რონ პეჯეტი – ლექსები

ინგლისურიდან თარგმნა მიხეილ ციხელაშვილმა

რონ პეჯეტი ნიუ–იორკული პოეტური სკოლის ერთ–ერთი ყველაზე გამორჩეული წარმომადგენელია. ის 1942 წელს ტულსაში, ოკლაჰომას შტატში დაიბადა და ჯერ კიდევ სკოლის მოსწავლემ დააარსა ავანგარდული ლიტერატურული ჟურნალი. პირველი პოეტური კრებული 18 წლის ასაკში, საკუთარი სახსრებით გამოსცა, დღეისთვის კი მისი ბიბლიოგრაფია 40-მდე კრებულს ითვლის.

პეჯეტის პოეზიას გამოარჩევს სადა ენა და ირონიულობა. მისი ლექსების მოულოდნელი დასასრულები ისეთ განცდას ქმნის, თითქოს ავტორს ან შუა გზაში ჰბეზრდება წერა, ან კი სწორედ დასასრულისას ვიეჭვებთ, რომ ავტორი პირველივე სიტყვიდან გვეთამაშება და სრული სერიოზულობით, სენტიმენტალური და ტრაგიკომიკური თხრობით გვამზადებს უბრალო და ტრივიალური პროცესებისთვის, იქნება ეს ნიფხვის გარეცხვა თუ სიზმრიდან გამოფხიზლება. მისი მეტაფორებიც უბრალო, ყოველდღიური ქმედებებით იქმნება: ქაღალდის დასტის სტეპლერით შეკვრითა თუ ლუდის სმით, გამათბობელთან ფეხების გათბობითა თუ ქლიავის ჭამით. სწორედ ამ უბრალოების გამოა მისი ლექსები ღია და ხელმისაწვდომი ნებისმიერი მკითხველისთვის.

რონ პეჯეტი არის მრავალი პოეტური პრემიის ლაურეატი და გუგენჰაიმის, ამერიკელი პოეტების აკადემიის სტიპენდიატი. 2001 წლიდან ის საკუთარ პოეზიას გამოსცემს არაკომერციულ მინეაპოლისურ გამომცემლობა Coffee House Press-ში.

სასიყვარულო ლექსი

ვინ მოსთვლის სახლში ასანთის ყუთებს!

ყველგან დევს, ხელის ერთ გაწვდენაზე.

იყო დრო, ბრენდ „დაიმონდს“ ვწყალობდით, მაგრამ

მას მერე, რაც „ოჰაიო ბლუ თიფის“ ბრენდი აღმოვაჩინეთ,

ჩვენს ფავორიტად სწორედ ის იქცა.

საუცხოოდ მკვრივ, ციცქნა კოლოფზე

ლურჯში, ცისფერში და თეთრ ფერებში გამოყვანილი ლოგო-წარწერა

მეგაფონის ფორმას იღებს და თითქოს გასძახის მთელს დედამიწას:

„აი, იხილეთ სამყაროს უმშვენიერესი ასანთის ყუთი

და მისი ფიჭვის, ინჩნახევრიანი თლილი ღერო,

რომლის თავზეც მუქ იისფრად დახორკლილა ფოსფორის ქუდი,

თავდაჭერილი და მძვინვარე,

და მუდამ ჯიუტ მზადყოფნაში რომ აფეთქდეს ცეცხლის ალებად

და აეკიდოს შენთვის ძვირფასი ქალის სიგარეტს

სულ სულ პირველად.

მეორედ ხომ ვეღარასდროს განმეორდება ეს აფეთქება?! ამას გთავაზობთ!”

შენც სწორედ აი ეს მაჩუქე,

შეგრძნება, როცა მე სიგარეტად ვიქცევი ხოლმე, შენ კი – ასანთად.

ანდა პირიქით, მე ასანთი ვარ, შენ – სიგარეტი –

კოცნებისგან აალებული და ზეცისკენ უშფოთველად ამაღლებული.

