***
რა ლამაზი ვარ, რა ლამაზი, გაიძახის ოცე. გაიძახის. ღიღინებს. ფარდებს ეცეკვება. ფეხისწვერებზე ტრიალებს. დილიდან ვარდის საპნით სამჯერ დაიბანა ხელები და პირი, სამჯერ! ვარდის საპონი ობალას მაღაზიაში იყიდა. ებრაელ ობალას ყველაფერი აქვს! ფერად-ფერადი ქსოვილებით ჩაზნექილი თაროები, იაფფასიანი ბრჭყვიალა ბიჟუტერია, ღილები და ძაფები და სურნელოვანი საპნებიც. ოცე ობალას ხშირი კლიენტია. მივა, კაბის სათავეზე მიკერებული საფულიდან ხურდებს ამოკრეფს და საპონი მისია! წავა, დაიბანს, დაყნოსავს თავის თავს, დაიბანს და დაყნოსავს. ისევ და ისევ, უსასრულოდ. ვარდი, ვარდი, უხარია.
ილიკო რომ მოვა, ვარდი დავხვდები. ლოყებზეც ვარდისფერი პუდრი უსვია. თვალები ცისფრად აქვს ამოღებილი. ტუჩები სტაფილოსფრად. დადის ტურტლიანი ტილოთი დილიდან, ხან რას გადაუსვამს, ხან რას. გაზინტლულ ჩაიდანს გადადგამს – გადმოდგამს. ვითომ გაწმენდს. გაჰკრავს ხელს, გამოჰკრავს. მთავარია, თვითონ მოსწონს. ჭიქებს გახედავს სინათლეზე, ბუნდოვნად ხედავს, მაგრამ მაინც უხარია. ხრუტუნებს, ხვიხვინებს.
ასეთი სიცილი იცის ოცემ.
საწოლზეც დიდყვავილებიანი გადასაფარებელი აქვს გადაფარებული, რომელსაც მარტო მაშინ გამოიღებს ხოლმე თაგვებისგან ნახევრად დახრული გარდერობიდან, როცა ილიკო მოდის.
ილიკოს დღე სამშაბათია.
დანარჩენი ჟორასი და დავითასი და გელასი და ვინც მოვა, იმისი, გზის დასაგებად ჩამოსული დღიური მუშების და ნაგვის მანქანაზე მომუშავე თემურასი და, ხანდახან თუ რამე მოსატანს მოიგდებს ხელში, ნიკოც მოდის ხოლმე. ოცე უარს არავის ეუბნება.
ოცეს ადვილად აგნებენ. ოცეს სახლისკენ მოდის ყველა უბედურის გზა, დაღლილის და დაუბანელის, ღატაკის და უსიყვარულობით დატანჯულის, მარტოხელასი და ჭკუასუსტის. ოცე ყველასია.
ორშაბათს მწვანე გადასაფარებელს აფარებს მოყანყალებულ საწოლს, სამშაბათს, ის ყვავილებიანი რომ ვთქვით, იმას. მერე ლურჯს და მერე ყვითელს და მერე ისევ თავიდან. დღეს კი სამშაბათია. სამშაბათი ილიკოს დღეა. ილიკოს ჩაისაც დაალევინებს და მერე ორ ჭიქასაც მიუჭახუნებენ ერთმანეთს გასახურებლად. ილიკოს ავტობუსი ყავს.
ილიკო იმიტომ უყვარს, რომ სხვასავით არ ეცემა ხოლმე და ჯაჯგურით არ იკმაყოფილებს სურვილებს. ილიკო ნაზია. ოცეს ასე არავინ ექცევა. ესეც დაქრის, ფანჯარაში ხშირ-ხშირად იხედება, წყალი ხუთჯერ აადუღა. თეფშზე დაწყობილ ვაშლს ხან გადადებს, ხან გადმოდებს. ხან თავზე კარალიოკს დაადებს, ხან ისევ ვაშლს გამოაჩენს. ღელავს ოცე. უღელავს თავისი ათასკაცგამოვლილი საშო, რომელიც ილიკოს დანახვაზე ცოცხლდება, თრთის. იკუმშება. ვიწროვდება.
