სისხლს“. და ის ეკითხება ბიტნიკების დამცველებს – „სადაა სიცოცხლის ნიშანწყალი ამ ყველაფერში? სადაა სპონტანურობა და სიცოცხლისუნარიანობა? ამას უფრო სიკვდილის სუნი ასდის“.
ბიტნიკებმა ბრალდებებს ერთხმად უპასუხეს ერთი სიტყვით – Beat.
სიტყვას – Beat მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ჯაზმენები იყენებდნენ, როგორც სლენგს, რომელიც აღნიშნავდა სულიერად დაცემულ, საზოგადოების ფსკერზე მოქცეულ, უსუსურ, ძალაგამოლეულ, ცხოვრების ქარცეცხლში განადგურებულ, ღატაკ ადამიანს. 1946 წელს გამოქვეყნებულ წიგნში ცნობილი ჯაზმენი მეზ მეზროუ იყენებს ტერმინებს – Beat up, და Dead beat.
ტერმინი „ბიტთაობა“ გამოიყენებოდა იმ კატეგორიის ადამიანებისთვის, რომლებმაც იმჟამინდელი ამერიკის ამერიკულ ოცნებას ადევნებულ მატერიალისტურ საზოგადოებას და ცხოვრების სტილს პროტესტი გამოუცხადა. გასული საუკუნის ორმოცდაათიანი წლების ბოლოს ეს ტერმინი ამ მნიშვნელობას კარგავს და ხდება ყველა იმ ადამიანის სახელი, რომელსაც ცხოვრების ბოჰემური ან რევოლუციური სტილი აქვს. ბიტმოძრაობა ისეთი მოძრაობის წინამორბედად ითვლება, როგორიცაა ჰიპები.
ისტორიკოსები და სოციოლოგები ომისშემდგომ ამერიკას აღწერენ, როგორც „ერთგანზომილებიან“ საზოგადოებას, სადაც „ორგანიზაციის ადამიანები“ ქმნიდნენ მასკულტურას, რომელსაც მოიხმარდა „ეული მასა“. რელიგიის თვალსაზრისით, ისტორიკოსები იმ პერიოდს უფრო „მშვიდს“ უწოდებენ, ვიდრე „კმაყოფილს“.
ბიტმოძრაობა შეგვიძლია განვიხილოთ, როგორც სულიერი პროტესტი არსებულ „მშვიდ“ საზოგადოებაში. როგორც ყველა სულიერი ინოვაცია, „ახალი ხედვა“ ითვალისწინებდა იმ დროს არსებული დომინანტური სულიერი ნორმებისა და რელიგიური ინსტიტუციების უარყოფას. ამ თემაზე შექმნილ იმ დროის პოპულარულ ნაშრომებს შორის, ოსვალდ შპენგლერის ნაშრომი – Decline of the West (დასავლეთის დაისი) და მისი აპოკალიპტური განწყობა ბიტნიკებზე დიდ გავლენას ახდენს, ისინი ამერიკაში მატერიალიზმისა და მექანიზაციის ღმერთების სიკვდილს აცხადებენ და სულიერების ძებნას იწყებენ. თავის ლექსში Siesta in Xbalba (სიესტა შიბალბაში) გინსბერგი ამბობს: ღმერთი კვდება ამერიკაში.
ხოლო მის „ყმუილში“ მოლოქი, ბიბლიური ღმერთი, რომელსაც ეთაყვანებოდნენ ძველი ებრაელები, გამოყენებულია, როგორც ამერიკის კაპიტალიზმისა და ინდუსტრიული პროგრესის მეტაფორა:
„ცემენტის და ალუმინის რომელმა სფინქსმა გააპო მათი თავის ქალა და ამოჭამა მათი ტვინი და წარმოსახვები?
მოლოქი! მარტოობა! ჭუჭყი! სიმახინჯე! სანაგვე ურნები და მიუწვდომელი დოლარები! ბავშვების წივილი კიბეების ქვეშ! ბიჭების ქვითინი სამხედრო ნაწილებში! ბერიკაცების ტირილი პარკებში!
მოლოქი! მოლოქი! მოლოქის კოშმარი! მოლოქი უსიყვარულობის! ცნობიერების მოლოქი! მოლოქი, სასტიკი მსაჯული კაცობრიობის!
მოლოქი, ამოუცნობი საპატიმრო! მოლოქი, გადაჯვარედინებული ძვლების უსულგულო ჯურღმული და მწუხარების კონგრესი! მოლოქი, რომლის შენობები განაჩენია! მოლოქი, ომის უშველებელი დოლაბი! მოლოქი, შეძრწუნებული მთავრობები!
მოლოქი, რომლის გონება წმინდა მექანიზმია! მოლოქი, რომლის სისხლი ფულის მიმოქცევაა! მოლოქი, რომლის თითები ათი არმიაა! მოლოქი, რომლის მკერდი კაციჭამია დინამოა! მოლოქი, რომლის ყური მხრჩოლავი სამარეა!
მოლოქი, რომლის თვალები ათასი ბნელი ფანჯარაა! მოლოქი, რომლის ცათამბჯენები გრძელ ქუჩებში დგანან მსგავსად მარადი იეღოვების! მოლოქი, რომლის ფაბრიკები ოცნებობენ და ჩხავიან ნისლში! მოლოქი, რომლის საკვამურები და ანტენები თავზე გვირგვინად ადგანან ქალაქს!
მოლოქი, რომლის სიყვარული ულევი ნავთობი და საშენი ქვაა! მოლოქი, რომლის სული ელექტრობა და ბანკებია! მოლოქი, რომლის სიღატაკე გენიის აჩრდილია! მოლოქი, რომლის ბედისწერა წყალბადის უსქესო ღრუბელია! მოლოქი, რომლის სახელი გონებაა!
მოლოქი, რომელშიც მარტო ვარ! მოლოქი, რომელშიც ანგელოზები მელანდება! შეშლილი მოლოქში! ყლისმწოველი მოლოქში! სიყვარულს და კაცს მოკლებული მოლოქში!“
თუმცა, მეორე მხრივ, შპენგლერის მიერ მოცემულ ისტორიის ციკლების ცვლილების ფონზე, ბიტნიკები ნამსხვრევებიდან ღვთაების გამოჩენას წინასწარმეტყველებენ (როგორც გინსბერგი იმავე ლექსში ამბობს: შინაგანი,\ პირველადი სახე ღვთაებისა,\რომელიც პილიგრიმობისკენ \ მომიწოდებს.) .
1938 წელს, ჰარვარდის დამთავრებიდან ორი წლის შემდეგ, უილიამ ბეროუზი – როგორც მას ახასიათებდნენ – ბრწყინვალე ინტელექტისა და სრულიად ამორალური თვისებების ადამიანი, წერს იუმორისტულ, თუმცა წინასწარმეტყველურ მოთხრობას Twilight Last Gleaming, ტიტანიკის კატასტროფის ანალოგიას, სადაც ავტორი ცინიკური ალეგორიის გზით ასახავს ამერიკის დაცემასა და მისი მოქალაქეების სიჯიუტესა და სიბრმავეს, რის გამოც მათ არ სურთ მათი და მათი ცივილიზაციის გარდაუვალი დაღუპვის დანახვა. როგორც ბეროუზი ამბობს, მიუხედავად იმისა, რომ გემი იძირება, არაფერი იცვლება, „ცრუ ადამიანები ცრუობენ, ყაჩაღები ყაჩაღობენ, მეომრები იბრძვიან, მქადაგებლები ქადაგებენ“.
