1.

რაჟიკო კეზუამ და მისმა დისშვილმა, თამაზ აბრალავამ, იგივე “აყლაყუდა თამაზმა” სოჭში კავკასიური ნაგაზის ოთხი ლეკვი წაიყვანეს გასაყიდად (ორის კლიენტი რაჟიკოს დისშვილს წინასწარ ჰყავდა შეგულებული). ლეკვების გაყიდვით ისინი სულ ცოტა რვაასი მანეთის მოგებას ვარაუდობდნენ, მაგრამ სოჭისკენ გზაში, როცა ელოქტრომატარებელში ისხდნენ, აყლაყუდა თამაზმა ზედმეტი მზრუნველობა გამოიჩინა და ლეკვებს გაგრის სადგურზე ნაყიდი შედედებული რძის კონსერვი აჭამა. მსუნაგმა ლეკვებმა თუნუქის ქილის ბასრ კიდეებზე ენა და ნაწილობრივ დინგიც ისე უმოწყალოდ დაისერეს, რომ მათ ყიდვაზე ყველა უარს აცხადებდა. ოთხიდან ერთი ლეკვი ბიძა-დისშვილმა მათ მიერ ნაქირავები ოთახის დიასახლისს აჩუქეს ქირის სანაცვლოდ, მეორე იმ მილიციელს, რომელმაც საეჭვოდ თვალებაჟუჟუნებულ თამაზს წინდაში ანაშა უპოვა, მესამე თვითონ აყლაყუდა თამაზმა გაგუდა, როცა ბინაში ზედმეტად დაბოლილს ჩაეძინა და შემთხვევით ზედ ლეკვს დააწვა. მეოთხე, მეორე დღესვე გაურკვეველ ვითარებაში დაკოჭლებულ ლეკვს აყლაყუდა თამაზმა “ჟოფრე” დაარქვა (მაშინ ძალიან პოპულარულ ტელესერიალ “ანჟელიკაში” თვით ანჟელიკას ქმარს ისევე უწყალოდ ჰქონდა სახე დასერილი, როგორც ლეკვს ენა და დინგი და თან მასავით კოჭლობდა). ჟოფრე აყლაყუდა თამაზმა დიასახლისისათვის ნაჩუქარ ჯანმრთელ ლეკვში შეუმჩნევლად გადაცვალა. აღმოჩნდა, რომ ჟოფრე თავიდან დიასახლისისთვის ნაჩუქარი ლეკვი ყოფილიყო და ის ახალ პატრონს დაეკოჭლებინა ხელიდან გავარდნილი ტაფით, რის შემდეგაც ამ უკანასკნელს თავისი მდგმურებისათვის საღ ლეკვში გაეცვალა, ამიტომ დიასახლისი აყლაყუდა თამაზს ოინს მაშინვე მიუხვდა, ჩხუბისა და დავიდარაბის შემდეგ საღი ლეკვიც დაიბრუნა და ჟოფრეც დაიტოვა, მდგმურები კი სახლიდან გაყარა. იმავე საღამოს აყლაყუდა თამაზმა დიასახლისს ჯანმრთელი ლეკვი მოპარა, მაგრამ ის დიასახლისის მეზობელმა ქალმა ნახა. მეზობელ ქალს ყვირილი რომ არ აეტეხა, აყლაყუდა თამაზი იძულებული გახდა მისთვის უკანასკნელი სამმანეთიანი ეჩუქებინა.
ის ღამე ბიძა-დისშვილმა პლაჟზე გაათენეს, დილით კი აღმოაჩინეს, რომ აყლაყუდა თამაზს შეცდომით ჯანმრთელი ლეკვი კი არა, ჟოფრე გამოეხსნა მათი ყოფილი დიასახლისის ტყვეობიდან.
რაჟიკო კეზუამ ჟოფრეს მიერ მთელი ღამის განმავლობაში ნალოკი სახე ზღვის წყლით დაიბანა, წინა ღამით ზღვის შრიალში შეთხზული ლექსი გადაიმეორა გუნებაში, რომ არ დავიწყნოდა და დისშვილი დაუნდობლად გამოლანძღა იმის გამო, რომ მან ჟოფრეს, როგროც არარეალიზებადი საქონლის პლაჟზე ბედის ანაბარა დატოვება განიზრახა.
– პლაჟზე ვტოვებ, წყალში ხომ არ ვახრჩობ “მუმუსავით”? – თავი იმართლა აყალყუდა თამაზმა და ბიძას ზღვაში ბანაობა შესთავაზა.
– რა მებანავება თუ კაცი ხარ, შიმშილისაგან კუჭი მიხმება, ხურდა ფულიც კი არ დაგვრჩა იმისთვის, რომ არიოლ-რეშკაზე ავაგდოთ! – უპასუხა რაჟიკომ.
– რისთვის უნდა ავაგდოთ?
– იმის გასარკვევად, ელექტრიჩკის კონდრუქტორს ვთხოვოთ უფასოდ წაგვიყვანე სოხუმშიო, თუ ავტობუსის შოფერს დავეღრიჯოთ.
– ელექტრიჩკით წავიდეთ, კონდრუქტორს ჟოფრე ვაჩუქოთ.
– მაშინ იმაზე ავაგდოთ, ვინ უნდა მოელაპარაკოს კონდრუქტორს, შენ თუ მე.
– სად გაქვს მერე ასაგდები ფული?
– აგერ ბრტყელი ქვების მეტი რა არის!.. ცალი მხარე ზღვაში დავუსველოთ…
– როგორ გეტყობა, რომ პოეტი ხარ, სხვა რომ ყოფილიყო, დავაფურთხოთო, იტყოდა… კარგი, ასაგდებსაც და წასასვლელ ფულსაც მე ვიშოვი, შენ კი, მანამდე, რახანს ბანაობა არ გინდა, ეგ შენი დენიკინისდროინდელი ქამარი შეიხსენი.
– რატომ ვითომ? – გაოცდა რაჟიკო. – ჟოფრეს საყელური ხომ არ გინდა გააკეთო?
– ერთი მწიკვი მოსაწევი დავმალე შიგ, – აუხსნა აყლაყუდა თამაზმა.
რაჟიკოს აღშფოთებას საზღვარი არ ჰქონდა.
– იმ მილიციელს, შენ რომ ჩაგავლო და იმ შენს აყროლებულ წინდაში მოსაწევი გიპოვა, მეც რომ გავეჩხრიკე, რას შვრებოდი მერე?.. ხომ შევრცხვებოდი ამ დინჯი ასაკის კაცი?
– კარგი ერთი, რაჟიკო, ნუ ხარ პანიკიორი. შენ ვინ გაგჩხრიკავს, ასეთი სოლიდური გარეგნობის კაცს?.. ნეტა შენი თავდაჭერა და მანერები მომცა, კულტურის მინისტრი თუ არა, განათლების მაინც გავხდებოდი. ტყუილად კი არ ამბობს დედაჩემი, თავი ცოდნით უსკდება, სხვა მის ადგილას მინისტრი გახდებოდაო.
– გაგეფრთხილებინე მაინც! – უსაყვედურა ნასიამოვნებმა რაჟიკომ დისშვილს.
– წინასწარ რომ გცოდნოდა ფაქტით ვარო, საფრთხის დროს აირეოდი და გაწითლდებოდი შენებურად. ახლა მოვწიოთ და ყველაფერი თავის ადგილზე დადგება. ჟოფრეც კი არ მოგვეჩვენება კოჭლი.
ანაშამ რაჟიკო კეზუა ხასიათზე მოიყვანა, მაგრამ დროებით, რადგან დაბოლილზე შიმშილმა წეღანდელზე უფრო შეახსენა თავი. აყლაყუდა თამაზი ბიძას დაჰპირდა, სულ რაღაც ერთ საათში მსუყედ გასაუზმებო. რაჟიკომ დისშვილის დაპირებას ნაკლებად ენდო და არც მისი ოპტიმიზმი გაიზიარა, მაგრამ სასტუმრო “ჟემჩუჟინამდე”, სადაც თამაზ აბრალავა როგორღაც ფულის შოვნას აპირებდა, მაინც გაჰყვა.
აყლაყუდა თამაზი ბიძას ამხნევებდა, სასტუმროსთან აუცილებლად ვნახავთ ვინმე ნაცნობ სოხუმელს და ფულს ვესესხებითო (უყვარდათ სოხუმლებს ამ სასტუმროში სოჭის პლაჟებზე გამოჭერილი ქალების დაგემოვნება).
სასტუმროსთან საათნახევრიანი უშედეგო ლოდინის შემდეგ, რაჟიკოს შიმშილის გრძნობამ განსაკუთრებული გააფრთებით შემოუტია და მას ღიმილი სალოსური გაუხდა.
– ახლა ღვინო რომ მქონდეს, აუცილებლად დავლევდი ჩვენი ძაღლური ყოფის სადღეგრძელოს, – მიმართა რაჟიკომ ჟოფრეს.
– ზოგი ჭირი მარგებელიაო, რომ იტყვიან ხოლმე, არც სცდებიან, სხვათა შორის და, თუ იცი რატომ, რაჟიკო? – ჰკითხა აყლაყუდა თამაზმა ბიძას.
– იმიტომ რომ შიმშილმა ისე დამაოსა, იმის ძალაც არა მაქვს ერთი კარგად მოგდო იმისთვის, რომ ლეკვებს შედედებული რძე პირდაპირ ქილიდან ალოკინე.
– არა, რაჟიკო. ერთი ძალიან მნიშვნელოვანი აღმოჩენა გავაკეთე: ლეკვი, სანამ გასაყიდად გაიყვან, უნდა აშიმშილო, ნაშიმშილარი ლეკვი კი კლიენტს ისე მადიანად ალოკავს, გულს აუჩუყებს და მაშინვე ჯიბეზე გააკვრევინებს ხელს! – საზეიმო ტონით წარმოთქვა აყლაყუდა თამაზმა.
– ვაი შენს პატრონს უბედურს! – ლამის იყვირა რაჟიკომ.
სწორედ ამ დროს სასტუმროში მხარზე პიჯაკგადაკიდებული, “პოლ მაკრტნის” სტილის მზის საათვალეებიანი პეწიანი ახალგაზრდა მამაკაცი და გამჭვირვალე სარაფანში გამოწყობილი, “სოფი ლორენის” სტილის მზის სათვალეებიანი ქალბატონი მოადგნენ. მამაკაცი თავდაჯერებულად და სერიოზულად, ჩინოვნიკურად იღიმებოდა, ქალბატონი ქარაფშუტულად კისკისებდა და სასტუმროში შესვლის წინ, თითქოს გამოაჯავრაო, ჩალის ხელჩანთა მხარზე იმავე მანერით გადაიკიდა, როგორითაც მის კავალერს თავისი სოლიდური პიჯაკი გადაეკიდა.
– ამ პეჩენიაზე გაზრდილ პინგვინს ვიცობ, – თქვა აყლაყუდა თამაზმა და უმისამართოდ, მაგრამ ხმამაღლა და მწარედ შეიგინა. – პროფკავშირელი ბობოლაა, ასმათის დაბადების დღის სუფრაზე იყო მოთრეული პაჭკორიებთან და ოტიას ღვინო დაუწუნა. ოტია გაბრაზდა და ისე დაათრო, თეფშზე დავარდნილი საკუთარი ჭრელი ჰალსტუხი ვინიგრეტი ეგონა და ჩანგალს არჭობდა. ოტიამ სუფრას არ გამაკარა, განათლებულ ხალხში ვერ ილაპარაკებ რიგიანად და სტუმრებს დამიფრთხობო. არადა, ეს ნაბიჭვარი რომ ბლუკუნებდა იმაზე უკეთესად მე მათემატიკის მასწავლებელს ვუყვებოდი გაკვეთილებს. შენი ნახევარი ცოდნა და განათლება არა აქვს. ის ორმოცდაათმანეთიან კახპასთან გაატარებს დროს ახლა, შენ კიდევ ისეთი საწყალი სახით ზიხარ აქ, მტერს აატირებ…
– გაჭირვებამ შური იცის, – შენიშნა რაჟიკომ და სრულიად მოულოდნელად სასაუბრო თემასთან შეუსაბამო რამ დააყოლა: – მოსემ ორმოცი წელი უდაბნოში ატარა ხალხი განწმენდის მიზნით!
– დავაშანტაჟებ! – გადაწყვიტა უცებ აყლაყუდა თამაზმა, პროფკავშირელ ბობოლას შურით შეხედა, შიმშილისა და ანაშისაგან ტვინარეულ ბიძას კი თანაგრძნობით. – სასტუმროდან რომ გამოვა, მივალ, მივესალმები და ერთუცნობიან განტოლებას შევთავაზებ ამოსახსნელად: რამდენი უნდა გადაიხადოს კომუნისტმა პარტიის არაოფიციალური საწევრო შესატანის სახით, თუკი მის ცოლს ჰგონია, რომ ქმარი სოხუმში თათბირს ატარებს, ეს ლეკვი კი ასი მანეთი მაინც ღირს ისეთი მშვენიერი, მაგრამ პროფკავშირელი ბობოლას ცოლისთვის სრულიად უცნობი ქალბატონისთვის, რომელიც ნამდვილ კომუნისტს “ჟემჩუჟინის” ნომერში არ უნდა შეყავდეს მასთან განმარტოების მიზნით, განსაკუთრებით მაშინ, თუ “შეყვანაში” უცნობი ქალბატონი ორმოცდაათ მანეთს იღებს… თუ გინდა მოსეზეც ვეტყვი. ან შენ მოიფიქრე რამე უკეთესი, მანამდე კი მე სასტუმროში შევალ და სიტუაციას დავყნოსავ, ჟოფრესაც თან წავიყვან.
აყლაყუდა თამაზმა ბიძას მხარზე ხელი დაჰკრა და სასტუმროსკენ მტკიცე ნაბიჯებით გაემართა.
მარტო დარჩენილმა რაჟიკო კეზუამ მის წინ ჩავლილ ბავშვიან ქალს ერთხელ, ხოლო თვითონ ეტლში მჯდარ კულულებიან და მეზღვაურის მაისურიან ბავშვს ორჯერ გაუღიმა ნაღვლიანად.
– ვინ იცის, პატარავ, შენი მოსე სად წაგიყვანს და რომელი გზებით გატარებს! – ჩაილაპარაკა რაჟიკომ ბავშვის მისამართით და რაღაც ძალიან სერიოზულზე ჩაფიქრდა.
