ზვიად რატიანი – ისტორიის ბოლო გაკვეთილი და სხვ. ლექსები

ისტორიის ბოლო გაკვეთილი

გიამბობდი, როგორ მოხდა ყველაფერი, მაგრამ აღარ ვარ.

და აღარც შენ ხარ, მომისმინო.

 

როგორ ჩაწყდა დედამიწა ხეების ფესვებს,

როგორ ჩაქანდა არაფერში.

 

როგორ დარჩნენ ხეები მაღლა,

როგორ ირხეოდნენ სიცარიელეში.

განა მხოლოდ ფესვებით და კენწეროთი –

ძირფესვიანად.

 

ვიდრე უკანასკნელი ქარი

მათაც გამოიბერტყავდა ფუყე მუცლიდან

და სამუდამოდ ჩადგებოდა.

 

დასანანია, რომ აღარ ვართ. გიამბობდი, წარმოიდგენდი –

როგორ იცლება უკანასკნელი სიცარიელე

ყველაფრისგან, თავისთავისგან

 

და სრულყოფილ არაფერში

აღარ ხდება არაფერი; მხოლოდ ისტორია,

სიმართლისგან, ტყუილისგან, სისხლისგან დაცლილი,

მეორდება, მეორდება, მეორდება,

მეორდება…

 

ეპიგრაფი

თითქოს ლექსმა მოითხოვა ეპიგრაფი.

ეპიგრაფი უცნობი იაპონელი პოეტის ლექსიდან.

უცნობი – რადგან ეპიგრაფიც თვითონ დაწერე

და თან უხდება იაპონელ პოეტს – უცნობი.

 

და გაგიტაცა ეპიგრაფმა, დაგავიწყა შენივე ლექსი.

უცნობი ქართველი პოეტის ლექსი,

რომელმაც თითქოს მოითხოვა ეპიგრაფი.

ლექსი სტრიქონში შეყოლილი არაზუსტი სიტყვის შესახებ,

 

რომელიც ავტორს ისე აწვალებს,

როგორც სახლში დარჩენილი ჩართული უთო

(რომელიც იქნებ არც არის ჩართული

და სიტყვაც იქნებ თავის ადგილზეა).

 

იგივე აზრი, ოღონდ უფრო მოხდენილად, იყო გაშლილი

უცნობი იაპონელი პოეტის ლექსში

არაზუსტ სიტყვაზე, რომელიც ავტორმა

გამიზნულად და დროებით გაამწესა ერთ-ერთ სტრიქონში,

 

რათა შემდეგ უკეთესით შეეცვალა;

მაგრამ როდესაც მიაკითხა საჭირო სიტყვას,

გვიანღა იყო: მას უკვე გაეკეთებინა ხარაკირი,

შეურაცხყოფილს.

 

გადაიკითხე შენი თავი

პოეზიას ჰქონდა შანსი, ეცხოვრა ყველაში.

სავარაუდოდ, ასეც იყო სიტყვებამდე. შემდეგ გაზარმაცდა

და ირჩევს მხოლოდ არამდგრადებს,

ვინც მუდამ იცვლება.

 

ადამიანი მაშინ თუა თავისთავი, როცა იცვლება.

როგორც წესი, ჩვენ ვერ ვამჩნევთ, როცა ვიცვლებით –

 

როცა აღარ ვართ, რაც ვიყავით, და ჯერ არ ვართ, რაც უნდა გავხდეთ.

სწორედ ამ დროს ვართ ჩვენი თავი – ცარიელები;

ადვილი ლუკმა ზარმაცი მხეცისთვის.

 

დანარჩენი აღარაა საინტერესო. დანარჩენი

ლექსებია. თუმცა უნდა ვაღიაროთ: რომ არა ისინი,

სავარაუდოდ, ვერსაიდან გავიგებდით, როგორ ვიცვლებით –

 

როგორ ვემსგავსებით მათ,

ვისაც არ ესმოდა ჩვენი.

ვისიც არ გვესმოდა თვითონ.

 

კოცონი მდინარესთან

ჩემი შეყვარებული მდინარეა

და არაფერი მდინარული მისთვის უცხო არ არის.

ზოგჯერ იმღვრევა და გამირბის.

გამირბის მაშინაც, როდესაც მშვიდია.

