ინტერვიუ

გო­ლუეი კი­ნე­ლი

­­­­­­­“პოეზია – უსაზღვრო ხოტბაა”

­­­­­­­­­­­­ინგლისურიდან თარგმნა მანანა მათიაშვილ­მა

­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­გოლუეი კინელის ლექსი “კოშკების დამხობა” ჟურნალ “ნიუ იორკერში” დაიბეჭდა 2002 წლის 9 სექტემბერს. კინელს ჟურნალის პოეტური განყოფილების რედაქტორი – ელის ქუინი ესაუბრება მისი ელეგიური ლექსის წერის პროცესის, სტრუქტურისა და გავლენების შესახებ; ასევე – იმ სირთულეებზე, რაც თან ახლავს გასული სექტემბრის ტრაგიკული მოვლენების გახსენებას.

ე.ქ. – რო­ცა ჩვენ პირ­ვე­ლად ვი­სა­უბ­რეთ ამ ინ­ტერ­ვი­უს შე­სა­ხებ, ვა­პი­რებ­დი თქვენ­­ვის მე­კითხა, რო­გორ მი­­გე­ნით ამ ლექ­სის და­წე­რის მე­თო­დი­კას. ეს, ჩე­მი შე­ფა­სე­ბით, წლის ყვე­ლა­ზე მნიშ­­ნე­ლო­ვა­ნი ნა­წარ­მო­­ბია. თუმ­ცა თქვე­ნი ად­რე­­ლი ლექ­სე­ბის გა­და­კითხ­ვის შემ­დეგ მივ­­­დი, რომ მთე­ლი მოღ­ვა­წე­­ბის მან­ძილ­ზე ხში­რად მი­მარ­თავ­დით სხვა პო­ეტ­თა ხმებს – თქვენს კონ­­რე­ტულ სა­გან­თან მი­სა­და­გე­ბულ, შემ­თხ­ვე­ვით გა­გო­ნილ სიტყ­ვებს. ეს გან­სა­კუთ­რე­ბით ითქ­მის 1971 წელს გა­მო­ცე­მუ­ლი “კოშ­მა­რე­ბის წიგ­ნის” იმ ნა­წილ­ზე, რო­მელ­საც “მკვდრე­ბი უხრ­­ნე­ლად აღს­­გე­ბი­ან” ჰქვია. ამ­­ვე კრე­ბულ­ში ჯა­რის­კა­ცე­ბის სა­­ბა­რი გაქვთ შე­ტა­ნი­ლი. მოგ­ვი­­ნე­ბით, ლექ­­შიც “ბუ­ზე­ბი”, რო­მე­ლიც 1994 წელს გა­მოჩ­­და “ნიუ იორ­კერ­ში”, ბევ­რი პო­­ტის ცი­ტა­ტა გქონ­დათ ჩარ­თუ­ლი. ასე რომ, კო­ლა­ჟის ტექ­ნი­კა იმ­თა­ვით­ვე გქონ­დათ ათ­ვი­სე­ბუ­ლი.

გ.კ. – ასეა, მაგ­რამ ამ ლექ­­ში კო­ლა­ჟის გა­მო­ყე­ნე­ბა მა­ნამ­დე არ მი­ფიქ­რია, სა­ნამ ერთხელ ვი­­­ნის ცნო­ბი­ლი სიტყ­ვე­ბი არ ამ­­მი­ტივ­ტივ­და გო­ნე­ბა­ში. ეს მა­შინ, რო­ცა ვცდი­ლობ­დი იმ სხვა­დას­­ვა ჯუ­რის ად­­მი­ან­თა აღ­წე­რას, რომ­ლე­ბიც თავ­თა­ვი­ანთ სა­მუ­შა­ოს ას­რუ­ლებ­­ნენ იმ დღეს სა­ვაჭ­რო ცენ­­რის შე­ნო­ბებ­ში.

“…povres et riches,

Sages et folz, prestres et laiz,

Nobles, villians, larges et chiches,

Petiz et grans et beaulx et laiz“.

“…მდიდ­რე­ბი და ღა­რი­ბე­ბი,

ჭკვი­­ნე­ბი თუ შეშ­ლი­ლე­ბი, მღვდლე­ბი, ერ­ის­კა­ცე­ბი,

დი­დე­ბუ­ლე­ბი, მე­მა­მუ­ლე­ნი, ძუნ­წე­ბი და კე­თილ­შო­ბილ­ნი,

მაღ­ლე­ბი დაბ­ლე­ბი, ლა­მა­ზე­ბი შე­­ხე­დავ­ნი“.

იმ­­ვე ხა­ნებ­ში ერთ ნა­შუ­ად­ღევს სტენ­ლი კუ­ნიც­თან მოვ­­­დი, რო­მე­ლიც ცე­ლა­ნის სიკ­­დი­ლის ფუ­გისთარ­­მა­ნებს ათ­ვა­ლი­­რებ­და მათ­ზე უნ­და ეს­­უბ­რა ვა­შინ­­ტო­ნის ჰო­ლო­კოს­ტის მუ­ზე­უმ­ში და­გეგ­მი­ლი სე­მი­ნარ­ზე. მას­თან სა­­ბარ­მა კი­დევ და­მი­დას­ტუ­რა ის აზ­რი, რომ სიკ­­დი­ლის ფუ­გაად­­მი­­ნუ­რი სუ­ლის ერთერ­თი უდ­­დე­სი გა­მოვ­ლი­ნე­ბაა.

