ტექსტი ალბათ იმით შეიძლება შევაფასოთ, თუ (როგორც მერაბ მამარდაშვილი ამბობდა) რამდენად აჩენს ის ჩვენში ჭარბი ენერგიის წერტილებს, რამდენად ტოვებს კვალს, ჩვენი ცნობიერების რელიეფსა და დინამიკაზე დიდ თუ მცირე გავლენას რამდენად ახდენს; ასეთი ტექსტი თითქოს მეხსიერების წიაღიდან ხელახლა იწვევს ძველ ფიქრებს და აზრობრივ სახეებს, რომლებიც ხშირად არც კი გვეგულებოდა და მათთვის ახალ კონტექსტებს გვთავაზობს. თითქოს ავტორთან ერთად იმთავითვე ერთგვარი საერთო პირველადი გამოცდილების სივრცეში ყოფილხარ და მან მიგანიშნა იმაზე, რაც შენში მკრთალად თუ ნათლად უკვე არსებობდა.
„შეთხზული მე“ სწორედ ასეთი ტექსტია.
კარგი ტექსტი არასოდეს შემოდის ჩვენში როგორც მხოლოდ ინფორმაცია რაიმეს შესახებ ან მხოლოდ როგორც სააზროვნო ალგორითმების სისტემა. რაც უფრო მნიშვნელოვანია ის, მით მეტი „ჭარბი ენერგია“ მოაქვს.
ამას, ნებით თუ უნებლიედ, შეიძლება მოჰყვეს ვარიაციები ავტორის მიერ მონიშნულ თემებზე. ამგვარი ვარიაციები ყველაზე ხშირად მუსიკაში გვხვდება. კომპოზიტორისთვის ოდესღაც და სადღაც ყურმოკრული მუსიკალური თემა, თითქოს მისგან დამოუკიდებლადაც, ახალ მუსიკალურ სხეულს იძენს – შეიძლება არც კი ახსოვდეს პირველწყარო.
იგივე მოვლენა საკმაოდ ხშირად გვხვდება ლიტერატურასა და ფილოსოფიაშიც. ეს არც ციტირებაა და არც, მით უმეტეს, პლაგიატი. ესაა შემთხვევა, როდესაც ორი სუბიექტი ერთგვარ საერთო გამოცდილების ჰორიზონტში აღმოჩნდებიან, თუმცა კი დამოუკიდებლად ცდილობენ იქიდან ბილიკების გაკვალვას.
ამას, ალბათ, კი არ უნდა გავექცეთ, არამედ, პირიქით, უნდა ვაღიაროთ, რომ ჩვენც და ავტორიც, ხატოვნად რომ ვთქვათ, ბიბლიური ადამის გამჟღავნებული თუ ჯერაც გაუმჟღავნებელი გამოცდილების ველში ვიმყოფებით, რომელსაც მაშინ დაედო სათავე, როდესაც ღმერთისაგან სხეულთა სახელდების განჩინება მიიღო და ამ ტოტალურად პირველი, უწანამძღვრო გამოცდილებით ჩვენი ონტო-ექსისტენციალური სასიცოცხლო გარემოს შექმნას დაუდო საფუძველი. მეც და სხვაც ამ პირველადი სახელდების განჩინების, როგორც გამოცდილების, ჰორიზონტში ვიმყოფებით, ჩვენ ერთად ვმონაწილეობთ ჩვენი ონტო-ექსისტენციალური კონტექსტის შექმნის ოდესღაც დაწყებულ და ჯერაც დაუსრულებელ აქტში. და თუ ამ აზრს მივყვებით, იმასაც აღმოვაჩენთ, რომ ამ უმთავრეს ადამიანურ საქმიანობაში, ჩვენ ორის გარდა, მონაწილეობს ყველა, ვისაც კი ჩვენს სულში ოდესმე მსგავსი კვალი დაუტოვებია.
უბრალოდ დგება მომენტი, როდესაც ნაწილობრივ ზედდებული წრეებივით თითქოს ერთმანეთს ვაგნებთ და ეს ურთიერთგადაფარვა და აზრის სამყაროში თანაობა, ალბათ, უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე ავტორი-დემიურგის რომანტიკული პათოსით ნაგები პორტრეტი.
აქ ინტერტექსტუალობას არ ვეხებით. ამ უკანასკნელით უმთავრესად აღიწერება ის, თუ ენა როგორ განგვსაზღვრავს იმთავითვე გამზადებული და დასრულებული საზრისების ჰორიზონტით. მაგრამ თუ გავიხსენებთ ვალტერ ბენიამინისეულ აზრს იმის შესახებ, რომ ენა სახელდებაშია ფუნდირებული, შეგვიძლია ვარიაციებში ვიგულისხმოთ ის ინტერაქცია, რომელიც ჩვენ შორის სხეულთა სახელდების განჩინების შემდგომ არსებობს. ბენიამინი ამბობს, რომ სახელდებით ადამი ღვთაებრივ კრეაციას განასრულებს. დავამატებდით, რომ ადამი სწორედ სახელდების აქტში მოიპოვებს საზრისს, როგორც შესაძლებლობას. მისთვის სიტყვა კრეაციის დამაგვირგვინებელი სიტყვა – საზრისია. ადამისთვის ენა ჯერ არ არის საზრისის ის ორეული, რომელიც თავისი ავტონომიურობის დამკვიდრებას ცდილობს და ამით სიმულაციათა უსასრულო რიგს უდებს სათავეს.
პირველი ცოდვის შემდეგ სიტყვა – საზრისი რჩება, როგორც ამოცანა, რომელშიც ვიმყოფებით. თუ ეს არ გვექნება მხედველობაში, ყველა ჩვენს ძალისხმევას, მართლაც, ინტერტექსტუალობის შავი ხვრელი შთანთქავს და ენა, როგორც ავტონომიური რამ, სწორედ იმის წინააღმდეგ მიმართულ ფენომენად იქცევა, რასაც ერთი შეხედვით უნდა ემსახურებოდეს – საზრისის შესაძლებლობის ხმოვან ორეულად ყოფნას, კომუნიკაციის აქტებში რომ თანდათან კარგავს თავის პირველად მნიშვნელობას.
ასე უწყვეტად და დაუსრულებლად იქსოვება ჩვენი ერთიანი გამოცდილება, როგორც ჩვენი საერთო ონტო-ექსისტენციალური სივრცე, რომელიც ადამის პირვანდელ გამოცდილებასთან მიახლებას ცდილობს.