ლექსებწერია რაჟიკო კეზუა, როგორც ყველა პოეტი და გასათხოვარი ქალიშვილი მეოცნებე ნატურა გახლდათ. ის ბევრ რამეზე ოცნებობდა, მაგალითად იმაზე, რომ მისი პირველი ცოლი, კლავდია შამათავა ერთ მშვენიერ დღეს მასთან მოსულიყო, მუხლებში ჩავარდნოდა და პატიება ეთხოვა იმისთვის, რომ თავის დროზე გაექცა და იმისთვისაც, რომ რაჟიკოს თავისი სიყვარულის ღირსად არ თვლიდა. ოცნებობდა იმაზეც, რომ ათასორასი მანეთი ვალი მას კი არ ჰქონოდა პარმენ გოგიასი, არამედ პირიქით – თვითონ ყოფილიყო პარმენ მელუდეს მევალე, თანაც სამი ათასით მაინც – მაშინ რაჟიკო პარმენს ყოველი შეხვედრისას ისეთივე მზერით გაუმასპინძლდებოდა, როგორის სუსხსა და სისასტიკესაც საკუთარ თავზე იწნევდა ხოლმე. კარგი იქნებოდა ასევე მარმარილოს სვეტებიანი სახლი ჰქონოდა, რათა ცხოვრების ყოველი დღე ზეიმად ქცეოდა: კლავდია შამათავა დანაშაულის გამოსასყიდად მისთვის ცოცხალ ბლოკნოტად იქცეოდა, ქმრის თავში წვეულ ყოველ რითმას გულდასმით ჩაინიშნავდა, ღამით კი სანთელსაც დაიკავებდა, როცა რაჟიკო მთელი დღის განმავლობაში დაგროვილი რითმების ლექსად რეალიზებას შეუდგებოდა (უყვარდა რაჟიკოს სანთლის შუქზე ლექსების წერა), ხოლო როცა კლავდია დაიღლებოდა მძიმე შანდლის ჭერით, მას პარმენ გოგია შეცვლიდა, რომელიც კუთხეში, მაცივრის გვერდით იქნებოდა ატუზული სრულ მზადყოფნაში იმ შემთხვევისთვის, თუკი რაჟიკო კეზუა ნისიად ლუდით ყელის ჩასველებას მოინდომებდა… თუმცა რაჟიკოს საბოლოოდ მაინც ვერ გადაეწყვიტა მისი, სანთლების შუქზე ზღაპრულად ალაპლაპებული მარმარილოებით გაწყობილ სახლში სანთლების დამჭერად რომელს გაამწესებდა – კლავდიას თუ პარმენს, ან სულაც დენის ინკასატორს, რომელმაც გაჩერებული ელექტრომრიცხველის გამო გასულ თვეს საშინლად გამოლანძღა და პარაზიტიც კი უწოდა. სწორედ ამ საკითხის გადაჭრაში იყო ანაშით გაბრუებული რაჟიკო, როდესაც მაღალი, ფერმკრთალი და კეთილად მოღიმარი მამაკაცი მიუახლოვდა და ფოტოაპარატ “ზენიტზე” მიუთითა, რომელიც დიდის ამბით კისერზე გადაეკიდა.
– როდენის ქანდაკება “მოაზროვნე” ხომ გინახავთ? – ტკბილად ჰკითხა აწოწილმა ფოტოაპარატიანმა კაცმა რაჟიკოს. – სწორედ როდენის ქანდაკებას გავდით, ძალიან შთამბეჭდავად გამოიყურებოდით და გულმა ვერ მომითმინა ის წამი არ უკვდავმეყო, როცა ღრმად ჩაფიქრებულმა რაღაც გაურკვეველს მხურვალედ შეჰღიმეთ… საწყენად ნუ მიიღებთ და რითმის ძებნით გართულ პოეტს გავდით…
– შენ მოგზავნილი ხომ არა ხარ? – გააწყვეტინა მას რაჟიკომ და სასტუმროდან სწრაფი ნაბიჯებით გამოსულ დისშვილს ეჭვის თვალით შეაცქერდა.
– ეს ვინ არის? – გადაუჩურჩულა აყლაყუდა თამაზმა რაჟიკოს ფოტოაპარატიანზე. – იცოდე ქამარში კიდევ გიდევს ამ დილით რომ ამოგიღე ისეთი და, თუ გრძნობ რომ მოგზავნილია ფრთხილად იყავი!
– როდენის “მოაზროვნეს” გავხარო, ასე მეუბნება, – უპასუხა დისშვილს რაჟიკომ. – შენი მოგზავნილი მეგონა!
– გეკადრება, რაჟიკო? – უსაყვედურა ბიძას აყლაყუდა თამაზმა და ფოტოგრაფს მიუბრუნდა. – თქვენ მოსესი რა ხართ?
– არა ბატონო, მე ებრაელი არა ვარ, ფოტოგრაფი ვარ, მომენტალურ ფოტოებს ვიღებ! – ამაყად წარმოთქვა “ზენიტიანმა” და რატომღაც ამოიოხრა. – ვთქვათ და ქუჩაში შეყვარებულები მიდიან, ან ძელსკამზე სხედან, მივალ და მოულოდნელად ფოტოს გადავუღებ ხოლმე, მერე მივდივარ და ვეუბნები, რომ ფოტოს ყიდვა მეორე დღეს შეუძლიათ, თუკი ბეს დატოვებენ… სულ სხვა ეფექტი აქვს მოულოდნელად გადაღებულ ფოტოს და ამაში სულ ადვილად დარწმუნდებით, თუ ხვალაც მეწვევით და იყიდით ახლახან გადაღებულ თქვენს ფოტოებს…
– …და თუ კაცს ფული არა აქვს? – ჩაეკითხა აყლაყუდა თამაზი.
– მაშინ ფოტოებს არ დავბეჭდავ და ეგ იქნება! – მოკლედ მოუჭრა მოთმინებადალეულმა ფოტოგრაფმა და კეთილი ღიმილიც გაუქრა სახიდან, რადგან მიხვდა, რომ რაჟიკო და თამაზი უფულო კლიენტთა რიცხვს განეკუთვნებოდნენ. ასეთი, როგორც თვითონ ეძახდა, “ასეჩკა” უკვე მეოთხედ მოსვლოდა დილის შემდეგ.
– მემენტო მორი, ესე იგი… – წამოიწყო რაღაცით გახარებულმა აყლაყუდა თამაზმა.
– მომენტალური ფოტო! – შეუსწორა ფოტოგრაფმა. – თავისუფალი ფოტოგრაფი გახლავართ, ზოგიერთი “პაპარაცოსაც” მეძახის.
– მომაწევინე სიგარეტი, პაპა კარლა, – სთხოვა რაჟიკომ თავისუფალ ფოტოგრაფს.
– არ ვეწევი. თუკი ფოტოს ყიდვას ინებებთ, მე ყოველ დღე აქა ვარ. აი იმ გაზიანი წყლების ლარიოკიდან… ახლა ხელმარჯვნივ გაიხედეთ, ეგერ, გზა ოდნავ რომ უხვევს, იმის იქიდან ზუსტად ას ათ ნაბიჯში ელექტროგანათების ბოძს ისარგაყრილი გული ახატია… ჰოდა, იქიდან იქამდე ვმოძრაობ. აღნიშნულ მიჯნებს იქით სხვა ფოტოგრაფების ტერიტორიაა.
– ერთი საქმე უნდა შემოგთავაზო, პაპა კარლა. შენ თუ უარს იტყვი, კონკურენტ ფირმას მივმართავ, – თქვა აყლაყუდა თამაზმა და ჟოფრეს ყურისძირი მოფხანა. – საქმის კაცს გავხარ, როგორც ვხედავ ყოველ კლიენტს გაბზარულ როდინის ქვას ან ხელებწატეხილ ვენერას ადარებ და თან კარგადაც მჭერმეტყველებ კლიენტების მოსახიბლად…
– სასიამოვნოს სასარგებლოს ვუხამებ, ანუ შემოქმედებას და სამსახურს, – თქვა ფოტოგრაფმა. – ფოტოხელოვანი ვარ, სახეებსა და ტიპაჟებსაც ვეძებ და თან პურის ფულსაც ვაკეთებ…
– ვიცი მაგი ამბავი. მუსიკოსებიც მასეთები არიან – ქუჩაში დაკვრით მათხოვრობენ და ასე ამბობენ, თან რეპეტიციას გავდივართ და თან საჭმლის ფულს ვშოულობთო… აი, რა, პაპა კარლა, – საქმიანად მიმართა აყლაყუდა თამაზმა ფოტოგრაფს. – ამ სასტუმროდან ერთი წყვილი გამოვა, პეჩენიათი გაზრდილი პინგვინი და იმის კახპა. შენ მათ მემენტო ფოტოს გადაუღებ. მერე მე და შენ იმ პინგვინთან მივალთ და ვეტყვით, რომ მას წილად ხვდა პატივი გაღიმებული და გაბადრული სახით აღბეჭდილიყო მომენტალურ ფოტოზე თავის ქალთან ერთად, მე კი როგორც შეგირდს, ისე წარმადგენ. ორასს მანეთს გადავახდევინებ იმისთვის, რომ აპარატიდან ნეგატივი ამოიღო და მას გადასცე. შენ ნეგატივს, რა თქმა უნდა, დაუთმობ, მაგრამ იმას კი არა, ფოტოაპარატში რომ გიდევს, შეუმჩნევლად სხვა ნეგატივით შეცვლი… იმ ორასი მანეთიდან ნახევარი შენია. ხვალისთვის კი პინგვინის ფოტოსაც მომართმევ რამდენიმე ეგზემპლიარად ჩვეულებრივზე უფრო დიდებს და მე მას პინგვინის მშობლიურ ქალაქში გამოვიყენებ… პასუხს ახლავე ველი. უარის მიღების შემთხვევაში იძულებული ვარ კონკურენტი ფირმის მომსახურებით ვისარგებლო. როგორც ხელოვან კაცს… სხვათაშორის ეს კაცი ბიძაჩემია და ისიც ხელოვანია და ამიტომ თქვენი ხასიათი მე არ მესწავლება… ჰოდა, როგორც ხელოვან კაცს, რომელსაც სინდისთან კომპრომისზე წასვლისას გაწითლება სჩვევია, გათავისუფლებ პასუხის პირდაპირ გაცემის აუცილებლობისაგან. თუ თანახმა ხარ მხოლოდ შენი სახელი გვაჩუქე და ჩვენც ყველაფერს გავიგებთ…
– მისამართი შეგეშალათ: შანტაჟის მოწყობაში არავითარი გამოცდილება არ გამაჩნია. სხვათა შორის, ორი პერსონალური ფოტოგამოფენა მაქვს მოწყობილი მოსკოვში და ერთიც ალა პუგაჩოვას პირად ფოტოგრაფთან ერთად, ისიც მოსკოვში…
– გაზიანი წყლების იქით რომ პატრულირებს იმ კონკურენტს რა ქვიაო, როგორა თქვი? – ოსტაპ ბენდერივით ალაპარაკდა აყლაყუდა თამაზი.
– ჩემს ტერიტორიაზე სხვას შემოსვლის უფლება არა აქვს. ეს ჩვენი დაუწერელი კანონია და მას ყველა მტკიცედ ვიცავთ, – თქვა ფოტოგრაფმა.
– მე თამაზი მქვია. მინდა იცოდე როგორ მომმართო იმ შემთხვევისათვის, როცა შენი კონკურენტისაგან, რომელიც შენს ტერიტორიაზე თვითონ არ შემოვა, ფოტოაპარატს ვიქირავებ ნახევარი საათით და შენს ტერიტორიაზე მე შემოვალ, – თქვა აყლაყუდა თამაზმა.
– ეგორ ვასილევიჩი… შეიძლება უბრალოდ ეგორ ვასილიჩი…
– კიდევ უფრო უბრალოდ, მხოლოდ ეგორი თუ შეიძლება? – იკითხა რაჟიკომ, რომელიც გარდა თავისი ლექსებისა სხვა დანარჩენში უბრალოების პრინციპით ხელმძღვანელობდა.
– შეიძლება, – მცირე ყოყმანის შემდეგ დათანხმადა ფოტოგრაფი.
აყლაყუდა თამაზმა ეგორ ვასილევიჩის ნეგატივი სამოც მანეთად გაყიდა. საწყენი მხოლოდ ის იყო, რომ ფოტოგრაფმა ნეგატივის შეცვლა ვერ მოახერხა, მაგრამ მიუხედავად ამისა, თამაზ აბრალავამ ჩატარებული ოპერაცია წარმატებულად ჩათვალა, ფოტოგრაფს ოცდაათი მანეთი უწილადა და უფრო მეტიც, მას მამის სახელით მიმართა.
– საწყენი ის არის, რომ იმ პინგვინმა სახეზე კარგად დამიმახსოვრა, – დანანებით წარმოთქვა აყლაყუდა თამაზმა. – მაგრამ მე ბიუროკრატებისა და ჩინოვნიკების არასოდეს მშინებია. მე თავისუფალი მონადირე ვარ, ვასილიჩ, ისევე როგორც შენ თავისუფალი ფოტოგრფი ხარ, აგერ რაჟიკო კიდევ თავისუფალი მოაზროვნეა.
– საწყენი კიდევ ის არის, რომ იმ პინგვინმა მეც დამიმახსოვრა. ხვალ შეიძლება მილიციამ შემაწუხოს, – შენიშნა ეგორ ვასილევიჩმა და ხელოვანთათვის დამახასიათებელი მანერულობით მოიწყინა. – რომ იცოდეთ ამ პრესტიჟული ადგილის მოსაპოვებლად რამდენი ბრძოლა გადამხდა კოლეგებთან. ეტყობა დროებით ტერიტორიის დათმობა მომიწევს. ზოგჯერ ასეც ვიქცევით, მოსალოდნელი საფრთხის შემთხვევაში ერთმანეთს ადგილებს გავუცვლით ხოლმე რამდენიმე დღით. ამ ერთი კვირის წინ ვიღაც ბუღა გადამეკიდა, თავისი დირექტორის ცოლთან ერთად ყოფილიყო აქ დასასვენებლად ჩამოსული და ძალიან არ მოეწონა მომენტალური ფოტო რომ გადავუღე. მადლობა ღმერთს, რომ მალევე წავიდნენ ქალაქიდან, მაგრამ აქ ჩემს მაგივრად გადმოსულმა ჩემმა კოლეგამ ადგილის დაბრუნებაზე უარი თქვა. ხიდქვეშ ვიჩხუბეთ…
– გინდა ისეთი შემოსავლიანი ადგილი მიგასწავლო, სადაც მემენტო მორეთა შორის კონკურენცია ნულს უტოლდება, იმიტომ რომ იქ მემენტოები არ არსებობენ? – ჰკითხა აყლაყუდა თამაზმა ეგორ ვასილევიჩს.
– საჰარის უდაბნო, არა? – მწარედ ჩაიცინა ფოტოგრაფმა. – უფრო ორიგინალური რამე მოიფიქრე. ასე დღეში ორჯერ მაინც გამეხუმრებიან.
– დაცინვა არც მიფიქრია. ჩვენ მოსეები არა ვართ უდაბნოში წანწალი გვეხალისებოდეს. უბრალოდ მე და რაჟიკოს შენი სოხუმში წაყვანის იდეა გაგვიჩნდა. ასე არ არის, რაჟიკო?
– ასეა, – დაეთანხმა რაჟიკოც, მიუხედავად იმისა რომ მის თავში მსგავსს იდეას არც გაუჭაჭანებია.
– სოხუმში სოფლებიდან ჩამოსული იმდენი პატივმოყვარე სტუდენტია, თავი ალენ დელონები და სოფი ლორენები რომ გონიათ და მამიკოების მიერ თოხის ქნევით ნაშოვნ ფულს ფოტოსურათებში ხარჯავენ, პირდაპირ აფსუსია ის ფული შენისთანა მომენტალური კაცის ჯიბეში არ იყრებოდეს… პასუხს ახლავე ველოდები, ასე არ არის რაჟიკო?
– ასე უცებ ვერ გადავწვეტ. მე მოსკოველი კაცი ვარ, პროვინციაში ფოტოპარტიზანად ჩამოსული, ზღვისპირა კურორტების სპეციფიკას მუშაობის პროცესში ვეცნობი…
– ბინა უფასო იქნება, ქალაქში ხმამაღლა ვერავინ დაგელაპარაკება, რაზეც პასუხისმგებელი პირადად მე ვარ! – წაეშველა აყლაყუდა თამაზი ფოტოგრაფს.
– შემოსავალი როგორ გადანაწილდება? – იკითხა ეგორ ვასილევიჩმა.
– მე მგონი მოვრიგდებით, – არც რაჟიკო ჩამორჩა კოლეგა-ხელოვანს პრაქტიკულობის გამოჩენაში.

