ინგლისურიდან თარგმნა ასმათ ლეკიაშვილმა
უცნაურია, მაგრამ ჩემს ამქვეყნად მოვლინებას ოსკარ უაილდს უნდა ვუმადლოდე. მამაჩემი, რობერტ მორლი პირველი ინგლისელი მსახიობი იყო, რომელმაც ოსკარი განასახიერა ლონდონის სცენაზე და მერეც, ოცდაათი წლის შემდეგ კვლავ პირველმა გააცოცხლა იგი ეკრანზე; დიდებაც ბროდვეის თეატრში შესრულებულმა ამავე როლმა მოუტანა. ამ საგასტროლო სპექტაკლში ლორდ ალფრედ დუგლასის როლს ახალგაზრდა მსახიობი ჯონ ბუქმასტერი ასრულებდა. ის იყო თეატრი სამშობლოს გზას უნდა დასდგომოდა, რომ ომიც დაიწყო. ბუქმასტერმა ინგლისში დაბრუნებას რატომღაც ამერიკაში დარჩენა და კანადელების მხარდამხარ ბრძოლა ამჯობინა. ამ ყმაწვილს ლონდონში და ჰყოლია და რობერტ მორლისთვის რაღაც საჩუქრები გამოუტანებია მასთან. რობერტი ჩამოსულა, ქალისთვის მიუგნია, ძღვენი გადაუცია და… ცოლადაც შეურთავს. ორ იოდე წელიწადში კი თქვენი მონა-მორ ჩილი მოვლენია ქვეყანას.
ასე რომ, ოსკარ უაილდს ყოველთვის განსაკუთრებული ადგილი ეჭირა ჩემს ცხოვრებაში. ვერ დავიჩემებ მისი შემოქმედების ერთადერთი მკვლევარი ვარ-მეთქი, მაგრამ მართლაც პირველი ვიყავი, ვისაც მისი ბიოგრაფიის დაწერა სთხოვეს. ის იყო უარის თქმას ვაპირებდი, რომ გამომცემელმა პარიზში გადაღებული შესანიშნავი ფოტოსურათები მაჩვენა და მეც მყისვე დავთანხმდი. იქამდე ჩვენ ყველას გვეგონა, რომ ამ უბადლო დრამატურგმა სიცოცხლის უკანასკნელი წლები ენითაუწერელ სიღარიბეში გაატარა, მარტოსულმა და დათრგუნულმა. ამ სურათებზე კი, სიკვდილამდე ექვსი თვით ადრე რომ გადაუღია, ისევ ის ძველი ოსკარია: პეწიანი, მორთულ-მოკაზმული, თავისი განუყრელი ოქროს საათით… და რაც მთავარია, ერთ-ერთ ფოტოზე ორი ტურფა მოცეკვავე უმშვენებს გვერდს ეიფელის კოშკის ფონზე ამაყად მომღიმარს. მართალია, მარტოობაში მიიცვალა, მაგრამ მაინც გამახარა იმის შეტყობამ, სიკვდილამდე რამდენიმე თვით ადრე ისევ ის ოსკარი რომ ყოფილა და არა შესაბრალისი დავრდომილი.
აქ თავს არ შეგაწყენთ მისი დაცემისა და განადგურების ისტორიით, უჩემოდაც მშვენივრად მოგეხსენებათ ყველაფერი, ისე კი, როცა დიდი სიფრთხილით ვარჩევდი რამდენიმეს მისი უამრავი ეპიგრამიდან, სულ იმას ვფიქრობდი, ეს კაცი ძალიან ადრე დაბადებულა-მეთქი. ჩვენს დროში მისგან სანაქებო ტელე-შოუ-წამყვანი დადგებოდა, მის შესანიშნავ სხარტულებს კი ხალისით დაუთმობდა ცალკე გვერდს ნებისმიერი პერიოდული გა მოცემა.
იგი სწორედ იმ საუკუნის დასაწყისში გარდაიცვალა, რომელსაც ძალუძდა მისთვის ბედ ნიერების მინიჭება, რომელშიც უკეთ გაუგებდნენ და… სამუშაოსაც გაუჩენდნენ. ოს კარი, უბ რალოდ, იმ დროის მსხვერ პლი აღმოჩ ნდა, რომელსაც ასე მწარედ გა უსწრო თა ვისდა სა ვალალოდ.