ჩვილობაში მშობლებისგან ვიღებთ სახელდების განჩინებას და სიტყვების, როგორც საგანთა ერთგვარი ორეულების განმეორებით ჩვენივე სასიცოცხლო გარემოს ვქმნით და ამით ადამის გზას გავდივართ. თუმცა, ამ დროს მშობლის მოწოდებასთან ერთად მოქმედებს სტანისლავ გროფისეული პერინატალური გამოცდილებები, გენეტიკურ კოდში ჩადებული მოდგმის პრაქტიკა და სხვ. ჩვილი უკვე „უზრუნველყოფილია“ ყოველივე ამით. ადამის შემთხვევაში კი უწანამძღვრებო სახელდებასთან გვაქვს საქმე. ის პირველი და უნიკალურია.
თუმცა ეს საკმაოდ ვრცელი და რთული თემაა. აქ უბრალოდ იმაზე მინიშნება გვსურს, თუ როგორ შეიძლება ერთი ჩვენგანის მიერ განხორციელებული ინტელექტუალური ჟესტი სხვისთვის სააზროვნო სივრცის ერთგვარ პრეფიგურაციად, ერთგვარ წინარე ინტელექტუალურ კონტურად იქცეს.
სწორედ ამას ვგულისხმობდი, როდესაც ტექსტს „ვარიაციები თემაზე“ დავარქვი. მალხაზ ხარბედიას „შეთხზული „მე“ ის ტექსტია, თუ მის რეზონანსში აღმოჩნდები, ნებით თუ უნებლიედ, საკუთარ თავგადასავლებს მიმართავ და თვითაგების გზებსაც მიმოიხილავ.
* *
*
ავტობიოგრაფია წარმოადგენს მცდელობას, რომ საკუთარ სასიცოცხლო გარემოდან ერთგვარად განზე გადგე, შენ წინ გადაშლილი პანორამა სივრცესა და დროში განალაგო და გარკვეული საზრისისა თუ საზრისების მიხედვით დაალაგო. ამ დროს სხვების ავტობიოგრაფიები თითქოს საშუალებას გაძლევს, მიაგნო იმ წინარე ბიოგრაფიულ სქემებს და ინტერტექსტებს, ადამიანური არსებობის იმ მკრთალ, წინასწარ მოცემულ კონტურებს, ჩვენი მცდელობისათვის ერთგვარ ინსტრუმენტებად თუ საშენ მასალად რომ იქცევიან. ასე ვცდილობთ, საკუთარ არსებობაში გარკვეულობა და საზრისი ამოვიკითხოთ, ყოველ შემთხვევაში, მათ მკრთალ რაობას მაინც მივაგნოთ; სხვის მიერ მოწოდებული ნიმუშების მიხედვით რაღაც წესრიგი და პანორამულობა დავინახოთ ამბების იმ ქაოსში, რომელიც ამ ინსტრუმენტების გარეშე ინვარიანტული ფაქტების (დაბადება, სქესი, მშობლები) დახვავებულ უწესრიგო გროვად ჩანს.
„შეთხზული მე-ს“ ავტორზე ყველაფერი ეს, ალბათ, პირდაპირი მნიშვნელობით ითქმის. ის თითქოს ცდილობს, ავტობიოგრაფიებში მიაგნოს იმ ელემენტებს, რომლებითაც ჩვენ ჩვენს თავს გამოვხატავთ, როგორც „მე-საზრისის“ მატარებელს. ირონიის მარილი, რომელიც მის თხრობას ახლავს, კიდევ უფრო ამძაფრებს ამ შთაბეჭდილებას. ირონია თავისთავად ჩნდება, როდესაც ასე ნათლად ჩანს სხვადასხვა სტრუქტურულ ელემენტებში ინტერტექსტის გამოკრთომა და როდესაც მხოლოდ ირონია და თამაში ამართლებს ამ მცდელობას, რადგან, რაც მეტს ეძიებ, მით უფრო მწირია ის, რასაც შეიძლება დაეყრდნო.
* *
*
თუმცა, შეიძლება თავს კანტისეული „მეტაფიზიკური ზმანებების“ ველზე გადასვლის უფლება მივცეთ და ვთქვათ: არსებობს არა ბიოგრაფიული ინტერტექსტი, არამედ არსებობა, როგორც ასეთი, ჩვენი მეშვეობით გამოხატავს თავს. არსებობა, როგორც ასეთი, თითქოსდა წინასწარ იძლევა იმ სქემებს, ფიგურებსა და ჟესტებს, რომლებიც შემდეგ დიდი თუ მცირე ინტენსივობით მეორდება ცალკეულთა ცხოვრებაში.
თუ ამ აზრს გავყვებით, შეიძლება ვთქვათ, რომ საქმე მხოლოდ ის არ არის, რომ ავტობიოგრაფიის დამწერი ნიმუშად სხვის თუ სხვათა ცხოვრებისეულ ჟესტებსა და მოძრაობებს იშველიებს. საქმე მხოლოდ ერთგვარ სავალდებულო მებიუსის სიბრტყესთან არ გვაქვს. „მეტაფიზიკურმა ზმანებებმა“ შეიძლება გვიკარნახონ, რომ, ჯერ ერთი, თითქოს ყოველივე ამის მიღმა დგას რომელიღაც უნივერსალური ადამი, ჩვენი მოდგმის წინარე რომ იგულისხმება (და რომელიც „აწვე არს“) და რომელიც ამ ექსისტენციალური ფიგურებისა და მოძრაობების წყაროა ჩვენთვის. მეორე მხრივ, ინსტრუმენტალიები, რომლებსაც სხვების მეშვეობით მოვიპოვებთ, თითქოს გვშველის იმ უნიკალური საზრისის მოსანიშნად, რომელიც ჩვენს „მე“-ში იგულისხმება. იყო ნათელი ჭეშმარიტი, რომელი განანათლებს ყოველსა კაცსა, მომავალსა სოფლადო, ნათქვამია. ნებისმიერ ავტობიოგრაფიაში – თვით ყველაზე ტრაგიზმით გაჟღენთილსა და პესიმისტურშიც კი, იმალება ამ ნათელის, ამ „მეტაფიზიკური ზმანების“ ლატენტური ძიება და იმედი, რადგან საბოლოოდ ამან უნდა გაამართლოს მთელი ის ტკივილი, უიმედობა, ქაოტური არალინეარულობა თუ საზრისის ტოტალური დეფიციტი, რომელიც თან დაგვდევს.