2.
ჟოფრე ძალიან ალერსიანი და ჭკვიანი ლეკვი გამოდგა, არც საჭმელში იყო წუნია. ეგორ ვასილევიჩი და ჟოფრე ერთმანეთს კარგად შეეწყვნენ: ჟოფრე მას ხშირად ლოკავდა, ფოტოხელოვანი კი ამბობდა, რომ ჟოფრე მისი მუზა იყო და ყოველ დილით, საშოვარზე გასვლის წინ ჟოფრეს ხელს აალოკვინებდა ხოლმე: კარგად ჰქონდა დაცდილი. თვითონ ეგორ ვასილევიჩმა და სოხუმმაც კარგად გაუგეს ერთმანეთს, აქამდე ვერც ვამჩნევდი როგორ გადავუღლივარ დიდ და ხმაურიან ქალაქებს, განსაკუთრებით კი მოსკოვს – მეგაპოლისს, რომელსაც ცრემლების არ სჯერაო.
– პროვინციულ ქალაქებში, რა გასაოცარიც არ უნდა იყოს, მოქალაქეებს ნიღაბივით სახეები არა აქვთ, ზღვის ნესტით გაჟღენთილნი გაცილებით უფრო ფოტოგენურები არიან, მაშინაც კი პოზიორობენ, როცა მათზე ფოტოკამერა არ არის მიშვერილი და, რაც ყველაზე მთავარია, მზესუმზირის ჩენჩოებს მოსკოვლებზე უფრო ნაკლები ხმაურით გადმოაფურთხებენ ხოლმე, რადგან მოსკოვში, ქალაქის ხმაურში საკუთარს ნაკლებად აღიქვამ, – იტყოდა ხოლმე ეგორ ვასილევიჩი, – ზღვისპირეთში კი თავად ზღვის ხმაური ჩენჩოების გადაფურთხებისას გამოცემულ ხმას გავს, ამიტომ შენ იგივეს გაკეთება არ გინდება.
მომენტალური ფოტო ქალაქში პოპულარული გახდა. ორჯერ ეგორ ვასილევიჩის სოჭელმა კონკურენტებმაც კი სცადეს სოხუმში დამკვიდრება, მაგრამ აყალყუდა თამაზმა ისინი უკანვე მიაბრძანა. თამაზ აბრალავა ასეთივე წარმატებით აშოშმინებდა იმ ახალგაზდებს, რომლებსაც თავისი გოგონებისთვის მომენტალური ფოტოების უფასოდ მიღება სურდათ. ეგორ ვაისლევიჩსაც და აყლაყუდა თამაზსაც ეშინოდათ, რომ ერთ მშვენიერ დღეს მათ მიერ სოჭში დაშანტაჟებული პროფკავშირელი ბობოლა გამოჩნდებოდა და მილიციის დახმარებით სამაგიეროს გადახდას მოინდომებდა, მაგრამ ჯერჯერობით ყველაფერი კარგად მიდიოდა.
რაჟიკო კეზუა ცოტა არ იყოს მოსუქდა, მაძღარს საკუთარი თავის რწმენაც დაუბრუნდა, საძინებელში დაკიდებული “პომპეის უკანასკნელი დღეც” არ აღიზიანებდა და არც ის, ვედრებით ხელებგამოშვერილი ქალი ნახატის რეპროდუქციაზე, თავისი საყვედურიანი თვალებით, აყლაყუდა თამაზის აზრით, რაჟიკოს ყოფილ სიდედრს რომ გავდა რიგით მეორე ცოლისგან.
ეგორ ვასილევიჩმა მომავალი პერსონალური ფოტოგამოფენისთვის ოცდაერთი ფოტოსურათი გადაიღო, აქედან ცხრა, როგორც თვითონ თვლიდა, კოლორიტული პორტრეტი, დანარჩენი კი სხვადასხვა თემატური შიანაარსის, ესენი იყვნენ: წყალში მოტივტივე დამხრჩვალი ვირთხა ჩაძირული ბარჟის წყალსქვემოდან გამოლანდული კონტურის ფონზე (ფოტოს ერქვა “ვალმოხდილი გემის კაპიტანი”); ზვირთსაქცევზე გაშენებული რესტორნიდან პირდაპირ ზღვაში ჩამშარდველი მთვრალი მამაკაცი ხელში შამპანურის ბოთლით (ფოტოს სახელწოდება იყო “ამსტერდამელი ბიჭუნა”); სახურავის ანტენაზე ორ ვარდმიმაგრებული საქორწინო მანქანა (ვარდები შორიდან რქებს გავდნენ, ფოტოს სახელწოდება იყო “როცა ყველაფერი წინასწარ ცნობილია”); ჟოფრე, რომელიც საკუთარ განავალს უყეფდა; ჟოფრე, რომელიც ლეილა მასხულიას ქოთნის პატარა კაქტუსს აშარდავდა ტერიტორიის მოსანიშნად; ბოშათა უბნელი ხეიბარი ფეხის პროთეზზე სვირინგის სტილში ამოჭრილი “дурная голова ногам покоя не дает”-ის წარწერით; მიხეილ ესვანჯიას მიერ დამზადებული კედლის საათი, რომლის გუგული ჩვეულებრივზე უფრო წინ გამოდიოდა ხოლმე და თანაც თავს დაბლა ხრიდა, თითქოს ციფერბლატს აცქერდებოდა იმის გასაგებად, რომელი საათიაო; დარეჯან კვარაცხელიას სარწეველა სავარძელში ჩასვენებული “ვანკა-ვსტანკა” (სახელწოდებით “ვანკა-ვსტანკას ორმაგი რწევა”); რაჟიკო კეზუას ჭიშკრის ბოძს დამაგრებული დიურაალუმინის ნახევარმეტრიან მტრედებზე შემოსკუპებული და თევზის ნარჩენების მიმრთმევ ორ ინდაურს შურით შემყურე თოლია (ფოტოჩანახატს ერქვა “Рожденный лететь служит курьером у рожденного ползать”) და სხვა. ამ უკანასკნელი ფოტოჩანახატის გამო ბიძა-დისშვილს ერთმანეთში სერიოზული დავა მოუვიდათ: რაჟიკოს ვარაუდით, ეგორ ვასილევიჩის ეს ნამუშევარი ღრმად ალეგორიული შინაარსისა იყო, სტუმარმა ამ შემთხვევაში მასპინძლებს დასცინა და ისინი ინდაურებად გამოიყვანა (თან სიტყვა “рожденый” ჩემს სახელთან, რაჟდენთან არის გაკალუმბურებულიო, აღნიშნა რაჟიკომ), საკუთარი თავი კი თოლიად წარმოაჩინა, რომელიც ბედის ირონიით იძულებულია ინდაურებს ემსახუროსო. აყლაყუდა თამაზი ფოტოსურათში ვერავითარ ალეგორიას და მინიშნებას ვერ ხედავდა და ჯიუტად ამტკიცებდა, უბრალო დამთხვევაა და მეტი არაფერი, რამდენჯერ მინახავს თოლიები ინდაურებისთვის საჭმლის წართმევას რომ ცდილობდნენო.
ერთი სიტყვით, ყველაფერი კარგად მიდიოდა, ოღონდ ეგ იყო, რომ ეგორ ვასილევიჩი, როცა შემოქმედებითი წვის მოთხოვნილებას ბოლომდე ვერ იკმაყოფილებდა თავის საფირომო ფრაზას, “море мне шепчет”-ს, წარმოთქვამდა და სმას იწყებდა. ნასვამს მოსკოვი ენატრებოდა და ათდღიან შვებულებას ითხოვდა. რაჟიკო და აყლაყუდა თამაზი შვებულებას არ იძლეოდნენ, რომ არ გაქცეოდათ ფოტოგრაფს საგამოფენოდ გამზადებული ნამუშევრები და ნეგატივები ჩამოართვეს და გადაუმალეს.
ცხოვრებისეულ წარმავლობაზე წინანდელზე უფრო სერიოზულად ჩაფიქრებული რაჟიკო (არადა, მანამდე ეგონა, ცხოვრებისეულ წარმავლობაზე მშიერი პოეტი უფრო მეტს და საფუძვლიანად ფიქრობს, ვიდრე მაძღარიო), ზოგჯერ ეგორ ვასილევიჩს, მეორე სართულზე ფოტოსტუდიისათვის გამოყოფილ ოთახში ეწვეოდა და მომენტალურ ფოტოებს ათვალიერებდა, რათა უკეთ შეეგრძნო სულის ის მდგომარეობა, რომელსაც მან “საკუთარი ბედნიერების დაუფიქსირებლად გაფრენილი წამების განუმეორებლობით წამება” უწოდა.
– დრო ლამაზი ქალივითაა: უნდა მოიხმარო და როცა გიღალატებს, გული არ უნდა დაგწყდეს, იმიტომ რომ ის არც ერთ მოკვდავს არ ეკუთვნის. მას შენშიც მხოლოდ საკუთარი თავი უყვარს, უფრო სწორად კი ის, რომ უმოწყალოდ გფიტავს და განგრევს! – იტყოდა ხოლმე რაჟიკო.
– დრო ნებისმიერ ფოტოაპარატში ეტევა. უბრალოდ მისი არ უნდა შეგეშინდეს და მაშინ ის შენ დაგემორჩილება! – პასუხობდა ფოტოხელოვანი.
– დრო ფულია, ფულით კი ნებისმიერ ქალს და ფოტოაპარატს იყიდი! – მშრალად შენიშნავდა ხოლმე ხელოვანთა უმაქნისი ლაყაფით გაღიზიანებული აყლაყუდა თამაზი.
თამაზ აბრალავას თავი იმ კანტორის დირექტორად მიაჩნად, რომელსაც “გადაღების კანტორა” უწოდა. თვალებშივე ეტყობოდა, რომ საკუთარ მოწოდებას მიაგნო – ქცევები და მანერები მბრძანებლური გაუხდა, კილო კი დირექტივების გამცემი გენერლისა.
ერთ საღამოს რაჟიკო კეზუამ იმდღევანდელ კლიენტთა ახალგამჟღავნებულ, თოკზე სარეცხის სამაგრებით დაკიდულ სველ ფოტოსურათებს შორის კლავდია შამათავას პროფილში გადაღებული ფოტოსურათი აღმოაჩინა. კლავდია (ფოტოზე ისე ჩანდა, თითქოს მრუდე ფეხები ჰქონოდა, არადა, პირიქით ლარივით სწორი ფეხები ჰქონდა) იმ მომენტში იყო აღბეჭდილი, როცა ის მზესუმზირის ჩენჩოებში მოფუთფუთე ვარდისფერ მტრედებს დასცქეროდა და ნაზად იღიმებოდა (მტრედებს საღებავი გადასხმოდათ, როცა ერთ-ერთი სახლის ფასადს ღებავდნენ. ზოგიერთი კი ფიქრობდა, მტრედები ეგორ ვასილევიჩმა შეღება კლიენტების მისაზიდადო). ნაცოლარის ნახვაზე რაჟიკო კეზუა აღელდა და ხელებიც კი გაუოფლიანდა.
– რა იყო, რაჟიკო, რა ფერი გეცვალა? – ჰკითხა აყლაყუდა თამაზმა და ბიძას უკნიდან ამოუდგა.
– ნუ ხარ ასეთი უზდელი! – გაუწყრა დისშვილს რაჟიკო. – ნუ იცი ხოლმე სხვის სურათებში, ნაწერებსა და დღიურებში ზურგს უკნიდან ჩაჭყიტება!
– სკოლაში მივეჩვიე, როცა საკონტროლოებს ვიწერდი, – აღიარა აყლაყუდა თამაზმა. – სურათია ეს, დღიური და პირადული რამე ხომ არ არის?
რაჟიკომ ამოიოხრა და თვალები მილულა.
– თუმცა პირადული ყოფილა! – წარმოთქვა აყლაყუდა თამაზმა, როცა ფოტოზე კლავდია შამათავა ამოიცნო. – ოხ, ეს ქალები!.. როცა გვერდით ყავხართ არ გაფასებენ და “ლონდრეს” გეძახიან, მიატოვებ და ისე მოენატრებით, რომ შენს სახლში მცხოვრებ ფოტოგრაფს იმგვარად გაეპრანჭებიან, სურათს გადააღებინებენ და ასე შეგახსენებენ თავს!.. რაო, ვასილიჩ, რა გითხრა ამ მტრედიების მოყვარულმა ქალმა?.. ხომ გითხრა ნურავის უჩვენებ ჩემს ფოტოსო და ამით მისი მასპინძლებისთვის ჩვენების სურვილი გაგიღვიძა, ასე არ არის?
– იმ მაღალზე ამბობ, მტრედებს რომ უღიმის?.. არაფერი ამდაგვარი არ უთქვამს. ძლივს დავითანხმე ფოტოები ეყიდა, – უპასუხა ეგორ ვასილევიჩმა.
– ასეც ვიცოდი!.. – თქვა აყლაყუდა თამაზმა.
– კარგი ერთი, თამაზ!.. საიდან უნდა ცოდნოდა კლავდიას, რომ ვასილიჩი ჩემი მდგმურია? – უსაყვედურა დისშვილს რაჟიკომ.
– ქალებმა ყველაფერი იციან. დამინახა ალბათ ვასილიჩთან ერთი-ორჯერ და ყველაფერს მიხვდა. მერე ქუჩაში გაიარ-გამოიარა და ისე გაიპრანჭა, რომ კანტორას თავი გადააღებინა.
რაჟიკო კეზუამ მწარედ ამოიოხრა და ოთახიდან გავიდა.