აი, ათი წუთიც და, უნდა გამოჩნდეს.
ფარდის და ფანჯრის მონაა ამ დროს ოცე.
…
ილიკო რომ მოვა ხოლმე, სახლს ისე მოათვალიერებს, თითქოს მისი ქმარი იყოს, საშოვარზე წასული შინ რომ დაბრუნდა. მაცივარში შეიხედავს, ფანჯრიდან ხარახურით გამოვსებულ ეზოს გადახედავს. ქამარზე ცერათითებჩამოწყობილი გაივლ-გამოივლის და მერეღა ჩამოჯდება.
ოცე მწვანე ხახვით სავსე თეფშს გამოდგამს. ცოტა გამხმარ ყველსაც მიუდებს გვერდზე და გაზინტლულმინებიანი კარადიდან ღვინისფერი ჭურჭლით არაყს გამოაძვრენს. მერე კეკლუცად ჩამოუჯდება გვერდზე ილიკოს, თავის გაუხეშებულ და გაყვითლებულ ქუსლებს ამოყრის უკვე დაძველებული მწვანე ფრანცუზკებიდან და ყურებამდე გაუცინებს. თავს კი არ უტყდება ჩვენი ოცე, რომ ილიკოზე ფიქრი არ ასვენებს ხოლმე, არც ორშაბათს და არც ოთხშაბათს და არც მაშინ, როცა ზემოდან დავითა ახვნეშის და არც მაშინ, როცა მის დაჟანგულ ჭიშკარს სხვა ვინმე გზააბნეული შემოაჭრიალებს.
ილიკო, ტკბილო, ეტყვის. მოდი, ახლოს, მოდი. ისედაც ახლოსაა. მაგრამ ოცეს მეტი უნდა. ხელს მოუფათურებს. ილიკოც მზადაა და წამოგორდებიან ხოლმე დიდყვავილებიან გადასაფარებელზე. სამშაბათს, გამორიცხულია, ვინმე სხვა მიიღოს. ჭიშკარს შიგნიდან კეტავს ბოქლომით და აცაბაცა წარწერიან აბრას შეატრიალებს ხოლმე: ოცეს არ სცალია.
და ილიკოს მკლავებში იტრუნება.
ქვეყანა რომ დაიქცეს, სამშაბათს ოცეს გარეთ ვერ გაიყვან.
სამშაბათი – წმინდა დღეა.
…
ვა, ოცე? შე ძველო. ხორხოცებს კაცების ბირჟა.
გაუმარჯოს – ოცე ხელს უწევს და მიალაჯებს.
რაო ოცე, დღეს არ მუშაობ?
გადი, თორე თუ დაგარტყი, შუაზე გაგხეთქავ. ამბობს ოცე და მიალაჯებს.
გამგებელთან უნდა შევიდეს.
მტკიცედ გადაწყვიტა, ძონძების მაღაზია უნდა გახსნას.
სულ არ უნდა სხვისი ადგილი – თავის სახლში ერთ ოთახს დაუთმობს და კარზე ფერადი ცარცებით დააწერს: ოცეს ძონძები.
კარგი რა, ილიკომ უთხრა. კიდე ძონძები გინდა?
მინდა, მინდა. ძონძებიც მინდა და შენც მინდიხარ. ჩემო ტკბილო.
საიდან უნდა მოიტანო ეგ ძონძები, აქაურობას არ გაშორებიხარ.
ტყიბულიდან. თვალები უბრწყინავს ოცეს. უკვე ყველაფერი მოიფიქრა!
და ახლა გამგებელს უნდა უთხრას ეს ამბავი.
გამგებელმა ყველაფერი უნდა იცოდეს რაც პატარა ქალაქში ხდება. მაგის ოცეს მტკიცედ სწამს. ყველა გამგებლის ერთგული იყო, ვინც კი ამ ქალაქს ჰყოლია.