მე­რე ვი­ღა­ცამ გა­მო­მიგ­ზავ­ნა მი­ლო­შის პო­­ზი­ის მოწ­მისერთერ­თი თა­ვი­სი ას­ლი, სა­დაც ავ­ტორს მო­ტა­ნი­ლი აქვს ალ­ექ­სან­დერ ვა­ტის ცი­ტა­ტე­ბი: ეს ყვე­ლა­ფე­რი თით­­მის წი­ნას­წარ­გან­­რა­ხუ­ლად მო­მე­ცა გა­რე­მო­­ბა­თა შემ­თხ­ვე­ვი­თო­ბის წყა­ლო­ბით და მეც მი­ვი­ღე შე­მო­თა­ვა­ზე­ბა.

ასე რომ, ცე­ლა­ნი და ვი­­­ნი იმ­თა­ვით­ვე გქონ­დათ გო­ნე­ბა­ში, აღ­­რა­ფერს ვამ­ბობ კრე­ინ­სა და უიტ­მენ­ზე, რო­მელ­თა სიტყ­ვე­ბი გა­მუდ­მე­ბით თან გდევთ, თქვენ­ში ცხოვ­რობს უკ­ვე იმ­დე­ნი ხა­ნია, რომ ქუ­ჩა­ში სე­ირ­ნო­ბის დრო­საც გახ­სენ­დე­ბათ ხოლ­მე.

ჩე­მი აზ­რით, უიტ­მენს სურ­და, ხალ­ხის მე­სიტყ­ვე გამ­­და­რი­ყო, მაგ­რამ რო­ცა კი სცა­და ამგ­ვა­რი ლექ­სის და­წე­რა სა­ში­ნე­ლე­ბა გა­მო­­ვი­და. თუმ­ცა ის ლექ­სე­ბი, რომ­ლე­ბიც მან სხვა­დას­­ვა თე­მა­ზე სა­კუ­თა­რი შე­ხე­დუ­ლე­ბე­ბის გად­მო­სა­ცე­მად შექ­­ნა, ფაქ­ტი­­რად, სწო­რედ ხალ­ხის სა­ხე­ლით მეტყ­ვე­ლებს. პრობ­ლე­მა ის იყო, რომ ხალ­ხი არ უს­მენ­და მათ. ასე რომ, ვი­ფიქ­რე, ჩე­მი ლექ­სის შე­სა­ფე­რი­სი იქ­ნე­ბო­და, თუ მას­ში უიტ­მენს ვათ­­მე­ვი­ნებ­დი ერთერთ ბო­ლო სიტყ­ვას.

მა­ინ­ტე­რე­სებს, ხომ არ ღე­ლავ­დით, ოდ­ნავ ში­შის გრძნო­ბა ხომ არ გე­უფ­ლე­ბო­დათ, რო­ცა ამ­დე­ნი ად­­მი­­ნის­­ვის ცდი­ლობ­დით ელ­­გი­ის და­წე­რას?

მარ­­ლა არ მიგ­­­­ნია არ­­ნა­­რი სა­შიშ­რო­­ბა, ალ­ბათ იმ­­ტომ, რომ მე ის სა­ხალ­ხოლექ­სად არ მქონ­და ჩა­ფიქ­რე­ბუ­ლი ის­იც კი არ ვი­ცო­დი, ჩე­მი ნა­წე­რი სა­ერ­თოდ თუ იქ­ცე­­და ლექ­სად. რო­ცა შე­ვატყ­ვე, რომ რა­ღაც გა­მო­დი­­და, ერ­თა­დერ­თი, რაც მაშ­ფო­თებ­და, იყო პა­სუ­ხის­­გებ­ლო­ბა და­ღუ­პულ­თა ახ­ლობ­ლე­ბის წი­ნა­შე მა­თი შეყ­ვა­რე­ბუ­ლე­ბის, მე­უღ­ლე­­ბის, შვი­ლე­ბის, მე­გობ­რე­ბის, ნა­თე­სა­ვე­ბის რე­აქ­ცია.

მინ­დო­და, ჩე­მი პო­­ტუ­რი ან­გა­რი­ში ჩე­მი­ვე გრძნო­ბე­ბის ად­ეკ­ვა­ტუ­რი გა­მო­სუ­ლი­ყო, მაგ­რამ იმ­­საც ვგრძნობ­დი, რომ მო­ვა­ლე ვი­ყა­ვი, ეს ოჯ­­ხე­ბი და­მეც­ვა ყო­ველ­­ვა­რი შემ­­გო­მი ტენ­დენ­ცი­ის­გან, რა­საც ჩემ­და­­ნე­ბუ­რად გა­ვუ­კე­თებ­დი პრო­ვო­ცი­რე­ბას ლექ­სის საგ­ნის უკ­­დუ­რე­სი სიმ­ძაფ­რით გად­მო­ცე­მი­სას. შეზ­ღუ­დუ­ლად არ მიგ­­­­ნია თა­ვი, უფ­რო იმ­ას ვში­შობ­დი, შორს არ შე­მე­ტო­პა. თუმ­ცა, დარ­­მუ­ნე­ბუ­ლი ვარ, რომ ლექ­სი, რო­მე­ლიც შორს შე­ტო­პავს, სწო­რედ ამ სიღ­­მის გა­მო უფ­რო მი­სა­ღე­ბი ხდე­ბა ხოლ­მე, ვიდ­რე ის, რო­მე­ლიც ზე­რე­ლე აღ­წე­რას ამ­ჯო­ბი­ნებს.