* * *

მეორე დღეს, კლავდია შამათავა ეგორ ვასილევიჩთან მეგობარ ქალთან ერთად გამოცხადდა და როცა ფოტოგრაფის მიწოდებულ ფოტოსურათთა დასტიდან საკუთარს არჩევდა, რაჟიკო კეზუას ფოტოებიც აღმოაჩინა. რაჟიკო “პინგვინში”, გრძელ მაგიდასთან იჯდა და ზღვისკენ იყურებოდა.
– ეს ფოტო როდის გადაიღეთ? – ჰკითხა კლავდიამ ეგორ ვასილევიჩს და რაჟიკოს ფოტოზე მიუთითა.
– ათი დღე იქნება. ეს კაცი დამპირდა აუცილებლად ვიყიდი ფოტოს, ოღონდ რამდენიმე დღით ქალაქიდან გავდივარ და მოგვიანებით შემოგივლიო, – უპასუხა ფოტოგრაფმა.
კლავდიამ რაჟიკოს ფოტო დაქალს მიაწოდა და რაღაც გადაულაპარაკა.
– უცნაურია, რომ ფოტოებს გადაღების დღეების მიხედვით არ ახარისხებთ და აწყობთ, – დამცინავად ჩაეღიმა კლავდიას ფოტოგრაფის მისამართით. – ისე კი მინდა იცოდეთ, რომ ეს კაცი სრული არარაობაა!
კლავდიამ ფული გადაიხადა და ამაყად გაღიმებულმა დაქალთან ერთად გზა გააგრძელა.
– აუ, როგორ გაკაპასებულა! – უთხრა კლავდიას წასვლის შემდეგ გამოჩენილმა აყლაყუდა თამაზმა ეგორ ვასილევიჩს და შვებით ამოისუნთქა – არ უნდოდა შეტყობოდა რა მღელვარებაც გადაიტანა, მაგრამ არ გამოსდიოდა.
– კაპასია! – მხარი აუბა ეგორ ვასილევიჩმა და იმანაც შვებით ამოისუნთქა.
– რაჟიკო უნდა და რომ არა ყავს იმიტომ გაკაპასდა!.. ვიცი და ვგრძნობ მე ამას! – თავი გადააქნია აყლაყუდა თამაზმა.
– ალბათ უნდა!.. – ორაზროვნად შენიშნა ფოტოგრაფმა და იმანაც გადააქნია თავი.
– გამარჯობა, თამაზ! – გაისმა უცებ ქალის ავისმომასწავებლად განაზებული ხმა. აყალყუდა თამაზმა უკან მიიხედა და სახიფათო სიმშვიდით მომღიმარი კლავდია შამათავა იხილა.
– გამარჯობათ, ქალბატონო კლავდია! – წაილუღლუღა აყლაყუდა თამაზმა.
– ფოტოგრაფისთვის მინდოდა მეთქვა, ნეგატივებიც მომეცი-მეთქი, ჩემმა ძმისშვილმა მთხოვა, მომიტანეო, სურათების გადაღებით და გამჟღავნებით ერთობა, – თქვა კლავდიამ. – ჩაწყობილს გავდა ეს საქმე და გულმა ვერ მომითმინა უკან არ მოვბრუნებულვიყავი. არ მოვუტყუვებივარ გულს, როგორც ვატყობ!
აყლაყუდა თამაზი ასეთი დაბნეული არასოდეს ყოფილა. მან პასუხად ისე უხერხულად გაიღიმა, რომ ლამის კლავდიასაც კი შეეცოდა.
– ეტყობა, დაბერდა ჩემი ქმარყოფილი და ისე გამოლენჩდა, რომ ასეთ უჭკუო ტრიუკებზე მიდის, თუმცა დიდი ჭკუით არასოდეს გამოირჩეოდა თქვენი ოჯახი. თქვენისთანა მათხოვრებს და სულით მახინჯებს, ისევ თქვენთან თუ არ მიხვედი, ვერსად იპოვი!.. თანამშრომელი მელოდება ქუჩის ბოლოს, განგებ არ გამოვიყოლე, არ მინდოდა გაეგო, თუ როგორ კრეტინს ვიყავი მითხოვილი. მსგავსი რამე კიდევ ერთხელ თუ განმეორდა, იცოდეთ, რომ ძალიან ცუდად წაგივათ საქმე! – თქვა კლავდია შამათავამ, გატრიალდა და წავიდა.
– მიდი ერთი, კარგად გადათვალე რაჟიკოს ფოტოები, ხელს ხომ არ გააყოლა? – პირველმა აყლაყუდა თამაზმა ამოიდგა ენა.
– არა, არ მოუპარავს… პირველად რომ მოვიდა, დახედა თუ არა რაჟიკო კონსტანტინოვიჩის სურათს, მაშინვე სრული არარაობააო ჩაიჩურჩულა და როგორ მოიპარავდა? – მიუგო ფოტოგრაფმა.
– თუ არარაობაოო თქვა, ესე იგი უყვარს, მაგრამ სიამაყის გამო საკუთარ თავსაც ვერ უტყდება ამაში, – დაასკვნა თამაზმა. – მხოლოდ ხუთი ცალი რაჟიკო ჩავდეთ, ათი უნდა ჩაგვედო და არ შეეშინდებოდა, შეიძლება დანაკლისი შეამჩნიონო და აუცილებლად მოიპარავდა.
– არა მგონია… ასე თქვა, ამ თვითკმაყოფილ იდიოტს რამდენი ფოტო შეუკვეთიაო!
– ხელოვანი კაცი ხარ და სულ არ გესმის ქალების! – უსაყვედურა თამაზმა ეგორ ვასილევიჩს. – სამწუხაროა, რომ სანაძლეო წავაგე რაჟიკოსთან. მოეპარა იმ დედაცხონებულს რაჟიკოს ერთი სურათი მაინც, რა იქნებოდა!.. ერთ ყუთ კარგ ლუდს მოვიგებდი…

