“პოეზიიდან პროზაზე გადავხტი, როგორც კალია…”
პიტერ აკროიდი – სახელგანთქმული ინგლისელი მწერალი, ავტორი წიგნებისა, “გოლემი ლაიმჰაუსიდან” (“ელიზაბეტ კრის პროცესი”), “ოსკარ უაილდის დღიურები”, “დოქტორ დის სახლი”; გამოცემული აქვს დიკენსის, ტომას სტერნზ ელიოტის, ეზრა პაუნდის და სხვათა ბიოგრაფიები. ცხოვრობს ლონდონში.
თარგმნა ნიკა ჯანიკაშვილმა
– თქვენი წიგნების ერთ-ერთი უმთავრესი გმირი ლონდონია. რას ნიშნავს თქვენთვის ეს ქალაქი?
– მე აქ დავიბადე და ჩემი პირველი წიგნებიც ლონდონში გამოვიდა. შეიძლება ითქვას, ლონდონი ჩემი წარმოსახვის აკვიატებული პეიზაჟია. როცა მის ისტორიაში ვერკვევი, საკუთარ თავსაც უკეთ ამოვიცნობ ხოლმე.
– თქვენი აზრი ისეთ ცნებაზე, როგორიც “ისტორიაა”?
– ისტორია ესაა მოთხრობა, რომლის დახმარებითაც აწმყოს აღვწერ. ვცდილობ გავიგო და ავხსნა აწმყო. ჩემს ბევრ წიგნში მოქმედება ერთდროულად ორ დროით პლასტში ვითარდება. ისტორიული კონტექსტი უბრალოდ გვეხმარება გავიგოთ ის, რაც ახლა ხდება. საერთოდ, ვერ ვხედავ განსაკუთრებულ სხვაობას წარსულსა და აწმყოს შორისაც.
– როგორია თქვენი პერსონალური “განცდა” წარსულისა აწმყოში?
– ეს, შეიძლება ითქვას, ჩემი წიგნებია. როცა ისტორიაში ვიქექები, მის გათამაშებას ვახდენ ხოლმე. მის ენაზე ვიწყებ ლაპარაკს. ვცდილობ შევიგრძნო ის, რასაც იმ ეპოქის ადამიანები გრძნობდნენ და ა.შ. რას განიცდიდა ოსკარ უაილდი, როცა პარიზში ცხოვრობდა, ან დოქტორი დი. უცხო ტყავში მოქცევით, წარსულს უკეთ აღიქვამ, ვიდრე უბრალოდ მისი აღწერისას.
– თქვენი პრიორიტეტები წარსულში? გიყვართ თუ არა განსაკუთრებულად რომელიმე ეპოქა?
– არა. საყვარელი ეპოქები ჩემთვის არ არსებობს. მე ვწერდი ბლეიკზე, მილტონზე, დიკენსზე, უაილდზე და ტ.ს.ელიოტზე. ასე რომ, თავადაც ხედავთ, რამდენ ეპოქასა ვარ მოდებული. არც ერთს არ ვანიჭებ უპირატესობას – მე პროცესი მაინტერესებს, დროთა კავშირი და არა მისი ცალკეული ფრაგმენტები.
– როგორია თქვენი ისტორია?
– დავიბადე ლონდონის დასავლეთში კათოლიკურ ოჯახში, დავდიოდი კათოლიკურ სკოლაში, დავასრულე კემბრიჯი, შემდეგ იელი. რის შემდეგაც ვმუშაობდი რედაქტორად ჟურნალ “The Book Spectator“-ში, შვიდი წელი. მერე რომანების წერა დავიწყე და დღემდე რომანებით ვცხოვრობ.
– არ გსურთ ლიტერატურულ კრიტიკაში დაბრუნება?
– არც არასდროს მიმიტოვებია ეს სამუშაო – ხშირად ვწერ ხოლმე ლონდონის ლიტერატურული გამოცემებისათვის, ასე რომ, თქვენს წინაშე, ჯერ კიდევ ლიტერატურული ჟურნალისტია.
– თქვენი საყვარელი წიგნები?
– არც ერთი. დაწერის შემდეგ, უბრალოდ, ვივიწყებ წიგნებს და მორჩა. თუკი წარმატებაზე ვისაუბრებთ – დიდება “ოსკარ უაილდის დღიურმა” და ელიოტის ბიოგრაფიამ მომიტანა.
– როგორ მოახერხეთ დაგეწერათ ელიოტის ბიოგრაფია ისე, რომ პოეტის არც ერთი ციტატა არ გამოგიყენებიათ? მემკვიდრეებმა, როგორც ვიცი, აგიკრძალეს ციტაცია?