ხელსაყრელი გარიგების ძიებაში

ტესს

დავუშვათ, ისეთ გადასარევ გარიგებას მიაგენი, რომ

გაოგნებული, წუთით იქვე დაეყუდე –

ვერ დაიჯერე, რომ ამ რაღაცას ასე იაფად ასაღებდნენ.

ეს ხდება, როცა იბადები

და წლიდან წლამდე გარიგების ფასიც მატულობს.

სიცოცხლის თითქმის ბოლოში კი ისე ძვირდება,

რომ მერე უკვე ძირს ეცემი საუკუნო გაოგნებისგან.

გასაუბრება ვლადიმერ მაიაკოვსკისთან

კეთილი, ვაღიარებ:

წუხელ ნანახი მხოლოდ და მხოლოდ სიზმარი იყო.

გადახუნებულ, მუშურ ძონძებში გამოწყობილი

მზერადახრილი კაცების მწკრივი

ნიუ-იორკის გარეუბანში

მწყობრი თუმცა მძიმე ნაბიჯით

ატალახებულ და ბნელ ბილიკს მივუყვებოდით.

იწვა ბინდი – გაჭვარტლული, ჩაშხამებული,

და მომავალი – უიმედო.

ჩემს მარცხნივ იდგა თავხოტორა მაიაკოვსკი,

გვერდს მეგობარი უმშვენებდა

ჭაღარა წვერით, მუქ მოსასხამში.

„ჰა აღიარე,“ – მეუბნებოდა

მაიაკოვსკი, – „ხომ მაგარია,

როცა ლექსი ასე იწყება?“

„კი,“ – დავეთანხმე, – „ჩვენი მსვლელობაც

რიტმს უნარჩუნებს. და უდაბური პეიზაჟი

იღვენთება ყველა სიტყვაში.

თან შეგიძლია, რასაც ისურვებ, ყველაფერი თქვა.“

„ეგ იმიტომ, რომ“- მიპასუხა მან, –

„ლექსში ვართ, შიგნით, განა ლექსს გარეთ.“

ჩამოწოლილი ღრუბლების ჩრდილში ელვარებდნენ მაზუთიანი გუბეები.

„ამიტომ ვწერდი ასეთ გრძელ ლექსებს:

შიგნით რომ მეტი სივრცე მქონოდა“.

ყბის ხაზი მკვეთრად მოეღრიჯა და კაცთა მწკრივი

დაიფანტა. მე მის მეგობარს ავედევნე

კედლის გადაღმა, რათა გამეგო,

როგორ გარდატყდა ისტორიის ლექციად ლექსი,

ის მეგობარი რომ კითხულობდა.

მაგრამ ამაოდ, ნამდვილი ლექსი გალეულიყო.

უკან მივბრუნდი, ზუსტად იმავე სტრიქონთან,

სადაც დასრულდა ლექსი. თუმცა უკვე გვიანი იყო,

ვლადიმერს ლექსი მიეტოვებინა.

ჰაიკუ

ჯერ დამშვიდდი. და

დარჩენილი ცხოვრებაც

ეგრევე დარჩი.

კიდევ ერთი

ბავშვობისას

გასწავლიან,

რომ ეს სამყარო

– ფეხსაცმლის ყუთივით –

შედგება სამი განზომილებისაგან:

სიმაღლე, სიგანე და სიღრმე.

მერე იგებ, რომ არსებობს კიდევ მეოთხე განზომილება –

დრო.

ჰმმ!

მერე ვიღაც იმასაც იტყვის, რომ კიდევ არის რაღაც მეხუთეც და მეექვსეც, მეშვიდეც…

სამსახურს ვრჩები.

ბარში ლუდს ვწრუპავ

კათხას დავცქერი, ბედნიერი ვარ.

გოგრუნა

ჩემო გოგრუნა,

ზოგჯერ გამირბის ფიქრი უცხო გოგონებისკენ,

მაგრამ სიმართლე ერთია:

შენ სადმე თუნდაც ერთხელ რომ მიგეტოვებინე,

ამოვიგლეჯდი ხელით გულს

და საგულეში მერე აღარც ჩავაბრუნებდი.