* * *

– მაინც უყვარხარ კლავდიას, ვგრძნობ მე ამას! – უთხრა აყლაყუდა თამაზმა ბიძას, როცა მის ცოლყოფილთან შეხვედრის ამბავს მოუყვა. – დამიჯერე, რაჟიკო, გიჟდება ის ქალი შენზე და ენატრები ძალიან… ახლა არ მითხრა, ასე არ არისო!
– მიქარავ რაღაცას! – გაბრაზდა რაჟიკო.
– მართალია, შეურაცყოფაც მოგვაყენა, მაგრამ, შენ როგორც გიყვარს თქმა ისე, მოდი ახლა მონეტის მეორე მხარეც განვიხილოთ და მაშინვე მოგეშვება გულზე.
– რა უნდა მომეშვას გულზე, ნაცოლარმა მახინჯი რომ მიწოდა ის?
– ამაში არ არის საქმე!..
– აბა რაშია? – რაღაც ცუდი იყნოსა რაჟიკომ.
– იმ ლამაზი ქალის ფოტო ხომ გახსოვს, გასულ კვირას გადაღებული, ხალი რომ ჰქონდა ლოყაზე?.. აი ის, შუშის მძივებით გაწყობილი ბასანოჩკები რომ დაუწუნე, ბოშა ქალის გემოვნების ყოფილა და ვულგარულიც არისო, რომ თქვი და “კონკია” შეარქვი, აქაოდა “ბროლის” ფეხსაცმელები აცვიაო?
– მახსოვს, მერე რა?
– ჰოდა, რა ვქენი თუ იცი, იმ ქალთან ერთად დავაყენებინე ეგორს შენი თავი სურათზე. ხომ იცი რა კარგ მონტაჟებს აკეთებს ეგ შობელძაღლი, ნამდვილისგან ვერ გაარჩევ… დაგაყენეთ ერთად, ის ქალი კიდევ ისე იღიმებოდა, დახედავდი თუ არა სურათს, მაშინვე იმას იფიქრებდი, ძალიან უხარია რაჟიკო რომ ყავს გვერდში და ამიტომ აქვს ასეთი ბედნიერი სიფათიო. ნახავს კლავდია ამ სურათს და ეჭვანობით გადაირევა-მეთქი, ვიფიქრე. მაგრამ თითქოს გულმა მიგრძნოო, სულ ბოლო მომენტში გადავიფიქრე ამის გაკეთება და ამოვიღე სურათები საერთო გროვიდან. კლავდიასი არ იყოს, მეც ოხერი გული მაქვს… უნდა გითხრა, რომ ძალიან გაგვიმართლა მე და შენ, იმიტომ რომ კლავდია, სურათის ასაღებად იმ კონკიასთან ერთად მოვიდა, კლავდიას თანამშრომელი ყოფილა… თუ ხვდები ახლა, რა ხიფათს აგარიდე?!
– ერთი დისშვილი მყავს და ისიც დაფშტვენილი. შენიშნული მაქვს, რომ ღმერთი, რასაც ცოტას და, მით უმეტეს, ერთ ეგზემპლარად იძლევა, როგორც წესი, კარგია ხოლმე – თითქოს გულზე უნდა გაგხეთქოს მეტი რომ არ გამოიმეტაო. შენ კი გამონაკლისი ხარ!..
– ნუ ხარ, რაჟიკო, უმადური… არ მეკუთვნის ასეთი დამცირება მე შენგან. ასე უნდა ელაპარაკებოდე იმ კაცს, ვინც ხიფათს აგარიდა?.. შენ თვითონ გააკეთე ის, რაც მასწავლე – განიხილე მონეტის მეორე მხარეც და მაშინვე მოგეშვება გულზე. ნახავ თუ ასე არ იქნა.. – ურჩია აყლაყუდა თამაზმა ბიძას. – ახლა კი დახუჭე თვალები და ის მონტაჟი უნდა გაჩვენო, რომელზეც შენ “კონკიასთან” დგახარ – ძალიან ფოტოგენური ხარ. ძალიან მაგრად იმუშავა ჩვენმა მომენტომ, მთელი ღამე არ უძინია, რომ იცოდე…

© „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

ოთარ ჭილაძე, “წინ მარადისობაა!”, რედაქტორი ზვიად კვარაცხელია. თბ. “ინტელექტი”, 2009.

ეს წიგნი ბოლო წლებში ქართულ სალიტერატურო პერიოდიკაში გამოქვეყნებულ რამდენიმე ინტერვიუსა და მწერლის არქივში მოძიებულ სიტყვას აერთიანებს, რომელთაც მკითხველი ინტერესით გაეცნობა.
“ბოლო წლებში საზოგადოებრივ ცხოვრებას მოწყვეტილი და განზე გამდგარი” (როგორც მას ხშირად აბრალებდნენ) ოთარ ჭილაძე, საკუთარ მოქალაქეობრივ თუ მწერლურ პოზიციას სწორედ წერილებით, ესსეებითა და ინტერვიუებით გვამცნობდა, რომლებშიც საკმაოდ მწვავედ გამოხატავდა თავის დამოკიდებულებას ქვეყანაში მიმდინარე პროცესებთან დაკავშირებით.
“ჯერ კიდევ უნდა დავიცადოთ. ჯერ განუკითხაობა სუფევს ჩვენში და მედროვეთა დროა. ხომ ხედავთ, რას დავემსგავსეთ?! ვის ნოვატორი ჰგონია თავი, ვის გალაკტიონი ეპატარავება თვალში… საზოგადოება კი ბაიბურში არ არის… იმიტომ, რომ სიბნელის ნაშიერია, უწიგნურია და უჭირს საკუთარი აზრის ჩამოყალიბება. ხოლო, გაზეთი და ტელევიზია ყოველთვის როდი ეუბნება სიმართლეს” – აი, ასეთია დიაგნოზი, რომელიც ოთარ ჭილაძემ დაუსვა თანამედროვე ქართულ საზოგადოებას.

ანა კალანდაძე, სიყვარულისგან ფართოვდება ქვეყანა, რედაქტორ-შემდგენელი გიორგი გოგოლაშვილი. თბ, “ინტელექტი”, 2009.

ანა კალანდაძის პროზა – ეს რაღაც ახალია, იტყვის ბევრი, ვისთვისაც მისი სახელი, უპირველესად, ნატიფ პოეზიასთან ასოცირდება, თუმცა, პოეტს საკმაოდ მდიდარი პროზაული მემკვიდრეობა დარჩა, რომელთა ნაწილი ერთხელ უკვე გამოქვეყნდა, ნაწილი კი მისსავე არქივში ინახება და დღის სინათლეს ელის. ანა კალანდაძის პროზაული ჩანაწერები 1996 წელს გამომცემლობა “საქართველომ” დასტამბა, თუმცა, წიგნის მცირე ტირაჟით გამოსვლის გამო მისი წაკითხვა ბევრმა ვერ მოახერხა. ამ ხარვეზის შესავსებად ლიტერატურათმცოდნე გოგი გოგოლაშვილმა წინამდებარე გამოცემა შემოგვთავაზა. 600-გვერდიანი ტომიდან მინიატურების, მოგონებების, საუბრებისა და ჩანაწერების ნაწილი შეარჩიეს და დასაჭაშნიკებლად ქართველ მკითხველს შესთავაზეს. მინიატურების სათაურების ჩაკითხვაც კი მიგვახვედრებს, კლასიკოსის პროზასთან რომ გვაქვს საქმეო – წერს შესავალში რედაქტორ-შემდგენელი და მართლაც, თქვენს წინაშეა “პოეტი პროზაიკოსის” ჩანაწერები.

ბესო ხვედელიძე, თაგვის გემო, თბ, “ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა”, 2009.

ბესო ხვედელიძემ უკვე კარგა ხანია დაიმკვიდრა ადგილი თანამედროვე ქართულ ლიტერატურაში. მის შემოქმედებას ჰყავს ფანები, გულშემატკივრები, განმკითხავნი, განმქიქებელნი და უბრალოდ, მკითხველები. მართალია, მათი რიცხვი არცთუ ისე დიდია (როგორც ზოგადად, მკითხველთა რაოდენობა საქართველოში), თუმცა, ეს ადამიანები ინტერესით ელოდებიან მწერლის ყოველი ახალი ნაწარმოების გამოსვლას. ჰოდა, სწორედ მათ გასახარად, “ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობამ” ბესოს ახალი კრებული – “თაგვის გემო” დაბეჭდა. წიგნში ავტორის 17 მოთხრობა შევიდა, რომელთა უმეტესობა ბოლო 2-3 წელიწადში დაიწერა და აქამდე გამოსულ ვერცერთ კრებულში ვერ იხილავთ. განსაკუთრებით რამდენიმე მათგანს გამოვყოფდი, რომელთაც ყველაზე მეტად დამამახსოვრა თავი: რასაკვირველია, “თაგვის გემო,” რომელიც ამ წიგნში ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეულია, “რუსთაველი შოთა,” “ბრმების ქალაქი” და “წითელი ჯვარი.”
მინდა გითხრათ, რომ პირადად მე ბესოს მოთხრობები მის რომანებზე გაცილებით მეტად მომწონს (მართალია, ამ უკანასკნელთა რაოდენობა არც ისე ბევრია). მოთხრობა ის ჟანრია, სადაც მწერლის ფანტაზია, ნიჭი და თხრობის უნარი მაქსიმალურად ვლინდება. ამ მხრივ ეს კრებული კიდევ ერთხელ ასიამოვნებს მკითხველს.

დავით ქართველიშვილი, პროზისა და საკუთარი თავის შესახებ.
თბ. “ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა”, 2009.

