„ქალაქ ტფილისში ჩვეულებრივი სიცხეები დაიჭირა…“ – გაზეთი „ივერია“, 1887 წ. 10 ივლისი
„წერა ხომ ყოველთვის შენია ან გგონია, რომ შენ ხარ ის, რასაც წერ.“ – „ბროდსკი და ჩემი ბორკილები“, მალხაზ ხარბედია
წელიწადის ნებისმიერი დრო გამოცდააო, წერდა ემილ ჩორანი თავის Aveux et anathèmes-ში, ბუნება იცვლება და ახლდება მხოლოდ იმისთვის, რომ ჩვენზე მოიტანოს იერიშიო.
წელიწადის დროებს, განსაკუთრებით მათ უკიდურეს გამოვლინებებს ზამთრისა და ზაფხულის სახით, შიშითა და კრძალვით უყურებდა საბჭოთა ლაგერებსა და გადასახლებებში ნატანჯი ჰერტა მიულერიც, რომელიც ამბობდა, პოლარულმა წრემ და უდაბნომ, ყინვამ და სიცხემ შეიძლება მოგკლას, მათი წამების იარაღად გამოყენებაც შეიძლებაო (“ჩემი სამშობლო იყო ვაშლის კურკა”).
ვიღაცისთვის წამება და განსაცდელია თბილისური აუტანელი სიცხეებიც, მაგრამ არიან ადამიანები, რომლებსაც, შოთა ჩანტლაძის მსგავსად, შეუძლიათ თქვან – აუტანელი თბილისური სიცხეები იმიტომაც არიან აუტანელი, რომ ვერავინ აიტანოს, მაგრამ ჩვენ მაინც ავიტანთო. კი, ზუსტად ასე, მრავლობით რიცხვში წერს „თბილისის ქუჩებისა და ბაღების პოეტი“ თავის დღიურში: „რატომ ხართ აუტანელი? იმიტომ, რომ ვერ აგიტანონ?! მაშ, აგიტანთ!“.
„მაშ, აგიტანთ!“ – ეს არის შოთა ჩანტლაძისა და თბილისური სიცხეების სხვა მოყვარულების, მათ შორის (უპირველესად) მალხაზ ხარბედიას ერთობლივი შეძახილი. მერე რა, რომ რეალურ დროში ასცდნენ ერთმანეთს?! დროში აცდენამ ვერაფერი დააკლო ამ ორი თბილისელი ავტორის მეგობრობასა და ერთობლივ ხეტიალს ქალაქის ქუჩებსა და ბაღებში (მალხაზ ხარბედია, „ბაღი და ხეტიალი“), მათ შორის აგვისტოს პაპანაქებაში, როცა „თბილისში მზე უბრალოდ კი არ ანათებს, არამედ ქალაქის ქუჩებში დადის.“
მალხაზ ხარბედია ზაფხულის მწერალია, უფრო ზუსტად – ზაფხულის თბილისის მწერალი. იშვიათია ადამიანი, ვისაც ასე და ამდენი უმღერია თბილისის ზაფხულის ხვატისთვის, გავარვარებული ქალაქისთვის, თბილისური მზის ალმურისთვის, აგვისტოს პაპანაქებაში დაცლილი ეზოებისა და მხსნელი აივნებისათვის, სიცხესთან მებრძოლი კაცებისა და ქალებისთვის. თბილისური ზაფხული ხარბედიასთან უბრალოდ წელიწადის დრო (სეზონი) კი არ არის, ფსიქოლოგიური და კულტურული მდგომარეობაა.
„ზაფხული ძალაში შევიდა, დაცხა, დამტვერილმა ვენტილატორებმა ისევ ამოიღეს ხმა. ოფისებში კონდიციონერები წვეთავენ, ყველგან დიდი მოთხოვნილება გაჩნდა ყინულზე, სითხეც აუარება ისმება და მარაოს ბიზნესიც ყვავის ალბათ. ხალხი უკვე იხიზნება ქალაქიდან, ღამით ღია შუშაბანდებიდან სიმღერის ხმა ისმის, ცოლ-შვილის გარეშე დარჩენილი, მარტოხელა კაცები სიცხეს ცივი ღვინით ან ყინულიანი არყით ებრძვიან. ამ შერკინებაში, როგორც წესი, სიცხე იმარჯვებს. დღეს მეც ასეთი დამარცხებული ვარ, თან რამე საზაფხულო მინდა დავწერო, მაგრამ ასეთ სიცხეში ძნელია წერა“ (მალხაზ ხარბედია, „ზაფხული“).
ასეთ სიცხეში მართლა ძნელია წერა, მაგრამ განა მთელი თბილისური ზაფხული ასეთი დაუნდობელი და ავზნიანია?!
მალხაზ ხარბედიას თბილისური აგვისტო, როგორც წესი, მშვიდი, სხივებიანი, ჩუმი და უკაცურია.