მიუხედავად აპოკალიპტური იდეებით გატაცებისა, ბიტშემოქმედებაში ჩნდება ადამიანის ინდივიდუალური ტანჯვისა და სიკვდილის პრობლემა. შეიძლება ითქვას, რომ ბიტნიკებმა მთელი თავისი ცხოვრება და ლიტერატურა საკუთარი და იმ ადამიანების პირადი ტრაგედიისა და რეალური ცხოვრების შეულამაზებელ ასახვას მიუძღვნეს, რომლებიც ომისშემდგომ ე.წ. აყვავებულ ამერიკაში ამა თუ იმ მიზეზის გამო საზოგადოების ყურადღების მიღმა დარჩნენ. ასეთ ადამიანებს ისინი ჰიპსტერებს უწოდებენ და ახასიათებენ, როგორც გათელილ, დაუცველ, მოუვლელ, უპროფესიო, ავადმყოფ, სასოწარკვეთილ და უიმედო ადამიანებს, რომლებიც მაწანწალობის ან კრიმინალის გზას ადგანან და ძირითადად მათი ნახვა ბოვერის, ჰარლემისა და თაიმს სქვერის ჯაზკლუბებში, პორნოშოუებსა თუ ბარებშია შესაძლებელი. კერუაკმა ეს ადგილები თავის რომანში „დიდი და პატარა ქალაქი“ ასე აღწერა:
ჯარისკაცები, მეზღვაურები, მათხოვრები, მაწანწალები, ხულიგნები, ახალგაზრდები, რომლებიც ერთი სანაპიროდან მეორე სანაპიროზე დადიან და კაფეებში ჭურჭელს რეცხავენ, ჰიჩჰაიკერები, ლოთები, ჯიბგირები, მარტოსული, განადგურებული ზანგები, თვალჟუჟუნა პატარა ჩინელები, მუქკანიანი პუერტო-რიკოელები, ბრეზენტის კომბინიზონიანი და ტყავის ქურთუკიანი ახალგაზრდა ამერიკელები, რომლებიც ყველგან მუშაობენ – მეზღვაურებად, ხან მექანიკოსებად, ხანაც მანქანის შემკეთებლებად… ყველა კატა და გმირი, კოხტაპრუწა თუ შავი მუშა, ჰარლემში გათქვეფილი, ქუჩის ლოთი და მკვლელი ერთად ირევა, წინ და უკან დადის, რაღაცას ეძებს, რაღაცას ელის, მუდმივად მოძრაობაშია.
კერუაკმა ამ ადამიანებს სამოთხეში მიუჩინა ადგილი და „გულგატეხილ ანგელოზებად“ მონათლა.
სწორედ ასეთი გულგატეხილი ანგელოზი ჩამოვარდა მათთან ციდან – ჰერბერტ ჰანკი. იმ დროისთვის კერუაკს ახალი დაწერილი აქვს თავისი პირველი რომანი „დიდი და პატარა ქალაქი“. ჰანკი იყო სწორედ ის ტიპი, ჰიპსტერი, მრავლად რომ ხედავდნენ თაიმ სქვერზე. ბეროუზისგან განსხვავებით, კერუაკი არ აპირებდა მის ნარკოტიკებისა და კრიმინალების სამყაროში შესვლას. მისთვის საინტერესო იყო, რომ ჰანკიმ ყველაფერი თავის ტყავზე იწვნია. ჰერბერტ ჰანკი საშუალო ფენის ოჯახში დაიბადა, როგორც თვითონ ამბობს, მშვენიერი ბავშვობა ჰქონდა, მაგრამ პრობლემები მაშინ დაიწყო, როცა მისი მშობლები ერთმანეთს გაშორდნენ. მას არა მარტო მამასთან, დედასთანაც არ შეეძლო საერთო ენის გამონახვა და ჯერ კიდევ თორმეტი წლის იყო, როცა სახლიდან გაიქცა და ქუჩაში ცხოვრება დაიწყო. მას მშობლების მიტოვება და სამყაროს ნახვა სურდა. მისი მიზანი ნიუ-იორკი იყო. „თავს საოცრად თავისუფლად და მსუბუქად ვგრძნობდი. არც ერთი ნაცნობის სახის დანახვაც კი აღარ მინდოდა“, იხსენებდა ის მოგვიანებით. აქედან იწყება მისი კრიმინალური ცხოვრება, ნარკოტიკებზე დამოკიდებულება, მოგვიანებით უკვე ქურდობას და ყაჩაღობას იწყებს. პირველად, როცა მამაკაცთან ორალური სექსი ჰქონდა, ჯერ კიდევ ბავშვი, ავტოსტოპით მოგზაურობდა. მძღოლმა, როცა გააცნობიერა, რომ ის ჯერ კიდევ ძალიან პატარა იყო, მას ათდოლარიანი შეაჩეჩა და იქვე, როგორც ჰანკი ამბობს, „რომელიღაც ქალაქში მთელი ათი დოლარით ხელში“ დატოვა. მას შემდეგ მისთვის ეს საქმიანობა სარფიან საქმედ იქცა, ხოლო ადამიანების მხრიდან საზიზღარი მოპყრობა არასოდეს აკვირვებდა. ის პოლიციამ იპოვა და სახლში დააბრუნა, თუმცა ბიჭი ისევ გაიქცა.
მას ყოველთვის სურდა ხელოვანი გამხდარიყო, მწერლობის სურვილი ჯერ კიდევ ბავშვობაში გაუჩნდა. 34 წლის ასაკში ჰეროინზე უკვე ძლიერად იყო დამოკიდებული, და თავი იმ ფულით გაჰქონდა, რომელსაც მეგობრებისგან სესხულობდა ან იპარავდა. ამის მიუხედავად, მწერლობის სურვილი მაინც არ ტოვებდა, და 1949 წლის ცივი თებერვლის დღეს, ის ნიუ-იორკის სადგურ პენ სთეიშენის ტუალეტში ჩაიკეტა და წერა დაიწყო. ასე დაწერა სიმღერა საკუთარ თავზე. Song of Self.
ჰერბერტ ჰანკიმ შემთხვევით გაიცნო უილიამ ბეროუზი და დაუმეგობრდა. ბეროუზის მეშვეობით ჰანკი კერუაკსა და გინსბერგს დაუახლოვდა და დიდი გავლენა მოახდინა მათზე. კერუაკთან საუბრის დროს ჰერბერტი ხშირად ახსენებდა სიტყვას – Beat, რათა თავისი საკუთარი და თავისი ჯანქი მეგობრების განადგურებული, დამსხვრეული, ნაცემი, გარიყული, დამცირებული, სასოწარკვეთილი მდგომარეობა გამოეხატა. სწორედ ეს სიტყვა გახდა შემდგომში მთელი იმ ლიტერატურული თაობისა და მოძრაობის სახელიც. ჰანკის გაცნობის შემდეგ, კოლუმბიის მთელი ლიტერატურული წრე მის გამოცდილებას სწავლობს. ლიტერატორები ხშირად უცნაურად მიიჩნევენ, თუ რით მოხიბლა ასეთმა ადამიანმა ამდენი ხალხი. ამის ახსნა ალბათ იმით შეიძლება, რომ პირველ რიგში, ის არ აღმოჩნდა მხოლოდ დეპრესიული ნარკომანი და კრიმინალი. რა უცნაურადაც უნდა ჟღერდეს, ის უზომოდ ნაკითხი იყო, ჰქონდა ელეგანტური, დახვეწილი მანერები, ასევე გამოირჩეოდა ამბების მოყოლის განსაკუთრებული ნიჭით, რის გამოც მის გარშემო ყოველთვის უამრავი თაყვანისმცემელი იკრიბებოდა და საათობით უსმენდა. როგორც კერუაკი აღნიშნავდა, ის ნამდვილი გენიოსი იყო ამ სფეროში. საინტერესო იყო ჰანკის მიმართება მეგობრების მიმართ და ღირსების მისეული გაგება. ის გამოუსწორებელი ქურდბაცაცა იყო, შეეძლო ყველასთვის ყველაფერი მოეპარა, მაგრამ არავის არასოდეს დაასმენდა. ჰანკი, რომელმაც საერთო ჯამში, 11 წელი გაატარა ციხეში, არასოდეს ინანიებდა ჩადენილ დანაშაულს, და განიხილავდა მას, როგორც გარდაუვალ ბედისწერას. ჰანკის ეს დამოკიდებულება უფრო აძლიერებდა მისი მეგობრების აზრს, რომ ის იმდროინდელი უსულგულო და სასტიკი საზოგადოების, ამერიკულ ოცნებას გამოკიდებული ადამიანების მსხვერპლი გახდა.
