თარგმნა ეთერ თვარაძემ
– როგორ არის? – იკითხა დედამ. დილის საუზმეს ვუსხედით. იმ დღეს ცამეტი წელი შემისრულდა.
იგი მამას ჩაის უსხამდა უშველებელ მოხატულ ტოლჩაში, რომლის ფსკერსაც ყვავილები ამშვენებდა. ეს ერთადერთი ნივთი იყო კლემეს სერვიზიდან რომ შემორჩა ოჯახს. მამას ჰქონდა აგრეთვე საგანგებოდ შერჩეული დანა და ჩანგალი. დანაც რელიქვია გახლდათ, ჩანგალი კი ამდროული იყო, მაგრამ განსაკუთრებული, ზედმიწევნით გამძლე, რადგან ჩვეულებრივი ჩანგლები მუდამ ხელში ატყდებოდა.
– არის რა, არა უშავს, – მიუგო მამამ, მე ამასობაში მოთმინებით ველოდი, როდის გაახსენდებოდათ ჩემი არსებობა, – მხოლოდ მოხუცებულ დეიდას ისევ მოუარეს ხუშტურებმა.
დედამ გაგებით დაუქნია თავი და ტოლჩა წინ დაუდგა. მერე განაცხადა, ჩემი აზრით, მისტერ მაკნამარას დეიდა კარგა ხანია კლინიკაშია დასაწვენიო. დედა ამას იმეორებდა მუდამ, როცა კი სიტყვა მაკნამარას დეიდაზე, ქრონიკულ ალკოჰოლიკზე, ჩამოვარდებოდა.
დედაჩემი მაღალი ტანთხელი ქალი იყო, მაგრამ ამავე დროს – ძალზე ნაზი. მასში არაფერი იყო მკვეთრი ან კუთხოვანი, ტლანქი ან მძიმე. მონისლული ცისფერი თვალები კეთილად უციმციმებდა, სახე ღიმილისთვის მზად ჰქონდა. მამაჩემი დედაზე კიდევ უფრო მაღალი, მოსული კაცი გახლდათ. მზემოკიდებული სახე ჰქონდა, გამტკიცული პურისფერი მძიმე ხელები და დედასავით ნისლოვანი ცისფერი თვალები. მაღალი შუბლი შეთხელებული თმის გამო კიდევ უფრო ფართო უჩანდა. მშობლები გაგებით ეპყრობოდნენ ერთმანეთს, რაც ძლიერ აახლოებდათ. კამათის დროსაც კი არასოდეს აუწევდნენ ხმას. შეიძლებოდა, ჩვენზე გაჯავრებულიყვნენ, მაგრამ ერთმანეთზე – არასოდეს. დატუქსვითაც შეთანხმებულად გვტუქსავდნენ და ერთნაირი სასჯელით გვსჯიდნენ. რამეს თუ დავაშავებდით, სირცხვილით ვიწვოდით მათ წინაშე.
– მატარებელი კი არა, ნამდვილი საყინულეა, – თქვა მამამ, – ორსაათნახევარი დააგვიანა. საბრალო ფლენეგანს ჩემს მოლოდინში ლამის ფილტვების ანთება დაემართა. მთელი ეს ქვეყანა – განაგრძობდა იგი, – აკლდამასავით სუროთია შესუდრული! – მამა თავისი დანით ჭრიდა ბეკონსა და სოსისს, და დაგემოვნებით შეექცეოდა, თან თავს იქნევდა, თითქოს საკუთარ ფიქრებს ეთანხმებაო – ირლანდია სუროშია ჩაფლული – განაგრძო მერე – მანქანები ანთრაციტზე მუშაობენ, სამხრეთ მაგისტრალზე ვაგონები მაცივრებად იქცა და, იცი მოლი, დუბლინში ამბობენ, ო კონელიზე მალე უცხო ქვეყნების ჯარები დადგებიანო – გერმანელები თუ ინგლისელები – რა განსხვავებაა, დასწყევლოს გამჩენმა!
დედამ გაიღიმა და ამოიოხრა, მამამ კი ჩვენს გასამხიარულებლად მისტერ მაკნამარას მონაყოლი ამბის თხრობა დაიწყო ერთ ნახშირით მოვაჭრეზე. ამ ვაჭარს ცუდად მორგებული კბილის პროთეზი ჰქონია, ერთხელ რინგსენდში ბანაობისას პროთეზი პირიდან გამოვარდნია და წყალში ჩაძირულა.
დუბლინიდან რომ დაბრუნდებოდა ხოლმე, მისი მაკნამარასთან შეხვედრის მერე, მამაჩვენს ყოველთვის მზად ჰქონდა ამისთანა ამბები. არ ავიწყდებოდა აგრეთვე წვრილად გადმოეცა მისტერ მაკნამარას მოსაზრებები ქვეყანაში შექმნილ მდგომარეობასა და მის ომში ჩათრევის შესაძლებლობაზე, კარგად ვიცოდით, რომ სიტყვები “დუბლინში ამბობენ”, სინამდვილეში ნიშნავდა, რომ ამგვარად სწორედ მისტერ მაკნამარა ამბობდა, ბენზინი რომ დაეზოგა, მისტერ მაკნამარა მანქანას გაზზე ამუშავებდა. გაზი მიიღება ანტრაციდიდან, რომელსაც მისტერ მაკნამარა თავისი რვაცილინდრიანი ფორდის საბარგულში მოთავსებულ სპეციალურ ქურაში ყრისო, გვიხსნიდა მამა.
მისტერ მაკნამარა ხშირად ატანდა მამას ჩვენთვის საჩუქრებს – ნამცხვარს ან შოკოლადის ფილას და გულთბილ მოკითხვასაც აბარებდა. მას ცოლი არ ჰყავდა. ცხოვრობდა მემკვიდრეობით მიღებულ სახლში პალმერ სტოუნის გზაზე, თავის ნათესავებთან, – ალკოჰოლიკ დეიდასთან, დასთან და სიძესთან ერთად. დეიდა დიდი ხანია, სამკურნალო იყო; დას, მისის მატჩეტს, თავისი პრობლემები ჰქონდა. იგი ოდესღაც მსახიობობაზე ოცნებობდა, მაგრამ ქმარმა, ეროვნული ბანკის კლერკმა, აიძულა ეს ოცნება თავიდან ამოეგდო. მამას არასოდეს უნახავს შერეკილი დეიდა, არც მისის მატჩეტი და მისი ქმარი. მის წარმოსახვაში ისინი მაკნამარას მონათხრობით ცოცხლდებოდნენ, ჩვენ კი ჩვენის მხრივ მამასგან ვეცნობოდით მათ და მთელს ოჯახს თითქოს თვალნათლივ ვხედავდით. იქ იყო ბალახის ღეროსავით გალეული მისის მატჩეტი. სიგარეტს სიგარეტზე რომ ეწეოდა და მთელი დღე პასეანსებს შლიდა, იყო მისი მეუღლე – ტანდაბალი გაბღენძილი კაცი ფუშფუშა ულვაშით. შეთხელებული თმით და, როგორც მისტერ მაკნამარა ამბობდა, დაჭყლეტილი შუბლით. თვით მისტერ მაკნამარა ისე ნათლად გვედგა თვალწინ, თითქოს ცხადლივ ვხედავდით – ქერათმიანი, სოლიდური, მძიმედ მოძრავი და დინჯად მოსაუბრე. იგი ხშირი სტუმარი გახლდათ ოტელ ფლემინგის ძველმოდური ბარისა, სადაც ტრადიციულად აბოლებდა სიგარეტს, ყნოსავდა ბურნუთს, სვამდა ფინჯან ჩაის, ყავას ან რაიმე უფრო მაგარ სასმელს. მამაჩემი დუბლინში ყოფნისას სწორედ ამ ბარში ხვდებოდა მას. რა ჯობია საქმიანი დღის შემდეგ რბილ სავარძელში მოკალათებას და ძველ მეგობართან ლაყბობას, – გვეტყოდა ხოლმე მამა. ბარში თამბაქოს მსუბუქი კვამლი ტრიალებს, მაკნამარა ზის და ყვება ახალ ამბებს პალმერსტოუნის გზაზე ძველ სახლში მცხოვრებ ადამიანებზე, სპანიელზე, რომელსაც მგელ ტონს ეძახიან, სკიბერენელ მოახლე გოგოზე სახელად კიტი ო’ში. ეს უკვე ტრადიციად იყო ქცეული. მამა აბოლებს და უსმენს. მეორე დილას კი, ჩვენს სოფლის სახლში, საუზმეზე, უკვე ჩვენ ვუსმენთ, მამა კი აბოლებს და გვიამბობს.