„ყოველი დღე ამ თვისა, რომელიც თბილისის გარეთ გამიტარებია, დაკარგული მგონია. აგვისტო ყველაზე თბილისური თვეა, ყველაზე ნაღდი, ნაღდი ქალაქელებით, ნაღდი ჩამოსულებით. <…> აგვისტოს ზღვას აგვისტოს თბილისი მირჩევნია. ესაა თბილისური აგვისტოს ნათელი, ჩვენ კი თბილისელი ფოლკნერები ვართ. ფოლკნერთან აგვისტო ჩუმია, უხმო, უქარო და ბნელი. ვარსკვლავიანი ან მთრთოლარე ნათებებით, ღამეული ციმციმით სავსე. ამ ყველაფერს თბილისშიც ვხედავთ. რატომ? იმიტომ, რომ აგვისტოში ყველაფერი გაანკარებულია, თვალიც და სმენაც. აგვისტოში ქალაქის ხმები უკეთ ისმის“ (მალხაზ ხარბედია, “აგვისტოში ჩარჩენილები”).
მალხაზ ხარბედიას ზაფხული არდადეგების, შვებულებების და, შესაბამისად, კითხვის დროცაა. თანაც კითხულობ არა სავალდებულო საკითხავებს, არამედ საგანგებოდ გადადებულს, შემონახულს.
„მიუხედავად იმისა, რომ მთელი წელი კითხვის მეტს არაფერს ვაკეთებ, საზაფხულო საკითხავის მოლოდინით ვცხოვრობ ხოლმე, იმიტომ, რომ ზუსტად ვიცი, არასდროს ისეთი დაგემოვნებით არ ვკითხულობ წიგნს, როგორც ზაფხულში. ამაში ვერც ერთი სეზონი ვერ შეედრება ზაფხულს“ (მალხაზ ხარბედია, „ვკითხულობთ ჩეროში“).
თუ მალხაზ ხარბედიას ესეებში (მხატვრულ, ხშირ შემთხვევაში, პოეტურ ტექსტებში) დროისა და სივრცის განუყოფელ ერთობაზე – ქრონოტოპზე (ბერძნ. χρόνος – დრო, τόπος – ადგილი) ვილაპარაკებთ, ასეთი უდავოდ ზაფხულის თბილისია, რომელიც, როგორც აქტიური სტრუქტურული ელემენტი, დიდწილად განსაზღვრავს ხარბედიას ტექსტების შინაარსსა და პერსონაჟების ქცევას. თუმცა იმის გათვალისწინებით, რომ საქმე გვაქვს ესეებთან, რომელთა პერსონაჟები, ხშირ შემთხვევაში, თავად ავტორი, მისი მეგობრები, კოლეგები, თანაქალაქელები და სხვა რეალური ადამიანები არიან, ზღვარი მალხაზ ხარბედიას მხატვრულ და რეალურ დრო-სივრცეებს შორის უმეტესად წაშლილია.
ბოლო წლებში ხარბედიას ზაფხულის თბილისს დაემატა ზაფხული ჩარდახში, რომელიც ჰარმონიულად შენივთდა ხარბედიას ქრონოტოპში, რადგან მალხაზ ხარბედიასთვის ჩარდახიც თბილისია, უფრო სწორად იმ ძველი თბილისის ფრაგმენტია, რომელშიც ერთ დროს ვენახები იყო გაშენებული და რომლის შესახებაც ჯერ კიდევ 2011 წელს ოცნებობდა ესეიში „ოცნება თბილისურ ვენახებზე“.
“სამწუხაროა, რომ დღეს, ჩვენს ქალაქში ვაზისა და ღვინის კვალი ისეთი ცხადი აღარაა, როგორც თუნდაც 2 საუკუნის წინ იყო. <…> წყაროებიდან ვიცით, რომ XVIII საუკუნის ბოლოს კრწანისში და ორთაჭალაში საკმაოდ ვრცელი ვენახები იყო გაშენებული, რომლებიც მეფე ერეკლე II-ის შვილებს, იულონს და ანასტასიას ეკუთვნოდა. ასევე ვენახები იყო გაშენებული ახლანდელ ვერაზეც და დღევანდელი ზოოპარკის ტერიტორიაზე. უნდა ვახსენოთ ბატონიშვილ დავითის სახაზინო ბაღიც, რომელიც ახლანდელი თავისუფლების მოედნის უკან იყო გაშენებული და სადაც 1823 წელს 7 ათას ძირამდე ვაზი იყო ჩაყრილი. ვენახებით იყო დაფარული მტკვრის მარცხენა სანაპიროც, ახლანდელი აღმაშენებლის გამზირისა და დიდუბის ტერიტორიები“.
ჩარდახიც ეგ არის – თან თითქმის თბილისში ხარ და თან საკუთარ ვენახს, მარანსა და ღვინოს შეჰხარი!
ვფიქრობ, თბილისთან სიახლოვე გადამწყვეტი ფაქტორი იყო, როცა თბილისელმა მწერალმა და მეღვინემ სახლისა და ვენახის ჩარდახში შეძენა გადაწყვიტა.