Song of Self კერუაკმა თავისთვის გადაწერა და ჰანკის გვერდით ბრჭყალებში ჩაწერა „ჯანკი“. ჰანკის რეალური, შავ-ბნელი და სასოწარკვეთილი ისტორიების გავლენით, გინსბერგმა, კერუაკმა, და ბეროუზმა ჰიპსტერების ცხოვრების შესწავლა დაიწყეს. სწორედ იმ ცხოვრებას აკვირდებოდნენ, რასაც ალენ გინსბერგი „ყმუილში“ აღწერს. მათ ისეთი ადგილები მოიარეს, როგორცაა Angler Bar, the Pokerino arcade, ბეროუზი განგსტერების, ნარკომანების, მაწანწალების ცხოვრებას იკვლევდა და მასში თავადაც იღებდა აქტიური მონაწილეობას. კერუაკი ჯაზკლუბებისა და მარიხუანაბარების ხშირი სტუმარი გახდა, გინსბერგი კი პატერსონსა და ნიუ-ჯერსიში დღიურ მუშათა ცხოვრებას აკვირდებოდა. სამივეს სურდა, საკუთარი დაკვირვებები და იქ მიღებული გამოცდილება ნამდვილ ლიტერატურად ექცია. „ახლა თაიმ სქვერზე ვიყავი, თანაც პიკის საათში და ფანტასტიკურ დომხალს შევცქეროდი, როგორ ითქვიფება ერთმანეთში მილიონობით ხალხი ერთი კინკილა დოლარისთვის, გიჟური ოცნებისთვის – სტაცებენ, იღებენ, აძლევენ, ოხრავენ, კვდებიან, რომ საბოლოოდ ლონგ-აილენდ სიტის საშინელ სასაფლაოზე განისვენონ“. წერს კერუაკი. ჰერბერტ ჰანკის სამივე ლამის წმინდანივით სცემდა თაყვანს (უნდა ითქვას, რომ გინსგერგმა, უილიამ კარლოს უილიამსის წინასიტყვაობით გამოსული თავისი პოეტური კრებული – Empty Mirror, (ცარიელი სარკე) ჰერბერტ ჰანკის მიუძღვნა წარწერით: „ჰერბერტ ჰანკის მისი აღსარებებისთვის“), მისი გავლენით და ჰიპსტერების უიმედო ცხოვრებასთან თანაზიარებით, ძალიან დიდი იყო რისკი, რომ მათი „ახალი ხედვა“ ამორალურ, ნიჰილისტურ აპოკალიფსიზმად ჩამოყალიბებულიყო. ალბათ ასეც მოხდებოდა, რომ არა ნილ კესიდი, რომელმაც მათ სწორედ რომ სულზე მიუსწრო.
ალენ გისბერგის „ყმუილის“ „საიდუმლო გმირი“, მთავარი პერსონაჟი კენ კიზის რომანისა – „გუგულის ბუდეზე სხვა გადაფრინდა“ და ასევე კერუაკის რომანის – „გზაზე“ – მთავარი გმირის, დინ მორიარტის პროტოტიპი ნილ კესიდი, პირდაპირი მნიშვნელობით, გზაზე დაიბადა, როცა მისი მშობლები ჰოლივუდში მიდიოდნენ. როცა ნილი ექვსი წლის იყო, მისი მშობლები ერთმანეთს დაშორდნენ და ის ალკოჰოლიკმა მამამ გაზარდა, რომელსაც მუდმივი საცხოვრებელი არ ჰქონდა და ბავშვთან ერთად აქეთ-იქით დახეტიალობდა. თინეიჯერობის დროს კესედიმ ასობით მანქანა გაიტაცა და თითქმის ამდენივე გოგო აცდუნა.
ჯეკ კერუაკი და ალენ გინსბერგი მას „წმინდა შეშლილს“ უწოდებენ და მისგან რომანტიკულ გმირს ქმნიან. მათ ამ დროისთვის უკვე მობეზრებული ჰქონდათ ბეროუზისა და ჰანკის „აპოკალიპტური ინტელექტუალიზმი“, ასევე სხვა მეგობრების გაზეპირებული ფრაზები, დაუსრულებელი საუბრები ფსიქოანალიზზე და ნილ კესიდის ისე შეეგებნენ, როგორც დიდი ხნის უნახავ ძმას. კესიდი ამ დროს ახალი გამოსული იყო ციხიდან, თუმცა, როცა კერუაკმა მისი და ჰანკის კრიმინალური წარსული ერთმანეთს შეადარა, აღმოაჩინა, რომ ნილის კრიმინალი არ იყო ის, რაც ადამიანებს დასცინის და ანადგურებს, ის მხოლოდ მანქანებს იპარავდა, რომ დრო მხიარულად გაეტარებინა. ნილი დასავლეთიდან იყო, დასავლეთის ვესტერნის გმირი, მსუბუქი და მხიარული სიო.
ჯეკ კერუაკი, ანუ მისი რომანის – „გზაზე“ – მთავარი გმირი, სალ პარადაისი დინ მორიარტიზე, იგივე ნილ კესიდიზე ამბობს: „დინი სულ სხვა იყო, ნათელი გონების პატრონი, უაღრესად ჯანსაღად აზროვნებდა, ყოველგვარი ძალდატანებული ინტელექტუალობის და ძალად სიჭკვიანეების გარეშე… მხოლოდ პურსა და სიყვარულს ეძებდა ხარბად“.
გინსბერგიც აღფრთოვანებული დარჩა კესიდით: „კაცი-ასო და დენვერელი ადონისი“ ასე მოიხსენიებს ის „ყმუილში“. სალ პარადაისი კი მათ შეხვედრას შემდეგნაირად აღწერს: „ორი მოზღვავებული ენერგია შეეჯახა ერთმანეთს და მე ვინ ვიყავი, რომ გავტოლებოდი, ქაჯივით ვჩანდი მათ გვერდით.“… „მთელი ცხოვრება ასე გავატარე, ასე კუდში დავდევდი ადამიანებს, ვინც მაინტერესებდა, რადგან მხოლოდ გიჟებს ვთვლი ადამიანებად, ვისაც სიგიჟემდე უნდა, იცხოვროს, ვინც შეშლილივით გელაპარაკება, ვისაც გაგიჟებით უნდა, შეამჩნიონ და თან ყველაფერს დახარბებულია, ყველაფერი ერთბაშად უნდა, რომ მიიღოს… და იწვიან, იწვიან, იწვიან რომაული ყვითელი სანთლებივით და მერე ფეთქდებიან, რათა ვარსკვლავებს ობობას ქსელისმაგვარი შუქი მოაფრქვიონ. ვარსკვლავების შუაგულში ცისფერი სინათლე კაშკაშებს და ვინც მას დაინახავს, „აუუუუ!“ აღმოხდება. …სწორედ იმ საღამოს დაიწყო მთელი ის ალიაქოთი და სიგიჟე, რომლის თანამონაწილეც გახდა ყველა ჩემი მეგობარი და ისინი, ვინც კი ოჯახიდან შემომრჩა, ყველა გაეხვია კოსმოსური მტვრის უზარმაზარ ღრუბელში, „ამერიკული ღამის“ თავზე რომ ეკიდა“.
