ინგლისურიდან თარგმნა და შესავალი დაურთო ინგა ჟღენტმა
ჯონ აპდაიკისთვის ,,პოეზიის წერა“ ყოველთვის განსაკუთრებული სიხარული იყო. ეს ლექსები აპდაიკის ბოლო კრებულის პირველი ნაწილიდანაა, რომელსაც ავტორმა ,,უკანასკნელი წერტილი“ დაარქვა. კრებული ცხოვრების ბოლო შვიდი წლის განმავლობაში დაწერილ იმ ლექსებს აერთიანებს, რომლებიც აპდაიკმა სიკვდილამდე რამდენიმე კვირით ადრე შეკრიბა და ცხოვრების ამაღელვებელი და შთამბეჭდავი, მაგრამ, ამავე დროს, ტრაგიკული და დამანგრეველი გამოცდილებები გადმოსცა.
“უკანასკნელი წერტილი” აზრობრივად და სტრუქტურულად ურთიერთდაკავშირებული ლექსების ერთობლიობაა. მასში შედის აპდაიკის მიერ ბოლო რამდენიმე დაბადების დღეს დაწერილი ტექსტები, ასევე ლექსები, რომლებიც პოეტის ავადმყოფობასთან დაპირისპირებას, შინაგან კონფლიქტს და შეურიგებლობას გამოხატავს. აპდაიკი იხსენებს ახალგაზრდობის წლებს, ოჯახს, ქალაქებს, სადაც უცხოვრია და უმოგზაურია, ადამიანებს და გარემოებებს – ყველას და ყველაფერს, რაც მისი სიტყვების, წერის და მწერლობის სიყვარულს ასაზრდოებდა. პოეტი აღნიშნავს, რომ სიცოცხლე-სიკვდილის გასაყარზე მისთვის შვება და ნუგეშია „ცხოვრების უცნაურობების სიტყვებად გარდაქმნა“.
76- იანების სულისკვეთება
მხოლოდ მაღალ ზეცას უმზერენ კვიპაროსები,
ხანდახან კი უდაბნოს ქარი მათ თავგზას
ისე აურევს, რომ უწევთ ხოლმე
თითო-ოროლა ტოტთან დამშვიდობება,
ბუდიდან მიწაზე დანარცხებულ ბარტყს კი არ ძალუძს
გადაივიწყოს როგორ კოჭლობს
და როგორ ულოკავს მას ხბო თმის კულულს,
აწეწილს, სავარცხელს რომ არ ემორჩილება.
აღმაფრთოვანებს მათი მზერა, ცამდე ასული,
სიშორესთან მათი ომი
და, როგორც მუქ-მწვანე სამრეკლოების,
მზით გახუნებულ სივრცეთა წინ
თავდახრილი მათი დუმილი.
ნუთუ, შესაძლებელია, სიკვდილზე ფიქრს გაექცე,
როდესაც მისი შემზარავი სიცარიელე
იმ უნამუსო ოცნებებთან განისვენებს,
შენს კუნთმაგარ ერექციებს რომ ასაზრდოებდა?
მერყევი ტვინი უკვე აღარ დასდევს
დაუმორჩილებელ შთაგონებებს – ცხელი ამბები
ხელუხლებელ ფურცლებზე სპაზმებად იღვრება.
სიცხადისგან გაძარცვულ სამყაროში,
ორი ათასი მილის მოშორებით,
ჩემს სუვენირებს
მშვიდად ედება
დახვავებული ცარიელი ამბიციის მტვერი,
მტვერი, რომელიც იზიდავს უმეცრებას.
ჩემთვის განკუთვნილ მცირე დროში,
სიცოცხლის უკანასკნელი ფურცლებიდან,
ცხადად ვხედავ ჩემს უშიშარ ნაბიჯებს,
სიჩუმის გარღვევას რომ შეეწირნენ.
სიცოცხლის არც ერთი წვეთი
არ იყო მარტივი,
მაგრამ დაიქცა ყველა,
წიგნად რომ იქცა.
ნუ მიმატოვებთ, სიტყვებო,
დარჩით ჩემთან,
თქვენი წყალობით
მზიან ამინდში ისევ მიბრუნდებოდნენ
წართმეული იმედები,
უარყოფილი უფლებები,
თქვენ –
შეახორცეთ ჩემი ახალგაზრდა ჭრილობები,
სინათლედ მიქციეთ ხანდაზმული ტკივილები,
ყველა დანაკარგი კი – უპირატესობად.
თქვენი წყალობით
ერთგულ მოჩვენებებად მექცნენ დაკარგული სიყვარულები.
არიზონას სასადილოში ყოველ წელს აღვნიშნავთ იუბილეს:
სადილი მხოლოდ ორისთვის.
თეთრი სუფრა, ბევრი-დანა ჩანგალი,
დეკორი – სადა და ფერმკრთალი, ნიუ მექსიკოს სტილში.
„ღვინოს არ ვსვამ, მადლობა“.
მეორე ქორწინების გახანგრძლივება
მტკიცედ გვაქვს გადაწყვეტილი,
მაგრამ უკვე ამაზეც ჩავიქნიეთ ხელი,
სიგარეტსაც კი ვეწევით.