სწორედ ამაზე ოცნებობდა ვახტანგ ჭელიძეც, როცა თავის ჩანაწერებში („ტკბილ-მწარე ამბები“), სოფლისა და ქალაქის დაახლოება / გათანაბრებაზე მსჯელობდა, ქალაქში უნდა ვეცადოთ იმ სოფლური ადგილის შექმნას, რაც ჩვენს ოცნებას დღევანდლამდე კვებავს და ჩვენს ცხოვრებას ალამაზებსო.
***
მალხაზ ხარბედიას თბილისური ტექსტების კითხვა ხომ ერთი ამბავია, მაგრამ სულ სხვა იყო საკუთრივ ხარბედიას ზაფხულში, განსაკუთრებით კი აგვისტოში მოხვედრა, რისი შესაძლებლობაც ხშირად ეძლეოდათ ხოლმე მეგობრებს, ნაცნობებსა და კოლეგებს როგორც ლიტერატურული სივრციდან, ასევე ღვინისა და ვაზის სამყაროდან. ასეთი შესაძლებლობა მოგვეცა ჩვენც – ბიძინა რამიშვილსა და მე, 2019 წლის 1 აგვისტოს, როცა ძველი მეგობრები მალხაზ ხარბედიამ ჩარდახში, თავისთან, უფრო ზუსტად კი, თავის აგვისტოს ნათელში მიგვიპატიჟა.
თბილისიდან სოფელ ჩარდახამდე მანძილი დაახლოებით 22 კმ-ია, რომლის დასაფარად ავტომობილს გზატკეცილით, სულ რაღაც, 15-20 წუთი სჭირდება. ერთ-ერთ თავის ესეიში მალხაზ ხარბედია ახსენებს მილან კუნდერას რომანს „უკვდავება“ (1990 წ.), რომელშიც კუნდერა ამბობს, გზა სივრცისადმი მიძღვნილი ჰიმნია, გზატკეცილი კი სივრცის გაუფასურებას მოასწავებსო.
„თანამედროვე ცივილიზაცია გზატკეცილების ცივილიზაციაა. გზები აღარ არსებობენ, რადგან მანამ, სანამ ლანდშაფტებიდან გაქრებოდნენ, გზები ადამიანის სულიდან გაქრნენ, ადამიანები აღარ ოცნებობენ გასეირნებაზე, უქმად ყიალს გადაეჩვივნენ, ფეხით გავლაც აღარ ანიჭებთ დიდ სიამოვნებას და ამიტომ მათი ცხოვრება მხოლოდ ერთი წერტილიდან მეორე წერტილისკენ მიემართება.“ (მალხაზ ხარბედია, „რატომ ვჩქარობ“).
მალხაზ ხარბედიამ ყველაფერი გააკეთა იმისათვის, რათა ჯერ გზატკეცილი – ავტობანის უსწრაფესად გასავლელი უშინაარსო მონაკვეთი – დაუვიწყარ გზად და მოგონებად ექცია, შემდეგ კი, ერთად გატარებულ რამდენიმე საათში ეჩვენებინა, რომ არც ლანდშაფტებიდან გამქრალა გზები და არც – ჩვენი სულებიდან.
ჩარდახში. 1–ელი აგვისტო. 2019 წ.
ის იყო ტაქსიში ჩავსხედით, რომ მახოს ზარი შემოვიდა, წეროვანთან რომ იქნებით, დამირეკეთო. მალე მივედით წეროვანთან. ვურეკავთ. ახლა აგიხსნით, როგორ უნდა მოხვიდეთო. გაფუჭებული ტელეფონი რომ არ ვითამაშოთ, მძღოლმაც რომ მოისმინოს მახოს ინსტრუქცია, ტელეფონს Loudspeakers-ზე ვრთავთ. მახო იწყებს:
“ხელმარცხნივ გამოჩნდება თეთრი შენობა, “მაცივარკომბინატი” აწერია დიდი ასოებით”.
გავიხედეთ მარცხნივ. მართლაც გამოჩნდა თეთრი შენობა წარწერით “მაცივარკომბინატი”.
“მაგას უნდა გაცდეთ”, – ამბობს მახო, “მალევე უნდა დაინახოთ ავტობანის თავზე დიდი აბრა, მარჯვნივ მიმართული ისრით და მსხვილი წარწერით: “გოროვანი-წეროვანი”.
ვიყურებით ზევით. „აბა, სად?“ და უცბად ჩნდება აბრა: “გოროვანი-წეროვანი”.
“მანდ პირველ შესახვევში შეუხვევთ და დაინახავთ წრეს”.
მალე მივედით შესახვევამდე და მართლაც გამოჩნდა წრე.
“წრეზე დატრიალდით”, – ამბობს მახო, – “გზატკეცილის ქვეშ გადით გვირაბით და პირდაპირ იარეთ”.