რაც შეეხება ბეროუზს, მისთვის ნილ კესიდი მიუღებელი აღმოჩნდა. ნილ კესიდის გამოჩენამ დააჩქარა ბიტმოძრაობის გახლეჩა. პრო-ჰანკი ბეროუზი ახალ ხედვაში აბსურდისტულ და აპოკალიფტურ მიმართულებას გულისხმობდა (Beat Down), კერუაკი და გინსბერგი კი კესედისეულ ხედვას უჭერდნენ მხარს (Beat Up) და მათთვის მნიშვნელოვანი იყო ამერიკის იმ დროინდელ გარემოში ხსნა ეპოვათ, მათთვის ტრანსცენდენტალური იმედი აუცილებლობას წარმოადგენდა. აქედან გაჩნდა ახალი ტერმინი – beat as beatitude – ნეტარი, მათ ახალი, ბოჰემური, ნეტარი „ახალი ხედვა“ ჩამოაყალიბეს.
კესიდიმ „ნეტარ“ ბიტნიკებს „ახალი ხედვის“ განსხვავებული კუთხე დაანახვა: ის წმინდას უწოდებდა ყოველდღიურ ცხოვრებასა და ადამიანურ ურთიერთობებს. ამბობდა, რომ ყოველი წამი წმინდაა, განსაკუთრებით, თუ მეგობართან ერთად ხარ, ის დიდ მნიშვნელობას ანიჭებს ეთიკას, რადგან, მისი აზრით, ყველა ადამიანი ერთი მთლიანის ნაწილია, და ამიტომ თითოეულმა უნდა გაიზიაროს სხვისი წუხილი, რადგან ყველასთვის ბოლო ერთია – ზეცა.
ჰერბერტ ჰანკი კარუაკისა და გინსბერგისთვის თაიმ სქვერის ბნელით მოცულ ბარებში მარტოსული ინდივიდების უბედურ ყოფასთან, ტანჯვით სიკვდილთან და სრულ უიმედობასთან ასოცირდებოდა.
ბიტთაობის მიერ სინაგოგისა და და ეკლესის იგნორირება და ქუჩაში გადანაცვლება, სადაც მეძავები, ჯაზმენები, ჯანქები, და ჰობოები ბინადრობდნენ, სხვა არაფერი იყო, თუ არა ძებნა რაღაცისა, რისი რწმენაც შეიძლებოდა. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ისინი უარყოფენ ღმერთს:
„- ორივეს კარგად გვესმის, დრო არ გვეყოფა, ერთმანეთს დავუმტკიცოთ, რატომ მწამს მე, ან რატომ გწამს შენ, რომ ღმერთი არსებობს“. – ამბობს დინ მორიარტი.
და როდესაც სალ პარადაისი წუწუნს იწყებს ცხოვრებისეულ პრობლემებზე, მისი ოჯახის ფინანსურ გაჭირვებზე, დინი პასუხობს:
„პრობლემები, როგორც შენ ამბობ, განზოგადოებული გამოხატულებაა იმისა, რაშიც ღმერთი არსებობს. მთავარია, არაფერზე დამოკიდებული არ იყო… ახლა, ამ გზაზე რომ მივქრით, მშვიდად ვარ, ეჭვი არ მეპარება, რომ ჩვენზე ზრუნავენ, თუნდაც მაშინ, როცა შენ უზიხარ საჭეს, დამფრთხალი და შეშინებული“.
ჯეკ კერუაკის რომანი „გზაზე“ ბიტთაობის საკულტო რომანი გახდა. მან ის ამერიკასა და მექსიკაში თავისი და თავისი მეგობრების მოგზაურობის შესახებ დაწერა. უნდა აღინიშნოს ნილ კესიდის დიდი დამსახურება, რომ კერუაკი ტომას ვულფის ლიტერატურული გავლენისგან გათავისუფლდა (ამ გავლენითაა დაწერილი მისი პირველი რომანი „დიდი და პატარა ქალაქი“) და საკუთარი ჟანრის, სპონტანური პროზის შექმნა დაიწყო. „გზაზე“ სამ კვირაში, ნარკოტიკების მუდმივი ზემოქმედების ქვეშ, საბეჭდ მანქანაზე, ქაღალდის ერთ მთლიან გრაგნილზე 1951 წელს დაიწერა. ის ავტობიოგრაფიულია და სპონტანური პროზის თვალსაჩინო ნიმუშს წარმოადგენს. მხოლოდ 6 წლის შემდეგ მოახერხა კერუაკმა გამომცემლის მოძებნა და წიგნის გამოცემა.
ბიტნიკებს ბევრი საერთო აქვთ პილიგრიმებთან, რომლებიც გზას მათი წმინდა ადგილებისკენ მიიკვლევენ. მათაც, პილიგრიმების მსგავსად, ცხოვრების სპონტანური წესი აქვთ, რითაც კულტურულ მარგინალობას გამოხატავენ. ბიტნიკებს ყველაფერი საზიარო აქვთ, აღმერთებენ სიშიშვლესა და სექსუალობას, ნარკოტიკებისა და მედიტაციის საშუალებით მისტიკურ ცოდნას ეძებენ, „შეშლილი ძენისტებივით“, ანუ „წმინდა შეშლილებივით“ იქცევიან, და რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, მათთვის უმთავრესი ადამიანური ურთიერთობებია. ერთი სიტყვით რომ ვთქვათ, ბიტთაობა არა მხოლოდ გზაზე, არამედ ზღვარზეც ცხოვრობდა, მრავალ საშიშ ექსპერიმენტს ატარებდა, ყველანაირ ნარკოტიკს საკუთარ თავზე ცდიდა, სექსუალურ თავისუფლებას ქადაგებდა, ერთ ადგილას არ ჩერდებოდა, პილიგრიმების მსგავსად, მათთვის გადაადგილება ნახევრად მუდმივი მდგომარეობა იყო. თუმცა შესამჩნევია ერთი ძირეული განსხვავება: ბიტნიკებმა არ იცოდნენ, სად მიდიოდნენ – პილიგრიმებისგან განსხვავებით, რომლებსაც გარკვეული გეოგრაფიული მიზანი ჰქონდათ (მექა, იერუსალიმი და ა.შ.). ბიტნიკების მიზანს დანიშნულების ადგილას მიღწევა კი არა, მოძრაობა და ძიება წარმოადგენდა.
ზოგჯერ სალ პარადაისი ეკითხება თავის თავს, რატომ დადის აქეთ-იქით, რას ეძებს. ის დინ მორიარტის თავის წუხილს უმხელს: „სულ ასე ხომ არ შეიძლება გაგრძელდეს ეს სიგიჟე და ხეტიალი, რაღაც წერტილამდე ხომ უნდა მივიდეთ, რაღაც ხომ უნდა ვიპოვოთ“.
„ჩვენ ხომ შინ ვართ, ამერიკაში, სადაც მინდა, წავალ და მივიღებ იმას, რაც მინდა, იმიტომ, რომ აქ ყოველი კუთხე ერთნაირია, ვიცნობ ხალხს, ვიცი, რასაც აკეთებენ. ჩვენ ვაძლევთ, ვიღებთ და ზიგზაგებით მივუყვებით საოცრად რთულ და ტკბილ ცხოვრების გზას“. – ამბობს დინი.