არასდროს არავინ იქნება შენი სადარი.

როგორ მრცხვენია!

იფიქრე და გააკეთე

სულ რაღაცა მაქვს საკეთებელი, მისაღწევი, შესაკეთებელი, მუდამ სადღაც ვარ წასასვლელი, თავს უნდა ვგრძნობდე აზრიანად და სასარგებლოდ, კომპეტენტურად; ჩახველებაც კი – თუნდაც წეღანდელი – კმაყოფილების ისეთ განცდას მანიჭებს, თითქოს “უხჰუმ!” და ამოვწმინდე რაღაც ბინძური. თუ ტელეფონის ქვითარი მოდის, წუთიც და უკვე ჩეკზე ვაწერ ხელს. მთელი მსოფლიო ომში ერთვება, მე კი გავყვირი “ეი, მოიცა, აბა, ერთი ჭკუას მოუხმეთ!” და მაშინვე ყრიან იარაღს, მსჯელობაში ღრმად ეშვებიან და ფიქრსმიცემულ სხეულებით ემსგავსებიან ასლს მოაზროვნის, როდენისას, ფილოსოფიის კორპუსთან რომ წამომჯდარა კოლუმბიაში. მისი მიღწევები კუნთოვანია. და ამოდენა კუნთების პატრონს, კაცმა რომ თქვას, რანაირად შეუძლია ამსიღრმე ფიქრი? ისე ჩანს, თითქოს მთელი ცხოვრება მიუძღვნია ამ კუნთების დაყენებისთვის და ახლა უკვე აღარ არგია აღარაფერში. ესაა, ასე რომ ადარდებს, ანაღვლიანებს და გადაისვრის დეპრესიის მორევშიც ზოგჯერ და რადგან მისი მოძრაობის ტრაექტორია ნულის ტოლია, პიედესტალიდან ჩამოსვლაც კი არ შეუძლია, ფილოსოფიის ლექციას რომ მაინც დაესწროს. მე კი, ასეთი ელასტიური, იღბლიანი გამოვმდგარვარ. ეგ კი არა, ჩაფიქრებაც რომ შემიძლია ამ სიტყვაზე – “ელასტიური” – ვბედნიერდები. მერე ეს სიტყვა ჩემს ნიფხავზე ჩამაფიქრებს და მახსენდება, რომ სარეცხი მაქვს დასარეცხი.

ამ უჯრაში არაფერია

ამ უჯრაში არაფერია.

სტეპლერი

დედას, გარდაცვალების შემდეგ

ბევრი არც რამ დაუტოვებია: ძველი სამოსი და ჭურჭელი,

მოკრძალებული ავეჯი და ცოტაც ხურდა, ეგ იყო და ეგ.

კიდევ სტეპლერი.

ძველი საბანკო ამონაწერით და ქვითრებით

გამოტენილ მის უჯრაში გადავეყარე. მყისვე შევნიშნე,

თუ რა მარტივად

ხვრეტდა ქაღალდის მთლიან დასტებს

და ხელის ბორცვზე უმცირეს კვალსაც არ მიტოვებდა.

ისე ყოჩაღად მუაშობდა – სახლში წავიღე.

ტყვიების ყუთიც ხელს გავაყოლე,

თავდაპირველი შეფუთვიდან ხუთი ათას ცალს ცოტა თუ აკლდა.

მთავარი ხრიკი ისაა, რომ სულ გახსოვდეს, როგორ დატენო.

მე ყოველ ჯერზე რამდენიმე წუთი მჭირდება,

გამოვარკვიო რა და როგორ ვქნა,

მაგრამ არ ვტყდები სანამ

აჰააა! ეგააა!

და ასეთ დროს ვგრძნობ, რომ დედაჩემი გამჭვირვალე ნისლია და მისი ეთერი

განა სტეპლერის ტყვიითაა მიჭედილი ერთ ადგილას,

მთელს ოთახშია ჩამოწოლილი.

