გერმანულიდან თარგმნა ნათია დათუაშვილმა
ბატონი ბერნერი დაბალი, ლაპარაკისმოყვარული კაცი იყო, ცოტა დიდი ცხვირით. თავის ძაღლ ბოდოსთან ერთად მარტო ცხოვრობდა. ბოდო მახინჯი ძაღლი იყო, მაგრამ კარგი ხასიათი ჰქონდა. ძალიან ბებერი იყო და ბატონ ბერნერს თოკზე გამობმული ნელა მიჰყვებოდა ხოლმე უკან. არც ბატონი ბერნერი იყო ახალგაზრდა, აუჩქარებლად სეირნობდა და ყიდულობდა საჭირო ნივთებს. ძაღლს უფრთხილდებოდა, რომ არ ექოშინა. სიარულის დროს საუბრობდნენ. ბატონი ბერნერი ყველაფერზე ლაპარაკობდა, რასაც კი სამყაროზე ფიქრობდა, ბოდო კი უსმენდა.
ბატონი ბერნერი რამდენიმე წლის დაქვრივებული იყო. ქალბატონი ბერნერი, ვისთანაც ადრე სიამოვნებით საუბრობდა ყველაფერზე, ცენტრალურ სასაფლაოზე განისვენებდა. საფლავზე თავსხმა წვიმაში გადიოდა ხოლმე, რომ ბოდო ვერავის დაენახა. ცენტრალურ სასაფლაოზე ძაღლები აკრძალული იყო. საფლავზე გარდაცვლილ მეუღლეს ესაუბრებოდა, ხან ფიქრებით, ხან პირდაპირ მიმართავდა, გააჩნია, ბევრი ხალხი იყო სასაფლაოზე თუ ცოტა.
ასე თუ ისე, უმკლავდებოდა მარტო ცხოვრებას. შეეძლო თავისთვის კარტოფილი შეეწვა, იცოდა სალათის მომზადება და ბინაც წესრიგში ჰქონდა. მხოლოდ სარეცხი უქმნიდა სირთულეს. სარეცხი მანქანის ჩართვა არ იყო პრობლემა, მაგრამ უბრალოდ არ იცოდა, რა რასთან უნდა გაერეცხა, რა უნდა გაეწურა და რომელი პერანგების გაწურვა არ შეიძლებოდა. დაუთოება კი მისთვის მართლაც უცხო ხილი იყო. ბატონი ბერნერი კი დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდა წესიერად გარეცხილ და აკურატულად დაუთოებულ პერანგებს და ძალიან წუხდა, ამ საკითხში რომ ვერ ერკვეოდა. ოქტომბრის ერთ წვიმიან დღეს ის თავისი ცოლის საფლავთან იდგა და ამ პრობლემებზე ესაუბრებოდა, წუხდა, რომ თავის დროზე უფრო ყურადღებით არ აკვირდებოდა მეუღლეს ამ საქმიანობის დროს, ბოლოს კი სთხოვა: „ელფრიდე, მომეცი ნიშანი. რა ვქნა ამასთან დაკავშირებით?“ თუმცა, სიჩუმე არ დარღვეულა და საბოლოოდ, ბატონი ბერნერი ბოდოსთან ერთად სახლის გზას დაადგა.
ბოდო თვალებს აელმებდა და ყბა ცოტა ჩამოწეული ჰქონდა, დორბლის ძაფები მიწამდე დასთრევდა. ნამდვილად არ იყო კარგი შესახედი. მახინჯი იყო, მაგრამ ბატონი ბერნერის ერთგული იყო და სილამაზე ერთმნიშვნელოვნად ხასიათში ჰქონდა. „მეც არ ვარ ლამაზი“, – ფიქრობდა ბატონი ბერნერი და 76 წლის შემდეგაც გაოცებული ათვალიერებდა თავის დიდ ცხვირს სარკეში. „რაღა მოვითხოვო ძაღლისგან? ყველაფერი განგების ნებაა“.