მძღოლი მიჰყვება მახოს ინსტრუქციას: ძვრება გზატკეცილის ქვეშ, გადის გვირაბს და მიდის პირდაპირ.
“გაძვერით?” – გვეკითხება მახო.
“კი! კი!” – სამ ხმაში ვყვირით ჩვენ.
“ახლა ხელმარცხნივ გამოჩნდება სვანური კოშკი”, – ამბობს მახო და მართლაც გამოჩნდა სვანური კოშკი.
ბიძინას და მე უკვე გვეცინება მახოს ზედმიწევნით ზუსტ მითითებებზე, გეგონება ზემოდან დაგვყურებს და ჩვენს გადაადგილებას ხედავს.
“ახლა “იაგოს მარანს” გაივლით”.
გავიარეთ.
“მარჯვნივ მოსახვევში შედით”.
შევედით.
“პირდაპირ იარეთ, პატარა მაღაზიაა ხელმარცხნივ”.
მივდივართ. სამივე ვიყურებით მარცხენა მახარეს.
“აი, მაღაზია!” – ერთხმად ვყვირით.
გავცდით მაღაზიას.
„მალე გამოჩნდება რკინის ჟანგიანი ღობე“.
გამოჩნდა.
„მანდ რომ შემოუხვევთ, თეთრ პატარა მანქანას დაინახავთ“.
შევუხვიეთ ჟანგიანი ღობის ბოლოში.
“ხედავთ გაჩერებულ თეთრ მანქანას?”
“კი, კი!”
“ე.ი მოხვედით”, ამბობს და ჩვენც ვხედავთ: თეთრი ავტომობილის მოპირდაპირე მხარეს იღება კარი და გამოდის მოღიმარი მახო.
იმ დღეს ბიძინა და მე კიდევ ორჯერ შევესწარით მახოს ნავიგატორული ნიჭის დემონსტრირებას, როცა ჯერ თელავიდან აბასთუმანში მიმავალი მეგობარი ამოიყვანა ჩარდახში ზემოთ აღწერილი ინსტრუქციის უზუსტესი გამეორებით და მერე, გვიან ღამით, როცა ჩვენს წასაყვანად გამოძახებულ ტაქსისტს უკარნახა: მაცივარკომბინატი, გოროვანი-წეროვანი, იაგოს მარანი, ჟანგიანი ღობე…
ასვლა
ჩარდახიდან გასულებმა ვიარეთ თითქმის ორი საათი. შევისვენეთ მხოლოდ ორჯერ თუ სამჯერ. გზადაგზა სხვადასხვა სიმაღლიდან გადმოვხედეთ გადანათებულ მუხრანის ველს, გავესაუბრეთ მახოს ძველ „ნაცნობებს“ – ბილიკის აქეთ-იქით განაწილებულ მცენარეულ საფარს, მაყვლისა და ასკილის ბუჩქებს, კუნელსა და ერთ გამხმარ ხესაც კი. ყველა მათგანს პირადად იცნობდა, რაღაც ამბებს გვიყვებოდა მათ ყვავილობაზე, მოსავლიანობაზე, გახმობის მიზეზებზე და ა.შ. მერე სული მოვითქვით სხალტბის პლატოზე, რომლის სიშავემდე მწვანე მინდვრები და სიმინდის შეღობილი ყანები ლამის პირდაპირ ებჯინებიან დაბურულ ტყეს. მხოლოდ გრუნტის ვიწრო და აბალახებული გზა ჩამდგარა მათ შორის; შევიქოქინეთ მე-17 საუკუნის ეკლესიასთან, სადაც სურათი გადავიღეთ და ვიდრე კვლავ დავადგებოდით გზას, ბიძინამ ერთი განზე მდგომი მუხის შეყვარებაც მოასწრო და დაპყრობაც. ბოლოს, დაღლილებმა და ასკილისგან დაკაწრულებმა, მივაღწიეთ ზეგნის უმაღლეს წერტილს, კანიონის კიდეს და კაკაჩების სიმაღლიდან გადავხედეთ შიომღვიმის მონასტერს.
მახო გვეუბნება, 1924 წელს სწორედ აქ, შიომღვიმის მონასტერში დატოვა ქაქუცა ჩოლოყაშვილმა დამოუკიდებლობის კომიტეტის წევრები, რის გამოც, როგორც მერე შალვა ამირეჯიბი იხსენებდა, ბოლშევიკები მასხრად იგდებდნენ აჯანყების მოთავეებს, დახეთ ეროვნულ მებრძოლებს, შიომღვიმის მონასტერზე უკეთესი საომარი ბანაკი ვერ მონახესო. მოკლედ, ზემოდან დავცქერით სადღაც ქვემოთ ჩაკარგულ შიომღვიმის მონასტერს, მის კრამიტიან სახურავებს.