ოსკარი ქალების (და მამაკაცების) შესახებ
ყველა ქალი სფინქსია, ოღონდ იდუმალებას მოკლებული.
ამერიკელი ქალი ლამაზია და მომხიბლავი. მე ის გონიერების თვალუწვდენელ უდაბნოში მოკეკლუცე ოაზისს მაგონებს, ნატიფსა და მიამიტს.
საკმარისია ამერიკელი ქალი ევროპაში აღმოჩნდეს და მაშინვე ქრონიკული სენით შეპყრობილს ემსგავსება. სუსტ ჯანმრთელობას, ალბათ, ევროპული დახვეწილობის ერთ-ერთ ფორმად მიიჩნევს.
ყველა ქალი საკუთარ დედას ჰგავს, არც ერთი მამაკაცი არ ემსგავსება დედას. აი, ქალებისა და მამაკაცების ტრაგედია!
არასდროს ენდოთ ქალს, რომელიც თავის ნამდვილ ასაკს გაგიმჟღავნებთ. ასეთი ქალი ნებისმიერი რამის მთქმელია.
ქალი სიყვარულისთვის შექმნილა და არა ამოსაცნობად.
ქალი ნებისმიერ მამაკაცს გაეკეკლუცება, ოღონდ კი სხვა ქალები ხედავდნენ ამას.
ქალებს ყველაფრის ამოცნობა ძალუძთ, გარდა თვალსაჩინოსი.
უშნო ქალისთვის ტირილი თავშესაფარია, ლამაზისთვის – განაჩენი.
თუ ნამდვილად გინდა ჩასწვდე იმას, რასაც ქალი გულისხმობს (რაც, სხვათა შორის, სახიფათოა), თვალმოუშორებლად უყურე, არკი უსმინო.
ლამაზი ქალისთვის სექსი გამოწვევაა, შეუხედავისთვის – თავდაცვა.
ერთობ მიმზიდველი ასაკია 35. უამრავმა ლონდონელმა ქალბატონმა იხმარა ჭკუა: 35-ის დარჩნენ მარად.
ქალი მუდამ უძღვნის მამაკაცს თავისი სიცოცხლის ოქროს, მაგრამ ვალის დაბრუნებასაც ითხოვს: თანდათანობით, წვრილი ხურდით.
ნამდვილ მამაკაცს მომავალი უნდა ჰქონდეს, ნამდვილ ქალს – წარსული.
თუ მამაკაცი ჯენტლმენია, მან საკმაოდ ბევრი რამ იცის ამქვეყნად, და თუ არ არის, ის მცირედიც ავნებს, რაც კი ოდესმე გაუგია.
მამაკაცს ასაკი ემატება, ღირსება – არა.
სამყარო მამაკაცთათვის შექმნილა და არამც და არამც ქალებისთვის.
ოსკარი სიყვარულისა და ქორწინების შესახებ
ნიაგარას ჩანჩქერი სხვა არაფერია, თუ არ ძლიერი ნაკადი წყლისა, გზააბნეული რომ ეხეთქება უაზრო ლოდებს. სწორედ მისი ხილვისას უნდა შემოიკრან თავში ხელი დაოჯახებულმა ამერიკელებმა.
მამაკაცს ნებისმიერი ქალი მიანიჭებს ბედნიერებას. ცხადია მაშინ, თუკი არ უყვარს.
ცოლიანი მამაკაცის ბედნიერება იმ ადამიანებზეა დამოკიდებული, ვინც მას ცოლად არ შეურთავს.
ძალიან ლამაზი ქალების ქმრები რატომღაც მუდამ კრიმინალურ სამყაროს მიეკუთვნებიან.
უამრავი ლონდონელი ქალბატონი ენდობა თანამეცხედრეს. მათი ამოცნობა ადვილია: სულ ერთთავად ბედნიერად იღიმებიან.
ოცწლიანი რომანი ქალს კედლებჩამოქცეულ შენობას ამსგავსებს, ოცწლიანი ოჯახური ცხოვრება – რაღაც საჯარო დაწესებულებას.
სამი ქალი მხიბლავდა მუდამ: დედოფალი ვიქტორია, სარა ბერნარი და ლილი ლენგთრი. დედოფლის დიდება მატყვევებდა, ბერნარის ხმა და ლილის ტანფეხი. ამ სამიდან ნებისმიერს სიხარულით შევირთავდი.