და როცა ძონძების მაღაზიას გახსნის, ყველა გზააბნეულს კარს აღარ გაუღებს. შეიძლება დავითას, ნიკოს და ჰა, ჰა კიდე ვინ შეიძლება? მაგას მოიფიქრებს. მაგრამ უცხოებს აღარ.
დროა, ოცემ დაიწყოს თავისი ნამდვილი ცხოვრება.
სარეცხის მანქანა უნდა ვიყიდო. ამბობს და უხარია ოცეს, თავისი ოცნება უყვარს.
და ილიკო.
…
ქალაქში ოცეზე ამბობდნენ, 16-დან 20 წლამდე ასაკში სამი-ოთხი ბავშვი მაინც ეყოლებოდა გაჩენილი და გაშვილებული. მერე ერთ დღეს გინეკოლოგისთვის უთქვამს, აღარ შემიძლია ორსულობები და ეს ბავშვებიც ვის ვაჩუქო, აღარ ვიციო და საშვილოსნოს მილებიც მაშინ გადაუკეტეს. მას მერე არხეინად იყო ეს ჩვენი ოცე. მშვიდად, გართულებების გარეშე ეწეოდა თავისუფალ ცხოვრებას, ხანდახან აკიდებულ ვენერიულ დაავადებებს თუ არ ჩავთვლით და გინეკოლოგთან შევლას მხოლოდ უკიდურესი შეწუხებულობის დროს. და ისე, პურზე, შაქარზე, ფულზე, ღვინოზე, კაბაზე, ბალიშისპირებზე, ყველაფერზე თანახმა იყო ქალაქის მკვიდრი თუ ქალაქის სტუმარი კაცები თავის დიდ ძუძუებში ჩაეკრა.
ოცემ მათზე ყველაფერი იცოდა. მათი დაფარული დარდების შემგროვებელი იყო. ვის რისი თავი ჰქონდა, ეგ ხომ იცოდა და იცოდა.
უხ, ჩემო მგელო. დაუფარავად და ურცხვად გასძახებდა ხოლმე თავის რომელიმე კლიენტს თუ დაინახავდა ქუჩაში და იმავე დღეს მთელმა ქალაქმა იცოდა, ვინ მოხვდა ოცეს ფეხებშუა.
ოღონდ, რატომ დადიოდნენ ჭკუასუსტ, უპატრონო, მოუვლელ და არცთუ ისე მომხიბვლელ ოცესთან, ვერავინ ამოხსნა.
…
ძონძების მაღაზია ადრიან გაზაფხულზე გახსნა. მაღაზია დავარქვათ, რადგან ოცეს ასე სჯეროდა და ასე უნდოდა. როცა ვარდის საპონს ტანზე იზილავდა, მაშინაც მაინც სუნიანი იყო, მაგრამ ვინ რას გაუბედავდა! ასე იყო ოცეს ძონძების შემთხვევაშიც – ტანსაცმლის მაღაზია – ოცეს ძონძები, წარწერა მეზობელ თვითნასწავლ მხატვარს დაახატვინა კაშკაშა ფერებით – მწვანედ და ყვითლად და ეს აბრაც ჭიშკარზე მიაჭედა.
საიდან ჰქონდა ამდენი ფული დაგროვილი, რომ ათი ფუთა ტანსაცმელი მოათრია, არავინ იცის, მაგრამ სამი დღე არ უმუშავია – ყველა უკან გააბრუნა, თამაზაც და ნიკოც და დავითაც და სხვებიც. ისე გათვალა, ილიკოს მოსვლის სამშაბათამდე დრო დარჩენოდა და ის რომ მოვიდოდა, გახსნილი მაღაზიით დახვედროდა.