ბიძინამ გული იჯერა ფრინველების ფოტოგრაფირებით, ლამის მათთან ერთად იფრინა და იყაშყაშა. მერე მახოს რჩევით იქვე, ტყის სიღრმეში შევრგეთ თავი და ხეებს შორის, ფესვებზე ჩამოვსხედით. მახომ ზურგჩანთა გახსნა, ჩარდახიდან წამოღებული თავისი “კალმის” ჩინური („ციმორი“) და ატმები ამოალაგა. ატამი მანამდეც ვჭამეთ გზაში, მცირე შესვენებებისას.
უკან დაშვების წინ, ორ-ორი ყლუპი ღვინო და ერთი ატამიღა გვქონდა დარჩენილი. მახომ დაიწყო და ორი კბეჩის შემდეგ გამომიწოდა: “თუ არ გიტყდება…”
სულ ცოტა, ორი თუ სამი ცალი მქონდა ნაჭამი, მაგრამ ამ “თუარგიტყდებას” შემდეგ უარი როგორ უნდა მეთქვა?! მოვსვი ღვინო და მივაყოლე მახოს დაკბეჩილი ატამი.
მე და მახო მიწაზე, უფრო ზუსტად, ხის ფესვებზე ვსხედვართ. ბიძინა თავზე გვადგას, ხელში ნაკლული ჭიქა უჭირავს და ზევით იყურება, ხეების კენწეროებს შორისაც კაკაჩების გამოჭერას ცდილობს. ვამატებ ნაკბეჩებს ატამს და ბიძინას ვაწვდი.
– არა, გმადლობ, არ მინდა.
– გამომართვი.
– არა, მართლა არ მინდა!
– რა არ გინდა, კაცო, ფიცვერცხლივითაა, ვერ ხვდები?!
ამ ფიცვერცხლის გამო მეცინება, მახო და ბიძინაც იცინიან. ბიძინა მართმევს ატამს და ენერგიულად კბეჩს, თან აგრძელებს სიცილს. მე და მახოც ვიცინით…
ამასობაში მზე ჩადის. ვეშვებით ქვევით, როგორც მახო ამბობს, რიკინ-რიკინით. ბიძოს მუხლი (თუ კუნთი) აწუხებს. დაშვებისას იცის ხოლმე ასეო, გვიხსნის, მაგრამ არ ჩერდება, ტემპს არ აგდებს. გამოსავალი აქვს ნაპოვნი: ზურგისკენ ბრუნდება და უკუსვლით აგრძელებს სიარულს თავდაღმართში, რაც ცოტა სახიფათო და ძალიან სასაცილოა. მე და მახო დაზღვევას ვცდილობთ: აქეთ-იქიდან ვუდგებით მხარში, ხელკავს ვუყრით და ისე ვეშვებით. ჩვენ წინ ვიყურებით, „შებორკილი“ ბიძინა კი – უკან.
ათი იყო დაწყებული, ჩარდახში რომ დავბრუნდით. ბნელოდა. პირველი აგვისტოს დასრულებამდე თითქმის მთელი სამი საათი რჩებოდა. წინ გველოდა კოცონი, ირენის და ეკას გაწყობილი სუფრა, ნაკვერჩხალზე შემწვარი (კაკლის ფოთლებში გახვეული) ლავრაკ-სიბასი (თბილისი-მოლში რომ დაიჭირა ბიძინამ), მახოს ღვინოები (ჩინური, ქისი, ძელშავი) და აივანზე მშვიდი მუსაიფი, მაგრამ ამ ყველაფრისა და დარჩენილი სამი საათის გარეშეც, უკვე შეიძლებოდა იმის თქმა, რომ ზაფხულის ეს ცხელი დღე არასოდეს დაგვავიწყდებოდა. სხვა თუ არაფერი, ამ დღემ მახო, ბიძინა და მე – დიდი ხნის მეგობრები – peachვერცხლნაჭამ ძმებად გვაქცია!
წამოსვლა
ჩარდახიდან წამოსვლის წინ მახო ტაქსის კომპანიაში რეკავს და დისპეტჩერს ეუბნება, როცა წეროვანის დასახლებას მოუახლოვდება, მძღოლმა დამირეკოს, ავუხსნი როგორ მოგვაგნოსო. მე და ბიძინამ ერთმანეთს გადავხედეთ. მძღოლმა მალევე დარეკა და მახომაც დაიწყო: „მაცივარ-კომბინატი, გოროვანი-წეროვანი და ა.შ.“ აგვიტყდა სიცილი, აგყვნენ ირენი და ეკაც. ეს ჩვენი სიცილი გადაედო მახოსაც. თან უხსნის მძღოლს, თან სიცილისგან ბჟირდება. მერე მძღოლს ებოდიშება, დღეს მესამედ მიწევს ამ მარშრუტის ახსნა და ბიჭებს ეცინებათო. ძალიან ვიხალისეთ. მძღოლის მდგომარეობაშიც შევედით: შუა ღამეა. ნასვამი კაცი ელაპარაკება, ჩარდახში მისასვლელ გზას უხსნის, თან სიცილით ეუბნება, ვიღაც ორი ნასვამი კაცი უნდა წაიყვანოო… მახოს ინსტრუქციებმა, როგორც ყოველთვის, ზუსტი შედეგი გამოიღო. როგორც კი ტელეფონი გათიშა, ტაქსიც მოგვადგა კარზე.