და მართლაც, მათი მოგზაურობის, ამერიკის სულის ძიების, ცხოვრების შესწავლისა და „ამერიკული ღამით“ ტკბობის მშვენიერებას აღწერს კერუაკი. ჯაზით, ბიბოპით, ნარკოტიკებით, ალკოჰოლით, სექსით გაჯერებული „ამერიკული ღამის“ მერე „ჰაერში მოლივლივე წმინდა ყვავილები – ასე გამოიყურებოდნენ ჯაზურ ამერიკაში გამთენიისას დაღლილი ადამიანები“.
ბიტნიკებისთვის, ამ წმინდა მოგზაურებისთვის, მთავარია დრო, დროის შეცნობა, დროის შენელება, მთავარია ერთად ყოფნისა და საუბრის სიხარული, და რწმენა, რომ ყველაფერი კარგად იქნება, და ესაა კაიფი, ექსტაზი, რომელსაც ეძებენ და როგორც სალ პარადაისი ამბობს, ერთხელ მიაღწია: „სულ რაღაც ერთი წამით ექსტაზს მივაღწიე, რასაც დიდი ხანია ვნატრობდი, ეს იყო ქრონოლოგიურ დროზე გადაბიჯება ჩრდილების სამყაროში, სადაც დრო უკვე აღარ არსებობს, ეს იყო უფერული მოკვდავი სამყაროსთვის უჩვეულო აღფრთოვანების შეგრძნება და სიკვდილისაც, რომელიც მიმერეკებოდა, რომ არ გავჩერებულიყავი და ჩქარა მიმეღწია ბაქნამდე, საიდანაც ყველა ანგელოზი ფრინდება და იკარგება წმინდა, ჯერ შეუქმნელ ნათებაში“.
სწორედ ამ ექსტაზზე საუბრობს გინსბერგიც „ყმუილში“:
მოლოქი, რომელმაც ადრევე შემოაღწია ჩემს სულში! მოლოქი, რომელშიც ცნობიერება ვარ სხეულის გარეშე! მოლოქი, რომლის შიშით დამეკარგა ბუნებრივი ექსტაზი! მოლოქი, რომელსაც ვტოვებ! გაიღვიძე მოლოქში! სინათლე იღვრება ციდან!
ბიტნიკებსა და იმდროინდელ საზოგადოებას შორის განსხვავებას კარგად ხსნის დინ მორიარტი; ის ავტობუსში სხვა მგზავრებზე მიუთითებს და სალს ეუბნება: „მიდი, ამათ შეხედე, წინ რომ სხედან, თავიანთი დარდი აქვთ, მილებს ითვლიან, ფიქრობენ, ამაღამ სად დაიძინებენ, ბენზინი რა ღირს, როგორი ამინდი იქნება, როგორ ჩააღწევენ იქ. არადა, როგორც ვიცით, ყოველთვის ყველგან აღწევენ. მაგრამ ასეა საჭირო, უნდა ინერვიულონ, დროს უნდა უღალატონ თავისი ყალბი, მაგრამ გულწრფელად შეშფოთებული მოთხოვნებით, მათი სულები ვერასოდეს მოისვენებენ, სანამ უკვე შემოწმებულ და დადგენილ სადარდებელს არ იშოვიან. სადარდებელს რომ გაინაღდებენ, შესაბამისი სახის გამომეტყველებაც ხომ უნდა შეარჩიონ, გამომეტყველება, რომელსაც ჰქვია უბედური“.
ყოველთვის ადვილი არ იყო ნეტარება და სიცოცხლით ტკბობა. მკვლევარების თქმით, ამერიკაში ეს იყო პერიოდი, როდესაც ხელმოცარულობა, დაბნეულობა თუ უიღბლობა ლამის სამოქალაქო ცოდვად ითვლებოდა, ჯერ კიდევ არ იყო ჩამოყალიბებული სხვა რასების, სექსუალური უმცირესობებისა თუ ქალთა უფლებები, ჯაზს ეჭვის თვალით უყურებდნენ, ამერიკული ოცნების ძებნაში ადამიანებს ერთმანეთისთვის არ ეცალათ და მომხმარებელ საზოგადოებას ქმნიდნენ. დენვერში, დაქანცული, სასოწარკვეთილი, სხვა ადამიანების ცხოვრების შესასწავლად წასული, დროს გაკიდებული სალ პარადაისი სინანულით აღნიშნავს: „ვგრძნობდი, რომ ის, რასაც თეთრი სამყარო მთავაზობდა, არ იყო საკმარისი სრულყოფილი ექსტაზისთვის, არც სიხარულის, არც სიბნელის, არც მუსიკის, არც ღამისთვის. მთელი ცხოვრება თეთრი ამბიციები მქონდა. ახლა ვნატრობდი, ნეტა მეც ზანგი ვყოფილიყავი, დენვერელი მექსიკელი მაინც ვყოფილიყავი, ან ჯანდაბას, ღარიბი, მუშაობით დაქანცული იაპონელი. ყველაფერზე თანახმა ვიქნებოდი, ოღონდ იმედგაცრუებული თეთრი არ ვყოფილიყავი. მაგრამ ეს მხოლოდ მე ვიყავი, სალ ფარადაისი, რომელიც სევდიანად დაეხეტებოდა იისფერ სიბნელეში და სურდა, თავისი ცხოვრება ამერიკელი ზანგის ბედნიერ, ექსტაზურ ცხოვრებაზე გადაეცვალა, რადგან მათთან, ჰაერში ჭეშმარიტი ხალისის და აღტაცების ვიბრაცია იგრძნობოდა, რომელმაც არც კი იცოდა, რა არის იმედგაცრუება და თეთრი სინანული“.
და მაინც, ამ რომანის გმირები „წმინდა თავისუფლების“ ძებნაში, რომელიც მათთვის საკუთარი დაბნეულობისა და უიმედობისგან გათავისუფლებას ნიშნავს, საკუთარი ოჯახის მუდმივ ძიებაში არიან. დინი ყველგან და ყოველთვის მამას დაეძებს, რომელიც სადღაც გზაზე დაკარგა და დიდი ხანია, არაფერი სმენია მასზე, ყველა შუა ხნის მაწანწალა მამას აგონებს. სალის მოგზაურობა კი, ისევე, როგორც თავად ჯეკ კერუაკისა, სახლიდან სახლისკენ უსასრულო ოდისეაა. „სად არიან ჩემი მეგობრები? სად არის ცხოვრება? მე ჩემი სახლი მქონდა და ადგილი, სადაც თავის დადება შემეძლო, თავის დადება და დაფიქრება, რა დავკარგე და რა შევიძინე“. – ფიქრობდა სასოწარკვეთილი სალ პარადაისი.
საინტერესოა, რომ ალენ გინსბერგისთვის მოგზაურობა საკუთარი ოჯახიდან „უსაფრთხო დისტანციაზე“ ყოფნის მცდელობაა. მამამისი, ლუის გინსბერგი ცნობილი პოეტი იყო. დედა – ნაომი გინსბერგი, ფსიქიკურად იყო დაავადებული და ამის გამო ალენს ლამის მთელი ცხოვრება დანაშაულის გრძნობა სტანჯავს.