სამი დღე ჩიჩქნიდა და ალაგებდა ფუთებს. პირველ სართულზე, იქ, სადაც საზამთროდ შეშას ინახავდა ხოლმე, პატარა ადგილი მოათავისუფლა – ერთი მხრიდან კედელი ჰქონდა, მეორე მხრიდან ფანერები მიაჭედ-მოაჭედა, მერე შიოს დაეღრიჯა – მეზობელ დურგალს და ერთი სახელდახელო კარიც შეაჭედინა ძველი ფიცრებისგან.
გავარდა სადგურზე, ხარახურის მაღაზიაში, იყიდა ლურჯი საღებავი და ღება და ღება ერთ დღეს. მაღაზიებს ჩამოუარა, მუყაოს ყუთები მოაგროვა, არ გადააყრევინა და გაანაწილა და რა გაანაწილა – აქეთ შარვლები, იქეთ პერანგები, აქეთ ლარიანები და იქეთ ძვირიანები. და ათივე ფუთა რომ გადაანაწილა, დაღლილი და დოინჯშემოყრილი დადგა თავისი მაღაზიის შუაგულში და საკუთარი თავით უსაზღვროდ კმაყოფილს გაეღიმა.
ილიკოზე ფიქრობდა.
მოვა და ნახავსო. მოვა და გადაირევაო. ჩემი ილიკო ჩემით როგორ იამაყებსო. ამ პერანგს და ამ შარვალს გადავუდებ, მოუხდებაო. მეორე დღეს მაღაზია უნდა გაეხსნა. ამიტომ დილიდან ჩამოუქროლა ქალაქს – გაზეთების ჯიხურში შეყო თავი, იქ აფთიაქში შევარდა, სასადილო, ობალას მაღაზია, სკოლა და პოლიკლინიკა მოიარა და ბოლოს გუბერნიასაც მიადგა.
დღის ორი საათისთვის ყველამ იცოდა – ოცეს ძონძები იხსნებოდა.
შეგიძლიათ არ დაიჯეროთ, მაგრამ რაც იმ დღეს ოცეს ძონძებში მოხდა, მსგავსი რამ ქალაქს არ ახსოვდა. დიდი და პატარა, თავისი ჭკუით ბოლო მოდაზე ჩაცმულიც და ფეხსაცმელგამოხეულიც, ყველა ოცეს მიადგა. იქნებ იმიტომ, რომ ეს მათ ქალაქში სხვისი ნაცვამი ტანსაცმლის პირველი მაღაზია იყო. ან იქნებ იმიტომ, რომ დაჯერება უჭირდათ, როგორც დაასწრო მათ ჭკუასუსტმა ოცემ მეორადი მაღაზიის ბიზნესის წამოწყება.
ლარიანი ტანსაცმელი მალევე დაიტაცეს.
უნდოდათ, არ უნდოდათ – მიჰქონდათ. ლარი რაღააო, ტილოდ მაინც გამოდგებაო – ისეთი ზედახორა ატყდა, ოცე ფულის გამორთმევა და ხურდის დაბრუნებას ვეღარ აუდიოდა.
ზუსტად ლარიანი მომეცით – აყვირდა ნახევარ საათში – ხურდის ძებნის დრო არა მაქვსო.
მერე “ძვირიანების” დრო დადგა.
მანდ ხალხი ცოტა შეთხელდა – ერთბაშად ათი ლარის და ოცის გადახდა ოცეს ძონძებში? ეს დასაფიქრებელი და ასაწონ-დასაწონი ამბავი იყო.
იმ დღეს ოცემ ოცი მაისური, ხუთი პერანგი, რვა შარვალი, ამდენივე კაბა, ორი მანტო და სამი-ოთხი თავშალიც გაყიდა. რამდენიმეც გვერდზე გადადო, მათ, ვისაც საქონელი თან მოსწონდა და თან ეძვირებოდა და ვერ გადაეწყვიტა, რა ექნა, მეორე დღემდე დრო ითხოვეს. დღე რომ ჩათავდა, ოცეს კაბის სათავეზე მიკერებული საფულე ისე სავსე იყო, რომ ხურდა ვეღარც ჩხრიალებდა.
ბანკში შევიტან. ოცემ გაიფიქრა. რა იცი, რა ხდება.