როგორც შესავალში გვამცნობს, ეს წიგნი ერთ-ერთი ლიტერატურული ჟურნალის რედაქტორის თხოვნით შექმნა, რომელმაც 2008 წლის ნოემბერში დაურეკა და საახალწლოდ მოთხრობის დაწერა შესთავაზა. თავდაპირველად გადაწყვიტა ესსესთვის “ჩემი პროზის შესახებ” ეწოდებინა, თუმცა, საბოლოოდ “პროზისა და საკუთარი თავის შესახებ” დაარქვა.
საინტერესო და მრავალმხრივი, ხშირ შემთხვევაში არაორდინარული მსჯელობა წმინდა ლიტერატურულ საკითხებზე, რომელსაც თან ერთვის მნიშვნელოვანი ეტაპები ავტორის ავტობიოგრაფიიდან. დავით ქართველიშვილი ყოველგვარი სიყალბისა და თავმდაბლობის გარეშე საუბრობს თანამედროვე ქართული ლიტერატურისთვის ისეთ მტკივნეულ თემებზე, როგორიც არის წერა შეკვეთით, მწერლის ამაღლებული, ზეადამიანური იმიჯის მსხვრევა, რომელიც დრომ მოიტანა; ასევე, დროის მიერ “შემოგდებულ” ისეთ საჭირბოროტო საკითხებზე, როგორიცაა ნარკომანია და პროსტიტუცია, ლიტერატურული კონიუნქტურა, თანამედროვე ლიტერატურული პროცესები და ა.შ.
წმინდა ლიტერატურულ პრობლემატიკასთან ერთად ავტორი საკუთარ თავზეც გვიყვება, იმ ადამიანებსა და მოვლენებზე, რომელთაც მის შემოქმედებაზე მოახდინეს გავლენა. ეს ყველაფერი მსუბუქი იუმორით და მცირეოდენი ირონიითაცაა მოწოდებული.
დავით ქართველიშვილი მიწიერი ავტორია, ის არ დაფრინავს ცაში და არც ოცნების კოშკებს აგებს, თუმცა, ამ ესსეში დროდადრო სენტიმენტალურობაც იგრძნობა, რომელიც ერთგვარად ანეიტრალებს ერთი შეხედვით, საკუთარ თავზე შეყვარებული მწერლის გამაღიზიანებელ იმიჯს.

ორჰან ფამუქი, ჯევდეთ ბეი და მისი ვაჟიშვილები, თურქულიდან თარგმნა ნანა ჯანაშიამ, რედაქტორი რუსუდან გორგაძე. თბ. “ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა”, 2009.

ცნობილი თანამედროვე თურქი მწერლის, ორჰან ფამუქის პირველი რომანი, რომელმაც ავტორს აღიარება მოუტანა. მიუხედავად იმისა, რომ “ჯევდეთ ბეი და მისი ვაჟიშვილები” არ გახლავთ ნობელიანტი ავტორის ყველაზე წარმატებული ნაწარმოები (იგი ვერ შეედრება ისეთ გახმაურებულ რომანებს, როგორიცაა “მე მქვია წითელი” და “თოვლი”), ქართველი მკითხველისთვის ინტერესმოკლებული არ იქნება, მშობლიურ ენაზე გაეცნოს ფამუქის შემოქმედებითი გზის დასაწყისს.
წიგნში მოთხრობილია ერთი ოჯახის სამი თაობის ისტორია, რომელიც სტამბოლის ნიშანთასის უბანში ცხოვრობს, სწორედ იქ, სადაც თავად ფამუქი გაიზარდა. ორი ძმა რადიკალურად განსხვავებულ ცხოვრებისეულ გზას ირჩევს: ჯევდეთ ბეი – ვაჭრის გზას დასდგომია, პროგრესულად მოაზროვნე ნუსრეთი კი ერთი იდეითაა შეპყრობილი – როგორ შემოიტანოს განვითარებული ევროპული სიო თავის ჩამორჩენილ, დამყაყებული აზროვნებით გაჟღენთილ ქვეყანაში. მოქმედება XX საუკუნის 20-იან წლებში იწყება და 70-იანებში გრძელდება. ფამუქი რევოლუციისშემდგომი თურქეთის საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ცხოვრების შესახებ გვიამბობს, იმ სასიკეთო ძვრებზე, რაც ქვეყანაში ათა-თურქის მმართველობამ მოიტანა, თუმცა, ეს ყველაფერი ადგილობრივი ფუნდამენტალისტი მოსახლეობისთვის იოლი გადასალახი არ აღმოჩნდა. რა სირთულეებს უკავშირდებოდა რესპუბლიკის შექმნა ჩვენს მეზობელ ქვეყანაში და რა გავლენა იქონია მან თურქული საზოგადოების ცნობიერებაზე, რომანიდან შეიტყობთ.

ზურაბ ქარუმიძე, “ჯაზის ცხოვრება”, რედაქტორი გია ჭუმბურიძე, თბ. “სიესტა”, 2009.

პირველი წიგნი, რომელიც ქართულ ენაზე ჯაზის შესახებ წავიკითხე, ვახტანგ ჯალიაშვილის “ინსტრუმენტული ჯაზი” იყო, 70-იან წლებში დაბეჭდილი გაცრეცილი გამოცემა, რომელიც იმ პერიოდისთვის ალბათ, ამ თემაზე დაწერილი ერთადერთი წიგნი გახლდათ ჩვენს სინამდვილეში, მას შემდეგ გავიდა წლები, აკრძალვა ჯაზზე მოიხსნა, მისი მოსმენა ე.წ. კარგი ტონის აუცილებელი შემადგენელიც კი გახდა, მით უმეტეს, თუ ინტელექტუალობაზე დებდი თავს; გაფართოვდა ამ ჟანრის შესახებ ინფორმაციის მოძიებისა და მოსმენის შესაძლებლობები, გაჩნდა არაერთი მიმართულება, თუმცა, ქართულ ენაზე ჯაზურ მუსიკასთან ზიარების ბედნიერება ისევდაისევ ჯალიაშვილის გაყვითლებული გამოცემით იყო შესაძლებელი. და აი, ნავსი გატყდა. მწერალმა ზურაბ ქარუმიძემ ძალიან კარგი წიგნი შემოგვთავაზა, რომელსაც “ჯაზის ცხოვრება” ჰქვია. “მე არც მუსიკისმცოდნე ვარ და არც ისტორიკოსი – ამდენად რაიმე მუსიკალური ჟანრის ისტორიის დაწერა ფიქრადაც არასოდეს გამივლია. ოღონდ ეგაა, რომ სიყვარულმა კაცს შეიძლება გონება აურიოს… ჰოდა, მეც სიყვარულმა დამაწერინა ეს წიგნი – ჯაზური მუსიკის სიყვარულმა” – წერს გამოცემის წინათქმაში ავტორი და 433 გვერდზე გვიყვება ჯაზის ისტორიას – წარმოშობიდან დღემდე. ასევე, გვაცნობს იმ ადამიანებსაც, ვინც ამ დიდებულ მუსიკას ქმნიდა და ქმნის, ლეგენდარული ბადი ბოლდენიდან – უინტონ მარსალისამდე.

კირილე ზდანევიჩი, ილია ზდანევიჩი, თბ. “საქართველოს ეროვნული მუზეუმი”, 2009.

პოლონური წარმოშობის მხატვრების, ძმები ზდანევიჩების სახელს ქართული კულტურის დამფასებლები კარგად იცნობენ, თუმცა, ახალი თაობისთვის მათი ცხოვრებისა და შემოქმედების შესახებ ბევრი რამ უცნობია.
ეს კატალოგი საქართველოს ერონული მუზეუმისა და ალექსანდრე დიუმას სახელობის კულტურის ცენტრის ერთობლივი საჩუქარია ხელოვნების მოყვარულთათვის. მასში შესულია საინტერესო დეტალები ძმები ზდანევიჩების ცხოვრებისა და მოღვაწეობიდან. პოლონური წარმოშობის მიუხედავად, ისინი თავს ნამდვილ ქართველებად მიიჩნევდნენ. სწორედ მათ სახელს უკავშირდება ფიროსმანის შემოქმედების აღმოჩენა და მისი ევროპელთათვის გაცნობა. 1916 წელს სწორედ ზდანევიჩების სახლში გაიმართა მხატვრის ნამუშევრების პირველი გამოფენა. ამ საქმეში განსაკუთრებით უმცროსი ძმა, ილია აქტიურობდა, რომელიც წლების განმავლობაში მუშაობდა პიკასოსთან ერთად. მისმა მონათხრობმა ფიროსმანის შესახებ იმდენად დიდი ზეგავლენა მოახდინა ესპანელ გენიოსზე, რომ ამ უკანასკნელმა ქართველი მხატვრის წამოსახვითი პორტრეტი შექმნა. სწორედ ეს პორტრეტი ამშვენებს ილია ზდანევიჩის მიერ ფრანგულ ენაზე გამოცემულ წიგნს “ფიროსმანაშვილი 1914.”
კატალოგში ძმების ნამუშევრებსა და ფოტოებთან ერთად წარმოდგენილია საინტერესო ტექსტუალური მასალაც, რომელიც ზდანევიჩების ცხოვრებასა და შემოქმედებას ეძღვნება.

როინ მალაყმაძე, ლიგანის ხეობა. რედაქტორი ნოდარ კახიძე. თბ, არტანუჯი, 2008.

ეს წიგნი ლიგანის ხეობის ისტორიულ-ეთნოგრაფიული შესწავლის პირველი ცდაა. ხეობის, რომლის ნაწილი დღეს თურქეთის ფარგლებშია მოქცეული. ისტორიკოსმა და ეთნოგრაფმა როინ მალაყმაძემ საკმაოდ დიდი შრომა ჩადო ამ ნაშრომის ეთნოგრაფიული მასალის მოპოვებაზე. როგორც მოგახსენეთ, ხეობის ნაწილი თურქეთის ტერიტორიაზეა და იქ მუშაობა გარკვეულ სირთულეებს უკავშირდება. ამის მიუხედავად, ახალგაზრდა მეცნიერმა მოახერხა სერიოზული კვლევის ჩატარება და კარგად წარმოაჩინა ლიგანის ხეობის როლი ჭოროხის ხეობისა და მთლიანად სამხრეთ-საქართველოს სოციალურ-ეკონომიკური და კულტურულ ცხოვრებაში.
წიგნში მოთხრობილია ხეობის ისტორია ოსმალთა ბატონობამდე, ბატონობის პერიოდში და მისი საქართველოსთან დაბრუნების შემდეგ. დახასიათებულია სოფლის მეურნეობის დარგები, სულიერი და მატერიალური კულტურა და ა.შ.