იმ დღეს თავსხმა წვიმის გამო ბატონი ბერნერი უფრო მოკლე გზით წავიდა სახლისაკენ, ძველი ქალაქის ვიწრო, ბნელი ქუჩებით. როგორც წესი, ამ გზას ერიდებოდა ხოლმე, რადგან ბოდოსაც არ სიამოვნებდა რიყის ქვით მოკირწყლულ ქუჩაზე სიარული. ჩვეულებრივ ბატონი ბერნერი პატარა ნაკვეთებს ჩაუვლიდა ხოლმე სახლის გზაზე. უცებ, თითქოს ქალბატონ ბერნერს გამოუგზავნია დაგვიანებული ნიშანიო, ჩინურ სამრეცხაოს ჩაუარა. კარის თავზე ციმციმებდნენ ბატონი ბერნერისათვის გაუგებარი ჩინური ასოები, ქვემოთ კი ლურჯი ნეონის შუქით განათებული ასოებით გერმანულად ეწერა „ჩინური სამრეცხაო“. ფანჯრები დაბურული იყო. შიგნით იყვნენ თეთრ ხალათებსა, ან თეთრ შარვლებში და თეთრ მაისურებში გამოწყობილი კაცები, რომლებიც სარეცხს კეცავდნენ, თეთრ ქაღალდში ფუთავდნენ, თეთრეულს დიდ საუთოებელ დანადგარებზე აუთოებდნენ, ან პერანგების საუთოებელ ჯადოსნურ დანადგართან. ცოტა ხნის წინ მაგიდაზე დაწყობილი დაკუჭული პერანგებისგან სასწაულებს ახდენდნენ. ფანჯარაში ერთმანეთზე ეწყო წასაღებად გამზადებული სარეცხის ფუთები. ბატონი ბერნერი მოჯადოებული შეჰყურებდა ამ სანახაობას. აი, ეს იყო მისი პრობლემის გადაჭრის გზა. ჩინური სამრეცხაო დაეხმარებოდა გამკლავებოდა რეცხვისა და უთოობის პრობლემას. რატომ ვერ აღმოაჩინა ადრე ეს საუცხოო ადგილი? ძალიან მადლობელი იყო გარდაცვლილი მეუღლის, აქ რომ მოიყვანა და თამამად შევიდა სამრეცხაოში. სახეში მოხვდა თბილი ჰაერი, სარეცხი ფხვნილის, წყლის ორთქლისა და სისუფთავის სუნი. ბოდომ დააცემინა.
კეთილგანწყობილმა ახალგაზრდა ჩინელმა მაშინვე ჰკითხა ბატონ ბერნერს, რას ისურვებთო. ბატონმა ბერნერმაც გამოიკითხა ჩინური სამრეცხაოს მომსახურების, ვადებისა და ფასების შესახებ. ძალიან გაოცდა, რა მარტივი და იაფი იყო ყველაფერი: „დილით მოიტანე, საღამოს წაიღე!“ – წარმოადგენდა ფირმის სლოგანი. ფასებიც სასაცილოდ დაბალი მოეჩვენა, თუკი გავითვალისწინებთმის წვალებას საუთოებელ მაგიდასთან. აღარაფერი რომ ვთქვათ პერანგებზე, რომლებიც სრულიად გააფუჭა სარეცხის ფხვნილის არასწორი დოზირებისა და სარეცხის მანქანაში რეგულარულად და მზაკვრულად დამალული შავი წინდების გამო. გარდა ამისა, ბატონი ბერნერი მუდმივად ეძებდა გზას და საბაბს, რომ ბოდოსთან ერთად გაესეირნა და ცოტა ემუსაიფა მასთან. ძველი ქალაქის ეს ქუჩა, რომელზეც კარგი სამრეცხაო იყო და ამასთან ცენტრალურ სასაფლაოზე მიდიოდა, სადაც ის ისედაც ხშირად დადიოდა, ბედნიერ შემთხვევად მოეჩვენა. ცდილობდა, ახალგაზრდა ჩინელისათვის აეხსნა საკუთარი მოსაზრებები, მაგრამ პასუხად მხოლოდ თავაზიან თავის დაქნევას და ღიმილს იღებდა, პასუხს კი არა. ბოლოს კი იძულებული გახდა, წინდებზე, პერანგებზე და გარდაცვლილ მეუღლეზე მოყოლისათვის თავი დაენებებინა და სახლის გზას დადგომოდა. თუმცა შეჰპირდა, რომ ხვალვე ესტუმრებოდა სარეცხით სავსე ფუთით ხელში. მერე კი ნახავდნენ, როგორ გაუგებდნენ ერთმანეთს. მშვიდობიანი საღამო უსურვა ჩინელს და წავიდა.
მეორე დილასვე ჩააწყო ჭუჭყიანი სარეცხი დიდ პოლიეთილენის პარკში: ერთი ხელი საწოლის თეთრეული, ოთხი პირსახოცი, საცვლები, ხუთი პერანგი. ბევრის თრევა მოუწია, მაგრამ მომავალში, უფრო ხშირად რომ ივლიდა ჩინურ სამრეცხაოში, ფუთები დაპატარავდებოდა და ყველაფერს უკეთესად გადაანაწილებდა.