ხოლო თუ ყველაფერ ამას ტექსტის სახეს ვაძლევთ, მასში ჩანს კიდევ ერთი უმნიშვნელოვანესი და კონსტიტუციურად გარდუვალი პირველადი ადამიანური ვნება: შენი არსებობისა და მნიშვნელობის აღიარების სურვილი, უფრო მეტიც – კომუნიკანტად აღიარების წყურვილი, ჩვენში იმთავითვე რომ ჩაიდო, როდესაც უფალმა ადამი, პირველი მიხმობით, კომუნიკანტად აღიარა და ამით სამყაროს ცენტრში მოაქცია. თავად ადამმაც, როგორც ადამმა, არსებობა ამ აღიარების შემდეგ დაიწყო. ყველა ჩვენგანიც ხომ არსებობას ამ აღიარებით იწყებს, როდესაც მშობელი პირველად მოგვმართავს და ამით „შენ“-ად ვიბადებით?!
ისიც შეგვიძლია ვთქვათ, რომ საზრისის არარსებობის პესიმისტური აღიარება, კვლავ და კვლავ საზრისია და ეს ჯერ კიდევ სოკრატემ გვითხრა. საქმე საზრისის არარსებობა კი არ არის, არამედ იმის აღიარება, რომ ესაა გზა, რომელსაც გავდივართ. გზის დასასრულამდე კი უფალი მოგვმართავს: „ადამ, სადა ხარ შენ?“ და ჩვენც სირცხვილით ლეღვის ფოთლებში ვიმოსებით. საზრისის არსებობის უარყოფაც, ალბათ, ერთ-ერთი ასეთი ლეღვის ფოთოლია, იმის შიშია, რომ ერთხელაც მის წინაშე მთელი სიშიშვლით წარვდგებით. ძალზე ხშირად იგივეა, ალბათ, ავტობიოგრაფიაც, როგორც ამ სირცხვილისგან თავშესაფარი.
როგორც ვთქვით, სხვისი ავტობიოგრაფიის გაცნობა თითქოს საკუთარი თავის გაგების საშუალებას გვაძლევს, ალბათ, იმით, რომ ჩვენ ყველანი თითქოს ერთ გამოცდილებაში ვართ და ჩვენთვის ექსისტენციალური ინტერტექსტუალობა არსებობის ფორმაა. ჩვენ ვარსებობთ იმდენად, რამდენადაც ერთი უნივერსალური ტექსტის წევრები ვართ – ტექსტისა, რომელიც მხოლოდ იმდენად არსებობს, რამდენადაც ვამჟღავნებთ მას და ემბრიონალური მდგომარეობიდან დრო-სივრცის კონტინუუმში გადმოგვაქვს.
და მაინც, რჩება ექსისტენციალური ინტერტექსტუალობის ბნელი მხარე როგორც ბედისწერის გარდუვალობა – „სიტყვები საგნების გარეშე,“ ბანალურად განმეორებადი სავალდებულო ბიოგრაფიული ფიგურები მათში ნაგულისხმევი მაძიებელი ადამიანის გარეშე. ძველი ადამი სამუდამოდ არსებობის ინტერტექსტუალობის მებიუსის სიბრტყეზე დარჩებოდა, თუ არა ახალი ადამი, რომელსაც არსებობის განსხვავებულ ჰორიზონტში ძალუძს მისთვის გზის გახსნა. გავიმეორებთ: ბედისწერა თითქოს სხვა არაფერია, თუ არა ამგვარი ინტერტექსტუალობა, მთელი თავისი ულმობელი გარდუვალობითა და სიმკაცრით, ერთსა და იმავე რკალში რომ გვკეტავს. და სწორედ მაშინ, როდესაც ამ რკალის ტყვეობა გარდუვალი ჩანს, ახალი ადამი მოდის, როგორც ხსნა.
ერთ ბავშვობისდროინდელ გამოცდილებას გავიხსენებ: რომელიმე სიტყვას ამოვიჩემებდი და გუნებაში მანამ ვიმეორებდი, სანამ ხელთ უშინაარსო ბგერების გროვა არ შემრჩებოდა. ზუსტად ასევე შეიძლება ვიმეოროთ ერთხელ და სამუდამოდ გამზადებული საზრისების ეგზისტენციალური ინტერტექსტი მანამ, სანამ მისი ულმობელი, გარდუვალი სიმკაცრე ხელში არ შემოგვადნება და იმ არარას წინაშე არ აღმოვჩნდებით, სადაც შეიძლება მოვიდეს კიდეც ახალი ადამი.
არ ვიცი, მართალი ვარ თუ არა და, წიგნის ავტორი თითქოს სწორედ ამისკენ მიდის. ის სტრუქტურულად სწავლობს ავტობიოგრაფიებს სანამ, როგორც უმნიშვნელოვანესი ნაყოფი, ხელთ კონცეპტუალური სიცარიელე არ შერჩება და, როგორც საყრდენს, ჟან ჟაკ რუსოს არ მიაგნებს მის სისადავეში, მარტოობასა და გულწრფელობაში. თითქოს იმისათვის, რომ რაღაცისგან გავთავისუფლდეთ, კიდევ და კიდევ უნდა მივუბრუნდეთ მას, სანამ ის ხელთ არ შემოგვეფანტება და ის მცირედიღა არ შეგვრჩება, რომლის სიცხადეცა და სიმართლეც კითხვას უკვე აღარ აჩენს.
შორს რომ არ წავიდეთ, აქ მხოლოდ ერთს ვიტყვით: ავტორი მხოლოდ მას შემდეგ ეხება თავის ცხოვრებას, რაც დეტალურად „მოიმოგზაურებს“ სხვათა ბიოგრაფიულ სქემებს და მოპოვებულ ინსტრუმენტალიათა შორის მისთვის ინტიმური სიცხადით მოცემულ პანორამას არ აღმოაჩენს. სწორედ მასში პოულობს იმ ნაღდ განწყობებს, ცხოვრებისეულ ნარატივთა თვითტკბობისა თუ თვითგვემის მიღმა რომ არის და თავისი მარტივი სიცხადით ზიარ საყრდენი რომ არის.