ბიტნიკები არა მარტო პილიგრიმებად, არამედ ზღაპრულ გმირებადაც გვევლინებიან, რომლებიც მთელ დედამიწაზე დაეხეტებიან და სულიერ სიმშვიდეს ეძებენ. სწორედ ამაზე საუბრობს ბეროუზი „შიშველ სადილში“:
„ბავშვობიდან რაღაც საიდუმლოს დავეძებდი, გასაღებს, რითაც ძირეულ ცოდნას ვეზიარები და ფუნდამენტალურ შეკითხვებს პასუხს გავცემ. აი, რას ვეძებდი, ან რას ვგულისხმობდი ძირეულ ცოდნასა და ფუნდამენტურ შეკითხვებში, დღემდე ვერ გამირკვევია. ისევ კვალს უნდა მივყვე“.
ხოლო კვალი კი, რომელსაც ბიტნიკები მიჰყვებოდნენ, მოცემული იყო შპენგლერის ნაშრომში, სადაც ის ამბობს, რომ ინდივიდის სულიერი კრიზისის გასაღები ისევე, როგორც მთლიანად ამერიკის სულიერი კრიზისისა, შესაძლოა, არა დასავლურ, არამედ აღმოსავლურ კულტურაში დევს. და მაშინ, როცა ეიზენჰაუერის პრეზიდენტობის დროს მთელი დანარჩენი ამერიკა პროტესტანტულ-კათოლიკურ-ებრაულ კავშირს ჭედდა, ბიტთაობა რადიკალური ეკუმენიზმისკენ დაიძრა. კერუაკის კათოლიკობას, ბეროუზის პროტესტანტობას და გინსბერგის იუდაიზმს დაემატა გნოსტიციზმი, მისტიციზმი, აცტეკებისა და მაიას მითოლოგია, ამერიკული ტრანსცენდენტალიზმი, ჰინდუიზმი და ბუდიზმი.
აღსანიშნავია, რომ 1948 წელს ალენ გინსგერგმა, ბლეიკის ლექსების კითხვის დროს, თავად ბლეიკის ხმა გაიგო. ეს რამდენიმე დღის განმავლობაში გრძელდებოდა, და მას მერე დარწმუნებული იყო, რომ ის ორი სამყაროს კავშირის მოწმე გახდა. ამ ფაქტმა დიდწილად განაპირობა მისი შემდგომი ცხოვრება.
ერთ ინტერვიუში, შეკითხვაზე, თუ ვისკენ იყო მისი ლოცვები მიმართული, კერუაკმა ასეთი პასუხი გასცა: „ისინი მიმართულია ჩემი პატარა გარდაცვლილი ძმის, მამაჩემის, და ბუდასადმი და იესო ქრისტესადმი, და ქალწულ მარიამისადმი“.
აშკარაა, რომ ბიტნიკები არ იცავდნენ ერთი რომელიმე რელიგიის წესებს, მაგრამ ერთმა რელიგიამ მაინც ყველაზე ღრმა კვალი დატოვა მათში, ესაა ბუდიზმი, კერძოდ კი – ძენ-ბუდიზმი. მართალია, ბეროუზმა გინსბერგსა და კერუაკს ბუდიზმი ჯერ კიდევ 1945 წელს გააცნო, მაგრამ მათ მისი შესწავლა მხოლოდ 1953 წელს დაიწყეს. კერუაკი მაშინვე სან-ხოსეში, ნილ კესიდისთან გაემგზავრა, რომ ის გაენათლებინა. მაგრამ აღმოჩნდა, რომ კესიდის უკვე ჰყავდა თავისი საკუთარი მქადაგებელი – ედგარ კეისი, რომლის მოძღვრებაშიც, ქრისტიანული მეტაფიზიკის, რეინკარნაციისა და კარმის უცნაური ნაზავი ნილის ეკლექტიკურ გემოვნებას სავსებით აკმაყოფილებდა.
ბუდიზმა აღაფრთოვანა კერუაკი, რადგან მან იქ იპოვა პასუხები ძირითად საკითხებზე (ტანჯვა, წარმავალობა) და ამასთან, განუმტკიცა აზრი ცხოვრების შესახებ, რომ მისი გადმოსახედიდან ის სიზმარეული ილუზიაა, იდეა, რომ ტანჯვის სათავე სურვილშია, ყველა პრობლემიდან გამოსავალს ნიშნავდა. თავისი ახალი აღმოჩენის შესახებ ჯეკმა სასწრაფოდ მისწერა ბეროუზს, რომელიც იმხანად ტანჟერში ცხოვრობდა. ბეროუზმა კი უპასუხა, რომ კერუაკს ბუდიზმი „ფსიქოლოგიურ ნაგვად“ არ უნდა გამოეყენებინა. „ადამიანი, რომელიც ბუდიზმს ან სხვა რომელიმე ინსტრუმენტს საკუთარი თავიდან სიყვარულის გასადევნად იყენებს, იმისთვის, რომ თავიდან ტანჯვა აირიდოს, ჩემი აზრით, მკრეხელობს და ამ ქმედებას მხოლოდ კასტრაციას თუ შევადარებ“.
იმავე ზაფხულს ბეროუზი ურჩევს გინსბერგს, დაინტერესდეს ტიბეტური ბუდიზმით, რაც გინსბერგმა, რა თქმა უნდა, გაითვალისწინა და ეს მისი და ჯეკ კერუაკის იმ პერიოდის ნაწარმოებებშიც აისხა.
1955 წელს ასევე ბიტნიკი პოეტი გერი სნაიდერი გინსბერგსა და კერუაკს ბუდიზმის უფრო ახლოს და საფუძვლიანად გაცნობაში ეხმარება. მიუხედავად მათ შორის გაუთავებელი დისკუსიებისა და სხვადასხვაგვარი გააზრებისა, სამივე – სნაიდერი, გინსბერგი და კერუაკი – ერთსულოვანია იმაში, რომ „სიცოცხლე ეფემერული და ილუზორულია, ბედნიერება იმაში მდგომარეობს, რომ გააცნობიერო, რომ ის ერთი გრძელი და უცნაური სიზმარია“, – წერს კერუაკი „მარტოსულ მოგზაურში“.
„გზაზე“ გამოქვეყნების შემდეგ, ბიტმოძრაობის პოპულარობა იზრდება და ჯეკ კერუაკს ბიტთაობის მეფედ აღიარებენ. თუმცა კერუაკი დიდ დეპრესიაში ვარდება იმის გამო, რომ მის ნაწარმოებს და მთლიანად მოძრაობას, არასწორად იგებენ. ის, როგორც მკვლევარები აღნიშნავენ, ცნობილი იყო იმით, რომ ცნობილი იყო, და არა იმიტომ, რომ მის შემოქმედებას კითხულობდნენ და აფასებდნენ. ზოგიერთები მას ნარკოტიკების, მაწანწალობის, ლოთობის, აღვირსახსნილობის და ჰომოსექსუალიზმის პროპაგანდაში სდებენ ბრალს. კამილა კესიდი, ნილ კესიდის მეორე ცოლი, კერუაკის საყვარელი, გინსბერგის ახლო მეგობარი და ერთ-ერთი გმირი რომანისა – „გზაზე“, ამბობს, რომ ჯეკი ამის გამო ისეთ დეპრესიაში ჩავარდა, რომ თავისი დაუსრულებელი ლოთობით საბოლოოდ თავი მოიკლა“. ჯეკ კერუაკი 1969 წელს ციროზით გარდაიცვალა. თავისი გულგატეხილობა ჯეკმა თავის მეცხრე რომანში – „ბიგ სურიში“ აღწერა. ეს რომანი უსამართლოდაა იგნორირებული მკითხველებისა და კრიტიკოსების მიერ. როგორც კამილა კესიდი ამბობს, ის ყველა ახალგაზრდამ უნდა წაიკითხოს, რომ მიხვდეს, სადამდე შეიძლება მიიყვანოს ადამიანი ახალგაზრდულმა დაუფიქრებლობამ, საშიშმა გატაცებებმა თუ საკუთარ თავზე ექსპერიმენტებმა. თავად კერუაკი, უკვე ორმოცს გადაბიჯებული, ყოველდღიურ არეულ ცხოვრებას გარიდებული, ბიგ სურის პატარა ქოხში მერამდენედ იმეორებს მანტრასავით: „ამიერიდან – არავითარი თავაშვებული ცხოვრება, დადგა დრო, აუღელვებლად დავაკვირდე სამყაროს და მეტიც – დავტკბე კიდეც. …არავითარი ღრეობა, ნარკოტიკები, აღვირახსნილი დროსტარება, ბიტნიკებთან, ლოთებთან, ნარკომანებთან და მის მსგავს ხალხთან წანწალი, საკუთარ თავს რომ აღარასოდეს ვკითხო, ღმერთო, ასე რატომ მტანჯავ-მეთქი, აი, ასე, განდეგილი მინდა ვიყო“. და მართლაც, რაღაც დრო განდეგილივით ცხოვრობს, და ბედნიერია, როცა ფიქრობს – „რა უსასრულო მანძილი მაშორებს ბიტნიკების თაობას აქ, ამ ტროპიკულ ტყეში“. და მისი ინტერესის სფერო ახლა ბუნებაა, განსაკუთრებით ზღვა, რომლის ნაპირას ზის, ტალღების ხმას წიგნაკში იწერს და საკუთარ თავს „ზღვის ბიტნიკს“ უწოდებს.