იმ დღეს ფული ბალიშის ქვეშ ამოიდო და ხვრინვა ამოუშვა.
…
სამშაბათი ისე დაღამდა, ილიკო არ გამოჩენილა. უცნაური იყო.
“დასვენების დღე – სამშაბათი” – აბრაზე დამატებით მიაწერინა მხატვარს.
შვიდი საათიც გახდა და ილიკო მაინც არ ჩანდა. იქნებ, რა საქმე გამოუჩნდაო.
მაგრამ მაინც მსუბუქად აღელდა. ფანჯარას მიეკრა. აღარც ნივთები გადაუადგილებია როგორც სჩვეოდა. საქმეც ვერაფერი გამოიჩინა – რასაც ხელი მოჰკიდა, ან ხელიდან გაუვარდა, ან ისე ვერ გამოუვიდა, როგორც უნდოდა.
ამას უყურე ერთიო, თავის თავს მკლავზე უჩქმიტა. რა ექნა. ელოდა. ორი წელი გადიოდა და ილიკოს ასე არასდროს დაუგვიანია.
ის დღე ისე დაღამდა, ოცე არავის გახსენებია.
უჩვეულოდ გვიან გაეღვიძა. დიდი ხნის გათენებული იყო. იმ თავის ყვავილებიან გადასაფარებელზე ზემოდან მიწოლილს დასძინებოდა.
სიზმარი გაახსენდა – ვითომ, მისი მაღაზია იწვოდა. ხელი აუქნია, სიზმარი რა სათვალავში ჩასაგდებიაო.
ილიკო ოთხშაბათს მოვიდა.
ეს წესების დარღვევა კი იყო, მაგრამ ოცეს ისე გაუხარდა, რომ ჭიშკარზე ჩამოკიდებული თავისი მუშაობის აღმნიშვნელი გრაფიკის აბრა სასწრაფოდ შეატრიალა არ ვმუშაობისკენ და ილიკოს ეზოშივე შემოეხვია.
ილიკომ კისერი უკან წაიგრძელა – თითქოს მოერიდა ოცეს, მაგრამ ხელები მაინც მოხვია მხრებზე, ცოტა უხერხულად და აცალა, სანამ საყვედურებს ამოთქვამდა.
მერე ძონძების მაღაზია დაათვალიერებინა.
საზეიმოდ გახსნა კარი და შიგნით შეუძღვა. ცოტა გაოცება კი დაეტყო ილიკოს, თითქოს წყენაც იგრძნო, მარტომ, მის დაუხმარებლად მართლა რომ შეძლო ოცემ რაღაცის გაკეთება – უფრო სწორედ, სურვილის ასრულება.
აი, ეს კი, შენო. სათუთად დაკეცილი შარვალ-პერანგი მიაწოდა ოცემ. წამო, მოიზომეო.
უხალისოდ აჰყვა მეორე სართულზე.
ოცეს ტვინის რაღაც ნაწილი გრძნობდა ცვლილებას, რომლითაც ილიკო ოთხშაბათს გამოცხადდა და არა სამშაბათს. საწოლს დახედა, არც მისი გადასაფარებელი ეფარა. არც ოცეს ასდიოდა ვარდის საპნის სუნი.
საწოლის კიდეზე ჩამოჯდა. სახლში მოვისინჯავო. ცოტა ხანი იჯდა და მერე უცებ ადგა და ახლა საქმე მაქვს და შემდეგ სამშაბათს შემოვივლიო. შარვალ-ხალათი იღლიაში ამოიდო და წავიდა.
ასეთი ილიკო ოცეს არ ახსოვდა.
იტირა და იტირა. ხან იმის გავლილ გზას გაჰყურებდა ფანჯრიდან, ხან იმ ადგილს, სადაც ცოტა ხნის წინ იჯდა.
გული ავს მეუბნებაო, გაზეთების კიოსკის გამყიდველს, კლავდიას უთხრა იმ დღეს.