 

ძირითადად მშვიდია და გამჭვირვალე,

სინათლით და მუსიკით სავსე,

და მისი ფსკერის ყველა კენჭი ყოველ ჯერზე სხვადასხვაა,

როგორც მისი სწრაფი თევზები.

 

ის ამ ნაპირთან არ დაწყებულა –

ჩემგან არ ჩანს მისი სათავე.

არც ამ ნაპირთან დაგუბდება –

მან უნდა იდინოს.

 

ზოგჯერ შევდივარ მშვიდ ნაკადში.

ზოგჯერ შევდივარ ამღვრეულში.

ზოგჯერ მშვიდია და შევდივარ, მაგრამ იმღვრევა.

ზოგჯერ პირიქით. ძირითადად ნაპირთან ვზივარ

 

და ვფიქრობ ქოხზე,

და ფიქრშივე ინგრევა ქოხი.

ღამღამობით ვანთებ კოცონს

და ვღიღინებ ძველ შეკითხვებს. ის ზოგჯერ მპასუხობს.

 

მე უნდა დავრჩე მის ნაპირთან, მან კი იდინოს.

რად მინდა ქოხი – ღამღამობით დავანთებ კოცონს.

არც მომაკვდავი ჩავეგდები მის ტალღებში, რათა წამიღოს –

ტყეში შევალ, ვითომ ფიჩხზე, და იქ დავწვები.

 

რადგან ჩემი შეყვარებული მდინარეა

და ყველაფერი არამდინარული უცხოა მისთვის.

დაე გარბოდეს, იმღვრეოდეს, მთავარია, არასდროს დაშრეს

და არც ისე წამოდიდდეს, კოცონი ჩამიქროს.

 

არაფრის გემო

ორი ვიწრო, ნარივით ხმელი, ერთმანეთზე მიდგმული ტახტი.

თავთან ორი ტაბურეტი – დასაგრძელებლად.

ზემოთ, ლურსმანზე ჩამობმული შიშველი ნათურა.

შენი ღამის საბუდარი შუაოთახში

(ზალას არ ამბობ – მაინც ლექსია.

სასტუმრო ოთახს – მითუმეტეს;

ეს არამარტო ხელოვნური, მეტისმეტად ცინიკურიც იქნებოდა

თუნდაც იმიტომ, რომ სტუმარი ამ ოთახში იშვიათია

თუ არ ჩავთვლით სახლის მეპატრონეს,

რომელიც უფრო მაშინ მოდის, როცა შინ არ ხარ,

მაგრამ მისი ნამყოფობა მუდამ იგრძნობა

დედაშენის კიდევ უფრო წითელ თვალებში).

სად ვიყავით?

გაგახსენდა: შუაოთახში,

სადაც ყველა გზა იკვეთება –

ტუალეტიდან ლოჯისაკენ (რომელიც სამზარეულოა) და პირიქით;

ლოჯიდან შემოსასვლელისკენ (და პირიქით);

და დანარჩენი სამი ოთახიდან – სამივესაკენ

(რა პროექტია ამისთანა, იკითხავდა უსაქმური,

მაგრამ იქნებ არც იკადროს – მაინც ლექსია)

და შენ წევხარ ეპიცენტრში. შენი უძილობა

დიდი ხანია განსხეულდა, გაადამიანდა –

შენს ზურგსუკან ჩამომჯდარა ტახტის კიდეზე,

როცა გვერდულად წევხარ და კითხულობ,

და, შენს მხარზე გადმოხრილი, ჩაჰყურებს ფურცელს

და გვერდს, უკვე გადაფურცლულს, ისევ უკან გაბრუნებინებს,

თუკი ჩაკითხვა ვერ მოასწრო;

ხოლო თუ ჩაგთვლიმა, განჯღრევს და გაფხიზლებს

(მის შესახებ კიდევ დიდხანს შეგიძლია ილაპარაკო

და გინდა კიდეც – ოღონდ ცოტა გადაავადო

ან სულაც თავი აარიდო სხვებზე ლაპარაკს –

სახლის დანარჩენ ბინადრებზე,

რომლებიც წვანან განაპირა, კარმიხურულ ოთახებში,

იზოლირებულ ღამეებში შეკეტილები,

და კიდევ კარგი…)

კიდევ კარგი,

რომ ეს შენ ხარ გაშოტილი შუაოთახში,

სადაც გზები იკვეთება. გზები და ხმები.