მახ­სენ­დე­ბა ფროს­ტის გან­საზ­­­რე­ბა: “ყო­ველ­­ვა­რი ნა­წარ­მო­­ბი მხო­ლოდ იმ­დე­ნა­დაა კარ­გი, რამ­დე­ნა­დაც დრა­მა­ტუ­ლია“. თქვენს ლექსს გა­მოკ­ვე­თი­ლად დრა­მა­ტუ­ლი სტრუქ­ტუ­რა აქვს, მი­სი ყო­ვე­ლი ნა­წი­ლი კრეშ­ჩენ­დომ­დე მაღ­­დე­ბა, რაც ერთ­­ვარ შიშ­ნა­რევ მიხ­ვედ­რას გუ­ლის­­მობს, რო­მე­ლიც რა­ღა­ცის და­დას­ტუ­რე­ბით უნ­და დაგ­ვირ­­ვინ­დეს, შემ­დეგ კი თე­მის ძი­­ბით და გაშ­ლით; გზე­ბის მო­სინ­­ვით გრძელ­დე­ბა.

მი­ხა­რია, რომ შე­ამ­­ნი­ეთ ეს თა­ვი­სე­ბუ­რე­ბე­ბი, თუმ­ცა მათ არ აღ­ვიქ­ვამ, რო­გორც გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ოს­ტა­ტო­ბის შე­დეგს, აქ ჩე­მი მცდე­ლო­ბა ჩანს უფ­რო გა­სა­გე­ბი და ვი­ზუ­­ლუ­რი გა­მე­ხა­და სათ­­მე­ლი. ეს ლექ­სი შედ­გე­ბა სეგ­მენ­ტე­ბის­გან და ვცდი­ლობ­დი, ეს სეგ­მენ­ტე­ბი თუ მო­მენ­ტე­ბი ისე და­მე­ლა­გე­ბი­ნა, რომ გარ­­ვე­­ლი ნა­რა­ტი­­ლი წეს­რი­გი მი­მე­ღო. ამ­­ტომ არ მი­ვიჩ­ნიე სა­ჭი­როდ სეგ­მენ­ტე­ბის და­მა­კავ­ში­რე­ბე­ლი მო­ნაკ­ვე­თე­ბის გა­მოკ­ვე­თა და გა­დავ­წყ­ვი­ტე, ფი­კუ­სი­რე­ბა მთლი­­ნად ამ ძი­რი­თად მო­მენ­ტებ­ზე მო­მეხ­დი­ნა.

კრა­კოვ­ში ..უილ­­ამ­­მა გა­იხ­სე­ნა თა­ვი­სი ად­რე­­ლი ლექ­სის – “ანა ფრან­კის დღისწე­რის პრო­ცე­სი და გა­ნაცხა­და, რომ ამ ლექ­­ზე ის­წავ­ლა, რო­გორ უნ­და ეწ­­რა. ეს მან იმ­ით ახს­ნა, რომ ლექ­სის ერთ­­რო­­ლად გა­ნუ­საზ­­­რელ­სა და სრუ­ლი­ად გარ­­ვე­ულ სა­გან­ზემუ­შა­­ბი­სას მო­უხ­და გა­მო­­ცა­და რა­ღაც­ნა­­რი სიმ­­კი­ცის შეგ­­­ნე­ბა. თქვენც ხომ არ გაგ­ჩე­ნი­ათ ამგ­ვა­რი გრძნო­ბა, რო­ცა ამ თე­მა­ზე მუ­შა­­ბის დაწყე­ბა გა­დაწყ­ვი­ტეთ?

მე ვიც­ნობ იმ გრძნო­ბას, რა­ზეც ჩარ­ლი ლა­პა­რა­კობს, მაგ­რამ ჩემს ლექ­­ში სხვა­ნა­­რად მოხ­და ში­ნა­გა­ნად დიდ­ხანს ვჭოჭ­მა­ნობ­დი და სიტყ­ვე­ბი სუ­ლაც არ მო­­დი­ნე­ბო­და წყა­ლი­ვით. ეს მა­ნამ­დე, სა­ნამ მუ­შა­­ბის დაწყე­ბი­დან კარ­გა ხნის მე­რე ცხა­დად გა­მო­იკ­ვე­თე­ბო­და ლექ­სის სვლაგე­ზი და მეც შევ­წყ­ვი­ტე ბორ­ძი­კი. და­მეხ­მა­რა ერ­თი რამ გა­ვაც­ნო­ბი­­რე, რომ ეს ლექ­სი არ იყო მომ­­და­რის პო­ლი­ტი­კუ­რი ას­პექ­ტის აწ­ონდა­წონ­ვის­­ვის გან­კუთ­­ნი­ლი ად­გი­ლი იმ შემ­თხ­ვე­ვა­შიც კი, თუ­კი ამ­ას შევ­­ლებ­დი. ჩე­მი პირ­ვან­დე­ლი მო­ნა­ხა­ზე­ბი სავ­სე იყო ის­­თი კითხ­ვე­ბით, რო­გო­რი­ცაა: “რო­გორ მოხ­და ეს?”, “რა მოყ­ვე­ბა ამ­ას?”, “ვინ ჩა­­დი­ნა?”, “რა­ტომ მოხ­და?”, “რა წვლი­ლი მიგ­ვიძღო­და ჩვენ ის­­თი სამ­ყა­როს შექ­­ნა­ში, სა­დაც შე­იძ­ლე­ბო­და ას­­თი რამ მომ­­და­რი­ყო?” თუმ­ცა, რო­ცა კი შე­ვე­ცა­დე ეს კითხ­ვე­ბი ლექ­­ში ჩა­მეს­ვა, რა­საც პირ­ველ ხა­ნებ­ში ხში­რად ვა­კე­თებ­დი მთე­ლი ნა­წარ­მო­­ბი ერ­თი ხე­ლის მოს­მით მი­წას­თან გას­წორ­და. ბო­ლოს­და­ბო­ლოს მივ­­­დი, რომ ლექ­სი უნ­და შე­ხე­ბო­და თვით­­­რი­ნა­ვე­ბის შე­ჯა­ხე­ბას, სიკ­­დი­ლი­­ნო­ბას, ად­­მი­­ნე­ბის ტან­­ვა­სა და წუ­ხილს და თუ შე­საძ­ლე­ბე­ლი გახ­დე­ბო­და, იქ­ნე­ბო­და მას­ში გარ­­ვე­ულ­წი­ლად ნუ­გე­შის­ცე­მაც, გა­მოწ­ვე­­ლი მომ­­დარ­თან ახ­ლოს ყოფ­ნი­სა და თა­ნა­გან­­დის­გან. მას შემ­დეგ, რაც ამ­ას მივ­­­დი, ლექ­სი შე­იკ­რა.