ასე შეიძლება გახდეს სხვისი ცხოვრება ჩვენთვის მაშველი რგოლი. ასე ვახერხებთ, რომ „ვიწილადოთ“ სხვისი ცხოვრება, რათა მცირე გარკვეულობას მაინც ვეზიაროთ. ეს მაშველი რგოლი რომ არ ყოფილიყო, დაკარგულ ნარატივთა სიცარიელეში თავის გადასარჩენად მოგვიწევდა ისევ საკუთარ არსებობაზე, უფრო სწორად, საკუთარ „მე“-ზე ფოკუსირება და ძენონის ისარივით ამ უნივერსალურ კოორდინატზე გახევება. ამგვარად „შემორჩენილი“ სხვისი ცხოვრება საშუალებას გვაძლევს, რაღაც მნიშვნელობის მქონე პანორამად მაინც აღვიქვათ საკუთარი მრავალსახა ქაოსი თავისი გარდუვალი და უსაზრისოდ მკაცრი ბიოგრაფიული კონტურებით. ოღონდ, ამ პანორამით უკვე აღარც თვითტკბობა შეგვიძლია და თვითგვემაც უაზრო ჩანს. ჩვენი მარტოობაც, დაბნეულობაცა და გაურკვევლობის გამო ტკივილიც, რითაც ჩვილი იწყებს თავის არსებობას, თურმე ამ პირველად საწყისებს არც გასცილებია. ესაა, რაც მოგვყვება იმ წუთიდან, როდესაც საკუთარ თავს რაღაც გარემოში მყოფებად აღმოვაჩენთ.
* *
*
ავტობიოგრაფია, ალბათ, იმის მცდელობაა, რომ სხეულებში, საგნებსა და თავგადასავლებში გაფანტული “მე“-ს უშუალო სიცხადეს კვლავ თავი მოუყარო, მაგრამ ახლა უკვე როგორც დრო-სივრცით პანორამას და არა როგორც იმგვარ რამეს, რაც ტოტალურ თვითობად ცდილობს ფოკუსირებას; კიდევ ერთხელ გამოსცადო „მე“-ს უკვე როგორც უცნაური და დაუმსახურებელი ძღვენის გამო სიხარული და ყველაფერი ეს სხვისთვისაც ხელშესახები გახადო.
დრო-სივრცით კონტინუუმში ამგვარი გაშლის გარეშე „მე“ ისეთივე მოუხელთებელია, როგორც, ვთქვათ, აწმყო, რომელიც მე-სავით ეფემერულია და მუდამ სადღაც სხვაგანაა – წარსულსა თუ მომავალში (ალბათ, წმინდა აწმყო წმინდა „მე“-ს გარეშე არ არსებობს და პირიქით, მაგრამ ეს უკვე სხვა თემაა). გაშლილი სახით კი მას საკუთარი თუ სხვების თავგადასავლებით, მკვდარი თუ ცოცხალი სხეულებით ნაქსოვი სხეული შეუძენია და ის ყველგანაა, მაგრამ არ არის აქ და ახლა. ერთხელ სადღაც თუ ოდესღაც მოხელთებული თუ უბრალოდ დაგულვებული „მე-შინ“ ხელახლა გაქვს მოსაპოვებელი, მაგრამ უკვე არა მის სიმარტივეში, არამედ სხეულებისა და მოვლენების ათვლის სისტემაში განსხეულებული.
ბავშვობის მონატრება, ალბათ, ამასთანაცაა დაკავშირებული, რადგან შემდგომში გამოცდილებათა ტვირთი მრავლდება და შეგრძნებათა სიცხადესა და უშუალობას კარგავ. უკვე დაკარგული გაქვს ის გულუბრყვილობა, ოდესღაც საშუალებას რომ გაძლევდა, „მე“ მის უშუალობაში აღგექვა – და არა მხოლოდ „მე,“ არამედ ყოველი სხეული, რომელიც სამყაროს გამოეყოფოდა, შემოგეყრებოდა, შენც ხარობდი მასთან პირველი შეხვედრის სიხარულით და ამ სიხარულით ადასტურებდით ერთმანეთის არსებობას…
ბავშვობის გამოცდილება თითქოს ადამის წინაშე სხეულების წარდგენის პირველ უნიკალურ გამოცდილებას იმეორებს. ამ მომენტამდე „მე“ კონტურებს არის მოკლებული. განჩინების მიღების შემდეგ კი სხეულთა, შემდგომ კი თავგადასავალთა სახით ჩნდება კოორდინატთა სისტემა, რომლის მიმართებაშიც იწყებს „მე“ არსებობას და ავტობიოგრაფიაც ლინეარულ დრო-სივრცეში ამ ათვლის სისტემის აღწერის მცდელობაა. მაგრამ ეს უკვე აღარ არის „მე“ თავის სიცხადესა და სიმარტივეში, ის ადამისეული „მე,“ რომელიც ღმერთმა სახელდების განჩინებით კომუნიკანტად აღიარა – მომენტი, რომელიც, როგორც ვთქვით, ყოველი ადამიანის არსებობაში მეორდება, როდესაც მშობელი მას, ასევე, აღიარებს კომუნიკანტად და ამისთვის საჭირო სიტყვებს ასწავლის. ესაა ალბათ მომენტი, როდესაც ჩვენ „ჩვენთვის“ ვიბადებით და სახელდებით ჩვენი სასიცოცხლო გარემოს, „მეს“ განთავსების ათვლის სისტემის კონსტრუირებას ვიწყებთ. სხეულებად და მოვლენებად არტიკულირებულ სასიცოცხლო გარემოში „მე“ თავისი უცნაური არსებობით იწყებს მოძრაობას და მის გარეშე ვეღარც იგებს თავს. „მე“-ს აღქმის სიმარტივეს თანდათან ვშორდებით, იწყება მისი ფრაგმენტირება საგნებსა და მოვლენებში.
გავიმეორებ: ალბათ, ამიტომაცაა ასეთი ბუნებრივი ბავშვობის ნოსტალგია და „მე-შინ-ის“ მტკივნეული და დაუსრულებელი ძიება, თუმცა ცხოვრებისეულ გარკვეულობებს ის თითქოს უკვე საიმედოდ დაუფარავთ. და მაინც, ის არსებობს და მნიშვნელობს. შენი არსებობის ყველა ექსისტენციალურ განზომილებას იაზრებ, როგორც ამ „მე-შინისკენ“ მიმაბრუნებელს ან მისი მიღწევისათვის ხელისშემშლელს. „მე-შინ“-ის მოქსოვის აქტი ერთგვარად გახსენების აქტია, იმ პირველადი მთლიანობის აღდგენის მცდელობაა, რომელიც გქონდა, როდესაც ღმერთმა „მე-ადამი“ თავისთან მიიხმო.