ოჯახში ოთხი ბავშვი ვიყავით – მე, ერთადერთი და უფროსი ვაჟი, და ჩემი სამი და. ვცხოვრობდით მამაპაპისეულ სახლში, კარანსბრიჯიდან სამი მილის დაშორებით, სადაც დუბლინიდან მომავალი მატარებელი მხოლოდ მგზავრთა მოთხოვნით ჩერდებოდა. მამას იქ ბეღელი და წისქვილი ჰქონდა. ბენზინის დეფიციტის გამო კარანსბრიჯამდე ფეხით უწევდა სიარული – სამ-სამი მილი აქეთ-იქით. ზოგჯერ ჩვენს მებაღეს ფლენეგანს სთხოვდა, საღამოს ორადგილიანი მცირელიტრაჟიანი მანქანით მიეკითხა მისთვის. დუბლინიდან დაბრუნებულ მამას სადგურზე იგივე ფლენეგანი ხვდებოდა. ხანდახან დილაობით მოტორის გუგუნი ჩამესმოდა, შემდეგ – ბორბლების ხრეშზე გაშხრიალება. რა ბედნიერებაა ისევ შინ ყოფნა – იტყოდა მამა, საუზმეს რომ მივუსხებოდით, ჯერ დედას გადაკოცნიდა, მერე ჩვენ ყველას რიგრიგობით. ამგვარი სცენები უცვლელად მეორდებოდა თითქმის ყოველ თვე. ჯერ გამგზავრება – შემოსასვლელში მდგარი პატარა ჩემოდანი, ტვიდის საგარეო კოსტუმში გამოწყობილი მამა და მანქანის საჭესთან მჯდომი ფლენეგანი. რამდენიმე დღის შემდეგ – შინ დაბრუნება და საუზმე “მისტერ მაკნამარასთან ერთად”, როგორც ჩემმა დაიკომ შარლოტამ მოსწრებულად შეარქვა.
ჩვენი ოჯახი გარდასულ დროთა ნაშთი იყო. პროტესტანტები ვიყავით კათოლიკურად მოქცეულ ირლანდიაში. ოდესღაც ძალაც გვქონდა და გავლენაც, მაგრამ დრო შეიცვალა. ძველი ავლადიდებიდან დაგვრჩა მხოლოდ სახლი და ხორბალში აღებული მცირე შემოსავალი. ავტორიტეტი დავკარგეთ. “ეი, მწვანენიფხვიანებო!” – გვიკიჟინებდნენ კარანსბრიჯელ კათოლიკეთა ბავშვები. “წადით, გაიქეცით თქვენს მესაზე, ეშმაკის უკანალში!” – ვუღრენდით პასუხად. ფერი ფერსაო, სწორედ ჩვენზე ითქმოდა. თუმცა მტრობა ყოველთვის როდი მესახებოდა ასე სასტიკად და გადაულახავად. იგი ხან სუსტდებოდა, ხანაც ისევ ძლიერდებოდა. თავისუფლად შეიძლებოდა, ყველაფერი სხვარიგად აწყობილიყო, ამის დასტურად თუნდაც ის კმაროდა, რომ ჩვენს ოჯახში ასე რიგად პატივდებული მისტერ მაკნამარაც კათოლიკე გახლდათ.
ჭეშმარიტი ლიბერალია! – ამბობდა მასზე მამა, – ფანატიზმის ნიშანწყალიც არ სცხია! ოდესმე ირლანდიაში სარწმუნოებრივი განსხვავებები გაუქმდება. ამას ომი მოუღებს ბოლოს, თუმცა ირლანდია ჯერაც არ ჩაბმულა ომში, – ამბობდა მამა, – ომი რომ დამთავრდება, მიუხედავად იმისა, ირლანდია იომებს თუ არა, ჩვენში რელიგიური შუღლი უეჭველად აღმოიფხვრება. მის ამ მოსაზრებებს, ვგონებ, მისტერ მაკნამარაც იზიარებდა.
მთელი ჩემი ბავშვობა ამგვარად გავიდა: დები – შარლოტა, ამელია, ფრანსისი; ურთიერთმოყვარული და გულისხმიერი მშობლები; მებაღე ფლენეგანი, მოახლე ბრიჯიტი; და როგორც გულკეთილი მამისძმა – აჩრდილი მისტერ მაკნამარასი. იყო აგრეთვე მისი შვილი, რომელიც ყოველ დილით ველოსიპედით მოდიოდა და გვამეცადინებდა, რადგან ჩემს მშობლებს კარანსბრიჯის სკოლაში დამკვიდრებული წესები თვალში არ მოსდიოდათ.
ჩვენი სახლი, ფასადიდან თუ შეხედავდი, გეორგიანულ ოთხკუთხედს წარმოადგენდა. აგურის უკანა კედელს სურო ჰქონდა მოდებული და სამზარეულო ეკრა. იქით ბაღი იწყებოდა. სადარბაზო შესასვლელის წინ, ხრეშით მოკირწყლული მცირე მოედნიდან მინდორ-მინდორ მიემართებოდა გზა, რომელიც მილნახევრის იქით, ცხვრის საძოვრებთან ეფარებოდა თვალს. ჩემი დები თავიანთი ცხოვრებით ცხოვრობდნენ, მე მათი ინტერესები არ მიზიდავდა. შარლოტა ჩემზე ხუთი წლით უმცროსი იყო, ამელიას ექვსი წელი შეუსრულდა, ფრანსისს – ხუთი.
– ეს კაცი ბრწყინვალე ფორმაშია, – ანგარიშს გვაბარებდა მამა საუზმეზე, სწორედ იმ დილას, როცა ცამეტი წლის გავხდი, – რა ჯობია, როცა მთელი დღე ათასი სისულელის სმენით დაღლილი გონიერ კაცთან ერთად ჭიქა ლიმონათით პირს გაისველებ.