ლექ­სი იგ­­ბა წვრილ­მა­ნებ­სა და დე­ტა­ლებ­ზე, სა­ხეხა­ტე­ბის სა­შუ­­ლე­ბით და მას იშ­ვი­­თად აქვს საქ­მე გან­ზო­გა­დე­ბებ­თან. მი­სი თვი­სე­ბაა უს­აზ­­­რო ხოტ­ბა. შე­იძ­ლე­ბა იფ­იქ­როთ, რომ ის ხოტ­ბის შეს­ხის ხე­ლოვ­ნე­ბაა. ზო­გი­ერ­თი ლექ­სი, მარ­­ლაც ბრწყინ­ვა­ლე ლექ­სი, ძი­რის­ძი­რო­ბამ­დე ერთ­გუ­ლია თა­ვი­სი კონ­­რე­ტუ­ლი საგ­ნი­სა, მაგ­რამ მათ ამ­­ვე დროს გა­აჩ­ნი­ათ უნ­­ვერ­სა­ლუ­რი თა­ვი­სე­ბა, რაც მათ სი­ცოცხ­ლი­სუ­ნა­რი­­ნო­ბას გა­ნა­პი­რო­ბებს თვით ყვე­ლა­ზე შე­­ფე­რე­ბელ პი­რო­ბებ­შიც კი.

პო­­მის იმ ნა­წილ­ში, სა­დაც ლა­პა­რა­კია თვით­­­რი­ნა­ვის საწ­ვავ­ზე, აფ­ეთ­ქე­ბულ გრა­ნიტ­სა და შხა­მი­ან გა­მო­ნა­ბოლ­­ვებ­ზე, ანუ წვის მთელ მა­ტე­რი­­ლურ გა­მოვ­ლი­ნე­ბებ­სა და თვი­თონ კა­ტას­­რო­ფა­ზე, სტრო­ფის ბო­ლო ბწკა­რებ­ში (“Freighted air too foul to take in but we take it in,/ too gruesometo breathe but they breathe it and you breathe it“), მე შე­სამ­­ნევ ცვლი­ლე­ბას ვგრძნობ ესაა აუც­­ლე­ბელ თან­­მი­­რე­ბა­ში (თუ კე­თილ­­მო­ვა­ნე­ბა­ში) ჩა­ძირ­ვა, რაც ერ­თობ მი­მე­ტუ­რი ნი­შანთვი­სე­ბაა. ეს შე­ნაც­­ლე­ბა, ჩე­მი აზ­რით, ზო­მი­­რად და ოს­ტა­ტუ­რად გათ­­ლი­ლი სვლაა.

– ეს ერთ-ერ­თი იმ ად­გილ­თა­გა­ნია, სა­დაც და­ღუ­პულ­თა ოჯ­­ხე­ბის გა­მო ვღე­ლავ­დი – ამ ჰა­ერ­ში არ­სე­ბობ­და ის ყვე­ლა­ფე­რი, რაც გარ­დაც­­ლილ­თა­გან დარ­ჩა. ეს იყო სა­ხი­ფა­თო. ვფიქ­რობ, სწო­რად შე­გი­ნიშ­ნავთ – ამ ად­გი­ლას ლექ­სი მარ­­ლაც ხდე­ბა უფ­რო კონ­ფი­დენ­ცი­­ლუ­რი, რამ­დე­ნად­მე პი­რა­დუ­ლიც. სწო­რედ აქ ვცა­დე ცო­ტა სიღ­­მე­ში შე­მეღ­წია და მომ­­და­რის ში­ნა­გა­ნი მხა­რე და­მე­ნა­ხა.

– რო­ცა ცე­ლან­მა მე­­რე მსოფ­ლიო ომ­ის შემ­დეგ თა­ვი­სი მშვე­ნი­­რი და ტკი­ვი­ლი­­ნი ლექ­სე­ბი გა­მო­აქ­ვეყ­ნა, კონ­­რე­ტუ­ლად “სიკ­­დი­ლის ფუ­გა” მაქვს მხედ­ვე­ლო­ბა­ში, ის გა­აკ­რი­ტი­კეს. ად­ორ­ნოს სიტყ­ვე­ბით რომ ვთქვათ, იმ­ის გა­მო, რომ ოს­ვენ­ცი­მის შემ­დეგ პო­­ზი­ის წე­რა შე­ეძ­ლო. მოგ­ვი­­ნე­ბით, “სიკ­­დი­ლის ფუ­გა” გერ­მა­ნი­­ში გა­ნი­ხი­ლეს მსუ­ბუ­ქი ემ­­ცი­­რი ლექ­სის კრი­ტე­რი­­მით და ეს იყო ყვე­ლა­ზე შე­­რაცხ­­ყო­ფე­ლი პო­­ტი­სათ­ვის. ღე­ლავთ თუ არა, რო­გორ მი­­ღე­ბენ თქვენს ლექსს?