ყველა ქალის ტრაგედია ის არის მხოლოდ, რომ წარსული მუდამ მისი სატრფოა, მომავალი კი – უცილობლად ქმარი.
ცოლ-ქმრულ ცხოვრებაში სამი ადამიანი უკვე საზოგადოებაა, ორი – ჯერ არაფერი.
ქორწინების ურყევი საწინდარია ურთიერთგაუგებრობა.
ქვეყნად არაფერი შეედრება გათხოვილი ქალის ერთგულებას. ეს არის რაღაც, რის შესახებაც არაფერი იციან ცოლიანმა მამაკაცებმა.
მეორედ ისეთი ქალი თხოვდება, რომელიც პირველ ქმარს ვერ იტანდა. მეორედ ისეთი მამაკაცი ქორწინდება, რომელიც ჭკუას კარგავდა პირველი ცოლისთვის. ქალები ბედს ცდიან, მამაკაცები რისკზე მიდიან.
მამაკაცმა, რომელიც დაოჯახებას აპირებს, ან ყველაფერი უნდა იცოდეს ამქვეყნად, ანდა საერთოდ არაფერი.
მამაკაცს ცოლის მოყვანისაკენ დაღლილობა უბიძგებს, ქალს გათხოვებისკენ – ცნობისმოყვარეობა. ბოლოს კი იმედი ერთნაირად უცრუვდებათ.
ოსკარი ამქვეყნიური ყოფის შესახებ
დემოკრატია – ხალხის დათრგუნვა ხალხის მიერ ხალხისავე საკეთილდღეოდ.
კოლუმბამდე ამერიკა მრავალჯერ აღმოაჩინეს, მაგრამ რატომღაც არ უნდოდათ გამოტყდომა.
მე თუ მკითხავთ, ამერიკა არ აღმოუჩენიათ; ის მხოლოდ იპოვეს.
თუ სადმე წააწყდით ყუთს წარწერით “ამერიკული მშრალი პროდუქტი”, დარწმუნებული ბრძანდებოდეთ, რომ ეს ყუთი არაფერს შეიცავს ამერიკული რომანის გარდა.
კარგი რამ არის განათლება. მაგრამ სულ მუდამ უნდა გვახსოვდეს: შეუძლებელია იმის სწავლება, რისი ცოდნაც ღირს.
ძალიან სამწუხაროა, ასე ცოტა უსარგებლო ინფორმაციას რომ გვაწვდიან.
უმეცრება იშვიათი ეგზოტიკური ხილია. ხელს შეახებ და მთელი ხიბლი უკვალოდ ქრება.
ერთადერთი რამ, რასაც ისტორია მოითხოვს ჩვენგან, მისი ხელახლა გადაწერაა.
გამოცდა გახლავთ ბრიყვების მიერ დასმული შეკითხვები, რომლებზეც ბრძენთ უჭირთ პასუხის გაცემა.
დიდი რაოდენობით მიღებული ალკოჰოლი თამამად ამოუდგება გვერდში საწამლავს.
შრომა მსმელთა კლასის ხვედრია.
მცირედი გულახდილობა სახიფათოა, ჭარბი – აშკარად საბედისწერო.
მეგობრის ჭირს ყველა გაიზიარებს, ლხინს – მხოლოდ ერთეულები.
უძრაობა უკანასკნელი ნავსაყუდელია გონებაშეზღუდულთათვის.
ცინიკოსი არის ადამიანი, რომელმაც იცის ყველაფრის ფასი, მაგრამ არ იცის რა ფასეულობას წარმოადგენს ეს ყველაფერი.
მოდურია ის ტანსაცმელი ჩვენ რომ გვაცვია; მოძველებული – რაშიც სხვები გამოწყობილან.
არც ერთი დიდი ხელოვანი არ ხედავს საგანს ისეთად, როგორიც არის ის სინამდვილეში. რომ დაენახა, ხელოვანიც არ იქნებოდა.
საზოგადოება დანაშაულს მოგიტევებს, ოცნებას – არა.
არ არსებობს ზნეობრივი და უზნეო წიგნები. წიგნი ან კარგია, ანდა ცუდი.
პუნქტუალობა დროის ქურდია.
სიმართლე იშვიათად არის სრული და არასდროს – მარტივი.
ცხოვრების წიგნი იწყება ქალ-ვაჟით წალკოტში და მთავრდება აპოკალიფსით.