ფრანსისმა წაიფხუკუნა. მუდამ იცინოდა, როცა მამა ვისკის “ჭიქა ლიმონათად” მოიხსენებდა ხოლმე. და საერთოდაც, მხიარული გოგონა იყო. ჩემი საჩუქრები კარადაზე ეწყო იმის მოლოდინში, როდის დაამთავრებდა მამა ტრაპეზს და ახალი ამბების თხრობას. პრიორიტეტი რა თქმა უნდა მამას ეკუთვნოდა, თუნდაც იმიტომ, რომ სამი დღე შინ არ ყოფილა, მატარებელში დაიქანცა, გაიყინა და, როგორც ყოველთვის, როცა საუბარი მის დუბლინურ საქმეებს ეხებოდა, რაღაცით უკმაყოფილოც ჩანდა.
დანამდვილებით ვიცოდი, რომ მამამ დუბლინიდან საჩუქარი ჩამომიტანა. ოცი წუთის წინ, სასადილოში რომ შემოდიოდა, ხელში რაღაც შეკვრა დავუნახე. “გილოცავ დაბადების დღეს, შვილო!” – მითხრა და შეკვრა კარადაზე, დების გამზადებულ საჩუქრებს მიუდო გვერდით. მამაჩემის მიერ შემოღებული წესის თანახმად საჩუქრების გახსნა შეიძლებოდა მხოლოდ მას შემდეგ, რაც საუზმეს დავამთავრებდით და უკანასკნელ ლუკმას გადავყაპავდით.
– ირლანდია სუროშია ჩაფლული! – განაგრძობდა მამა – ეს მისტერ მაკნამარას ფრაზაა და ჩვენს ნეიტრალიტეტს ეხება. მამას მიაჩნდა, რომ ირლანდიას უნდა დაეთმო უინსტონ ჩერჩილისათვის და თავის პორტებში ინგლისელი ჯარისკაცები შემოეყვანა, წინააღმდეგ შემთხვევაში, ამ პორტებს გერმანელები დაიკავებდნენ, დედა კი მის აზრს არ ეთანხმებოდა. ჰიტლერმა დე ვალერას ტელეგრამა გამოუგზავნა, ბოდიშს იხდიდა ზეთსახდელი ქარხნის შემთხვევით დაბომბვის გამო, რაც თავისთავად საეჭვოდ გამოიყურებოდა. მისტერ მაკნამარამ, რომელსაც აგრეთვე მიაჩნდა, დე ვალერამ პორტები ჩერჩილის განკარგულებაში უნდა გადასცესო, თქვა, გერმანელი ფიურერის ნებისმიერ მშვიდობიან ჟესტს უეჭველად ვანდალიზმის აქტი მოჰყვებაო. მისტერ მაკნამარა, მიუხედავად იმისა, რომ კათოლიკე გახლდათ, მოხიბლული იყო ვინძორების სამეფო სახლით და ინგლისელებით.
არ არსებობს მსოფლიოში არისტოკრატია ინგლისელებს რომ შეედრებოდეს, – ამბობდა იგი, – არ არსებობს ინგლისელთა უმაღლეს ფენაზე უფრო კეთილშობილი და სულგრძელი საზოგადოება. ინგლისელთა კლასობრივი ტრადიციები პირდაპირ სანიმუშოა, – ამტკიცებდა მისტერ მაკნამარა.
მამამ ჯიბიდან ქაღალდში გახვეული რაღაც ნივთი ამოიღო, თითქოს დათქმული ნიშანი იყო, ჩემი დებიც სკამებიდან წამოხტნენ, კარადასთან გაქანდნენ და საჩუქრები წინ, მაგიდაზე დამილაგეს. მშობლების საჩუქარი დედამ გადმომცა – ეს იყო ორნახევარი ფუტის სიგრძის და რამდენიმე დუიმის სიფართის მქონე შეკვრა, ხელის შეხებით წნელების კონას რომ წააგავდა. სინამდვილეში კი ფრანის კონსტრუქცია გამოდგა. შარლოტამ წიგნი მომიძღვნა, “აბეზარი დიკონი”, ამელიამ – კალეიდოსკოპი.
– ფრთხილად გახსენი, – მითხრა ფრენსისმა. მისი საჩუქარი მურაბიანი ქილა მეგონა, მაგრამ არა, – ოქროს თევზი იყო.
– ეს კი მისტერ მაკნამარასაგან, – თქვა მამამ და ყველაზე პატარა შეკრულა დამანახა, – შემთხვევით წამომცდა, დღეს ოჯახში განსაკუთრებული დღე გვაქვს-მეთქი. – ამას კი აღარ ველოდი, რადგან საჩუქრები უკვე ყველამ გადმომცა.
შეკრულა საკმაოდ მძიმე იყო. ვიფიქრე, ალბათ, კალის ჯარისკაცს ან ცხენზე ამხედრებულ მეომარს მჩუქნიან-მეთქი, შევცდი. პატარა და ძალზე კოხტა დრაკონი შემრჩა ხელთ. ოქროსი მეგონა, მაგრამ მამამ მითხრა, თითბერისააო. დრაკონს მწვანე თვალები ჰქონდა, ფრენსისმა თქვა ზურმუხტისააო, ზურგზე ჩამწკრივებული თვლები კი ლალებად მონათლა.
– პატიოსანი თვლები! – დაიჩურჩულა მან.
მამამ გაიცინა და თავი გაიქნია.
– ეს მხოლოდ უბრალო შუშებია, – თქვა მან.
ასეთი ლამაზი სათამაშო არასოდეს მქონია. ვუცქეროდი, როგორ გადადიოდა დრაკონი ხელიდან ხელში მაგიდის ირგვლივ და მოთმინებით ველოდი, როდის მოაღწევდა ჩემამდე.
– უეჭველად მისწერე წერილი მისტერ მაკნამარას, – მითხრა დედამ, – ძალზე კეთილი ადამიანია, – დასძინა მერე და ოდნავშესამჩნევი საყვედურით გადახედა მამას, თითქოს უნდოდა ეთქვა, საჩუქარზე რატომ დათანხმდიო. მამამ დაბნეულად გააქნია თავი და სიგარეტი გააბოლა.
– წერილი მე მომეცი, – მითხრა მერე, – ოთხი დღის შემდეგ ისევ დუბლინში უნდა გავბრუნდე.
მე მივურბენინე დრაკონი ფალენეგანს, ბოსტანში ჭარხალს რომ მარგლიდა და ბრიჯიტს, ჩვენს მოახლეს.
– გაგიმართლა, რაინდო, – მითხრა ფალენეგანმა, დრაკონს მიწით მოთხვრილი ხელებით დასწვდა და შეატრიალ-შემოატრიალა.
– იმ მაკნამარას, მადლობის ნიშნად, ხუთფურცლიანი წერილი მაინც უნდა მისწერო, – გაიღიმა ბრიჯიტმა და ჩემი დრაკონი საგანგებო საცხით გააპრიალა.
იმ დღეს მომართვეს შოკოლადის ნამცხვარი, სარდინიანი სენდვიჩი, რომელზეც ჭკუას ვკარგავდი, და ჩემი საყვარელი ქლიავის ჯემი. ნაჩაიევს მთელი ოჯახი გარეთ გამოეფინა. გვიცქეროდნენ როგორ გავრბოდით. ბოლოს და ბოლოს ფალენეგანმა იმარჯვა. არასოდეს დამავიწყდება როგორ ვღელავდი დაჭიმულ კანაფს ხელი რომ შევავლე, როგორ გაჰყვიროდა ბრიჯიტი, მსგავსი არაფერი მინახავსო და ითხოვდა, ამიხსენით, რა საჭიროა საერთოდ ფრანიო.