– რო­ცა ამ­ბო­ბენ, რომ არ შე­იძ­ლე­ბა პო­­ზია იწ­­რე­ბო­დეს ოს­ვენ­ცი­მის შემ­დეგ (თუმ­ცა ბო­ლო დროს ეს ფრა­ზა არ­სად გა­მი­გო­ნია), ჩე­მი აზ­რით, ავ­იწყ­დე­ბათ, რომ პო­­ზია სი­ცოცხ­ლი­სა და სიკ­­დი­ლის – თვით ძალ­მომ­რე­­ბი­თი სიკ­­დი­ლის – მი­მართ ჩვე­ნი ყვე­ლა­ზე გულ­­­ფე­ლი რე­აქ­ცი­­ბის გა­მო­ხატ­ვის სა­­კე­თე­სო სა­შუ­­ლე­ბაა. 11 სექ­ტემ­­რის მოვ­ლე­ნე­ბი­სად­მი ჩვე­ნი რე­აქ­ცი­ის ჩახ­შო­ბა მხო­ლოდ ამ მოვ­ლე­ნე­ბის და­ვიწყე­ბამ­დე მიგ­ვიყ­ვანს. ჩემ­­ვის ცე­ლა­ნის “სიკ­­დი­ლის ფუ­გა” ერთ-ერ­თი ყვე­ლა­ზე ძა­ლის­მომ­ცე­მი ლექ­სია – ტან­­ვის გზის გავ­ლის გა­რე­შე, სა­ერ­თოდ, რო­გორ წარ­მო­უდ­გე­ნი­ათ გა­დარ­ჩე­ნა, არ მეს­მის?! ცე­ლა­ნის ეს ლექ­სი ძალ­ზე კომ­პაქ­ტუ­რი ფორ­მით იძ­ლე­ვა უპ­რე­ცე­დენ­ტო სა­ში­ნე­ლე­ბე­ბის შე­მაძ­­წუ­ნე­ბელ გა­მო­სა­ხუ­ლე­ბას, რაც სხვა­ნა­­რად სიტყ­ვის უთქ­მე­ლად ჩა­­ლე­ქე­ბო­და ჩვენ­ში.

– ჩე­მი ერთ-ერ­თი უს­აყ­ვარ­ლე­სი ესე 70-იან წლებ­ში ტედ ჰი­უზ­მა გა­მო­აქ­ვეყ­ნა არ­აჩ­ვე­­ლებ­რი­ვი იუგ­ოს­ლა­ვე­ლი პო­­ტის, ვას­კო პო­პას ომ­ის­შემ­­გო­მი ლექ­სე­ბის კრე­ბუ­ლის წი­ნა­სიტყ­ვა­­ბად. ჰი­­ზი აღ­წერს პო­პას (ას­­ვე ჰერ­ბერ­ტის, ჰო­ლუ­ბის და მი­ლო­შის) გახ­­ნი­ლო­ბას “ყო­ვე­ლი­ვე იმ­ის მი­მართ, რაც გარ­შე­მო ხდე­ბა”, მი­­ხე­და­ვად იმ­­სა, თვი­თონ მო­ნა­წი­ლე­­ბენ თუ არა მომ­­დარ­ში. ჰი­­ზი მი­­თი­თებს ას­­ვე მათ “მო­ზო­მილ უარ­ზე – არ­აფ­რის­დი­დე­ბით თა­ვი შორს არ და­­ჭი­რონ იმ ძა­ლის­გან, რაც მარ­თავს მნიშ­­ნე­ლო­ვან მოვ­ლე­ნებს”.

– იც­ით, ერთ-ერ­თი მი­ზე­ზი, რა­მაც ამ ლექ­სის შექ­­ნა გა­და­მაწყ­ვე­ტი­ნა, ანუ მი­სი მე­­რე უმ­ნიშ­­ნე­ლო­ვა­ნე­სი გარ­და­ტე­ხის მო­მენ­ტი იყო, რო­ცა კა­ტას­­რო­ფის ად­გილ­ზე წა­ვე­დი და “მაკ­დო­ნალ­­სის” გარ­შე­მო დავ­ბო­რი­­ლობ­დი. იქ 24-სა­­თი­­ნი მომ­სა­ხუ­რე­ბა ჰქონ­დათ და იქ­ვე იყო მე­ხან­­რე­თა შეკ­რე­ბე­ბის მუდ­მი­ვი ად­გი­ლი. ჩე­მი პა­ტა­რა ბლოკ­ნო­ტით მი­ვე­დი და რამ­დე­ნი­მე მე­ხან­­რეს გა­ვე­სა­უბ­რე, მე­რე მათ ერთ­მა­ნეთ­ში ლა­პა­რაკ­საც მო­ვუს­მი­ნე. მე მომ­ნუს­ხა მა­თი სა­უბ­რის სწო­რედ ამ “გახ­­ნი­ლო­ბამ”, რო­ცა ყვე­ბოდ­ნენ სა­კუ­თარ და სხვა­თა მტკივ­ნე­ულ თავ­გა­და­სა­ვალ­ზე. მა­თი სა­უბ­რი­დან წარ­მო­იშ­ვა ჩე­მი ლექ­სის ზო­გი­ერ­თი მო­ნაკ­ვე­თის ენ­ობ­რი­ვი პლას­ტი.