იმას კიდევ გაეცინა. სად გაქვს შენ გულიო.
…
ეს ყველაზე გრძელი კვირა გამოდგა ოცესთვის.
და შემდეგი კიდევ უგრძელესი, იმიტომ, რომ ილიკო არც შემდეგ და არც შემდეგის შემდეგ სამშაბათს არ მოვიდა.
თავს იიმედებდა. იქნებ სახლში რა საქმე გამოუჩნდაო. იქნებ შორეულ რეისში წავიდაო. უარა გარშემო ავტობუსების მძღოლების ბირჟას, ბოლოს მიადგა, ვერ მოითმინა და ილიკოს ამბავი იკითხა.
უცებ ყველა რომ გაჩუმდა, გულში სიცივე იგრძნო ოცემ, თითქოს წყალი ჩაუდგაო, რაღაც ეგეთი, ჭის ძირივით ცივი გაუხდა შიგნით ყველაფერი.
ჩვენ არაფერი ვიცითო ერთმა ამოღერღა და თავი მიატრიალა.
ეცა და დაეჯაჯგურა, თვალები დაუბრიალა, ხო არ მოკვდაო, მითხარიო.
მოკვდა არა ისო, ზიზღით მოიშორა ოცე. გამოჩნდება, სად წავა ეგ შენი ილიკოო. და მერე მეორეს, სხვას, ფხუკუნი წასკდა.
წამოვიდა ოცე. არავისთვის შეუხედავს, ჩქარა იარა და ჭიშკარიც ისე მიაბრახუნა, აბრა ტრასაზე გადაუვარდა. არ მიბრუნებულა. შევიდა მაღაზიაში, ყუთებს შორის ჩამოჯდა და თვლა დაიწყო.
სადამდეც იცოდა, თვალა. მერე თავიდან, მერე ისევ.
დიდხანს იჯდა, ფეხმოუცვლელად. იჯდა, ითვლიდა, იქვე დაეძინა, შესცივდა და რაც ხელში მოხვდა მიიფარა…
და შემდეგის შემდეგის შემდეგ სამშაბათს ჭიშკართან ილიკო გამოჩნდა.
მარტო არ იყო. მაგრამ კარგად არც დააკვირდა, ლამის გადააფრინდა კიბეებს ოცე და კარში კი არა, ქუჩაშივე შეეგება.
ილიკოს მისი ნაჩუქარი შარვალ-ხალათი ეცვა. ორი ნაბიჯით უკან კი ქალი მოჰყვებოდა.
ოცე, ეს იზოა. აურჩევ რამეს შენს მაღაზიაში?
აურჩევს აურჩევს, მოხვევა მოერიდა, მაგრამ დაუფარავი სიხარულით შეუძღვა ძონძებში და ხან რა კაბას სტაცა ხელი, ხან რა კოფთას.
ილიკო ერთხანს ჩუმად იდგა და რომ შეატყო ოცე ძალიან შეიჭრა როლში,
ოცე თავისკენ მოატრიალა და,
ოცე, იზო ჩემი ცოლია. უთხრა.
ოცემ თავისი ცოტა შტერული თვალებით შეხედა ილიკოს.
მერე იზოს გახედა. ისიც რაღაცნაირად აწურული იდგა, თითქოს დანაშაულში გამოიჭირეს.
ესა? ეს არის შენი ცოლიო? თითი გაიშვირა იზოსკენ, ცოტა ხანი ასე ეჭირა და მერე მოწყვეტით ჩამოუვარდა მთელი მკლავი. მოჭრილი ტოტივით, ერთბაშად.
მერე ილიკოს მივარდა, დაუშინა და რა დაუშინა. შენ ხო მე გიყვარვარო, მეო. მარტო მეო.
შენ როგორ მეყვარები, შენ ხომ ბოზი ხარო, ილიკომ უთხრა.
მერე ოცეს ცრემლები მოსწმინდა, იზოს ხელი ჩაჰკიდა, შეტრიალდა და წავიდა.
© არილი