– არ დაგავიწყდეს, ჩემო კარგო, ხვალ დილით მაკნამარასთვის წერილის მიწერა, – გამახსენა დედამ ძილის წინ, ვიდრე მაკოცებდა და მშვიდობის ღამეს მისურვებდა.
– არ დამავიწყდებდა, – შევპირდი, მაგრამ ის კი აღარ მითქვამს, რომ საჩუქრებს შორის, საუცხოო მწვანე-ყვითელი ფრანის ჩათვლით, ყველაზე მეტად დრაკონი მომეწონა. მაგრამ მისტერ მაკნამარას წერილი ვეღარ მივწერე, რადგან მეორე დღე კოშმარად გვექცა და საღამომდე თვალზე ცრემლი არ შეგვშრობია, ჩვენი სათაყვანო მამა იმ დილით გარდაიცვალა.
ომი გრძელდებოდა, ირლანდია კვლავ ნეიტრალიტეტს იცავდა, მაგრამ შემთხვევითი ბომბი ისევ ჩამოვარდა (და დე ვალერამ გერმანელი ფიურერისაგან ისევ ბოდიშები მიიღო. უინსტონ ჩერჩილი პორტების გამო ისევ ცოფებს ჰყრიდა. თუმცა მაკნამარას წინასწარმეტყველებას, უცხოელი ჯარისკაცები ო’კონელის ქუჩებში მარშით ივლიანო, ასრულება არ ეწერა.
დედა საკერავით ან საქსოვით ხელში უსმენდა ბი-ბი-სის ახალ ამბებს და თვალები სევდით ენისლებოდა. უამრავი ხალხი იხოცებოდა. არც ერთი ჩვენგანი არ გრძნობდა შვებას იმის გამო, რომ ბედისწერამ სასიკვდილოდ მარტო მამა არ გასწირა.
მისი სიკვდილის შემდეგ ყველაფერი შეიცვალა. მე და დედაჩემი ხშირად დავდიოდით სასეირნოდ, მე მისი ხელი მეჭირა და ვგრძნობდი, რასაც განიცდიდა. დედა მიყვებოდა ამბებს მამაზე, ვენეციაში გატარებულ თაფლობის თვეზე, იმაზე, თუ როგორ ისხდნენ უზარმაზარ მოედანზე, შოკოლადს სვამდნენ და მუსიკას უსმენდნენ. მომიყვა, როგორ გავჩნდი ამქვეყნად და მამამ დუბლინში, ლუის ვაინის საიუველირო მაღაზიაში ნაყიდი ქარვისთვლიანი ბეჭედი როგორ უძღვნა. დედა ზოგჯერ იღიმებოდა კიდეც და მეუბნებოდა, ჯერ მხოლოდ ცამეტი წლისა ხარ, მაგრამ უკვე მამაშენის ადგილი გიჭირავს, მომავალში სახლი, წისქვილი და ბეღელი შენი იქნება, დაქორწინდები, შვილები გეყოლებათ, მე ამეებზე ფიქრიც კი არ მინდოდა – მსურდა დედა მუდამ ჩემს გვერდით ყოფილიყო, ერთად ვისეირნებდით და ვისაუბრებდით ადამიანზე, ყველას ასე რომ გვაკლდა. ჩვენ ისევ ერთ ოჯახად ვცხოვრობდით – დები, ფლენეგანი ბაღში და ბრიჯიტი. არ მინდოდა ცოლის მოყვანა, არ მინდოდა კიდევ რამე შეცვლილიყო.
მამაჩემის სიკვდილის შემდეგ მისტერ მაკნამარა კვლავ განაგრძობდა არსებობას, მაგრამ ახლა უკვე სხვაგვარად. პალმერსტოუნის გზაზე მდებარე სახლი, მისტერ მაკნამარას დეიდა, მარტოდმარტო რომ ლოთობდა თავის ოთახში, ქაღალდივით სიფრიფანა მისის მატჩეტი, დილიდან-საღამომდე პასეანსს რომ უჯდა, ნაცვლად იმისა, სცენაზე ებრწყინა, შუბლმიჭყლეტილი მისტერ მატჩეტი, სკიბერენელი კიტი ო’-ში, სპანიელი სახელად ტონ – მგელი, – მამის გარეშეც, მისი ხსოვნის სიმბოლოდ ცხოვრობდნენ ჩვენს წარმოდგენაში. არ გვავიწყდებოდა ოტელი ფლემინგი, არც პალმერსტოუნის გზაზე მდებარე სახლის მკვიდრთა თავგადასავლები. მე და ჩემი დები ხშირად ვიხსენებდით სასაცილო ამბებს, რომლებსაც ადრე ოტელ ფლემინგში უსმენდა მამა. ერთხელ თურმე მისტერ მაკნამარას დეიდას მოეხუშტურა სახლი მიეყიდა ლუდის ბარში შემხვედრ ვიღაც ვიგინდარასთვის. მეორედ, მისის მატჩეტს მოეჩვენა, რომ შეუყვარდა კიტი ო’-შის თაყვანისმცემელი, გარდ მოლოუ, რომელიც ყოველ საღამოს ტელეფონზე ურეკავდა. სპანიელი მანქანის ქვეშ მოყვა, მაგრამ რაღაც სასწაულით გადარჩა. ყველა ეს ეპიზოდი მჭიდროდ უკავშირდებოდა მისტერ მაკნამარას, – ქერათმიან, დარბაისელ კაცს და ოტელ ფლემინგის გაბოლილ ბარს, სადაც შეიძლებოდა დაგესვენა, გეყიდა ბურნუთი, ლიმონათი, ან სულაც – ვისკი.
ერთ დღეს, მამის სიკვდილიდან რამდენიმე თვის შემდეგ, დედამ საუზმეზე თქვა, ალბათ, მისტერ მაკნამარა “აირიშ თაიმზში” მამაზე ნეკროლოგს წაიკითხავდაო.
– ოჰ, აუცილებლად უნდა მივწერო წერილი! – მისთვის ჩვეული მღელვარებით წამოიძახა ფრენსისმა.
დედამ თავი გააქნია, მამა და მისტერ მაკნამარა მხოლოდ ბარში ხვდებოდნენ ერთმანეთს, წერილების წერა ჩვევად არ ჰქონდათო. შარლოტა და ამელია შეთანხმდნენ, ფრენსისი კი კვლავ თავისას იმეორებდა. მეც დედის აზრს ვიზიარებდი.
– კი მაგრამ, ის ხომ შოკოლადებს და ნამცხვრებს გვიგზავნიდა, – განაწყენდა ფრენსისი.
დედამ კვლავ გაიმეორა, რომ მისტერ მაკნამარა არ ეკუთვნოდა იმ ადამიანთა რიცხვს, ვისაც მამის სიკვდილი წერილობით უნდა აცნობო და არც იმ ადამიანთა რიცხვს, ვინც თვითონ მოგწერს საპასუხო წერილს. ჩემი მადლობის წერილზე სიტყვა არავის დაუძრავს. წერილების წერა არ მიყვარდა და კმაყოფილი ვიყავი, რომ არ შემახსენეს.