– რო­ცა ამ ლექსს ვა­­ნა­ლი­ზებ­დი, თქვე­ნი მე­­რე ლექ­სი გა­მახ­სენ­და – “მკვდრე­ბი და ცოცხ­ლე­ბი”, რო­მე­ლიც ორი წლის წინ და­­ბეჭ­და ჩვენს ჟურ­ნალ­ში. გა­მახ­სენ­და თქვე­ნე­­ლი ხედ­ვა იმ­­სა, თუ რო­გორ იქ­ცე­ვი­ან გარ­დაც­­ლი­ლე­ბი მი­წა­ში არ­­რა­­ბად და რომ “ძვე­ლი ცხოვ­რე­ბი­დან სა­სი­ცოცხ­ლო ძა­ლის გა­დას­­ლა ახ­ალ­ში – სა­შუ­­ლე­ბაა დე­და­მი­წა­ზე მა­რა­დი­სო­ბის შე­სა­ნარ­ჩუ­ნებ­ლად”. ამ­ის მი­ხედ­ვით, ად­­მი­­ნე­ბის­­ვის ჰა­ერ­ში აფ­ეთ­ქე­ბა იმ­ას ნიშ­ნავს, რომ ის­­ნი ვე­რა­სო­დეს და­უბ­რუნ­დე­ბი­ან დე­და­მი­წას.

– ჰო, ამ­ას გაქ­რო­ბა ჰქვია. ეს იგ­­ვეა, რაც ვი­­ონ­მა აღ­წე­რა – “ზე­ცა­ში გა­და­სახ­ლე­ბა, რო­ცა ჯერ კი­დევ ცოცხა­ლი ხარ”. გაქ­რო­ბა­საც იგ­­ვე შე­დე­გი მოს­დევს, რაც ცეცხ­ლის და­­ჯე­რებ­ლად მა­ღალ ტემ­პე­რა­ტუ­რას. ხში­რად ვფიქ­რობ იმ ად­­მი­­ნებ­ზე, რომ­ლე­ბიც შე­ნო­ბე­ბი­დან გად­მოხ­­ნენ. რამ­დე­ნად სა­ზა­რე­ლი უნ­და ყო­ფი­ლი­ყო გა­დარ­ჩე­ნის ალ­ტერ­ნა­ტი­­ლი გზა, რომ მი­სი ში­შით ამ­დენ­მა ად­­მი­ან­მა არ­ჩია პირ­და­პირ გად­მომ­­ტა­რი­ყო მე­ოთხე­დი მი­ლის სი­მაღ­ლი­დან?!

– ლექ­­ში შე­მო­გაქვთ ორი ად­­მი­­ნის სა­ხე, რომ­ლე­ბიც ხე­ლი­ხელ­ჩა­კი­დე­ბუ­ლი გა­დახ­ტე­ბი­ან, თით­ქოს იმ­­სათ­ვის, რომ “მა­თი ვერ­ტი­კა­ლუ­რი სხე­­ლე­ბი ცის თავ­დაღ­მარ­­ზე უფ­რო მსუ­ბუ­ქად დაშ­ვე­ბუ­ლიყ­­ნენ”.

– აქ დან­ტე­ზეა მი­ნიშ­ნე­ბა. ჯო­ჯო­ხე­თის მე­­რე კა­რიბ­ჭე­ში დან­ტე ხე­დავს, რო­გორ მი­­ცუ­რებს ქა­რი პა­­ლო­სა და ფრან­ჩეს­კას “სხე­­ლით შემ­ცო­დე­თა სამ­ყო­ფე­ლის­კენ”. ის ვირ­გი­ლი­უსს ეუბ­ნე­ბა: “პო­­ტო, სი­­მოვ­ნე­ბით გა­ვე­სა­უბ­რე­ბო­დი იმ წყვილს, რო­მე­ლიც, ჩანს, რა მსუ­ბუ­ქად მი­­ბი­ჯებს ქა­რის ტალ­ღებ­ზე”. რა თქმა უნ­და, ის ორი, რო­მე­ლიც კოშ­კი­დან ხე­ლი­ხელ­ჩა­ჭი­დე­ბუ­ლი გად­მოხ­ტა, ალ­ბათ უფ­რო ამ­ხა­ნა­გე­ბი იყვ­ნენ ერთ­მა­ნე­თის­­ვის, ვიდ­რე შეყ­ვა­რე­ბუ­ლე­ბი, თუმ­ცა შე­საძ­ლოა, სა­ერ­თო­დაც არ იც­ნობ­­ნენ ერთ­მა­ნეთს და მი­­ხე­და­ვად ამ­­სა, მა­თი ხე­ლის ჩა­კი­დე­ბა ჩემ­­ვის სიმ­ბო­ლოა ერთ­­ვა­რი ხან­მოკ­ლე ნიშ­ნო­ბი­სა, რა­მაც ორ­­ვე სიკ­­დი­ლის წინ სიმ­­ნე­ვით აღ­ავ­სო.

– რო­გო­რი იყო აუდ­­ტო­რი­ის რე­აქ­ცია ამ ლექ­სის მოს­მე­ნი­სას?