ისევ გამოვიდა სულ თეთრებში ჩაცმული ახალგაზრდა, კეთილგანწყობილი ჩინელი, ან იქნებ სულ სხვა იყო? ბატონი ბერნერის თვალში, რომელიც არ იყო გაწაფული აზიური გარეგნობის გარჩევაში, ყველანი ერთნაირად გამოიყურებოდნენ. ყოველი შემთხვევისთვის კიდევ ერთხელ ისაუბრა თავის ქვრივობაზე და რეცხვასთან და დაუთოებასთან დაკავშირებულ სირთულეებზე და გამოთქვა იმედი, რომ ამ ჩინური სამრეცხაოს წყალობით ერთხელ და სამუდამოდ ბოლო მოეღებოდა ამ პრობლემას. გამოართვეს სარეცხის ფუთა. ბატონმა ბერნერმა თქვა: „ჩემი სახელია ბერნერი, ბ-ე-რ-ნ-ე-რ-ი. ოტო ბერნერი“. ფიქრობდა, რომ რთულად იქნებოდა საქმე, რადგან მისი ინფორმაციით, ჩინელი წესიერად ვერ გამოთქვამდა „რ“-ს. იქნებ თავიდანვე უნდა ეთქვა „მე მქვია ბელნელი“, საქმე რომ გაემარტივებინა. მაგრამ არანაირი პრობლემა არ წარმოქმნილა. ახალგაზრდა ჩინელმა, რომელსაც, როგორც ჩანს, ღიმილი ღრმად ჰქონდა სახეში ჩამჯდარი, პატარა ასოებით ბარათზე სწრაფად ჩაინიშნა ბატონი ბერნერის სახელი ჩინურად და სარეცხის ფუთას მიამაგრა.
კმაყოფილი ბატონი ბერნერი ბოდოსთან ერთად სასაფლაოზე წავიდა და თავის მეუღლეს მოუყვა ჩინური სამრეცხაოს შესახებ. ყველაფერი კარგად იქნება და შეგიძლია მშვიდად განისვენოო.
მეორე დღეს ბატონი ბერნერი გარეცხილი ნივთების გამოსატანად შევიდა სამრეცხაოში. გადაწყვეტილი ჰქონდა, მოთმინებით დაემარცვლა თავისი სახელი, უკიდერეს შემთხვევაში კი ეთქვა, „ჩემი სახელია ბელნელი“, რათა თავაზიანი ახალგაზრდა ჩინელისათვის სამუშაო გაეადვილებინა.
რა გაოცებული დარჩა, როდესაც ჯერ შესულიც კი არ იყო ბოდოსთან ერთად სამრეცხაოში, რომ წასაღებად გამზადებული ფუთების დიდი გროვიდან დახლზე მისი ფუთა გამოუცურეს. მას უკვე იცნობდნენ, როგორც ჩანს, მისი სახელი უკვე იცოდნენ, მიუხედავად იმისა, რომ ჯერ მხოლოდ ერთი დღის კლიენტი იყო! ბატონი ბერნერი ძალიან გაახარა შორეული აღმოსავლეთის ყურადღების ამ გამოვლინებამ და ჩუმად შეადარა სუპერმარკეტის ბუზღუნა გერმანელ მოლარეებს. შეამჩნია, რომ აქ კლიენტი ჯერ კიდევ მეფე იყო. თვითონ კი, ბატონო ბერნერი, როგორც ჩანს, განსაკუთრებით პატივსაცემი კლიენტი იყო. კარგად შეამჩნია თავაზიანი ჩინელის სწრაფი მზერა ბოდოს მიმართულებით. მათ პატივს სცემდნენ და მაშინვე იცნეს ორივე. ამან გაახარა, რადგან ბატონი ბერნერის ცხოვრებაში მაინდამაინც ბევრი გასახარი ამბები აღარ ხდებოდა.