ისე აღმოჩნდა

ისე აღმოჩნდა, რომ

როგორსაც ვიმედოვნებდი,

ზუსტად ისეთი კაცი დავდექი.

ძაანაც ცუდი!

ამის დედაც!

გარბენი

სანამ მივძვრები დერეფანში, სადაც

ტრილიონობით მოლეკულა აქეთ-იქით აწყდება,

გზა რომ გამიხსნას,

ორივე მხარეს ტრილიონობით სხვა მოლეკულა

ადგილზე რჩება.

ჭრიალებს

საქარე მინის საწმენდი.

წვიმამ გადაიღო.

მეც გავჩერდი.

კუთხეში

ბიჭუნას

ყვითელ საწვიმარში

დედისთვის ხელი ჩაუკიდია.

სადარდებელი

ამერიკა თუ ოკეანეში შესრიალდება, ერთი ნერვიც არ შემიტოკდება.

სადარდებელი მხოლოდ ესაა, ნეტავი რომელ ოკეანეში?!

ვუდი ვუდპეკერს

მიყვარხარ, ვუდი,

როდესაც ცუდი

კაცის თავს მაგრად ჩაუნისკარტებ,

მწარედ დასცინებ

და ისე სწრაფად გაფრინდები,

ჰაერში ტოვებ კვალს და უჩინარ

მტვრის ღრუბლებს

ირგვლივ მიმოფანტავ.

მიყვარხარ, ვუდი,

და მიყვარს, როგორ

გრძელდები მხოლოდ შვიდი წუთი:

მოწყენის დროსაც კი არ გვიტოვებ,

და შვიდი წუთი,

შენთან ერთად გატარებული, ეს შვიდი წუთი

ნეტარებაა ჩემი გულისთვის,

ძვირფასო ვუდი.

იაპონური ბაღი

ან. ჩ

1958 თუ ’59 წელს, როცა თექვსმეტი წლის ვიყავი,

ჭკუად დამიჯდა,

ჩემი მშობლების

სახლის უკანა ეზო მექცია იაპონურ ბაღად.

ეს ყველაფერი მოხდებოდა ოკლაჰომაში,

ტულსას რიგით საშუალო კლასის სამეზობლოში.

დედაჩემს ბაღის გეგმარებაც კი წარვუდგინე

და მანაც უმალ წარმოიდგინა,

თუ როგორ ცვლიდნენ

საგულდაგულოდ გაკრეჭილ გაზონს

სადრენაჟო თხრილები და ქვის ფილაქანი

მოჩუხჩუხე ნაკადულიც (რამენაირად).

და მანამ, სანამ ის ზრდილობიან და წინდახედულ ფრაზას მეტყოდა

„ამ ყველაფერს ჯერ მამაშენს ვუჩვენებო“

მე უკვე მივხვდი, რომ ჩემი გეგმა დღის სინათლეს ვერ იხილავდა

და ხატვიდან ხელი ავიღე, ამ უარით შვებამოგვრილმა.

მაგრამ ნეტავი რა მოხდებოდა,

თუკი მშობლები არა მხოლოდ ბაღს გამოცვლიდნენ,

დაანგრევდნენ შენობასაც და მის ადგილას

იაპონურ სახლს ააგებდნენ,

ჩაიცვამდნენ კიმონოებს და ისწავლიდნენ იაპონურს.

დედა ფეხმორთხმით იჯდებოდა, თავდახრილი,

მამა ფიჭვნარში ისეირნებდა სამურაივით.

სახლი რაც იყო, იგივე დარჩა,

მწვანე გაზონი იზრდებოდა-იკრიჭებოდა,

იზრდებოდა-იკრიჭებოდა,

მე სასწავლებლად კოლეჯს მივაშურე,

ჩემი მშობლები განქორწინდნენ.

იქ ახლა სულ სხვა ვიღაც ცხოვრობს

ბედნიერად

მარად აყვავებულ ალუბლებს შორის.

© არილი

Facebook Comments Box