და მაინც, ჩვენში თითქოს იმთავითვეა მოცემული პირველადი მთლიანობის, როგორც „მე-შინ-ის“ გამოცდილება. მაგრამ მასთან ერთადვეა მოცემული სახელდებისკენ მოწოდება, რაც იგივეა, საკუთარი სასიცოცხლო გარემოს მოქსოვის კოდი. თუ ეს ასეა, მაშინ „მე-შინ“-ში, მიუხედავად მისი უშუალო სიცხადისა და სიმარტივისა, იმთავითვე ყოფილა კოდირებული ის, რასაც ბედისწერას ვუწოდებთ. შეიძლება ისიც ვიფიქროთ, რომ ბედისწერას კომუნიკანტად აღიარებასთან და სახელდების განჩინებასთან ერთად ვიღებთ.
* *
*
ჩვენი ბიოგრაფია სხეულების, პირველ რიგში, საკუთარი სხეულის აღმოჩენით იწყება. ამის ხსოვნა თავისთავად წამოტივტივდება ხოლმე, როდესაც ვუცქერთ, თუ როგორ ითვალიერებს ჩვილი ბავშვი ხელებს და ფეხებს, თვალს ვადევნებთ ამ მოულოდნელი აღმოჩენით გამოწვეულ გაოგნებას და სიხარულს; ესაა „მე-სხეულით“ პირველი ზარხოში. თითქოს სამყაროს რაღაც გამოეყო და საჩუქრად მიეცა. სხვა ყველაფერი: სახლი, საკვები, თავზევით დაკიდებული სათამაშო თუ მშობლები, მხოლოდ ამ საჩუქრის ორბიტაზე არიან და თავად მათ არც აქვთ ასეთი ნამდვილზე უნამდვილესი არსებობა. წამიერად გადაეყარა მას და მისითვე საკუთარ თავსაც და, შესაბამისად, ყველაფერ იმას, რაც მხოლოდ იმდენად არსებობს, რამდენადაც კავშირშია მასთან. ცხადია, ჩვილმა არ იცის, ლამაზია მისი სხეული თუ არა, მამრია თუ მდედრი ან რა თავგადასავლები ელის; წარმოდგენაც არ აქვს იმ სიბრძნეზე, რომლითაც მისი სხეულის ასოებია აგებული. ვიტრუვიუსისეული გეომეტრიული პროპორციების არსებობაზე მხოლოდ გვიანღა თუ გაიგებს. სხეულის ბიოლოგიასა და ფიზიოლოგიაზე მეტ ან ნაკლებ წარმოდგენას მხოლოდ წლების შემდეგ თუ შეიქმნის. ესაა უბრალოდ ძღვენით გამოწვეული უშუალო და მარტივი სიხარული, საკუთარი ყოფნის ამ დასტურით გამოწვეული ბედნიერება.
ამას გვიანღა შეიძლება შეარქვას შეხვედრა იმასთან, რაც შემდეგში დრო-სივრცით კონტინუუმში მის მიწიერ ხვედრად გაიშლება, სამყაროს იდუმალი კანონებით რომ არის კოდირებული. ცხადია, მან არც არაფერი იცის ამ ხვედრის შესახებ, უფრო მეტიც, საერთოდაც არ იცის, თუ რას ნიშნავს ხვედრი. ის მხოლოდ თავის ახლადაღმოჩენილ სხეულს შეხარის და განიცდის იმას, რასაც საკმაოდ გვიან ამ უსასრულოდ დიდი საჩუქრის გამო მადლიერება შეიძლება შეარქვას.
ასე აღმოჩნდება, რომ მან სცნო არსებობა და არსებობამ სცნო ის. მთელი სამყარო დედის სახით გადმოიხარა და სცნო და მთელი სამყარო თავადაც დედის სახით უყვარს. თავდაპირველად სამყარო, ანუ ის, რაც ახლადაღმოჩენილი სხეულისგან განსხვავდება, დედის სახით მოდის ჩვილთან და პირველი სწორედ ის უდასტურებს ამ აღმოჩენის სინამდვილეს. არსებობის ამ პირველი მაუწყებლის გარეშე უსასრულო მარტოობისათვის განწირულ არსებად დარჩებოდა. მთელი სამყარო დედის სხეულით მიმართავს, მფარველობს და კვებავს. ზუსტად ასევე ოდნავ მოგვიანებით მთელი სამყარო მამის სახით მოდის მასთან და მფარველობს. ამ უკანასკნელის გარეშე უსასრულო უმწეობისათვის გაიწირებოდა. ამ დროს საკვები მისთვის იმის ნიშანიცაა, რომ იმ სამყარომ, სადაც ერთ მშვენიერ წამს აღმოჩნდა და დედამ, რომლითაც სამყარო მეტყველებს, დაუშვა, მასთან ზიარი ყოფილიყო. ალბათ ჩვილის არსებობის მთავარი ფორმა არსებობის სიხარულთან ერთად უსასრულო მარტოობისა და უსასრულო უმწეობის მუდმივი შიშია და ეს შიში კვებისას დედის სხეულთან შერწყმით და მამის ყოვლისშემძლე სხეულთან მიკვრით დაიძლევა.
შიმშილი ამ დროს არ არის მხოლოდ რაღაცის ნაკლულობა. ის, ამავე დროს, მარტოობისა და უმწეობის შიშია. კვება სამყაროში ყოფნისა და მის მიერ ამ მყოფის არსებობის აღიარების ერთ-ერთი ფორმაა. ამ დროს კვება და ალერსი ორივე გარდუვალია მისთვის.
* *
*
და ეს მაინც არ არის „მე“-ს დაბადება. ეს უკანასკნელი მოგვიანებით ხდება და, როგორც წესი, შედარებით ნათლად გვახსოვს. სადღაც ათიოდე წლის ასაკში, უცებ, მთელი სამყარო გადმოიხრება შენკენ და არსებობას მოგილოცავს: „შენ ხარ“. აქამდე განუცდელი სიხარულით შემცბარი ჩაეჭიდები თავსდამტყდარ გრძნობას: „მე ვარ!“ თითქოს სულში რაღაც ამოიფრქვა და ხელახლა დაიბადე. თავდაპირველ სიხარულს თანდათან ეპარება სირცხვილის ფარული გრძნობაც იმის გამო, რომ ეს მოხდა. თითქოს ყველა სხვის წინააღმდეგ შეთქმულებაში აღმოჩნდი და რაღაც ცუდი ჩაიდინე. და მაინც, „მე“-ს გაბრწყინებით გამოწვეული სიხარული იმდენად დიდია, რომ მალე უხერხულობის ეს გრძნობა სადღაც მეხსიერების წიაღში იმალება. ამიერიდან „მე“ უნდა ატარო და იგრძნო მთელი კოსმოსი როგორ იყრის თავს და თავმოყრის ეს წერტილი „მე“-ა.