წლის ბოლოს დუბლინის მთებში დახურულ სასწავლებელში გამაგზავნეს. მის შეილი კვლავ დადიოდა ჩვენთან ველოსიპედით და ჩემს დებს ამეცადინებდა. დიდი სიამოვნებით დავრჩებოდი მასთან, მაგრამ ეს შეუძლებელი იყო. პროტესტანტული ტრადიციების მქონე სასწავლებელი ჩემთვის მამამ შეარჩია და ამით ყველაფერი ითქვა, ცოცხალი რომ ყოფილიყო მამა, საქმე სხვანაირად გადაწყდებოდა, მაგრამ მისმა სიკვდილმა კიდევ უფრო გაართულა ჩვენი ცხოვრება. ყველაზე ძნელად მოსაგვარებელი წისქვილისა და ბეღლის პრობლემა იყო, სკოლა ამ პრობლემების მხოლოდ უმნიშვნელო დანამატს წარმოადგენდა. ასე განსაჯა დედამ.
ცნობილი სასწავლებლის დირექტორი ტანმორჩილი, ლოყებღაჟღაჟა მღვდელი აღმოჩნდა. სემესტრის დასაწყისში მისმა ცოლმა მე და კიდევ რამდენიმე ახალი შეგირდი ჩაიზე მიგვიწვია. მოგვართვეს ჩაი, ლიმონიანი სენდვიჩები და ბატენბურგული ღვეზელი. დიასახლისმა, თავით-ფეხებამდე რუხ ტანსაცმელში გამოწყობილმა, მედიდურმა ქალმა, მკითხა, რა გეგმები მქონდა “სამომავლოდ”. ბეღელსა და წისქვილს უნდა მივხედო-მეთქი, ვუთხარი და ამის შემდეგ ჩემდამი ინტერესი ერთბაშად დაეკარგა. დირექტორმა გვითხრა, რომ მისი გვარი შეტანილია ცნობარში “ვინ ვინაა”. მერე ომზე ვილაპარაკეთ.
მის შეილთან გავლილი გაკვეთილები სასწავლებლისთვის საკმარისი არ აღმოჩნდა. “ჩემო კეთილო, საერთოდ ვინმე თუ გამეცადინებდა ფრანგულში?” – მეკითხებოდა მასწავლებელი, განუყრელი ჩიბუხით ხელში, მაგრამ პასუხი არასდროს გამიცია. “ამას ლათინური ჰქვია?!” – ბუზღუნებდა მეორე. მათემატიკის მასწავლებელმა კი გამაფრთხილა, არასოდეს მეფიქრა ისეთ პროფესიაზე, რომელიც ციფრებთან იქნებოდა დაკავშირებული. მე ბოლო მერხზე ვიჯექი სასწავლებლისთვის შეუფერებელი სხვა მოსწავლეების გარემოცვაში.
არ ვიცი, როდის დავიწყე იმაზე ფიქრი, თუ როგორი უნდა ყოფილიყო მამაჩემი. შესაძლოა ეს მოხდა სასწავლებელში მისვლიდან წლის ან წელიწადნახევრის მერე. ნუთუ მამასაც ჩემსავით უჭირდა სწავლა? – ვეკითხებოდი საკუთარ თავს – ნუთუ რომელიმე ჩიბუხიანი მასწავლებელი ასევე აბუჩად იგდებდა მის ნიჭსა და უნარს ენების სწავლაში? ნუთუ მასაც თავზარს სცემდნენ ალგებრული ამოცანები? აუცილებლად უნდა გაერკვე ამ ციფრებში! – ვუმტკიცებდი ჩემს თავს – უეჭველად უნდა გაერკვე, წისქვილისა და ბეღელის პატრონობას თუ აპირებ!
დედაჩემს ვეკითხებოდი, მამას მათემატიკა თუ ეხერხებოდა-მეთქი. ის კი იბნეოდა და მპასუხობდა, რომ დანამდვილებით ვერ იტყვის, მაგრამ მისი აზრით, მამა მაინცდამაინც დიდი მათემატიკოსი არ უნდა ყოფილიყო. კიდევ და კიდევ ვეკითხებოდი. მაშინ კი დედა იცინოდა და მპასუხობდა – ძალა და მონდომება არ უნდა დაიშუროო.
მაგრამ რაც უფრო ვცდილობდი გულისყური ციფრებზე შემეჩერებინა, რაც უფრო მეტს ვფიქრობდი ჩემს ადგილზე ცხოვრებაში, მით უფრო მეძალებოდა ცნობისმოყვარეობა – მაინც როგორი კაცი უნდა ყოფილიყო მამაჩემი.
არდადეგებზე, შინ რომ დავბრუნდი, მე და დედა ადრინდელივით დავდიოდით სასეირნოდ, ბაღს გადავჭრიდით, გავდიოდით მინდორში იქვე, ღობიდანვე რომ იწყებოდა და მივყვებოდით გზას მდინარისკენ, მაგრამ დედაჩემი ახლა უფრო იშვიათად ლაპარაკობდა მამაზე, რადგან ყველაფერი უკვე ითქვა, გამეორება კი არ გვინდოდა. მე ცხადად წარმომედგინა უზარმაზარი მოედანი ვენეციაში, ტაძარი და ქუჩის მუსიკოსები კაფესთან. დედაჩემისა და მამას შეხვედრები ქორწინებამდე თუ მას შემდეგ და ათასობით სხვა წვრილმანი თუ მსხვილმანი.
ჩვენ ახლა მდუმარედ დავსეირნობდით ან მე ვლაპარაკობდი, დედა კი მისმენდა. ვიხსენებდი გზას დუბლინის მთებისკენ, სასწავლებლის დერეფნების სურნელს, ტანდაბალ დირექტორს, რომელიც მაღალკალორიული საკვების მიღებას გვაიძულებდა. ვუყვებოდი დედას, როგორ ვეწეოდით ამერიკულ სიგარეტებს საგანგებოდ საამისოდ აგებულ, ფურთხით მოთხვრილ ფარდულში, როგორ ვიგონებდით სულელურ გასართობებს, რომ როგორმე დაგვეძლია სასწავლებელში გამეფებული ერთფეროვნება. ვიხსენებდი ჩვენს აღმზრდელს, მისტერ დინგლს, ვისაც ჩვევად ჰქონდა გამოეკითხა ახლად მოსული მოსწავლეებისათვის, რა ფერის ღამის პერანგებს ატარებდნენ მათი დედები. ჩვეულებრივ, ეს დაკითხვები ხდებოდა სასადილო ოთახში, რომელსაც კედლებზე მუხის პანელები ეფარა და წლების მანძილზე ჭერში შეხორხლილი ჭვარტლის გამო, დამწვარი ზეთის სუნით ყარდა. მისტერ დინგლი უჯდა ხოლმე მაგიდას, სადაც ტრაპეზობდნენ ყველაზე უმცროსები და ხარბად აცქერდებოდა ხან ერთს, ხან მეორეს, სანამ მათი მონათხრობით თავისი ფანტაზიებისთვის ახალ საზრდოს არ მიიღებდა. როცა დედები შვილების სანახავად ჩამოდიოდნენ, სიგარეტის ბოლში გახვეული მისტერ დინგლი თვალებით ხვრეტდა მათ ბლუზებსა და კაბებს და ცდილობდა წარმოედგინა ისინი შვილების მიერ აღწერილ ღამის პერანგებში. სასწავლებელში გვყავდა მეორე აღმზრდელიც, მეტსახელად აშენ-წებოვანი, რომელზეც ამბობდნენ, რომ გადაჭარბებულ ინტერესს იჩენდა ახლომდებარე გორებზე შეფენილი ცხვრების მიმართ. იყო კიდევ ერთი ბიჭი, ყველანი იესო-ჰაკეტს რომ ეძახდნენ, რადგან ერთხელ აღიარა, მამაღმერთის უმცროსი შვილი ვარო. სასადილოში მათთვის განკუთვნილ მაგიდასთან ისხდნენ წინამძღვარი, დირექტორი და მსახურთუფროსი – უზარმაზარი, შავით მოსილი ფიგურა, მათთვის კერძები მიჰქონდა მოახლეს, როგორც ამბობდნენ, მსახურთუფროსის უკანონო შვილს, რომელსაც გასაჯავრებლად მანას ვეძახდით. გვყავდა კიდევ მეიჯორი, მეტსახელად თევზი, რომელიც ტანს არასდროს იბანდა და ახმახი, რომელსაც ფეხები ტკიოდა და რაღაც სუსტი მჟავით უშედეგოდ მკურნალობდა. დედა ყურადღებით მისმენდა. მის თვალებში რამდენჯერმე შევნიშნე ის ნაპერწკალი, ადრე რომ უჩნდებოდა, როცა მამა მისტერ მაკნამარას ამბებს მოგვითხრობდა ხოლმე საუზმობისას.