მბჟუტავი სანთლის შუქზე
წყლით ვსვამთ ერთმანეთის ჯანმრთელობის სადღეგრძელოს.
მაღაზიაში საგანგებოდ შერჩეული პიჯაკივით,
გამძლე ადამიანის იმიჯი
კარგად მოვირგე ტანზე
და მზად ვარ, მანამდე მეცვას,
სანამ, ცერემონიის დასასრულს,
ჩაის ფინჯნისკენ როცა ვიხრები,
ცოლი არ მიმითითებს,
ხელის კანკალზე
და თითებიც რომ მეურჩებიან.
წამში ჩატეული ცხოვრება
კომპანია ბევერლი, 2008 წლის 14 აპრილი.
წამში ჩაეტია მთელი ცხოვრება: ბოლო რომანი ფედექსით გავგზავნე.
სანამ ყველა ზედსართავი სახელი
მათ მარსზე გაელვებულ არარეალურ ეკვივალენტთან
შეუფერებელი მეჩვენებოდა,
აქეთ-იქით ვეხეთქებოდი ფურცლებზე,
ბოლთას ვცემდი.
ფოსტით გავგზავნე სახელმწიფო და ფედერალური გადასახადები,
წელს ბევრად მეტი იყო.
მცირე წარმატებისთვის მადლობა ბოლო რომანს,
მადლობა ტერორს, შიშს და საავტორო ტურნეს.
ქვითრებიც მოვიშორე.
მერე საწვავის შესავსებად გავჩერდი,
ვერ გავიხსენე ავზი როგორ გამეხსნა.
არ მიკვირს: ორი კვირაა, ნაქირავებ მანქანას ვმართავ.
დილით ფრანგული სიტყვაც დამავიწყდა,
Fin-de-siècle – ერთ-ერთი ჩემი საყვარელი სიტყვა.
რა ხდება? რაღა დარჩა ჩემგან?
ქალაქის სახე
ნაადრევად დადგა 2008 წლის 11 დეკემბერი.
სადღაც, მოშორებით სასწრაფოს მანქანა ჩამოდგა,
სიმძიმეებისგან რომ დაიცალოს.
გამთენიისას, პიკის საათში,
როდესაც დაძაბული ადამიანები უსახელო ქუჩებს კვეთენ,
ცათამბჯენის ფანჯრები სინათლეს ნელ-ნელა ემშვიდობებიან.
ბიკონ ჰილის რუკა უკვე 3-D ფორმატშია,
მოჩანს მასაჩუსეტსის სამთავრობო სახლის ოქროსფერი გუმბათი,
აგურ-გრანიტის ნაკეთობა,
მისი სილუეტი კი ისევ მზესავით მარტოსულია.
ერთი თუ ორი წელი ბოსტონში ვიცხოვრე,
მივიწყებული მარტოხელა კაცივით.
ფოლკსვაგენის Karmann Ghia-ს შავი ყურის
ბნელ ადგილებში ვაპარკინგებდი,
ბევრად უდარდელიც ვიყავი – თავი უკვდავი მეგონა.
ახლა კი სევდის სიმძიმე
გამუდმებით მიწაზე მანარცხებს.
დაცემის შიშს თავი ვერაფრით დავაღწიე: თვითმფრინავის
მბრუნავი ნაწილები, როკფელერის ცენტრის მოაჯირები
თუ გუგენჰაიმის მუზეუმში უსუსურობის უსასრულო განცდა –
მიმაქანებს ძრწოლის ქარიშხლებისკენ.
მდიდრულ სასტუმროში მადიანად შევექცევი ატრიას,
რამდენიმე მილის მოშორებით კი პიანისტი უკრავს,
იქნებ, ანაბეჭდებზე პატარაა მისი პიანინო.
არაფერი მემუქრება! არც მოგზაურობა,
არც მოულოდნელი პერსპექტივები!
მიწაა ჩემი სამშობლო,
ჩემი თავშესაფარი და ჩემი ბედისწერაც.
ჩემი შიშები: ფრენის დროს კაშკაშა ჰაერის გაპობა,
დამაბრმავებელი შეჯახება,
უკანასკნელი ჯოჯოხეთი კი,
ალბათ, მიწიდან 30 ინჩის სიმაღლეზე,
საწოლზე მელოდება.
სტრონციუმ 90 – ეს ხომ მძიმე მეტალია?
ამას წინათ გადამისხეს,
ტელევიზორიდან ისევ სისულელეები,
გაზეთებიდან – ლაფსუსები,
ჟურნალებიდან კი უწყინარი ბანალურობები –
მოაპობს სივრცეს ჩემკენ,
სამყაროს კოლაფსში, მარცხსა და სიყალბეში აზელილი.
მოშორდი ამ მყრალ სამყაროს, დროზე მოშორდი!
ქალწულ მარიამის მოკრძალებულ ღიმილში
და სევდიან ქუთუთოებში
არეკლილი ცა ფირუზისფრდება,
ღრუბლების ინდიგო ნაფლეთები მუქ ჩრდილებს ხაზავენ,
ღამის ერთ ნაწყვეტს ჰენკოკ თაუერი აშიშვლებს.
საიდან მოდის სამყაროს მშვენიერება?
იქნებ ვცდები და არც არსებობს.
© არილი