არადა, ყველა დანარჩენის წინააღმდეგ შეთქმულების მკრთალი გრძნობა მაინც გრჩება, რადგან მის გარეშე ახლადშობილი „მე“-ს სიმძიმეს ვერ უძლებ. თუმცა, ისეთი წუთებიც დგება, როდესაც „მე“ მთლიანად გატყვევებს. ამ დროს ვერ წარმოგიდგენია, თუკი სხვისი „მე“-ც ისეთივე სრულია, როგორც შენი. „მე“ ხომ მხოლოდ ერთი და განუყოფელი შეიძლება ყოფილიყო და ბუნებრივად გეჩვენება, რომ სხვას არა აქვს ის. შენი „მე“-ს არსებობა იმის ნიშანია, რომ სრულიად განსაკუთრებული ადგილი გიკავია კოსმოსში და რომ მთელი კოსმოსი სწორედ შენი არსებობით ხარობს.
ასე გეძლევა „მე,“ როგორც ყოველი შესაძლო იდენტობის გვირგვინი, როგორც ის ბოლო წერტილი, რომელიც, დეკარტეს თუ გავიხსენებთ, საზრისს და აბსოლუტურ საყრდენს აძლევს ყველაფერ სხვას, მის გარეშე ეფემერული არსებობით რომ არსებობენ. სწორედ „მე“-ა ის, რომელსაც თავად შეუძლებელია მიეწეროს ეფემერულობის მცირე ნიშანიც კი, რადგან მისი მოცემულობა ზღვრულად ცხადია და ბზარისა და ეროზიის არავითარ შანსს არ ტოვებს. ის არსებობის ყოვლადსისავსეა, რომელიც თავისი არსებობის დასტურად არ საჭიროებს „სხვასთან“ შეხვედრასა და ამით მისი არსებობის დადასტურებას. და მაინც, ადამიანის არსებობაში დგება მომენტი, როდესაც „მე“-ს ცნობიერება ამ თითქოსდა უსაზრისო და უშინაარსო აქტით იბადება: საკუთარი თავის აღმოჩენის აქტით და, ნოვალისს თუ გავიხსენებთ, ნებისმიერი ადამიანი მეხსიერების წიაღში ატარებს ცოდნას ამ აღმოჩენის წამისა, ერთდროულად ნათელ და მაინც მეხსიერების წიაღში გადამალულ, სხვებისთვის სიცოცხლის ბოლომდე გაუზიარებელ ხსოვნას, თუ როგორ მიაგნო იმას, რაც თითქოსდა იმთავითვე იყო, ეფემერულ საგნებს შორის როგორ აღმოაჩინა ის, რაც არსებობას, როგორც ასეთს, საზრისის სისრულეს ანიჭებდა და ამით სიხარულით ავსებდა. საკუთარ თავთან ამ მისტიკური ქორწილის ჟამს ადამიანი იძენს თავის „შინ“-ის იმ ცნობიერებას, რომელიც შემდგომში მისი კვლავმოპოვების მცდელობებით, მისი არსებობის მამოძრავებელ ძალად იქცევა. ესაა საზრისის იმ სისრულის მოლოდინი, რომელიც ამოძრავებდა რემბრანდტს, როდესაც ათეულობით ავტოპორტრეტს ქმნიდა. ყველაფერი ეს ერთი ბანალური გამოთქმით შეიძლება გამოვხატოთ: საკუთარი თავის ძიება. ბანალობები კი, როგორც წესი, ჩვენთვის ძალზე მნიშვნელოვან საიდუმლოებებს ინახავენ.
ერთმა ძალიან ჭკვიანმა კაცმა მითხრა ოდესღაც: ახალგაზრდობაში დამიდგა დრო, როდესაც ჩემმა „მე“-მ მთლიანად შემიპყრო და თავს მესიად მივიჩნევდიო. იმდენად შემაწუხა ამან, რომ ექიმს მივმართეო. ამ უკანასკნელმა ღიმილით ამიხსნა, ყველანი ასე ვართ, უბრალოდ ამის დამალვას ვსწავლობთო.
ეს, ალბათ, ასეა. არსებობის ვნება მე-ვნებად იქცევა. ეს უკანასკნელი ჭირვეულად გეუფლება და ნიღბების მონაცვლეობით ცდილობ მისი ჭირვეული ნების დამალვას – ბიბლიური ლეღვის ფოთოლიც სწორედ ამ ნიღბების სიმბოლიზებას ახდენს. მათი მეშვეობით წლების განმავლობაში ცდილობ გაავებულ ეგოს მიმალვას, თუმცა მუდმივად დაგდევს ბიბლიური კითხვა: ადამ, სადა ხარ? პასუხად ხან ერთ ნიღაბს იშველიებ და ხან – მეორეს, მაგრამ ვერასოდეს ბედავ, პასუხად მათ გარეშე წარდგე. სადღაც მიმალულა ის პირველადი სიხარული, რომლითაც შენკენ გადმოხრილ სამყაროს პირველად შესცინე. მხოლოდ იმედი თუ გექნება, რომ ერთხელაც შეძლებ და წარმოთქვამ: ეს მე ვარ, აქ ვარ, ათასგვარ ლეღვის ფოთოლში გახვეული შენი შვილი. მუდმივად დაგვდევს ეს მაძიებელი ძახილი და მუდმივად ახერხებ, ყური აარიდო. არადა, ის მაინც დაგდევს, მოსვენებას არ გაძლევს და ყველაზე მყარ და საიმედო საბურველშიც ახერხებს შეღწევას, მის დაბზარვას და შენც ახალ და ახალ ნიღბებს თხზავ ამ ბზარების ამოსავსებად.
ასე მოვიპოვებთ ძენონისეულ წერტილს, რომელიც უსასრულო მოგზაურობის კარიბჭედ შეიძლება იქცეს. ვიცით, რომ ეს „მე ვარ,“ ამავე დროს ისაა, რაშიც მთელი სამყაროა დამკვიდრებული. ამ უმთავრესი საწყისი წერტილის გარეშე ის არც არსებობს. ეს „მე“ მხოლოდ ზღვრულად უსაკუთრივესი რამ კი არ არის, ყველაფერი სხვისგან სრული გაუცხოების ნიშანი კი არ არის, არამედ სწორედ მასშია საძიებელი იმ გზის საწყისი, რომლის ბოლოშიც „მე“-სა და „სხვას“ შორის პირველადი, ბიბლიური ერთიანობა აღდგება. ის, რაც მე ვარ, ამავდროულად, მთელ სამყაროსთან ჩემი თანაობის საწყისია.