მეორედ ჩარდახში, 16 ივლისი, 2020 წ.
15-ში საღამოს დამირეკა ბიძინამ, სპორტის სასახლესთან შეხვედრაზე შევთანხმდით. ისევ ჩარდახში მივდივართ. წინა წელს დავთქვით, მერე დღეზეც შევჯერდით (16 ივლისი), მაგრამ უშუალოდ გასვლის წინ რატომღაც მახოს აღარ შევხმიანებივართ. დარწმუნებული ვიყავით, რომ ახსოვდა და, რომ ჩარდახში გველოდებოდა.
ტაქსით ვიმგზავრეთ Carrefour-მდე. ტაქსისტი ქალაქელი კაცი აღმოჩნდა, საბჭოთა თბილისს რომ მისტირიან, ეგეთი. ადრე სულ სხვა იყო, სხვა ლაზათი ჰქონდა თბილისელობას, ქუჩის აკადემია და ა.შ. გზად მახოს ვურეკავ. არ იღებს. ალბათ სძინავს, ვფიქრობ. ბოლო პოსტი Facebook-ზე დილის 4 საათზე აქვს დადებული. ჩატში ვწერ. არ მსინავს.
ბიძინა ვაჭრობს, როგორც ყოველთვის ზღვის პროდუქტების განყოფილებაში ტრიალებს. თევზი, კიბორჩხალები… – ბლომად იყიდა, როგორც კონსულტანტი ირწმუნება, სულ მადაგასკარზე დაჭერილები. სხვა განყოფილებებსაც ჩამოუარა. მოლარემ კინოფირივით ქვითარი ამოუბეჭდა. ჩავტვირთეთ ნავაჭრი ტაქსიში და ავიღეთ გეზი ჩარდახისაკენ.
გზად ისევ ვურეკავთ, მაგრამ შედეგი იგივეა – არ ჩანს მახო. მაინც მშვიდად ვართ. გაიღვიძებს, სად წავა. მთავარია, ინსტრუქცია „როგორ მივიდეთ მახოსთან“ ტელეფონში ჩაწერილი გვაქვს.
როგორც კი ავტობანზე გავედით, დავიწყეთ მძღოლისთვის მითითებების მიცემა:
„ხელმარცხნივ უნდა გამოჩნდეს თეთრი შენობა წარწერით “მაცივარკომბინატი” .
„ახლა ავტობანის თავზე გამოჩნდება აბრა „წეროვანი-გოროვანი.”
„ახლა მარჯვნივ უნდა ჩავუხვიოთ“.
„გამოჩნდება ნიშანი “ღვინის გზა. წეროვანი.”
„შევუხვიოთ მარცხნივ. ახლა ავტობანის ქვეშ გავიდეთ“.
„სვანური კოშკი გამოჩნდება. ახლა მარჯვნივ შესახვევი…“
ვიყურებით ტელეფონში, სადაც „ინსტრუქცია“ გვიწერია. ახლა უნდა გამოჩნდეს მაღაზია. გამოჩნდა. მერე ჟანგიანი ღობეო… აქ ვიბნევით, რადგან გზაგასაყარზე რამდენიმე ჟანგიან ღობეს ვხედავთ. ერთ-ერთთან ვუხვევთ და ვხვდებით, რომ გზა აგვებნა.
მძღოლი ჩვენ იმედზეა, ჩვენ კი – ტელეფონის. ამასობაში გვარიანად გავცდით სვანურ კოშკს. აშკარად სხვაგან ვართ. ვაჩერებთ გამვლელ ქალებს. “მალხაზ ხარბედია. მეღვინე. ახალი გადმოსულია”. მხრებს იჩეჩავენ. ხან ჩვენ გვიყურებენ, ხან – ერთმანეთს. “იაგოს მარანთან ახლოს არის”, – ვეუბნებით. “ეგ მგონი გოროვანია”, – გვეუბნება და გვირჩევს ქვევით დავეშვათ და გზაჯვარედინიდან მარცხნივ გადავუხვიოთ. ვეშვებით ქვევით. კაცები გვხვდებიან. არც იმათ იციან. ამასობაში შემთხვევით მივადექით “იაგოს მარნის” ჭიშკარს. ბიძინა ამბობს, ჩამოვიდეთ აქ, იაგო მიგვასწავლის ან რამე იქნებაო. გადმოვედით. გავუშვით ტაქსი. ძალიან ცხელა. იწვის ყველაფერი, რასაც ჰქვია. პირველი საათი ხდება. ვაბრახუნებთ ჭიშკარზე, თან იაგოს ვუხმობთ, მაგრამ არავინ გვეხმიანება. მახოსაც ვურეკავთ. არ პასუხობს, არც ჩატში ჩანს. ლევანი მახსენდება, საერთო მეგობარი. ჩატში მიხსნის, სად ცხოვრობს და როგორ მივიდეთ. ამასობაში კარი იღება და “იაგოს მარნიდან” გამოდის თეთრწვერა კაცი, რომელიც ძალიან ჰგავს იაგოს. ვეცით. გამარჯობა, ჩვენ მახოს მეგობრები ვართ, გზა აგვებნა, გეცოდინებათ უთუოდო. ყურადღებით გვისმენს, გვაცლის ლაპარაკს. ჩვენც არ ვჩერდებით. „არ გავაფრთხილეთ, გვეგონა იოლად მოვაგნებდით. ახლა ვურეკავთ და არ იღებს ტელეფონს”. ვეუბნები, რომ ვიცნობ იაგოს, რომ მის ბიომეურნეობაზე სტატია მაქვს დაწერილი ჯერ კიდევ მაშინ, როცა ცნობილი მეღვინე არ იყო.