– წე­რის პრო­ცეს­ში ამ ლექსს ხში­რად ვკითხუ­ლობ­დი ხმა­მაღ­ლა. პირ­ვე­ლად აუდ­­ტო­რი­ის წი­ნა­შე კი სტუ­დენ­ტურ სა­ტე­ლე­ვი­ზიო გა­და­ცე­მა­ში წარ­­დე­ქი. რა თქმა უნ­და, ლექ­­მა სა­შინ­ლად ააღ­ელ­ვა სტუ­დენ­ტე­ბი. ზო­გი ამ ახ­ალ­გაზ­­და მწერ­ლე­ბი­დან შორს, კან­ზას­სა და ვა­შინ­­ტონ­ში ცხოვ­რობს და ისე და­ემ­თხ­ვა, რომ კა­ტას­­რო­ფის დღეს მათ პირ­ვე­ლი ვორ­­შო­ფი უწ­ევ­დათ. მე­რე მა­თი ერთ-ერ­თი სუ­დენ­ტუ­რი საცხოვ­რებ­ლის ევ­­კუ­­ცი­აც გახ­და სა­ჭი­რო. ვა­პი­რებ­დი შე­მე­თა­ვა­ზე­ბი­ნა, თი­თო­­ულს თა­ვი­სი იმდ­ღე­ვან­დე­ლი თავ­გა­და­სა­ვა­ლი და­­წე­რა და იმ­ის საჩ­ვე­ნებ­ლად, რომ ჩემ­­ვის მნიშ­­ნე­ლო­ბა არ ჰქონ­და, რამ­დე­ნად სრულ­ყო­ფი­ლი ან უხ­­რის­ხო გა­მო­ვი­დო­და მა­თი პირ­ვე­ლი მო­ნა­ხა­ზე­ბი, მე თვი­თონ თა­ვი მო­ვუ­ყა­რე ნაჩ­ქა­რე­ვად ლექ­სის­მაგ­ვარ სვე­ტე­ბად შე­კო­წი­წე­ბულ ჩე­მი ლექ­სის პირ­ველ სტრი­ქო­ნებს, რო­მელ­თა­გან ზო­გი სულ არ უკ­ავ­შირ­დე­ბო­და ერთ­მა­ნეთს და სტუ­დენ­ტებს ასე გა­ვა­ცა­ნი ლექ­სის პირ­ვე­ლი ელ­­მენ­ტა­რუ­ლი ვერ­სია.

ყო­ვე­ლი მომ­დევ­ნო წა­კითხ­ვის­­ვის ლექ­სის ის ვა­რი­ან­ტი მიმ­ქონ­და, რა­ზეც იმ ეტ­აპ­ზე ვმუ­შა­ობ­დი. რო­ცა სა­ხალ­ხოდ კითხუ­ლობ, მსმე­ნე­ლი ლექ­სის სრულ­ყო­ფილ ვა­რი­ანტს ით­ხოვს, ამ­­ტომ თვალ­ში ეჩ­ხი­რე­ბათ და ძა­ლა­­ნე­ბუ­რად აფ­იქ­სი­რე­ბენ იმ მო­მენ­ტებს, რაც გა­­მარ­თა­ვად ჟღერ­და. ამ წა­კითხ­ვე­ბის შემ­დეგ, სას­ტუმ­რო­ში, ჩემს ოთ­ახ­ში, სწო­რედ ამ გა­­მარ­თავ მო­ნაკ­ვე­თებს ვა­მუ­შა­ვებ­დი. ხში­რად, რამ­დე­ნი­მე დღის ან კვი­რის შემ­დეგ, ყო­ველ წა­კითხ­ვას ის­ევ ხე­ლა­ხა­ლი შეს­წო­რე­ბა მოს­დევ­და. ასე გრძელ­დე­ბო­და ათი თვის მან­ძილ­ზე. ლექ­სის სრულ­ყო­ფის ამ ხან­­­­ლი­ვი დრო­ის თი­თო­­ულ ეტ­აპ­ზე ვკითხუ­ლობ­დი ნა­მუ­შევ­რის ახ­ალ ვა­რი­ანტს და ეს ძა­ლი­ან და­მეხ­მა­რა ნა­წარ­მო­­ბის სა­ბო­ლოო სა­ხის გა­მოკ­ვე­თა­ში.

– ჩე­მი აზ­რით, თქვენ იმ პო­ეტ­თა კა­ტე­გო­რი­ას მი­­კუთ­­ნე­ბით, რომ­ლე­ბიც ეთ­აყ­ვა­ნე­ბი­ან და ამ­­ყო­ბენ თა­ვი­სი ფეს­ვე­ბით. ტყუ­პე­ბი თქვე­ნი მხედ­ვე­ლო­ბის არ­­ში იმ­ყო­ფე­ბო­და თით­­მის ორ ათ­­ულ წელ­ზე მე­ტი ხნის გან­მავ­ლო­ბა­ში, ხომ ასეა?

– დი­ახ, მე ოც­და­მერ­ვე სარ­თულ­ზე ვცხოვ­რობ და ჩე­მი ფან­­რე­ბი სამ­­რე­თის­კენ იყ­­რე­ბა. კოშ­კე­ბი ჩე­მი სახ­ლის შო­რი­ახ­ლოს იდ­გა და მარ­­ლაც ყო­ველ­­ღე ვხე­დავ­დი. ყვე­ლა­ზე კარ­გად ნიუ-იორ­კის ამ ნა­წილს ვიც­ნობ­დი. რა თქმა უნ­და, კა­ტას­­რო­ფა ლოს-ან­ჯე­ლეს­ში რომ მომ­­და­რი­ყო, ამ ლექსს ვერ დავ­წერ­დი.