– ამაში არაფერია განსაკუთრებული. გარწმუნებთ. ცუდია, რომ წერილების ციტირება არ შემეძლო, მაგრამ… ბიოგრაფია მე შემიკვეთეს და სამუშაოს დაწყებამდე არც ვიცოდი, რა სირთულეებს შევეჯახებოდი. როცა აკრძალვის შესახებ გავიგე, ვიფიქრე უარს ვიტყვი-მეთქი შეკვეთაზე. შემდეგ კი პირიქით, ამ აკრძალვამ ჩემს სასიკეთოდ იმოქმედა. რადგან ციტირება შეუძლებელი იყო, ელიოტის იმიტირება დავიწყე – ალბათ, ქვეცნობიერად, მაგრამ მაინც მის სტილში ვწერდი (მის პროზასა და წერილებს ვგულისხმობ). სწორედ ეს ხერხი იქცა ჩემს მეთოდად, როცა სხვა თემებზე მუშაობას შევუდექი.
– არის თუ არა ბიოგრაფიაში ელიოტის შემოქმედების ლიტერატურული კრიტიკა?
– ინგლისურ ლიტერატურას კემბრიჯში ვსწავლობდი. ამიტომაც კლასიკოსების შესახებ ჩემი აზრი გამაჩნდა, მაგრამ საქმე ამაში არ გახლავთ, არამედ იმაში, რომ ეს არც მთლად კრიტიკა გახლდათ; უბრალოდ ვცდილობდი, პროპორციულად მომერგო ერთმანეთისთვის ცხოვრება და ლიტერატურა ისე, რომ მათ ერთმანეთი განემარტათ.
– როგორ უყურებთ ელიოტისა და ოდენის შემოქმედებას?
– ელიოტი პოპულარული ფიგურაა ინგლისურ კრიტიკაში, მასზე დღემდე წერენ წიგნებს. ოდენს, ალბათ, ყველაზე მეტს კითხულობენ სხვა პოეტებთან შედარებით, მისი ხმა, რა უცნაურიც არ უნდა იყოს, დღემდე “ჟღერს”. მაგრამ არანაირ, განსაკუთრებულ, გრძნობებით ამ ავტორების მიმართ არა ვარ გამსჭვალული.
– ვისი ბიოგრაფიის დაწერას აპირებთ ამჯერად?
– არა, მე მგონი არავისი… თუმცა მოიცათ… ჰო, მართლა, შექსპირის ბიოგრაფია შემიკვეთეს! ასე რომ, ხუთი წლის შემდეგ… თუმცა, მე მგონი, ეს ჩემი უკანასკნელი ბიოგრაფია იქნება.
– გვითხარით რამდენიმე სიტყვა “ლონდონის ბიოგრაფიის” შესახებ.
– ეს ქალაქის ისტორიაა. მაგრამ არატრადიციული ფორმითაა დაწერილი – იგი არაა სწორხაზოვანი თხრობა მოვლენების შესახებ. გადავწყვიტე ლონდონის ისტორია თემატურად დამეწერა – სურნელის, ბგერების, სუქსუალობის, არქიტექტურის, ქალებისა და ბავშვების ისტორია.
– როგორ აფასებთ თქვენი თაობის ინგლისურენოვანი მწერლების შემოქმედებას: ბარნსი, კოეძი, მაკიუენი? არის თუ არა თქვენს შორის რაიმე საერთო, როგორ ფიქრობთ?
– არა, ჩვენს შორის არაფერია საერთო, თანაც მათზე ცოტათი უფროსიც კი ვარ. ერთადერთი კავშირი ისაა, რომ ჩემი რომანების შემდეგ ბევრმა გადაიღო ისტორიული თხრობის ჩემეული მანერა. ანუ მხატვრული პროზის ელემენტები შეჰქონდათ ისტორიულ კონტექსტში. ასე ვთქვათ, ფიქშნს დოკუმენტებზე გადააწერდნენ ხოლმე. ასე რომ, კავშირი მათ უფრო აქვთ ჩემთან, ვიდრე მე.
– თქვენ დიდ დროს ატარებდით ბიბლიოთეკებში მასალების შეგროვებისას?
– ადრე ძალიან ბევრ დროს ვხარჯავდი, ყველაფერს ვკითხულობდი, რაც ჩემს თემას შეეხებოდა – ასეულობით წიგნს. ყველაფერს, რასაც ვნახავდი. ამოცანა იმაში მდგომარეობდა, რომ მთელი ეს მასალა თავში გადამეხარშა და მისგან ჩემი მეორე ნატურა შემექმნა, რათა ინსტინქტურად მეწერა. ახლა მასალებს ჩემთვის ასისტენტები აგროვებენ.
– სარგებლობთ თუ არა ინტერნეტით? ხელით წერთ თუ კომპიუტერზე ბეჭდავთ?
– ინტერნეტით არ ვსარგებლობ და ხელით ვწერ: ეს ჩემს ნაწერს სუნთქვას ანიჭებს, რაღაც ელექტროობით მუხტავს.
– წერდით თუ არა ოდესმე ლექსებს?
– ახალგაზრდობაში გამოვეცი რამდენიმე პოეტური კრებული. მაშინ ძალიან მინდოდა პოეტი ვყოფილიყავი. აღფრთოვანებით ვკითხულობდი ჯონ ეშბერის და ვბაძავდი კიდეც მას. კიდევ ო’ჰარა მომწონდა. შემდეგ კი როცა პოეზია მომბეზრდა, პროზაზე გადავხტი, როგორც კალია. ახლაც იქა ვარ.
© ”არილი”