ძალიან შრომობს ჩემი შვილიო, გვეუბნება, ახლაც, ამ სიცხეში ვენახშია შესულიო. ამასობაში ჯიბიდან იღებს მობილურს და ნომერს კრეფს. როგორც ჩანს, იაგოს ურეკავს. ელაპარაკება და მერე მე მაწვდის ტელეფონს. ახლა იაგოს ვუხსნი, ვინ ვართ. ვახსოვარ. ამასობაში ჩვენი მასპინძელი იქვე გაჩერებული ძველი “ოპელისკენ” მიდის და ჩვენც გვეპატიჟება. გახარებულებმა შვებით ამოვისუნთქეთ. დავიძარით. პირდაპირ ვიარეთ ასე 100-150 მეტრი, მერე მარჯვნივ ავუხვიეთ. როგორც კი შესახვევში შევედით, ეგრევე ვიცანით მახოს ქუჩა. თურმე რა ახლოს ვყოფილვართ! გადმოვედით მანქანიდან და მადლობებად დაღვრის შემდეგ, დავემშვიდობეთ იაგოს მამას.
„მახო! მასპინძელო!“ – ვყვირით რიგ-რიგობით, მაგრამ მალე ვრწმუნდებით, რომ სახლში არავინაა. ბიძინა ღობეზე გადადის და შიგნიდან აღებს კარს (გასაღები რკინის კარშია ჩატოვებული). შევდივართ. მართლაც არავინაა სახლში. ეზო ცარიელია. ხეებს შორის ჰამაკია გაბმული. ბიძინას პროვიზია ჩააქვს მარანში, სულ ქვემოთ, რომ თევზი არ გაგვიფუჭდეს. მერე კიბეებით ზევით ავდივართ და აივანზე ვსხდებით. სულს ვითქვამთ. მახო ისევ არ პასუხობს არც ზარებს და არც შეტყობინებებს. ცოტა არ იყოს ვღელავთ, რამე ხომ არ შეემთხვა. ამასობაში ლევანი მირეკავს და ეკას მობილურის ნომერს მაძლევს. ვურეკავ ეკას. წუხელ დაბრუნებულან თბილისში, მახო ცუდად იყო და ვერ დავტოვეო, სახლში ფანჯრიდან შედით, ღიაა და როგორც თქვენს სახლში, ისე მოიქეცითო. ძალიან შეწუხებული იყო. ამის გამო ჩვენ კიდევ უფრო მეტად შევწუხდით. ვცადეთ დამშვიდება. იქით მოვუხადეთ ბოდიში, კი ვიყავით შეთანხმებული, მაგრამ წუხელ მაინც უნდა დაგვერეკა-მეთქი.
მოკლედ, დავრჩით მე და ბიძინა მახოს ცარიელ სახლში.
რაღაცნაირი Deja Vu-ს განცდა დაგვეუფლა. ზუსტად ასეთი სცენა აქვს აღწერილი თვითონ მალხაზ ხარბედიას ერთ-ერთ ესეიში, სადაც ზურაბ კიკნაძესთან და ზაზა კვერცხიშვილთან ერთად უფროს კოლეგასთან, თამაზ ჩხენკელთან მისულს მასპინძელი შინ არ დაუხვდათ.
„კარზე დიდხანს ვაკაკუნეთ, დარწმუნებულები ვიყავით, რომ შინ დაგვხვდებოდა, ამიტომ ზურაბი შეშინდა კიდეც, რამე ხომ არ დაემართაო. იქნებ გული გაუხდა ცუდად… ხანმოკლე კონსილიუმის შემდეგ მივიღეთ გადაწყვეტილება, რომ ან კარი უნდა შეგვემტვრია, ან აივანზე უნდა გადავმძვრალიყავით. საბოლოოდ, მაინც გადაძრომა ვარჩიეთ. რა თქმა უნდა, ეს საპატიო მისია მე დამეკისრა. <…> გადავძვერი თუ არა, ფანჯარაზე დავაკაკუნე, დავიძახე, მერე აივნის კარიც შევაღე, ისევ დავიძახე. მოკლედ, არავინ არაა სახლში, სახლი ცარიელია. წასულა თამაზ ჩხენკელი. ამ ბინაში, რომლის აივანიც მდინარე ვერეს გადაჰყურებს, ადრეც ვიყავი ნამყოფი, მაგრამ როცა პოეტის ცარიელ სახლში პირველად მოვხვდი მარტო, სხვა რამეებიც გამოჩნდა” (“მოკვდა თამაზა – თქვენი ძმაკაცი…”).