© „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

რომელია? წესით უკვე უნდა გავდიოდე. თმას ვიშრობ. საერთოდ შესაჭრელი მაქვს, უაზროდ წამოიზარდა და ვეღარ ვიმორჩილებ, არ ვიცი რა ვუყო. ტყნ. ახლა საბა აქ რო იყოს, აუცილებლად აღნიშნავდა, რა გამოუსწორებელი ნარცისი ვარ, მაგრამ ვერაფერსაც ვერ აღნიშნავს, რადგან ალბათ უკვე გალერეასთან დგას ნინუსთან და დეასთან ერთად. ნინუ საბას გოგოა, დეა ნინუს დაქალი, რომელიც მე მომწონს. დღეს პირველად ვხვდები ესეთ მოპაემნო ამბავში. ცვილის ფიგურების გამოფენაა და მერე სადმე დავჯდებით. თმა რაღაცას დავამსგავსე. აბა რა ჩავიცვა? ეს დასაუთოვებელია.. ეს მომბეზრდა.. მოიცა, ჯერ შარვალი.. ჯინსი.. დახეული? არა, დახეული გალერეას არ მოუხდება. ეს შავი? ცხელა. ტყნ. მობილური რეკავს. ორი აზრი არ არსებობს, საბაა. უნდა მითხრას, რა გამოუსწორებელი ნარცისი ვარ, მაგრამ ვერაფერსაც ვერ მეტყვის, რადგან კარადას არც კი ვშორდები, მობილურის მხიარული ზარის თანხლებით ვაგრძელებ ტანსაცმლის შერჩევას. გამიხურა ამ ნარცისობით, თუ დღეში ორჯერ ვბანაობ, ნარცისი ვარ, თუ ტანსაცმელს ხშირად ვყიდულობ, ნარცისი ვარ, თუ კვირაში რამდენიმე საათს სატრენაჟორო დარბაზში ვატარებ, ნარცისი ვარ! რატო ვარ ნარცისი, რა გასაკვირია, რო მინდა წესიერად გამოვიყურებოდე?! მინდა და თან ჩემთვის ხო არ მინდა? მთელი საღამოს სარკესთან გატარებას და საკუთარი თავით ტკბობას ხო არ ვაპირებ.. აი, დღეს, მაგალითად, დეასთვის მინდა! რა არი ამაში განსაკუთრებული და გასაოცარი? თუ აუცილებლად ყველა ქართველ კაცს ღიპი, გაუპარსავი წვერი და ხინკლის სუნი უნდა ჰქონდეს? მე ვარ ქართველი, მაშასადამე ვარ ღიპიანი?! ჰააა?!! Take Off My Socks, Woman! ტყნ. ჩაცმული ვარ. რა დარჩა? ლინზები. ხო, პატარა მინუსი მაქვს და სათვალეს არ ვხმარობ. რა ჯანდაბად მინდა ორი შუშა სახეზე, როცა ესეთი სიფრიფანა და უცხო თვალისთვის შეუმჩნეველი ლინზუკებია გამოგონილი. ფეხსაცმელიც მზად არი. აბა Last check – Mirror, mirror, am I ready to rock this fuckin’ town? – ვეკითხები სარკეს და სახეს გულდასმით ვითვალიერებ. ჩემს გარეგნობაში ყველაზე მეტად პროფილი მიშლის ნერვებს. უფრო ზუსტად – მარჯვენა პროფილი. მარცხენა მესიმპათიურება, ეს კიდე არა! რაღაც სხვანაირია.. უშნოა! ტყნ. მაგრამ რაც არი, ეს არი… პატარა სისტემა მაქვს შემუშავებული. ყოველთვის, როცა გოგოსთან ერთად ვარ, ვცდილობ მისგან მარჯვენა მხარეს აღმოვჩნდე, ანუ სეირნობისას, კინოში, კაფეში თუ მეგობართან სახლში, ისე ვიდგე ან ვიჯდე, რომ თუ ჩემსკენ გამოიხედავს, მარცხენა პროფილს ხედავდეს. ამ ამბავს საბას არ ვუმხელ, რადგან დარწმუნებული ვარ, გაიგებს თუ არა, მაშინვე ნარცისების მსოფლიო ჩემპიონის ტიტულს მომანიჭებს და აღარც ჩამომაცილებს აწ და მარადის უკუნითი უკუნისამდე. მე მგონი მზად ვარ. სიგარეტი, სანთებელა, საათი, საფულე, მობილური, გასაღები… გავდივარ. კარს ვკეტავ და საბას ვურეკავ.
– სად ხართ?
– ჩვენ სად ვართ?! – ღრიალებს საბა.
– ვერ მხედავ? ხელს გიქნევ, – ვეხუმრები სადისტურად, თან ლიფტში შევდივარ.
– ვერ გხედავ!
– რატო?
– იმიტო რო გამოუსწორებელი ნარცისი ხარ და გვალოდინებ!
– წუთ-ნახევარში მანდ ვარ, – ვპირდები საბას, ვუთიშავ და ამ დროს მახსენდება, რომ სუნამოს დასხმა დამავიწყდა. უნდა ავბრუნდე.

* * *
არა, დიდი ხანია დეასნაირი სასიამოვნო არსება არ შემხვედრია. ჯერ ერთი ნამდვილი ზაფხულის გოგოა თავისი ცისფერი კაბით, გამხდარი ფეხებით და ჰაეროვანი ნაკვთებით, მეორეც – 45 წუთიან დაგვიანებაზე ხმა არ ამოუღია, მარტო გაიღიმა რამდენჯერმე, სანამ საბა ტრაგიკულ ლექციას კითხულობდა ჩემი დაღუპულობა-უწესობა-უსაქციელობის შესახებ.
გამოფენა საინტერესო აღმოჩნდა. სამი განყოფილებაა – ცნობილი ადამიანები, ანომალიები და პერსონაჟები ფილმებიდან. ანომალიებით ვიწყებთ. ოვალურ დარბაზში 40-მდე ცვილის ფიგურაა. პოკერის მაგიდის გარშემო ციკლოპი, სამთვალა და ოთხთვალა მამაკაცები სხედან. აქვე არიან მხრებით, მუცლებით და თავებით გადაბმული სიამის ტყუპები, ბიჭი რომელსაც უზარმაზარი პირი აქვს (ვიდეოკასეტა აქვს გაჩრილი პირში), სპილოსყურებიანი მოხუცი, სავარძელში მოკალათებული ქალი, რომელსაც ფეხის თითებით ფუნჯი უჭირავს და ხატავს. თან ყველა ფიგურის გვერდით გაკრული აბრები იუწყებიან, რომ ეს ადამიანები მართლა არსებობდნენ. ტყნ. ჩემი ტაქტიკისამებრ ვცდილობ დეა მარცხნივ მედგას, მაგრამ მაინცდამაინც კარგად არ გამომდის, რადგან ბევრს მოძრაობს და საბოლოოდ მე თვითონ ვექცევი მის მარცხნივ. სამძუძუიანი გოგოს ფიგურის წინ ვჩერდებით.
– რა საშინელებაა, – ამბობს დეა და წარბებაწეული აკვირდება მესამე ძუძუს.
– რას ერჩი, ბევრი ინატრებდა, – არ ვეთანხმები.
– ბევრი ქალი თუ ბევრი კაცი? – მეკითხება ირონიულად და 65 სანტიმეტრიანი ენის პატრონი ზანგისკენ მიდის.
თვითონ შესანიშნავი მკერდი აქვს, ნამდვილად არ ჭირდება მესამე. საბა და ნინუ გვიახლოვდებიან. მათ ჩვენი საპირისპირო მხრიდან დაიწყეს თვალიერება.
– სიამოვნებით ვითამაშებდი პოკერს იმათთან ერთად. ერთი თვალი მათხოვე ცოტა ხნით, თუ არ შეწუხდები, – ჩემსკენ იშვერს თითს საბა.
– დღეს ვერა, გოგოსთან ერთად ვარ, – დეას ვუღიმი.
– ოჰ, რა თქმა უნდა, რა სისულელეს გეკითხები, სად შეუძლია ასეთი მსხვერპლის გაღება მეგობრისთვის თქვენს უნარცისესობას!
ფილმების პერსონაჟების დარბაზი არანაკლებ საინტერესოა. ბრედ პიტი საპნით ხელში, კახპასავით გამოწყობილი ჯულია რობერტსი, შავქუდიანი ნიკოლსონი გიჟის თვალებით, უმა თურმანი და ჯონ ტრავოლტა ცეკვავენ, ნახევრად გადაპარსულ დენიროს ორი იარაღი აქვს მომარჯვებული და ჩვენსკენ იშვერს, კევინ სპეისი შხაპს იღებს, სარკოფაგიდან ბინტებშემოხეული მუმია მოძვრება, დემი მური გამჭვირვალე პატრიკ სვეიზს კოცნის, მიკი რურკი რძეს ასხამს კიმ ბესინჯერს, ვიღაც გაბურძგნული კენტავრი შუბს ისვრის, ბრმა ალ პაჩინო ტროსტს ეყრდნობა, ტომ ჰენქსი პიანინოზე უკრავს ფეხებით. საბა ჯულიას უახლოვდება და ცდილოს ათ ლარიანი ჩაუკუჭოს ხელში. ამის საპასუხოდ ნინუ ბრედ პიტს ეფერება დაკუნთულ მუცელზე.
– ვაფიქსირებ ღალატის ფაქტებს! – სურათებს ვუღებ ორივეს.
მერე ისინი გვიღებენ მე და დეას – ტრავოლტა-თურმანის ტვისტს ვუერთდებით.
მოწევა მინდა, მაგრამ აქ არ შეიძლება. ტყნ. პროფილტაქტიკის განხორციელება ისევ არ გამომდის, ვერაფრით მოვიხელთე! მესამე განყოფილებაში გადავდივართ. ცნობილი ადამიანები. საბა, პირველ ყოვლისა, შექსპირს ამჩნევს.
– აი შენი ძმაკაცი, რა სონეტი მოგიძღვნა! – 62-ეს გულისხმობს, რაღა თქმა უნდა, – როგორ არი? “ცოდვა დამედო, შემიყვარდა ჩემივე თავი! ჩემზე ლამაზი სხვა არავინ არ მეგულება”..
– დაჯექი, ორიანი, – ვაჩუმებ და დეას ბინ ლადენისკენ მივუთითებ, რომელსაც ხელში ორი თვითმფრინავი უჭირავს. დეა ჯექსონს უყურებს.
– ეს მუმიას მივუწვინოთ სარკოფაგში.
– მშვენიერი აზრია!
ბარაკ ობამა ისე იღიმის, ყველა კბილი უჩანს, კრისტიანო რონალდოს რეალის მაისური აცვია, მანჩესტერის კი მხარზე აქვს გადაკიდებული, ტომ იორკს თავზე აკვარიუმი ადევს, ელვისი თვალს გვიკრავს, პაბლო ესკობარს სქელი სიგარა გაურჭია პირში.
– მოიცა, ამისთვის შეიძლება მოწევა და ჩემთვის არა?