– როგორ ჰგავხარ მამაშენს, – მითხრა ერთხელ და გაიღიმა.
ჩემს თავს წარმოვიდგენდი ხოლმე კარანსბრიჯის წისქვილის ზედა სართულზე, მამის პაწაწინა კაბინეტში, ახლა მისტერ მაიერსს რომ ეჭირა. იგი დედამ დაიქირავა ჩვენი ოჯახის საქმეების გასაძღოლად. მე ოთახში მიმოვდიოდი, ხელით ვეხებოდი საგნებს, ოდესღაც მამას რომ ეკუთვნოდა, ვათვალიერებდი მის ფოტოსურათებს, ჩემს დებთან და ფალენეგანთან ერთად რამდენჯერმე ავუშვი ფრანი, მამამ ოდესღაც დუბლინიდან რომ ჩამომიტანა და გაუთავებლად ვაპრიალებდი მისტერ მაკნამარას მიერ დაბადების დღეზე ნაჩუქარ დრაკონს.
“შენ ბიჭს აჩუქე დაბადების დღეზე”, – ჩამესმოდა ოტელ “ფლემინგის” გაბოლილ ბარში წარმოთქმული ეს სიტყვები და ვხედავდი, როგორ წაიღო მისტერ მაკნამარამ ჯიბისკენ ხელი და დრაკონი ამოაცოცა. დარწმუნებული ვიყავი, ადრე თუ გვიან მივაკვლევდი ოტელ “ფლემინგს”.
– დღეს ბიძაჩემი დუბლინში იქნება სერ, – ვუთხარი ერთხელ ჩვენს ტანდაბალ დირექტორს.
– გავლით? როგორ თუ გავლით? – დირექტორი სიტყვებს სოფლურად უქცევდა, თან ცხვირში ოდნავ დუდღუნებდა. – რას ნიშნავს გავლით? – ყოველ სიტყვას იგი ერთი-ორ ზედმეტ ხმოვანს უმატებდა.
– გოლუეიში მიემგზავრება, სერ, ავიაციაში მსახურობს, სერ, თუ შეიძლება, ვინახულებ, რადგან მამაჩემი…
– კი, კი, რა თქმა უნდა. ოღონდ საღამოს ლოცვისთვის დაბრუნდი, თუ შეიძლება.
“ოტელი “ფლემინგი” – ამოვიკითხე ტელეფონების წიგნში, – უილერის ქუჩა, 21″. მთებიდან ველოსიპედით დავეშვი, წარმოდგენაც კი არ მქონდა, რა უნდა მეკეთებინა იქ.
ეს იყო ვიწრო, ოთხსართულიანი სახლი, სხვა შენობებისგან არაფრით გამოირჩეოდა. უღიმღამო რუხი ფასადი ჰქონდა. გამოხუნებული ფანჯრის ჩარჩოები საღებავს ითხოვდა. მინის პორტიკი ძალზე ჭუჭყიანი ჩანდა. დამტვერილ მინაზე თეთრი ემალის ასოებით იყო გამოყვანილი “ოტელი ფლემინგი”. ოტელს ორჯერ ავუარ-ჩავუარე ველოსიპედით. ვიჭყიტებოდი ფანჯრებსა და კარის ღიობში. სულ თორმეტი ფანჯარა იყო – ყოველ მწკრივში ოთხ-ოთხი. ზემოთ და ზემოთ ფანჯრები ვიწროვდებოდა, კარებში არავინ ჩანდა. ველოსიპედი ოტელისგან მოშორებით, საბაყლოს პირდაპირ დავაყენე. ფარდულის ვიტრინაში მსხლები გამოეფინათ. შევედი და ერთი ცალი ვიყიდე. მერე ისევ გავუყევი გზას და არხის სანაპირომდე გავედი. ქუჩა აქ მთავრდებოდა. ნელ-ნელა შევჭამე მსხალი, მოვიხადე სასწავლებლის მწვანე-წითელი ქუდი და ისევ ოტელისკენ მოვბრუნდი… ხელის კვრით შევაღე კარი თუ არა, ერთი წამით მამაჩემის ხმა ჩამესმა: იგი ხელახლა მიხატავდა ოტელის დაბალჭერიან გაბოლილ ჰოლს, ბუხარში მოგიზგიზე ცეცხლს, მორიგის მაღალ დახლს ზედ გადაშლილი წიგნით და სპილენძის პატარა ზანზალაკით, ჰოლში კი ყავისფერი ტყავის სავარძლები იდგა. კედლის გასწვრივ – იმავე ფერის ტყავგადაკრული მერხი…
გაზის ლამპები მკრთალად ანათებდა იქაურობას და თუმცა ჯერ ოთხი საათიც არ შესრულებულიყო, ჰოლში საკმაოდ ბნელოდა. ირგვლივ სიცარიელე და მდუმარება გამეფებულიყო. ისმოდა კედელთან მიდგმული მაღალი საათის წიკწიკი, ნაკვერცხლების ტკაცატკუცი, რაღაც წვნიანის სუნი იდგა. ეს იყო ყველაზე ლამაზი და მყუდრო ჰოლი, რაც კი ოდესმე მენახა.
ჰოლის უკანა მხარეს, კედლის ღიობიდან კიდევ ერთი ბუხარი შევნიშნე. იქ უნდა ყოფილიყო ბარი, სადაც მამა და მისტერ მაკნამარა ერთმანეთს ესაუბრებოდნენ. რატომღაც მეგონა, რომ მისტერ მაკნამარა ახლაც იქ დაგხვდებოდა, წარმოვიდგინე, როგორ გაივლიდა მამა ჰოლს, მეც ისე გავიარე. ბარიც ჰოლს წააგავდა; ისეთივე დაბალი ჭერი, ტყავის სავარძლები, ტყავგადაკრული მერხი, გაზის ლამპების ციმციმი, ორ ფანჯარაზე დაწნული შტორები ეკიდა. ერთ-ერთ კედელს დახლი ჩასდევდა ზედ ჩამწკრივებული სკამებით. ბუხართან ქალი იჯდა და მომცრო ჭიქით ნარინჯისფერ სასმელს სვამდა. დახლს უკან თეთრპიჯაკიანი მამაკაცი “დამოუკიდებელ ირლანდიას” კითხულობდა.