კურუაკი აქვე გვაძლევს რომანის – „გზაზე“ – გმირების აღწერილობას უკვე ორმოცი წლის ასაკში და ასევე, ორმოცდაათიანი წლების დასასრულის ამერიკის სურათს. კერუაკი, რომელმაც ამერიკა აღმოსავლეთ სანაპიროდან დასავლეთ სანაპირომდე ავტოსტოპით გადაკვეთა, სინანულით ამბობს: „ამდენი წლის შემდეგ ეს ჩემი პირველი ავტოსტოპია, და მალევე ვხვდები, რომ ამერიკაში რაღაცეები შეიცვალა, მანქანას აღარავინ გიჩერებს. …მძღოლის სავარძელში ქმარი ზის, და თავზე დამსვენებლის წოწოლა ქუდი ახურავს ბეისბოლისტის წაგრძელებული კეპით, რომელშიც იდიოტურად გამოიყურება. უკან ცოლუკა უზის, ამერიკის მმართველი ძალა, მოცინარი, მუქი სათვალით, ქმარს ჩემი, ან ვინმეს დამგზავრება რომც უნდოდეს კიდეც, ცოლი ნებას არ დართავს, – კი, მაგრამ ორ ღრმა უკანა სავარძელში ხომ ბავშვები სხედან… აქ ჰიჩჰაიკერების ადგილი არავითარ შემთხვევაში აღარ არის“.
ცოლის თემა განსაკუთრებით მტკივნეულია ბიტთაობის მეფისთვის, რადგან ბიტნიკებისთვის იდეალური ქალის სახეა როის ცოლი, რომელზეც დინი ამბობს: „აი, ძმაო, ნამდვილი ქალი, არც უხეში ლაპარაკი, არც წუწუნი, არც შენიშვნა, მის კაცს შეუძლია, ღამე გვიან დაბრუნდეს, ვინც უნდა, ის მოიყვანოს, სამზარეულოში დაჯდეს ლუდის დასალევად და როცა უნდა წავიდეს“
კამილა კესიდი, რომელიც სხვათა შორის, აცხადებს, რომ „გზაზე“ არ წაუკითხავს, რადგან არ აინტერესებს, მისი ქმარი სად და როგორ ერთობოდა, წერს წიგნს Off the Road, სადაც ნილის, როგორც ოჯახის უფროსის, სანიმუშო სახეს ხატავს და მის ერთგვარ რეაბილიტაციას ახდენს: „ის სულ მუშაობდა, რომ ოჯახი ერჩინა“. კამილა ასევე ამბობს, რომ მიუხედავად ტალანტისა, ნილი მეტისმეტად მოძრავი და დაუდეგარი იყო იმისთვის, რომ ერთ ადგილას დიდხანს მჯდარიყო და ეწერა. კერუაკი კი „ბიგ სურიში“ ასე ახსნის ამას: „მწერლად გახდომა სულაც არ აინტერესებს, მისთვის ცხოვრებაა ისეთი წმიდათაწმინდაა, რომ მეტი არც არაფერი სჭირდება“. კამილა და ნილ კესიდი ერთმანეთს საბოლოოდ მაინც დაშორდნენ. ნილ კესიდი მოულოდნელად გარდაიცვალა 1968 წელს.
ორმოცდაათიანი წლების ბოლოს, ორი მიმართულება – კალიფორნიის, დასავლეთ სანაპიროს მწერლები (West Coast Writers ) და ბიტმოძრაობა ერთმანეთს უერთდება და იქმნება კალიფორნიული რენესანსი ( San Francisco Renaissance), ამ გაერთიანებით ორივე მიმართულება ახალ ძალებს იკრეფს.
საბოლოოდ, ჯეკ კერუაკი ეთიშება ბიტთაობას; როგორც ამბობენ, ის ფიქრობდა, რომ ბიტმოძრაობა სხვა გზით წავიდა. ის დაუპირისპირდა ალენ გინსბერგს, რომელიც პოლიტიკურად და სოციალურად აქტიური დარჩა და მონაწილეობდა გამოსვლებში ვიეტნამის ომის წინააღმდეგ, ანტიმილიტარისტულ აქციებში, ჰიპების მოძრაობაში და ა.შ. კერუაკს აღიზიანებდა ის ფაქტიც, რომ გინსბერგს ბიტმოძრაობის მთავარი ფიგურად მიიჩნევდნენ.
ალენ გინსბერგი, საზოგადო ფიგურა და ახალი ეპოქის წანასწარმეტყველი, გამომწვევი და არტისტული გაბრაზებული ბიჭიდან გადაიქცა წვერიან და შემწყნარებელ პოლიტიკურ აქტივისტად, ლიტერატურული მეამბოხიდან – ამერიკის დე ფაქტო პოეტ-ლაურეატად, თუმცა პიროვნულად იგივე დარჩა. ადამიანს, რომელმაც ლოს-ანჯელესში ტანსაცმელი გაიხადა თავისი ლექსების კითხვისას, ვინც ჩიკაგოში, გრანდ პარკში, 1968 წლის დემოკრატიული პარტიის ყრილობის პარალელურად მიმდინარე ვიეტნამის ომის წინააღმდეგ მიმართული საპროტესტო აქციის დარბევის დროს მედიტირებდა, ვინც თავის თავზე გამოსცადა თითქმის ყველა ნარკოტიკი, იყო ღია გეი და წლების მანძილზე ცხოვრობდა პოეტ პიტერ ორლოვსკისთან ერთად, ღრმა სავარძლებში ჩამჯდარი ჩინოვნიკები თუ ხელოვნების წარმომადგენლები, საუკეთესო შემთხვევაში, სასაცილოდ იგდებდნენ, ხოლო უარესში – დასავლური ცივილიზაციის მუქარად აღიქვამდნენ. თუმცა არავინ უარყოფდა მის ჭეშმარიტ ლიტერატურულ ტალანტსა და ინტუიციას.