სიცარიელეს სახლში, სადაც პატრონი არ გხვდება, მალხაზ ხარბედია გაცრეცილ სიცარიელეს უწოდებს და ჩვენც სწორედ ასეთ სიცარიელეში მოგვიწია შებიჯება ისე, თითქოს ერთდროულად მწერლის ტექსტშიც ვიყავით და – სახლშიც. ფანჯარა იოლად გაიღო. გადაძვრა ბიძინა და ქვემოთ, პირველ სართულზე სამზარეულოს კარი გააღო. ამასობაში აღმოვაჩინეთ, რომ გვარიანად მოგვშივებია. გამოვიტანეთ თეფშები და გავშალეთ სახელდახელო სუფრა: პური, ზეითუნის ზეთი, ყველი, კიტრი, პომიდორი. ისევ დავბრუნდით სარდაფში, ამჯერად ღვინის შესარჩევად, რაც სულაც არ იყო იოლი არჩევანის სიმრავლიდან გამომდინარე. ვიმსჯელეთ: ბიძინამ, რამე ისეთი არ ავიღოთ, რომელიც მახოს ან გამოფენისთვის უნდა ან რომელიმე სხვა ღონისძიებისთვისო. მე ვთქვი, რამე ისეთი არ ავიღოთ, რომ მახომ დაგვცინოს, გემოვნება არ გქონიათ, „ეს“ აქ იდო და „ეგ“ რამ დაგალევინათო. ბოლოს ბიძინამ შეარჩია ერთი ბოთლი წარაფი.
ამასობაში სამი საათი გახდა. მზე ყველაფერს აკეთებდა მუხრანის ველის თავის ნაწილად გადაქცევისათვის, მაგრამ ჩვენ ვისხედით ტოტებით დაჩრდილულ აივანზე, სადაც სასიამოვნო ნიავი ქროდა და დინჯად შევექცეოდით მახოს ცივ წარაფს, რომელსაც ვაყოლებდით ზეთში ამოწებულ პურს, გუდის ყველსა და ხელით დახლეჩილ ხარისგულა პომიდორს. დიდებული პურობა გამოგვივიდა: მე ბიძინა ვადღეგრძელე, ბიძინამ მე მადღეგრძელა, ორივემ ერთად კი მალხაზ ხარბედია ვადღეგრძელეთ, ჩვენი მასპინძელი, რომელიც, როგორც თვითონ იტყოდა, იქ არ იყო, მაგრამ იქ იყო.
ექვსის ნახევარზე ტაქსი გამოვიძახეთ. ავალაგეთ მაგიდა, ჩავიტანეთ ჭიქები სამზარეულოში. მე ქუჩაში გავედი. ბიძინამ რკინის კარი შიგნიდან ჩაკეტა და ისევ ღობეზე გადმოძვრა. ტაქსი სვანურ კოშკთან დავიბარეთ, რადგან მახოს ნავიგატორული უნარები ჩვენ არ აღმოგვაჩნდა. კოშკამდე ფეხით ჩავედით. ბიძინა დროს არ კარგავდა და თავისი ფოტოკამერით ბოლოქანქარების გამოჭერას ცდილობდა. ამასობაში ტაქსიც მოვიდა. სპორტის სასახლესთან დავშორდით, მანამდე კი ვთქვით, რომ სრული შემადგენლობით, ცხადია, უკეთესი იქნებოდა, მაგრამ ასეც ნამდვილი მახოს ამბავი გამოვიდაო, რადგან ახლა ჩვენ შეგვიშვა თავის ცარიელ სახლსა და ზაფხულში და ამით მეტად ძვირფასი გახადა ზაფხულის კიდევ ერთი დღე, მორიგი მოგონება, რომელიც ყოველ წელს, სახლიდან გაუსვლელადაც კი შემოვა ხოლმე ჩვენს ფანჯრებში თბილისურ სიცხეებთან, თბილისურ ზაფხულებთან ერთად. აკი, თვითონაც წერდა, შორიდან ასხივებენ ჩემი საზაფხულო მოგონებები და სხვისი ზაფხულებიც სულ მახსოვსო.
ჰოდა, რა გასაკვირია, თუ მის ზაფხულებს ნაზიარებ მკითხველებსაც და მეგობრებსაც სულ ეხსომებათ მალხაზ ხარბედიას ზაფხულები – მასთან ერთად გატარებულები, მის მიერ მოყოლილები, დაწერილები, მათთვის გულუხვად მოძღვნილები?!
© არილი