მე შევჩერდი ღიობთან, ბარს ჰოლისაგან რომ ჰყოფდა. ძალზე მცირეწლოვანი ვიყავი საიმისოდ, რომ ბარში შესვლის უფლება მქონოდა. არ ვიცოდი, როგორ მოვქცეულიყავი, რა მეთქვა ან რა უნდა შემეკვეთა; არც ის ვიცოდი, რამდენად უმწიფრად გამოვიყურებოდი გაზის ლამპების მკრთალ შუქზე. დახლისკენ გავაბიჯე, მამაკაცს გაზეთისთვის თვალი არ მოუშორებია. “სმიტვიკი”, ამოვიკითხე ერთ-ერთი ბოთლის ეტიკეტზე. კეთილი, “სმიტვიკი” შევუკვეთოთ, მხოლოდ ერთი სურვილი მქონდა, აქედან არავის ვეფრინე. საშუალება მოეცათ, მაგიდას მივჯდომოდი, კათხა ლუდი დამელია და მამაზე მეფიქრა. მისტერ მაკნამარა აუცილებლად მოვა. დღეს თუ არა, სხვა დროს მაინც. ფრენსისი მართალი იყო – წერილი უნდა მიმეწერა მისთვის. მე თვითონ უნდა გამეგზავნა წერილი და საჩუქრისთვის მადლობა მეთქვა.
– საღამო მშვიდობისა, – მითხრა ბარმენმა.
– “სმიტვიკი” თუ შეიძლება, – ვუთხარი რაც კი შემეძლო გულგრილად. ელის საფასურზე წარმოდგენაც არ მქონდა. ათი შილინგი დავდე დახლზე.
– ლიმონი დაგიმატოთ, სერ?
– ლიმონი? კი, დიახ. თუ შეიძლება, დიდი მადლობა.
– დღეს ქარიანი დღეა, – თქვა ბარმენმა.
ავიღე ჭიქა, ხურდა და ქალისგან მოშორებით დავჯექი, იმგვარად, რომ ერთდროულად თვალწინ მქონოდა დახლიცა და ბარში შემოსასვლელიც, რათა მისტერ მაკნამარას მოსვლა არ გამომპარვოდა. ექვსი საათისთვის აქედან უნდა წავსულიყავი, რომ ლოცვაზე არ დამგვიანებოდა. ჭიქა დავცალე, ჯიბიდან კონვერტი ამოვიღე და შევუდექი ბიბლიიდან პატარ-პატარა სურათების ხატვას, როგორც ოდესღაც მისის შეილიმ გვასწავლა. შემდეგ ჭიქით ხელში ისევ დახლთან მივედი და კიდევ ერთი “სმიტვიკი” მოვითხოვე. ბარმენს ფერმკრთალი, ავადმყოფური სახე და ძალზე წვრილი კისერი ჰქონდა. ცხვირზე მავთულის სათვალე ედგა.
– ყველაფერი საუკეთესო გიყვართ, არა? – მკითხა რაღაც აცეტებული ტონით, ჩანდა, ვიღაცას ბაძავდა, – ჩიტის რძე, – განაგრძო იმავე ხმით, – და ჩიტის ჟელე-ლუქსი… – მამა საუბრისას ზოგჯერ ახსენებდა ამ ბარმენს, მას ჩვევად ჰქონდა, სიტყვასიტყვით გაემეორებინა რადიოში გაგონილი რეკლამები, – თქვენ ყველაფერი საუკეთესო გიყვართ, ხომ ასეა? – გაიმეორა კვლავ და ლუდიანი ჭიქა ჩემსკენ მოაჩოჩა. ბუხართან მჯდარმა ქალმა წყვეტილი ბგერა გამოსცა, თითქოს მოწონების ნიშნად ჩაიცინაო. მე ზრდილობიანად გავიღიმე.
ჩემს ადგილას რომ დავბრუნდი, შევნიშნე, ქალი პირდაპირ მომჩერებოდა, ვიფიქრე, ალბათ მეძავი თუა, თორემ ბარში მარტოკას რა უნდა-მეთქი. ერთი ბიჭი, გვარად იიტსი ამბობდა, მეძავები სადგურზე ან სანაპიროებზე უნდა ეძებოო, მაგრამ რა დაუშლიდა ერთ-ერთ მათგანს, ბარშიც შემოსულიყო.
თუმცა, მეძავის კვალობაზე ქალს ძალზე სადად ეცვა, გვერდით სკამზე კი ბეწვგამოდებული ლაბადა გადაეფინა. მუქთმიანი ქალი ოვალური სახით. ვერაფრით მივხვდი, რა ასაკის უნდა ყოფილიყო. ალბათ, ასე, ოცდაათიდან ორმოც წლამდე. ყოველთვის მიჭირდა ადამიანის წლოვანების გამოცნობა.
“სმიტვიკმა” თავი შემახსენა. სიცილი მომეძალა. კაი ამბავი იქნება, ეს ქალი პირდაპირ აქ, მამაჩემის და მისტერ მაკნამარას ოტელში რომ ამეკიდოს-მეთქი; ხომ შეიძლება, მეძავს სადა ტანისამოსი სცმოდა? იქნებ ეს კოსტიუმი სხვა ტანსაცმელზე ძვირადაც კი ფასობდეს. სულელურად ვიღიმებოდი და სიცილის შეკავებას ვცდილობდი. ბუნებრივია, მამას ერთხელაც არ უხსენებია, რომ ოტელში ზოგჯერ მეძავებიც შემოდიან. ცოცხალი რომ ყოფილიყო, დედისა და დების უჩუმრად უთუოდ ყველაფერს მეტყოდა; კარგი მამები, ჩვეულებრივ, ამისთანა რამეებს არ უმალავენ ვაჟიშვილებს.
კონვერტიდან წერილი ამოვიღე და გავშალე. საქმე კარგად მიდის, მწერდა დედა. მისის შეილი გაცივდა. შარლოტას და ამელიას გადაწყვეტილი აქვთ, რომ გაიზრდებიან, ცხენები მოაშენონ. ფრენსისმა ჯერ არ იცის, რას გააკეთებს. ფალენეგანი რევმატიზმმა გატანჯა და ბაღში მუშაობა უჭირს. ბრიჯიტმა ყველანი დაარწმუნა, რომ ბუხარი სასადილოში უნდა იქნეს გადატანილი. ბედნიერი შობა მოგველის, – მწერდა დედა, – საშობაოდ ყველანი ისევ ერთად ვიქნებით, რამხელა სიხარულია!
ოვალურსახიანმა ქალმა ლაბადა ჩაიცვა და სულ ახლოს ჩამიარა. გავლისას თავი დახარა, გაიღიმა.
– გიხაროდენ! – ვმღეროდით მოსწავლეები იმავე საღამოს ლოცვაზე, – იმღერეთ მთებო და ველებო!