სახლის გზაზე უჩუმრად გახია თეთრი ქაღალდი, რომ ენახა, ნამდვილად მისი ნივთები იყო თუ არა, მაგრამ მაშინვე შერცხვა თავისი უნდობლობის. რა თქმა უნდა, ყველაფერი წესრიგში იყო. სახლში მისული კი დარწმუნდა, რომ უფრო მეტიც, ყველაფერი უნაკლოდ იყო დახარისხებული. პერანგები საუკეთესოდ იყო დაუთოებული და დაწყობილი, საწოლის თეთრეული – ქათქათა, პირსახოცები – რბილი და ნაკეცი ნაკეცზე. ასეც უნდა ყოფილიყო და ეს ყველაფერი ამ ფასად! ბატონი ბერნერი იმდენად აღფრთოვანებული იყო, რომ მოწევასაც კი დაიწყებდა თავიდან, ქალბატონ ბერნერს სასიკვდილო სარეცელზე რომ არ შეჰპირებოდა, თავს შევიკავებო, რადგან კვამლი ფარდებს აყვითლებსო. ქალი საფლავში გადატრიალდებოდა. ბატონი ბერნერი დარწმუნებული იყო, რომ ჩინური სამრეცხაო ყვითელ ფარდებსაც გაუმკლავდებოდა, მაგრამ არ იქნებოდა ეს სამართლიანი და ბოლოსდაბოლოს ჯანმრთელობისთვის ცუდი იყო. ამიტომ დაანება თავი ამაზე ფიქრს და კმაყოფილმა შეალაგა ლამაზი, თითქმის ახალივით ნივთები კარადაში.
მრავალი კვირის განმავლობაში ბატონი ბერნერი კვირაში ერთხელ მიდიოდა ჩინურ სამრეცხაოში, მიჰქონდა ჭუჭყიანი სარეცხი და გამოჰქონდა სუფთა. ჯერ ფეხიც არ ჰქონდა ხოლმე შედგმული სამრეცხაოში, რომ დიდი რაოდენობის გამზადებული ფუთებიდან ყოველთვის მაშინვე აწვდიდნენ ზუსტად მის ფუთას. ჩინელი არასდროს არ ცდებოდა, ამასთან ყოველთვის სხვადასხვა ჩინელი ხვდებოდა. ბატონმა ბერნერმა ამასობაში ეს უკვე გაარკვია. მას ხვდებოდნენ მსუქნები და გამხდრები, ასაკოვნები და ახალგაზრდები, ისინი იცვლებოდნენ დახლთან, სალაროსთან, საუთოებელ მოწყობილობებთან, საყელოებისა და მანჟეტების საუთოებელ დაფებთან, მაგრამ ვინც კი არ უნდა მომსახურებოდა მას, მაშინვე ცნობდა, ზუსტად იცოდა: „აი, ჩვენი ბატონი ბერნერი“, (ან „აი, ჩვენი ბატონი ბელნელი“), ყოველგვარი ჭოჭმანის გარეშე უწვდიდა შეკვრას. ბატონ ბერნერს განსაკუთრებით ეს მოსწონდა, მოსწონდა ეს პატივისცემა, კარგი მოპყრობა. თავს მნიშვნელოვან პიროვნებად აღიქვამდა. ბოდოც უკვე დიდი ხანია აღარ აცემინებდა.
შობის წინა დღეს ბატონმა ბერნერმა კვლავ გამოიტანა სარეცხის ფუთა და სურვილმა შეიპყრო, ამ კეთილგანწყობილი ჩინელებისათვის მადლობა გადაეხადა და საშობაოდ მცირედი სიხარული მიენიჭებინა, მიუხედავად იმისა, რომ ჩინელი სავარაუდოდ არ იზეიმებდა ქრისტიანულ შობის დღესასწაულს. მაგრამ ისინი კეთილგანწყობილები იყვნენ მის მიმართ, ამიტომ თვითონაც კეთილგანწყობით უნდა ეპასუხა. გერმანული ნუშის ორცხობილის მწვანე არშიიან შეკვრას მიამაგრა ხუთევროიანი კუპიურა წვრილმანი გასამრჯელი, ასე ვთქვათ ყავისათვის, არა უფრო ჩაისათვის და გაუწოდა გაოცებულ ჩინელს, რომელმაც მისი სარეცხის შეკვრა კვლავ სწრაფად გამოიღო დასტიდან, ისე, რომ ერთი წამითაც არ დაფიქრებულა. წესიერ ადამიანს თავდაპირველად არ უნდოდა მოკრძალებული საჩუქრის აღება, მაგრამ ბატონმა ბერნერმა დაჟინებით სთხოვა: „შობაა“, – თქვა მან, „ახლა ხომ შობაა, თუ შეიძლება აიღეთ“. შემდეგ კი მადლიერების გამოხატვის მიზნით დაამატა,: „ძალიან კმაყოფილი ვარ თქვენი მუშაობით, უპირველეს ყოვლისა კი ის მაოცებს, რა სწრაფად ისწავლეთ და დაიმახსოვრეთ ჩემი სახელი. ყოჩაღ!“ ჩინელმა გაოცებულმა შეხედა. „ბერნერი“. თქვა ცოტათი შეცბუნებულმა ბატონმა ბერნერმა, „მე ხომ ბატონი ბერნერი ვარ, თქვენ ყველა მიცნობთ მე, ყოველთვის სწორ შეკვრას მაძლევთ ხოლმე, არასდროს არ გეშლებათ. ეს მომწონს“.