იქამდე კი გრძელი და ძნელი გზაა. ამ გზაზე იქნება შემთხვევებიც, როდესაც ჩვენსა და არსებობას შორის მშვიდობა დაისადგურებს და თავს წამიერად მაინც კვლავ იქ ვიგრძნობთ, საიდანაც ოდესღაც გამოგვდევნეს ცნობადის ხის ნაყოფის მირთმევის გამო. კვლავ ნიღბების დაუსრულებელ კარნავალში ვიქნებით იმის იმედით, რომ ერთხელაც ყველა ნიღაბს და მასთან ჩემს სხეულსაც დავძლევ და მთელი ჩემი სიმარტივით წარვდგები იმის წინაშე, ვინც მომიწოდებს: ადამ, სად ხარ? ასე იქნება, რომ ტაატით ვიმოძრავებ ამ წარდგომის კარიბჭესთან.
* *
*
ავტორი ამ წიგნში მხოლოდ იმას კი არ ცდილობს, რომ დრო-სივრცეში გაშლილი მე ერთიან პანორამად წარმოადგინოს, არამედ ამ ამოცანის მთელ ზღვრულ სირთულეს აღიარებს და ცდილობს, სხვების ტექსტებში მოიძიოს, თუ როგორ უცდიათ მისი დაძლევა. მას თითქოს ცხოვრების დასასრული ხელშესახები მოლოდინი აიძულებს, რომ თავიდანვე სხვებს დაემოწაფოს და მხოლოდ ამის შემდეგღა გაბედოს თავის თავზე ლაპარაკი. ამავე დროს, ის თითქოს იმ პირველი ადამიანივითაა, რომელიც საკუთარ თავს შეეფეთა, ვისთვისაც რაღაც წამს მთელი ყოფიერება თავისი ყოვლადსისავსითა და საზრისის ყველა ელფერით შემოფეთებული „მე-ს“ უსასრულო დაძაბულობად იქცა.
* *
*
გასაგები მიზეზების გამო, მხატვრობაში ავტობიოგრაფია, როგორც ლინეარული ნარატივი, შეუძლებელია. და ამ დროს გვყავს მხატვარი – რემბრანდტ ჰარმენს ვან რეინი, რომელიც თითქოს ეცადა მხატვრობის ინსტრუმენტალიებით თავისი ცხოვრების ამბავი გადმოეცა. მას ასზე მეტი ავტოპორტრეტი ეკუთვნის. ყოველი მცდელობა, რომ რემბრანდტის ავტოპორტრეტების სერია მხოლოდ ავტობიოგრაფიის შექმნის მცდელობად გავიგოთ, უთუოდ, მარცხით დასრულდება.
ავტოპორტრეტი, როგორც დამოუკიდებელი ჟანრი, სწორედ ამ მხატვარმა შექმნა. მის სიცოცხლეშიც კი ავტოპორტრეტს შემდეგნაირად მოიხსენიებდნენ: „რემბრანდტის პორტრეტი, დახატული რემბრანდტის მიერ.“ ასეთ სახელწოდებაში ჩანს, რომ მხატვარი თავის თავს იმთავითვე ობიექტად უნდა განიხილავდეს. უკეთეს შემთხვევაში, როგორც ეს რუბენსთანაა, თავის თავს რომელიღაც ისტორიულ ან ბიბლიურ პერსონაჟში უნდა აგნებდეს და ესეც თავისთავად ძალზე საინტერესო შემთხვევაა, თუმცა, ჩვენს თემას აგვაცილებს.
რემბრანდტი მრავალ ავტოპორტრეტს ქმნის და ეს უფრო მეტად ხელოვნების ამ დარგში ავტობიოგრაფიის შეუძლებლობაზე მიგვითითებს. ეს უმალ ერთი ფიქრის თავგადასავალია, კვლავ და კვლავ მიბრუნება ფიქრთან, რომელსაც ერთი სახელი – „უძღები შვილის თავგადასავალი“ ჰქვია. ავტოპორტრეტით მხატვარი თავისსავე აქ და ახლას ეხება, ანუ ისეთ რამეს, რაც იმთავითვეა შეუძლებელი დროის ლინეარულ მდინარებაში განთავსდეს. იქნებ, არც უცდია ამგვარი განთავსება და უბრალოდ თავისი ცხოვრების მთავარი ფიქრის ჭირვეული მოთხოვნით ხანგამოშვებით უბრუნდება თავის „აქ და ახლას,“ დროის მდინარებიდან განზე დგება და ამ პერსპექტივიდან უცქერს თავისი არსებობის მთელ პანორამას, რომელსაც სწორედ ეს სახელი ჰქვია: „უძღები შვილის დაბრუნება“. მისი ბოლო ნახატიც, ბოლო აკორდით თითქოს წერტილს უსვამს ამ დაბრუნების შესახებ ფიქრის თავგადასავალს. თითქოს მთელი მისი არსებობის მანძილზე ამ ბიბლიური სიუჟეტის ხმიანების მეტი არც არაფერი მომხდარა და მისთვის მთელი მისი ავტობიოგრაფია მთლიანად ამ სამი სიტყვით ამოიწურება: უძღები შვილის დაბრუნება.
ავტოპორტრეტში დროის მდინარება ფოკუსირდება წერტილში, როგორც დროით ყოვლადსისავსეში. ყოველი ავტოპორტრეტი „აქ და ახლა“ დროით ყოვლადსისავსეს ნიშნავს. ამგვარი ექსისტენციალური კოორდინანტის დადგენა გამორიცხავს მოძრაობას. ეს ჯერ კიდევ ძენონმა შენიშნა. კიდევ ერთხელ გავიხსენოთ მისი აპორია „ისარი“. როდესაც ისარი რომელიმე წერტილშია, ანუ დადგენილი კოორდინატი აქვს, ის აქ არის და არა სხვაგან. მაშასადამე, გაჩერებულია. იგივე ითქმის ყოფნის სხვა წერტილებზე. მაშასადამე, ძენონი ასკვნის, მოძრაობა გაჩერებათა ჯამია, რაც თავისთავად შეუძლებელია. თუ გვაქვს კოორდინატი, ვეღარ გვექნება მოძრაობა. რემბრანდტის ავტოპორტრეტი ის კოორდინატია, რომელიც ცხოვრების მდინარებას თავისი თავგადასავლებითა და სიუჟეტური სქემებით იმთავითვე უარყოფს. წარსულიცა და მომავალიც მასშია თავმოყრილი და მასშივე ამოიკითხება. ლინეარული დრო „აქ და ახლას“ ყოვლადსისავსეში ჩაიწურება. უფრო მეტიც, წარსულიცა და მომავალიც მხოლოდ ამ „აქ და ახლას“ წარმოებულებია, მისგან გამომდინარეა და ამით ყოველი აქ და ახლა მხატვრის არსებობის სისრულეს, მისი არსებობის საზრისის ტოტალობაც გვაძლევს. ასეთ აქ და ახლას აღარ სჭირდება წარსული, როგორც მისი არსებობის პირობა. მას არც მომავალი სჭირდება, რადგან ეს უკანასკნელი უკვე იგულისხმება მასში მთელი თავისი ელფერებით. ამ „აქ და ახლას“ უკვე შეგვიძლია დავარქვათ ის, რაც თითქოს ცხოვრების დასასრულს უნდა დარქმეოდა: უძღები შვილის დაბრუნება.