მე ელის სუნი ამდიოდა, ეს ზუსტად ვიცოდი, რადგან რამდენიმე ბიჭმა პირდაპირ მითხრა, როდესაც მონასტრის ეზოში ლოცვისთვის ვეწყობოდით, პირს რომ ვაღებდი, სუნი უფრო მძაფრდებოდა.
– ნამდვილი ლუდის კასრი ხარ, – დაასკვნა გაჰან მაინორმა.
– აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, – დუდღუნით წელავდა ტანმორჩილი დირექტორი.
მე მომწონდა შაბათი საღამოები. წირვის შემდეგ შედარებით თავისუფლები ვიყავით. მხოლოდ მორიგე აღმზრდელისთვის უნდა გეთქვა, სად იქნებოდი, შეგეძლო წასულიყავი ფოტოსახელოსნოში ან ბიბლიოთეკაში, გეკამათა ვთქვათ, იმაზე, არის თუ არა ჩვენი მასწავლებელი ბრიტანული იმპერიის საყრდენი. შეგეძლო ბილიარდი გეთამაშა, შესულიყავი სახელოსნოში ან მუსიკალური ინსტრუმენტების ოთახში, ათის ნახევრისთვის უფრო მეტი თავისუფლება გვეძლეოდა და მორიგე აღმზრდელი უკვე აღარ იყო ვალდებული სცოდნოდა, რას ვაკეთებდით. ბიჭების უმრავლესობა ამ დროს ეწეოდა.
იმ საღამოს, ოტელ “ფლემინგიდან” და ლოცვიდან დაბრუნების შემდეგ, ბიბლიოთეკაში წავედი. ვკითხულობდი “ჯეინ ეირს”, მაგრამ ოვალურსახიანი ქალი თავიდან არ მშორდებოდა. ერთხანს დამაცქერდებოდა, მერე ქრებოდა და ცოტა ხანში ისევ თვალწინ მედგა. მთელი ის დრო, სანამ წიგნს ჩავცქეეროდი, ქალი კიდევ და კიდევ სულ ახლოს ჩაუვლიდა ჩემს მაგიდას, თავს გადმოხრიდა და მიღიმოდა.
სემესტრი დასრულდა. თეატრ “ექვს სცენაში” მაკბეტი დადგეს. ა.მ.პ.ჯეკსონი სასწაულებს ახდენდა და, როგორც ყველამ შენიშნა, მისი წყალობით სპექტაკლი “ბანკოში” დადგმულს არაფრით ჩამოუვარდებოდა. ვიღაცამ ამწაპნა გრეის მეინორთან სპეციალურად მატარებელში საკითხავად ნაყიდი წიგნი სათაურით “ივენსი, რატომაც არა?” დრომგულას და მონტგომერის შუაღამისას საშხაპეში წაასწრეს პრივატულ საუბარში გართულებს.
შინისკენ გამგზავრებულს ვერაფრით დამევიწყებინა ოტელი “ფლემინგი”. კუპეში თანამგზავრმა “ვარიეტე” მათხოვა, მაგრამ ოხუნჯობებმა ვერ გამართო. სიმართლე გამაღიზიანებელი, დამცინავი და მოუხელთებელი იყო. იგი თავს არ მანებებდა იმ დღიდან, რაც ოტელი ვიპოვე, რაც იმ ქალის მზერას გადავაწყდი. იგი თან მდევდა გამუდმებით. ყოველ დღე და ყოველ ღამე, როცა სასწავლებელში ჩემს ვიწრო და უღიმღამო ოთახში ძილგამკრთალი ვიწექი. მამის ხმა კვლავ და კვლავ მიყვებოდა ამბებს მეგობრის ცხოვრებიდან, ან იმეორებდა მის შეხედულებებს სხვადასხვა თემაზე. როდესაც დედა იტყოდა, დე ვალერამ პორტები ჩერჩილს უნდა დაუთმოსო, მამა ეწინააღმდეგებოდა, რადგან ამ საკითხში მეგობრის მოსაზრებას იზიარებდა. სასწავლებელში, შინისკენ მგზავრობისას და შინაც კი სიმართლე გულს მიფორიაქებდა, ციებიანივით მახვევდა თავბრუს.
შობა დილით ერთმანეთს საჩუქრები დავურიგეთ და მამისეული ადათის თანახმად, დიდხანს ვუსხედით სუფრას. ყველანი მამაზე ფიქრობდნენ, მხოლოდ ჩემი ფიქრები იყო განსხვავებული.
– ოი, რა სილამაზეა, – წაიჩურჩულა დედამ. იგი აღტაცებით დასცქეროდა მძივებს, დუბლინიდან საჩუქრად რომ ჩამოვუტანე. ჩემთვის ადრე ნაჩუქარი მწვანეთვალებიანი დრაკონი კი სასწავლებლის ახლოს ტბორში მოვისროლე, რადგან ვერ გამეგო, როგორ შეეძლო მამას ეს სათამაშო ჩვენს სახლში მოეტანა, ან როგორ შეეძლო შოკოლადი და ნამცხვრები – სხვა ქალის გამოგზავნილი საჩუქრები ბავშვებისთვის დაერიგებინა მათივე დედის თვალწინ. ამაზე უარესი რაღა უნდა ექნა. ნუთუ ის არ კმაროდა, რომ გაუთავებლად ცხვირში გვჩრიდა იმ ქალისა და მისი ექსცენტრული ოჯახის – დის, სიძის, ლოთი დეიდის, მოახლის, ძაღლის ამბებს. “ნორმა მაკნამარა” – თითქოს ჩამესმოდა დუბლინელი ბარმენის სიტყვები, აქვე, ჩვენს სამზარეულოში თქმული. თითქოს ვხედავდი, როგორ ისხდნენ მამა და ის ქალი ოტელის მყუდრო ბარში და როგორ მოუთხრობდა ქალი პალმერსტოუნის გზაზე მდებარე სახლის ამბებს. ეუბნებოდა, როგორ ეთაყვანება ინგლისურ არისტოკრატიას. ვუმზერდი მოღიმარ დედას და მინდოდა მეთქვა მისთვის მთელი სიმართლე და ისიც, რომ მიხაროდა, რომ მამა მოკვდა.
ნაცვლად ამისა, წამოვდექი და ჩემი ოთახისკენ გავემართე. იქ ცრემლი მოვიწმინდე, სურა მოვაპირქვავე და სახე ცივი წყლით ჩამოვიბანე. მძაგდა მამაჩემიც და მისი ხსოვნაც. მან ყველაფერი გაანადგურა და ამიტომ აღარ შემეძლო მყვარებოდა. არც მიფიქრია, რომ იგი მხოლოდ ცდილობდა თავისი სიყვარულის მოზიარენი გავეხადეთ. ჩვენს ცხოვრებაში შემოეყვანა ადამიანი, რომელიც განსხვავებულად უყვარდა. არა ისე, როგორც ჩვენ. ვერ შევძელი ვერც გაგება და ვერც პატიება. ვგრძნობდი მხოლოდ მწარე სამდურავს იმის გამო, ახლა უკვე მე, მის ვაჟიშვილს უნდა დამეკავებინა მამის ადგილი. უნდა გავმხდარიყავი მისი ტყუილის გამგრძელებელი, რათა ყველასგან საიდუმლოდ შემენახა მისი სიცრუე და პირფერობა.
© არილი