ჯერ მეზობელი ოთახიდან: დედაშენის საწოლის ჭრიალი,

რომელიც ცდილობს გადაბრუნდეს და არ გამოსდის,

რასაც მოსდევს მოგუდული ჩასუნთქვები

(შენ უკვე იცი, რომ ის ასე იკავებს ქვითინს)

და ცოტა მერე – მამაშენის ჩუსტების ფხაკუნი,

რომელსაც მიაქვს ტუალეტში ღამის ქოთანი

(ღამის ქოთანი პირობითად – მაინც ლექსია)

და მუხლებში წახრილ ფეხებს მოკლე-მოკლედ მიაჩოჩებს იატაკზე,

რადგან უჭირავს (პირობითად) ღამის ქოთანი

და ფრთხილად უნდა მიატანოს ტუალეტამდე,

საიდანაც შედარებით გაბედულად წამოჩოჩდება

საძინებლისკენ, სადაც უცდის განაბული დედაშენი

მის მშვიდობით დაბრუნებას (ორი წელიც არ გასულა,

რაც ეს ლანდი ვერ ნიღბავდა კმაყოფილებას,

როცა უქებდნენ ასაკისთვის უჩვეულო სიყოჩაღეს)…

სად გავჩერდით?

არსად! – პ ა უ ზ ა,

რომელიც ყოფნის წიგნის ისევ გადაფურცვლას

წინა გვერდზე (და რა ყოფნის ნახევარ აბზაცს),

რადგან იღება კიდევ ერთი ოთახის კარი

და შენ სასწრაფოდ ხუჭავ თვალებს, თავს იმძინარებ

(ანთებულ შუქში, ხელში წიგნით, ცხვირზე სათვალით),

ვიდრე ჩაივლის უფროსი ძმა შენს საწოლთან (თუ რაც არის)

და გავა ლოჯში (რომელიც სამზარეულოა),

რათა მოწიოს აკრძალული სიგარეტი

და მაცივარში შემალული აკრძალული ლუდი დალიოს,

რომელსაც გემო არაფრის აქვს (ის ეს-ესაა გამოვიდა

პოსტ-ქიმიური კრიზისული დღეებიდან, უკვე მეხუთედ,

და ახლა ასე, ლუდითა და სიგარეტით, იბრუებს შიშებს).

– უტვინო კაცი! – ჩაგჩურჩულებს უძილობა; სინამდვილეში

უკვე ამაზეც ეჭვიანობს – თავის მომძინარებაზე,

რათა გადაღლილს არ გაგიტკბეს…

სად ვიყავით?

თითქმის ყველგან. თითქმის ყველასთან.

გარდა იმ ერთი ოთახის და მისი ბინადრის –

ბიჭის, რომელიც უნდა დარჩეს ამ ლექსის მიღმა,

რომელმაც უნდა გაარღვიოს ეს ჯაჭვური ოჯახური უკუღმართობა,

სადაც ყველა ბევრს შრომობდა, ბევრს გასცემდა, ცოტას ითხოვდა

და რას იღებდა, ნუღარ ვიტყვით – მაინც ლექსია;

და თან თენდება.

თავისთავით კმაყოფილი უძილობა

სადაცაა წამოითრევს ვალმოხდილ საჯდომს

და ასეთ დროს კიდევ უფრო ემსგავსება სახლის მეპატრონეს –

იმასავით პატარაა და შავგვრემანი (უსქესო და უასაკო),

იმასავით საძულველი სტუმარია საკუთარ სახლში

და კიდევ უფრო ტვინისმტყვნელიც: აკი უკვე დგები და იცვამ,

ის კი მაინც გიმეორებს, რომ შენ უნდა უშველო ყველას.

რომ, მართალია, არაფერი შეგიძლია, მაინც უნდა უშველო ყველას.

თავს უშველეო, არასოდეს წამოცდება –

 

და ეს სწორედ ის შემთხვევაა,

როცა არ არსებობს უკეთესი გამოსავალი,

ვიდრე არის გამოსავლის არარსებობა.

© არილი