და მაინც, რამდენადაც ჩვენ სხვის ცხოვრებას ლინეარულად აღვიქვამთ – სხვაგვარი აღქმა, ალბათ, შეუძლებელია – რემბრანდტი ავტოპორტრეტებად ფრაგმენტირებული ხედის წინაშე გვაყენებს. არც ერთი მათგანი არ არის პირდაპირი აზრით ცხოვრების რომელიღაც ეპიზოდის მაჩვენებელი. თითოეული მხატვრის მხრიდან მისი ცხოვრების ყოვლადსისავსის ძიების მცდელობაა უძღები შვილის თემის, როგორც კამერტონის თანხლებით.
რემბრანდტი სწორედ ამ თემის წყალობით ახერხებს, არ ჩარჩეს ცხოვრების ლინეარული მდინარების შემქმნელი სიუჟეტური სქემებისა და სადღაც და ოდესღაც ვიღაცის მიერ მონიშნული ცხოვრებისეული აკორდების რეზონანსში, თავი დააღწიოს მათ მებიუსის სიბრტყეს და წინასწარ მონიშნოს იმ შინ-ის კონტურები, რომელთა შესახებ მინიშნებაც მის ნახატებშია.
* *
*
საბოლოოდ, კიდევ ერთი მეტაფიზიკური ზმანება. როგორც ჩანს, ამ ზმანებებს თავს ვერ დავაღწევთ, თუნდაც იმ მიზეზით, მათ გარეშე ადამიანის ცხოვრება ფრაგმენტირებული უწესრიგობაა, რომელსაც რამდენიმე ინვარიანტი გააჩნია (სქესი, დაბადების დრო და ადგილი, „მყარი“ ცხოვრებისეული ფაქტები) და მეტი არაფერი. ის წიგნის – „შეთხზული მე“ – ავტორის გარდაცვალებამ გამახსენა. მისტიკურ ლიტერატურაში შეიძლება შეხვდეთ ამბავს საკუთარ თავთან შეხვედრის იმ გამოცდილების შესახებ, რომელიც თითქოსდა წინასწარ გვეძლევა ხან როგორც ძრწოლა, ხან როგორც სინდისის ხმა, როგორც სიკვდილის მოლოდინი, არასგზით რომ არ ემორჩილება რელიგიური მითოსით, ლიტურგიის კარნავალური ქცევით თუ საერო იდეოლოგიების დიქტატით დავიწყებას. ეგებ, საკუთარ სხეულთან პირველი შეხვედრა მხოლოდ პრეფიგურაციაა ამ ბოლო შეხვედრისა – მას შემდეგ, რაც სხეულში იმთავითვე კოდირებული ყველა თავგადასავალი გაიშლება და დროის წრფეზე განლაგდება. ესაა სიკვდილის შემდეგ საკუთარი სხეულის წინაშე წარდგომა ისე, რომ ეს უკანასკნელი აღარ არის უსაკუთრივესი რამ და თუმცა კი ნაცნობზე უნაცნობესია და ერთადერთი, რაც მასთან გაკავშირებს, საიდანღაც წამოსული ყველა სხვა ფიქრზე გაბატონებული ფიქრია: „მე შენ გიცანი.“ მე შენ გიცანი, როგორც ბედისწერა და გზა, როგორც ის გარკვეულობა, რომელიც სადღაც და ოდესღაც მომენიჭა, როგორც ვალი, რომელიც უნდა გადამეხადა და ახლა მტოვებს და მშორდება. მე შენ გიცანი, როგორც ის, რაც ჩემი სახით უფალს სურდა დაეხატა და ხელთ ჩემი ხვედრის ფუნჯი ჰქონდა მომარჯვებული და, ამასთანავე, გიცანი, როგორც ის, რაც მე თავად შევქმენი ჩემი ფიქრებითა და ვნებებით, როგორც ჩემი განვლილი გზა და წარსული, რომელმაც შეიძლება დამატყვეოს ისევე, როგორც დანტეს ჯოჯოხეთში ატყვევებს წარსული ცოდვილებს. ეს ჩემი განსხეულებული წარსულია, რომელიც მხურვალე ცეცხლით მწვავს, რათა ამგვარი გამოხურვებით დარჩეს ის, რაც ჩემგან უფალს სურდა შეექმნა და გავთავისუფლდები დროსა და სივრცეში განსხეულებული საკუთარი თავისაგან. ეგებ, ახალი და ახალი ავტოპორტრეტების შექმნით რემბრანდტი, ნებით თუ უნებლიედ, ცდილობდა ის მოეხილა, რისი ხილვაც ოდესმე გარდუვალობით მოუწევდა? ეგებ, ამ წიგნის დაწერაც ამგვარი შეხვედრის იდუმალმა მოლოდინმა განსაზღვრა? ვგულისხმობ ჩვენს იდუმალ ბიოგრაფიას, რომელიც გვეგულება, როგორც თითოეული ჩვენგანის არსებობის საყრდენი და რომლის მიგნებასაც გამუდმებით ვცდილობთ, მაგრამ მუდამ ხელიდან გვისხლტება, თუმცა კი მუდამ თან დაგვდებს და ველით, რომ ერთ წამსაც დავინახავთ. ეგებ, წიგნის ავტორიც სხვების ავტობიოგრაფიებში მოგზაურობით, მათი სისტემატიზებითა და ანალიზით, ნებით თუ უნებლიედ, ფარულ წინათგრძნობას აყოლილი ცდილობდა თავისი სწორედ ის მოესინჯა? ცხადია, ეს ისეთი გამოცდილებაა, რომელსაც ზღვრულ მარტოობაში თუ მოვიპოვებთ და თანაც მაშინ, როდესაც მისი სხვისთვის გაზიარება უკვე შეუძლებელი იქნება.
© არილი