უნდა ითქვას, რომ მისი შემოქმედება წინააღმდეგობრივია. გინსბერგი წერდა ხშირად, სწრაფად, და როცა სახელი გაითქვა, როგორც ჩანს, დიდად არ იწუხებდა თავს თავისი ლექსების ხელმეორედ გადასახედად და შესასწორებლად. ისეთმა პოეტმა, როგორიცაა ელიოტი, შექმნა თანამედროვე მითი (მაშინ, როცა გინსბერგმა წერა დაიწყო), რომ ხელოვანი, რაც უნდა რევოლუციური იყოს, მაინც გულმოდგინედ მუშაობს და თავისი საქმის დისციპლინირებული ოსტატია. გინსბერგი, ეს აღიარებული რევოლუციონერი, მაინც რისკავს იყოს არაიდეალური და არ დაგიდევთ, თუ ვერ შექმნა ხელოვნების სრულყოფილი ნიმუში. მისი ლექსები პირადი კრიზისითაა ნაკარნახევი, რაც უდავოდ გარღვევად და მისი შემოქმედების განსაკუთრებულ მხარედ უნდა ჩაითვალოს.
„ყმუილი“ და „კადიში“ გამორჩეული ყურადღების ღირსია, რადგან ისინი, არაერთი კრიტიკოსის აზრით, 50-იანებში მოდური სიმბოლისტური ლექსის ალტერნატივას წარმოადგენს. ეს ლექსები ორ მიმართულებას აერთიანებს – აღსარებითსა და მისტიკურს, რომელიც აქტუალური სამოციან წლებში ხდება. ორივე ლექსში იგრძნობა სიურრეალისტური ენის, ყველანაირი შიშის ჰალუცინატორული ბრწყინვალების, ხმისა და ხასიათის არაჩვეულებრივი მონაცვლეობის კონცენტრირებული ენერგია. დიდი ხნის განმავლობაში მათი ფეთქებადი პოეტური ენერგია იკარგებოდა, რადგან კითხვის დროს მკითხველი შოკირებული იყო ამ ლექსების ენითა და თემებით, და ასევე, მკითხველები იმითაც იბნეოდნენ, რომ ლექსებს კონკრეტული ფორმა არ გააჩნდათ.
ორივე ლექსი საკუთარ გამოცდილებასა და ცხოვრებაზეა დამყარებული. „კადიშის“ წერა გინსბერგმა დედის გარდაცვალების შემდეგ, 1957 წელს დაიწყო და 1959 დაასრულა, და მიუძღვნა დედას, რომლის ტრაგიკული ისტორია, და ამის გამო დანაშაულის გრძნობა, მთელი ცხოვრება დაღად აჩნდა.
რაც შეეხება უილიამ ბეროუზს, მან მედიცინა ავსტრიაში შეისწავლა და შეპყრობილი იყო აზრით, რომ ჰალუცინოგენები საკუთარ თავზე გამოეცადა და ამით მისტიკური ცოდნისთვის მიეღწია. ის და მისი ცოლი ნარკოტიკების ლამის მუდმივი ზემოქმედების ქვეშ იმყოფებოდნენ. როგორც თავად აღნიშნავს, მისი მწერლობა ტრაგიკულმა შემთხვევამ განაპირობა: მან ბრმა ტყვიით სასიკვდილოდ დაჭრა ცოლი. ცოლის სიკვდილის შემდეგ სამხრეთ ამერიკაში ჰალუცინოგენ იახეს საძებნელად მიემართება, ხოლო შემდეგ – ჩრდილოეთ მაროკოში, ტანჟერში მიდის, რომელიც იმ დროისთვის ნარკომანებისა და ჰომოსექსუალების თავშესაფრად იქცა. იქ ის ქმნის სკანდალურ ნაწარმოებს „შიშველი სადილი“, რომელსაც ამორალურობის გამო ასამართლებენ. ბეროუზი ამის შემდეგ ცხოვრობს პარიზში, შემდეგ – ლონდონში. 1974 წელს მან მოახერხა და ნარკოტიკებს თავის დაანება, რის შემდეგაც, გინსბერგის დახმარებით, ნიუ-იორკის სითი კოლეჯში შემოქმედებითი წერის მასწავლებლად დაიწყო მუშაობა. ბეროუზის დამსახურებაა ლიტერატურაში „ნაფლეთების მეთოდის“ დახვეწა.
საინტერესოა ბიტმოძრაობაში ქალების როლი. კრიტიკოსები და ლიტერატორები ძირითადად იყენებენ ტერმინს „ბიტთაობის ქალები“ და არა „ბიტნიკი მწერალი ქალები“, რაც თავისთავად მიანიშნებს მათ როლზე ამ მიმდინარეობაში. ლიტერატორების დაკვირვებით, ბიტმოძრაობის ქალები კაცებზე ნაკლებად ნარცისები, ეგოისტები და უდარდელები არიან და შეიძლება ითქვას, რომ მიუხედავად მათი თამამი ცხოვრების წესისა, ისინი რომანტიკულ და ოჯახის მოყვარულ ქალებად დარჩნენ. ეს ბუნებრივიცაა, რადგან მათ საზრუნავიც მეტი ჰქონდათ. ერთ-ერთი ქალბატონი იხსენებს, რომ მისი მეგობარი ბიტნიკი ქალი, რომელიც ორგიაზე იყო მიწვეული, მას მიუბრუნდა და ჰკითხა, ვინ მიხედავდა მის შვილებს მაშინ, როდესაც ის იქ იქნებოდა. მისი პასუხი კი იყო: „თუ ასეთი პრობლემა გაწუხებს, ორგიაზე რაღა გესაქმება?“
როგორც კრიტიკოსები აღნიშნავენ, ბიტნიკი ქალები ძირითადად წერდნენ ბიტნიკების შესახებ, ბიტნიკების გავლენითა და მიბაძვით, მაგრამ სიმართლე უნდა ითქვას, რომ მათ მამაკაცი ბიტნიკების დონის ლიტერატურა არ შეუქმნიათ. განსაკუთრებული აღნიშვნის ღირსია დაიანა დი პრიმა, ჯენინ ვეგა, ენე ვალდმენი, სანდრა ჰოჩმენი, და ა.შ. ისინი საზოგადოებას დაუპირისპირდნენ და ბევრი წინააღმდეგობა გადალახეს. როგორც მკვლევრები ამბობენ, რაც გინდა იყოს, მაინც ორმოცდაათიანი წლები იყო, რთული იყო თავისუფლების მოპოვება, თვით ბიტთაობისთვისაც კი.
და აქვე არ შეიძლება არ გაგვახსენდეს გინსბერგის „ყმუილი. შენიშვნები“:
წმინდა! წმინდა! წმინდა! წმინდა! წმინდა! წმინდა! წმინდა! წმინდა! წმინდა! წმინდა!
წმინდა! წმინდა! წმინდა! წმინდა! წმინდა!
ყველაფერი წმინდაა! ყველა წმინდაა! ყველგან წმინდაა! ყოველი დღე მარადიულია! ყველა კაცი ანგელოზია!
წერილში გამოყენებულია ფრაგმენტები შემდეგი ნაწარმოებებიდან:
ა. გინსბერგი, „ყმუილი“, შოთა იათაშვილის თარგმანი.
უ. ბეროუზი, „შიშველი სადილი“, დალილა გოგიას თარგმანი.
ჯეკ კერუაკი, „გზაზე“, თამარ ჭილაძის თარგმანი.
ჯეკ კერუაკი, „ბიგ სური“ ნინო სურამელაშვილის თარგმანი.
ა. გინსბერგი, „ყმუილი. შენიშვნები“, დალილა გოგიას თარგმანი.
ჯეკ კერუაკი, „დიდი და პატარა ქალაქი“, დალილა გოგიას თარგმანი.
ა. გინსბერგი, „სიესტა შიბალბაში“, დალილა გოგიას თარგმანი.
© “არილი”