კარგი ადამიანი კარგად ასრულებს თავის სიცოცხლეს, ცუდი კი – ცუდად. ამას გვასწავლის ლიტერატურა და სხვას არაფერს.
ჩვენ ყველანი მუხლამდე ტალახში ვდგავართ, მაგრამ ზოგი ხომ აჰყურებს ვარსკვლავებს ცაში.
გამოცდილება არის სახელი, რომელსაც ყველა ჩვენს შეცდომას ვარქმევთ.
ისეთი რამის შესახებ, რაც იმაზე უარესია, ვიდრე ამბობენ, საერთოდ არაფერს არ ამბობენ.
თავდაპირველად ბავშვებს მშობლები უყვართ, მოგვიანებით აკრიტიკებენ, პატიებით კი არასდროს პატიობენ.
მოხუცებს ყველაფრის სჯერათ, ხანდაზმულებს ყველაფერში ეჭვი ეპარებათ, ახალგაზრდებმა იციან ყველაფერი.
თუკი სიჭაბუკის დაბრუნება გსურთ, გაიმეორეთ ადრინდელი სიგიჟეები.
უძველესი ტრადიციის თანახმად, ამერიკა ახალგაზრდა სახელმწიფოა.
ჩვენს დროში ახალგაზრდები ფიქრობენ, რომ ფული ყველაფერია. როცა მოხუცდებიან, დანამდვილებით ეცოდინებათ.
სჯობს არა გქონდეთ ხიბლი, ვიდრე რეგულარული შემოსავალი.
არცერთი ადამიანი არ არის ისეთი მდიდარი, საკუთარი წარსულის გამოსყიდვა რომ შეძლოს.
მტრების შერჩევისას ყოველთვის ფხიზლად ვერ იქნები კაცი.
ჩვენს დროში ყველა დიდ ადამიანს ჰყავს საკუთარი მოწაფეები. ბიოგრაფიას კი მუდამ იუდა უწერთ.
ერთი ცდომილება მეორეს იწვევს, მეორე მესამეს და ასე დაუსრულებლად.
ამქვეყნად ორი ტრაგედიაა: ადამიანი არ ღებულობს იმას, რაც სურს და მეორე, რაც სურს – ღებულობს.
ერთი მშობლის დაკარგვა უთუოდ უბედურებაა, ორივესი კი – დაუდევრობას ემსგავსება.
ოსკარი ოსკარის შესახებ
უპრეტენზიო ადამიანი ვარ: მაკმაყოფილებს ყველაფერი საუკეთესო.
ყველაფერს გავუძლებ ცდუნების გარდა.
ჩემს საემიგრაციო ფურცელში ასეთი რამ ჩავწერე მხოლოდ: ასაკი – 19, პროფესია – გენიოსი, ქონება – ნიჭი.
მთელი ჩემი სიბრძნე ჩემს ცხოვრებაში ჩავაქსოვე, ჩემს ნაშრომებში კი – მხოლოდ ნიჭი.
აგურის კედელთან გასაუბრებას არაფერი მირჩევნია: ერთადერთია, რომელიც არ მეკამათება.
როცა ადამიანები ერთხმად მეთანხმებიან, ვიცი, რომ ვცდები.
ნახევარ მსოფლიოს არა სწამს ღმერთი, მეორე ნახევარს ჩემში ეპარება ეჭვი.
როცა მაქებენ, დავირცხვენ ხოლმე; როცა მლანძღავენ მიხარია: ეს იმას ნიშნავს, რომ ციდან ვარსკვლავი მომიწყვეტია.
სიკვდილიც ისეთივე მექნება, როგორიც სიცოცხლე: იმაზე მეტის დახარჯვა მომიწევს, რაც მაქვს.
ახალგაზრდობის დასაბრუნებლად ყველაფერს ვიღონებ ამქვეყნად; მხოლოდ ვარჯიშს, ადრე ადგომას და დადინჯებას ვერ შეგპირდებით.
თუკი ასე ეპყრობა ტუსაღებს დედოფალი ვიქტორია, ღირსი არ არის მათი ყოლისა.
ჩემს სიცოცხლეში აღარ შევიძენ ახალ მეგობრებს, თუმც ვიმედოვნებ სიკვდილის შემდეგ მოვიპოვე რამდენიმე.
© ”არილი”