ნიუ-იორ­კე­ლებ­თან სა­უბ­რი­სას მე ძა­ლი­ან ბე­რი რამ შე­ვიტყ­ვე მომ­­დარ­ზე. ჩე­მი კა­რის მე­ზობ­ლე­ბი სახ­­ში იყვ­ნენ სწო­რედ იმ მო­მენ­­ში, რო­ცა შე­ტა­კე­ბა მოხ­და; მათ გა­­გეს თვით­­­რი­ნა­ვის ხმა, რო­მელ­მაც თურ­მე ჩვენს შე­ნო­ბას ჩა­უფ­რი­ნა და ფან­­რებს მი­აწყ­­ნენ, რომ გა­­გოთ, რა ხდე­ბო­და. ამ დროს და­­ნა­ხეს, რომ თვით­­­რი­ნა­ვი კოშკს შე­­ჯა­ხა. მე­ზობ­ლებ­მა დე­ტა­ლუ­რად მი­ამ­ბეს მთე­ლი ეს ამ­ბა­ვი. უამ­რავ­მა ად­­მი­ან­მა მო­მიყ­ვა თა­ვი­სი იმდ­ღე­ვან­დე­ლი თავ­გა­და­სა­ვა­ლი და შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბა. მე თით­ქოს ყვე­ლა შემ­­ვედ­რი გა­მოვ­კითხე და თი­თო­­ულს რა­ღაც თა­ვი­სი ჰქონ­და სათ­­მე­ლი.

– არ­სე­ბო­ბენ თუ არა ის­­თი პო­­ტე­ბი, რომ­ლე­ბიც ლექ­­ში არ ჩა­ნან უშ­­­ლოდ, მაგ­რამ გარ­­ვე­­ლი გავ­ლე­ნა და შთა­გო­ნე­ბა მო­ახ­დი­ნეს თქვენ­ზე ამ ლექ­­ზე მუ­შა­­ბის პრო­ცეს­ში?

– ჩემს ნა­მუ­შევ­რებ­ზე ყო­ველ­­ვის დი­დი გავ­ლე­ნა ჰქონ­და ჰარტ კრე­ინს. ერ­თი შე­ხედ­ვით არ ჩანს, მაგ­რამ ეს ასეა. კონ­­რე­ტუ­ლად ამ ლექ­­ზე მუ­შა­­ბი­სას კი და­მეხ­მა­რა კრე­­ნის ღრმა სიმ­ბო­ლუ­რი დატ­ვირ­­ვის მქო­ნე ნა­წარ­მო­­ბი ნიუ-იორ­კის თე­მა­ზე.

მე­­რე პო­­ტი, ვინც ამ ლექ­­ზე მო­ახ­დი­ნა ფა­რუ­ლი გავ­ლე­ნა, იყო ემ­­ლი დი­კინ­სო­ნი. კერ­ძოდ, მი­სი უნ­­რი – წარ­მო­სახ­ვა­ში და­­ნა­ხოს თა­ვი­სი გზა, თვი­თონ­ვე გა­ნი­ცა­დოს ის, რა­ზეც წერს და შე­ეძ­ლოს, სამ­ყა­როს სხვი­სი თვა­ლით უყ­­როს. მი­სი ერთ-ერ­თი ყვე­ლა­ზე ცნო­ბი­ლი ლექ­სი – “მეს­მო­და ბუ­ზის ბზუ­­ლი, რო­ცა ვკვდე­ბო­დი”, მო­მაკ­­და­ვი ად­­მი­­ნის შე­სა­ხებ არ­ის და­წე­რი­ლი. ამ ად­­მი­ანს, შე­იძ­ლე­ბა, პო­­ტი იც­ნობ­და კი­დეც და უნ­­ხავს მო­მაკ­­და­ვი. ყო­ველ შემ­თხ­ვე­ვა­ში, აქ ის თა­ვის პერ­სო­ნაჟ­ში შე­დის და მე­რე წარ­მო­სახ­ვით მას­თან ერ­თად კვდე­ბა და, რად­გან კვდე­ბა, ხე­დავს იმ­ას, რა­საც ეს ად­­მი­­ნი ხე­დავ­და, ალ­ბათ, სი­ცოცხ­ლის ბო­ლო წუ­თებ­ში – ოთ­­ხის ბუზს. ჩემ­­ვის ამ­­ღელ­ვე­ბე­ლია ის, რაც დი­კინ­სონს შე­უძ­ლია – სხვა ად­­მი­­ნად იქ­ცეს და მი­სი თვა­ლით უყ­­როს სამ­ყა­როს, არა მარ­ტო უყ­­როს, არ­­მედ წარ­მა­ვა­ლი რე­­ლო­ბი­დან უმ­ნიშ­­ნე­ლო ცოცხა­ლი არ­სე­ბის სა­ხით ერ­თი დე­ტა­ლი გა­მო­არ­ჩი­ოს და პო­­ტუ­რი ენ­ით ჰიმ­ნი უძღ­­ნას ამ ჩვე­­ლებ­რივ, არ­აფ­რით გა­მორ­ჩე­ულ არ­სე­ბას – ოთ­­ხის ბუზს. თა­ნაც, ჰიმ­ნი მის­­ვის გა­სა­გებ ენ­­ზე უმ­ღე­როს – “მო­ლურ­ჯო, ნაწყ­ვეტ-ნაწყ­ვე­ტი ზუ­ზუ­ნით”.

© ”არილი”

Facebook Comments Box