„აჰ“, – თქვა ჩინელმა, მაგრამ ისეთი პირი არ უჩანდა, რომ ნამდვილად გაიგო. მან შეკვრას ქინძისთავით დამაგრებული ბარათი მოხსნა, რომელზეც წვრილი ჩინური ასოებით ეწერა სახელი. ბატონმა ბერნერმა სთხოვა: „შეგიძლიათ დამიტოვოთ? სამახსოვროდ? სახლში წყნარად დავათვალიერებ, როგორ იწერება ჩინურად ჩემი სახელი“.
მას თავისი ძველი მეგობარი მარტინი გაახსენდა, რომელიც მოხუცთა თავშესაფარში ცხოვრობდა და ახალგაზრდობაში სინოლოგი იყო. საახალწლოდ მის მონახულებას აპირებდა და უნდოდა ამაყად ეჩვენებინა მისთვის ბარათი მისი, ოტო ბერნერის ჩინური ასოებით დაწერილი სახელით.
კეთილგანწყობილმა ჩინელმა ჩაიხითხითა, ბატონ ბერნერს მისცა ბარათი და ნუშის ორცხობილა გამოართვა. სამრეცხაოს თანამშრომლებმა თავი დაუქნიეს, თავი დაუხარეს და ისეთ გულითად მადლობებს უხდიდნენ, რომ ბატონ ბერნერს შერცხვა, რატომ ათევროიანი კუპიურა არ მივამაგრე საჩუქარსო, მაგრამ შეეძლო მომავალი შობისათვის გაეთვალისწინებინა ეს.
ახალი წლის დილას ბოდოსთან ერთად თავისი მეგობრის მარტინის სანახავად ავტობუსით ქალაქის ბოლოში გაემგზავრა. მარტინი ინვალიდის ეტლში იჯდა, ძალიან საღი გონება ჰქონდა, მაგრამ კიბიდან ჩამოვარდნის შემდეგ ფიზიკურად იმდენად სუსტად იყო, რომ დამოუკიდებლად სიარული და თავის მიხედვა არ შეეძლო. ბატონმა ბერნერმა მოუყვა ყველაფრის შესახებ, რაც გარეთ, მსოფლიოში ხდებოდა. მარტინი უსმენდა, ცოტა ჩამოეყვინთა თითქოს ხანგრძლივი მოყოლისას ნარჩენების გადასახადების მომატებისა და ქალაქის ტრამვაის არაპუნქტუალობის შესახებ. შემდეგ ერთი მოკლე ხელი ბანქო ითამაშეს, ფანჯრიდან გადაიხადეს, ბოდოს მარტინის შალის გადასაფარებელზე დაწოლის ნება მისცეს, ბოლოს კი ბატონმა ბერნერმა გამარჯვებული სახით ამოიღო ჩინური სამრეცხაოდან წამოღებული ბარათი, მიაწოდა მეგობარს და თქვა:
„შეგიძლია გაშიფრო? არ დაიჯერებ, რა წერია აქ.“
მარტინმა გაწმინდა სათვალე, აიღო ბარათი და იმდენხანს ათვალიერა, რომ ბატონი ბერნერი ანერვიულდა და შეშინდა, ოთხმოც წელს მიტანებულ მარტინს ხომ არ დაავიწყდა ჩინური შრიფტის კითხვაო. იმდენ ხანს დასჭირდა მარტინს. შემდეგ ამოიხედა, ბატონ ბერნერს ნაღვლიანად შეხედა და თქვა: „საიდან გაქვს?“
„ჩინური სამრეცხაოდან, – უპასუხა ბატონმა ბერნერმა. „ახლა კი შემიძლია გაგიმხილო: ეს ჩემი სახელია ჩინურად, ოტო ბერნერი, ისინი კი მას ყოველთვის მაშინვე პოულობენ უამრავ ფუთებში“.
სიამაყით დააკაკუნა ბარათზე: „ბატონი ბერნერი“, თქვა მან, „აი ეს წერია ბარათზე“.
„არა, უპასუხა მარტინმა და დაუბრუნა ბარათი, „მანდ ეს არ წერია“. ბარათზე წერია: „დიდცხვირა ყბედი მოხუცი კაცი მახინჯ ძაღლთან ერთად“.
© არილი