* * *
პატარა, მყუდრო კაფე ვიპოვეთ. როგორც იქნა ვახერხებ და დეას მარჯვნივ ვუჯდები. ფრის, ქათმის სალათს და ოთხ ლუდს ვუკვეთავთ. Black Or White არის ჩართული და ისევ ჯექსონზე ვიწყებთ საუბარს.
– ყოველთვის ესეთი იდიოტიზმი რატო უნდა ხდებოდეს, მოკვდება ვიღაც და უცებ ირკვევა, რო სრულიად საქართველო მისი თავგადაკლული ფანი ყოფილა! – ვოხრავ მე.
– ბოლომდე ვერ დაგეთანხმები, ბევრი უსმენდა, – საბას ხო არ შეუძლია არ შემეწინააღმდეგოს.
– რაც თავი მახსოვს, არავისგან არ გამიგია ჯექსონზე იყოს შემჯდარი ან რამე ეგეთი, ეხლა რო სანთლებს ანთებენ ქუჩებში, ტირიან და თავს იკლავენ..
– ალბათ სახლში უსმენდნენ ხოლმე ღამ-ღამობით, ჩუმად, – მხარს მიბამს დეა.
– მაინც მეფე იყო რა! – არ გვნებდება საბა.
– მეფე იყო დავით აღმაშენებელი! ისე ლაპარაკობ თითქოს შენც უსმენდი.
– არ ვუსმენდი, მაგრამ ვაფასებდი.
– არა, იქნებ უსმენდი შენც ისე, ჩუმ-ჩუმად.
– მიდი რა.
– ისე, კარგ ფილმს გადაიღებდა კაცი მაგის ბიოგრაფიის მიხედვით, – ამბობს ნინუ, – სათაურად მოუხდებოდა – შავიდან თეთრამდე.
– ცხვირიდან უცხვირობამდე ჯობია! – ბოროტად ვიცინი.
– ვაიმე, ესე გადავლაც არ შეიძლება, მოკვდა კაცი..
– შენთვის მოკვდა, მაგრამ აი საბას გულში მუდამ იცოცხლებს! არა, საბ? მაპატიეთ, 2 წუთით უნდა დაგტოვოთ.
– ხო, ხო, მიდი, სარკე იპოვე და შეძვერი, თმა აგეჩეჩა, – ვალში არ მრჩება. შუა თითს ვაჩვენებ და ტუალეტისკენ მივდივარ. ის ანეკდოტი მახსენდება – ჯექსონი ინკასატორია და მრიცხველის შესამოწმებლად მიდის ვიღაცასთან. კარს ოჯახის უფროსი აღებს, ჯექსონი კი უკმაყოფილო სახით შესცქერის და ეკითხება – უმცროსები არ არიან სახლში? ტყნ. იმათთან არ მოვყვები, მეზარება. ვიბან ხელებს, ვისველებ მართლაც ცოტათი აჩეჩილ თმას, ვბრუნდები და რას ვხედავ! დეა ჩემს სკამზე გადამჯდარა! თან საფუძვლიანად გადაბარგებულა – თავის ჩანთიან, ჭიქიან-თეფშიან ყველაფრიანად! საბამ ხო არ მოუყვა რამე პროფილზე და ხო არ მეკაიფებიან? არა, საბამ არ იცის და როგორ უნდა მოეყოლა. ტყნ.
– რა გჭირს? – პირველი ნინუ ამჩნევს, რომ ჩაფიქრებული, გაოცებული თვალებით დავცქერი მაგიდას.
– არაფერი, – სხვა რა გზა მაქვს, ვჯდები.
საუბარი ცხონებული მაიკლიდან ბეგბედერის ახალ რომანზე გადაუტანიათ. დეა ამბობს, ერთი სული მაქვს როდის ჩამივარდება ხელში, ჩემი დაქალია წასული მარსელში, დავაბარე და რო არ ჩამომიტანოს, არ ვიცი რას ვუზამო. ხოლო საბას აინტერესებს, “99 ფრანკი” წაიკითხოს, თუ ფილმი რო აქვს ნანახი, საკმარისია. სხვა დროს, ალბათ, მეც ვიტყოდი ერთ-ორ სიტყვას, მაგრამ ახლა მხოლოდ იმაზე ვფიქრობ, რაც ჩემს თავს ხდება. რა გახდა! ვაღიარებ – ვერ ვიტან, როცა რამე ისე არ გამოდის, როგორც მინდა! სასტიკად ვღიზიანდები! განსაკუთრებით როცა ამ პროფილს ეხება საქმე!
– რატომ გამიცვალე ადგილი? – ვეკითხები დეას საკმაოდ უხეშად.
– გეწყინა? – იბნევა.
– არა, უბრალოდ მაინტერესებს.
– რავიცი..
– რავიცი პასუხი არ არი.
საბა და ნინუ ჩუმდებიან და გაკვირვებულები გვიყურებენ.
– მგონი ძალიან მარტივი და გასაგები შეკითხვა დაგისვი – რატომ გამიცვალე ადგილი? მიპასუხე.
– ისე..
– ისე არაფერი არ ხდება! – ხმას ვუწევ. დეას გამომეტყველებით ვხვდები, რომ ნამდვილ გიჟს ვგავარ.
– რამე დალიე გასული რო იყავი თუ რა მოგივიდა? – უხერხულობის განმუხტვას ცდილობს საბა.
– დავლიე არა ის!
– აბა რაზე იძაბები?
– არ არი შენი საქმე! ვეკითხები ადამიანს და მიპასუხოს.
– მე წავალ, – დეა სწრაფად დგება და ჩანთას იღებს.
– სად მიდიხარ? – უყვირის ნინუ, მაგრამ ის უკანმოუხედავად უჩინარდება კარს მიღმა.
– ეე, ვერა ხარ რა, – საბა საჩვენებლ თითს იტრიალებს საფეთქელზე, – წავედით.
ანგარიშს ვითხოვ და ვიხდი, მიუხედავად იმისა, რომ ფრი და სალათი ჯერ კიდევ არ მოუტანიათ.

* * *
მოსაღამოვებული ქალაქის ქუჩებს მანქანების ხმაური ავსებს. ალბათ უკვე ნახევარი საათია, რაც უხმოდ მოვაბიჯებთ. გრილა. დეა იბუზება და გადაჭდობილი ხელები ტანზე აქვს მიკრული. რამე ჟაკეტი მაინც წამომეღო, მოვაცმევდი. ძლივს მივუსწარი, ტაქსში ჯდებოდა. ბოდიში მოვუხადე და გასეირნებაზე დავითანხმე. საბამ ნინუ გააცილა. რამე უნდა ვთქვა, თორე ეს არ არის ხმის ამომღები.
– არ მინდა პათოლოგი გეგონო..
– არ მეგონები, თუ ამიხსნი რა მოხდა..
– არ ვიცი.. – სიმართლე რო ვუთხრა უფრო დიდ პათოლოგად ჩამთვლის.
– არ ვიცი, პასუხი არ არი.
– ხო, მაგრამ მართლა არ ვიცი.
– იცი!
– უცებ მომიარა რაღაცამ..
– ისე?
– ხო.
– ისე არაფერი არ ხდება!
მგონი ჯობდა ულაპარაკოდ მიმეცილებინა სახლამდე! ტყნ.
– ჩემი ახირებულობის ბრალია..
– რას გულისხმობ?
– ანუ, როგორ გითხრა.. ერთი უცნაური რამე მჭირს..
საშინელი მომენტია! უნდა გამოვტყდე, საბა არც თუ ისე უმიზეზოდ მიხურებს.. რა სიამოვნებით მომახლიდა ახლა, რო ნამდვილად ყოვლად გამოუსწორებელი ნარცისი ვარ, მაგრამ კიდევ კარგი, ვერაფერსაც ვერ მომახლის, რადგან ალბათ ნინუსთან კოცნაობს სადარბაზოში…
– შენ გამოუსწორებელი ნარცისი ხარ! – მეუბნება უეცრად თვალებგაბრწყინებული დეა.
ყბა მივარდება.
– რა?..
– პროფილი ხო?
– რაა?!
– პროფილი!
– რა პროფილი?!!?
– პრო-ფი-ლი! შენ შენი მარცხენა პროფილი მოგწონს, მარჯვენას კი ვერ იტან! ამის გამო ხარ დაკომპლექსებული და ამიტომაც ატეხე ამხელა ამბავი!
პირს ვაღებ, ვხურავ და მერე ისევ ვაღებ მაშინვე.
– შენ საიდან იცი?… – ამის მეტს ვერაფერს ვპოულობ სათქმელად.
– მე ვიცი, თუ ვიცი!
– საიდან?
– რა გგონია, რატო ვიკლავ თავს მთელი დღეა, რო შენგან მარჯვნივ ვიყო?
– რატო?
– იმიტო რო ჩემსკენ როცა იხედები, მინდა მარცხენა პროფილს ხედავდე!..
– მეხუმრები?..
კისკისებს.
– კი ვიფიქრე, ესეც ჩემნაირი ხო არ არის-მეთქი, როცა შეგატყვე რო ჩემსავით ცდილობდი რაღაცას, მაგრამ ბოლომდე არ მეგონა.. ეხლა მივხვდი. ეგრეა ხო?
– ეგრეა…
– რა სულელი ხარ!
მთელი ძალით მეხუტება. სახეზე ვეფერები და კარგად ვათვალიერებ. ბოლოს ვკოცნი.

* * *
სახლამდე მივაცილე. შევთანხმდით, რომ ხვალ დილიდან შევეხმიანები. გზაში მომიყვა, როგორ ეზიზღება ბავშვობიდან თავისი მარჯვენა პროფილი და სულ როგორ ცდილობს დამალოს. თან დამცინოდა, ხო გაჯობე, შენზე უკეთესი ტაქტიკა მაქვსო. მეკამათა იმაზე, თუ ვინ საით იდგება ხოლმე ურთიერთობის გაგრძელების შემთხვევაში. ორივეს მოგვიწევს დათმობა, მაგრამ უფრო ხშირად მაინც შენ, იმიტომ რომ მე გოგო ვარო! დამთხვევა არ გინდაო? მე მგონი ესეთი დამთხვევები ხშირად არ ხდებაო..
მაგრამ უცნაური იცით რა არის? შემიძლია დავიფიცო, ყველაფერი დავიფიცო, რომ ორივე პროფილი ზუსტად ერთნაირად ლამაზი აქვს! ტყნ.

© „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

ნინო ძანძავა
გაიზარდა თუ არა თარგმნილი წიგნების რაოდენობა ბაზარზე?
მნიშვნე;ლოვანი გამოცოცხლება არ აღინიშნება, მაგრამ წელს და გაისად შესაძლებელია არსებითი ძვრა მოხდეს. თარგმნილი წიგნების რაოდენობა გაიზარდა. ჯერ უნდა გაჩნდეს მოთხოვნა, მერე კი თარგმანი. თარგმანების გაყიდვამაც მოიმატა, რადგან ტირაჟები გაიზარდა. ტირაჟები კი იმიტომ გაიზარდა, რომ მაღაზიების რაოდენობა იმატა.
უფრო მეტი თარგმანი იყიდება, თუ ორიგინალური ლიტერატურული ნაწარმოებები?
დასახელებებით თუ ტირაჟით? ეს სხვადასხვა რამეა. ქართული რომანი შარშან სულ ხუთი გამოვიდა. ნათარგმნი წიგნი კი ორმოცდაათი. მაგრამ ქართული წიგნები, შესაძლოა, უფრო მეტი გაიყიდა, ვიდრე თარგმანი – ორმოცდაათი მთლიანად. შესაძლებელია ასეც მოხდეს ხოლმე. მაგალითად, ბაზარზე არის 100 სხვადასხვა დროს დაწერილი და გამოცემული რომანი და 400 თარგმანი. ეს 100 ჯამურად ყოველთვის უფრო მეტი გაიყიდება. მაგრამ თარგმანი მეტი იქნება.
ანუ წამგებიანია ეს საქმიანობა?
გააჩნია თარგმანს, მაგრამ ზოგადად, ჯერჯერობით, წამგებიანია. ჩვენ რომ ისეთივე ფასს ვადებდეთ თარგმანს და არ გვქონდეს არანაირი თანადაფინანსება, როგორც ვიქცევით ნებისმიერი სხვა წიგნის შემთხვევაში, საბოლოო ჯამში წამგებიანი იქნებოდა. თავად წიგნი შეიძლება არ იყოს წამგებიანი, მაგრამ მასში ჩადებული შრომა – მაგალითად, რედაქტორი ხომ მუშაობს, ბუღალტერის შრომაც ხომ არის ჩადებული – თუ ამ ყველაფერს გავითვალისწინებთ, წამგებიანია. მაგრამ ნელ-ნელა ხდება მომგებიანი.
ფამუქის რომანს ”მე წითელი მქვია” მთარგმნელი 3 წლის განმავლობაში თარგმნიდა. ამ ადამიანს რომ აეღო ადექვატური ანაზღაურება, რომელსაც გადავიხდიდით ჩვენ და არა რომელიმე ფონდი, საოცარი გასაყიდი ფასი ექნებოდა, მაგალითად, 40-50 ლარი. პატარა ტირაჟებიც პრობლემას ქმნის.
ადრე მკითხველი რუსულ თარგმანს ანიჭებდა უპირატესობას. გახდა თუ არა ქართული თარგმანი დღეს უფრო პოპულარული?
ჩემი სუბიექტური აზრია. ეს პრობლემა სინამდვილეში იმის გამო კი არ იყო, რომ თარგმანი ობიექტურად იყო ცუდი ან კარგი, არამედ იმის გამო, რომ იმ ადამიანებისთვის, რომლებიც ასე იქცეოდნენ, უფრო ადვილი იყო წაკითხვა ამა თუ იმ ენაზე. რასაც მიჩვეულები იყვნენ, იმას ანიჭებდნენ უპირატესობას. ეს ხარისხთან არ იყო დაკავშირებული. ცხადია, ზოგადად საშუალო სტატისტიკური რუსული თარგმანი საშუალო სტატისტიკურ ქართულ თარგმანს ჯობდა, მაგრამ ასეთი განზოგადება ამ თეზისისა არ იყო სწორი. უბრალოდ, ახლა იმ ადამიანების რაოდენობა, ვისთვისაც ქართულია მოსახერხებელი, გაიზარდა. ჩემს დროს ბევრი ქართულად ვერ კითხულობდა თავისუფლად, ახლა კი პირიქითაა. ამან შეცვალა სიტუაცია და არა თარგმანების გაუარესებამ. ახლა ბევრი ადამიანი მხვდება, რომელიც ამბობს, რა ცუდი თარგმანები ყოფილა რუსულიო.
თარგმანის ხარისხი როგორია?
საინტერესოა, რომ წლების განმავლობაში რუსული თარგმანის ხარისხი გაუარესდა, ქართულის კი გაუმჯობესდა. ამას ეკონომიკური საფუძველი აქვს. კომუნისტების დროს როცა თარგმნიდნენ, სახელმწიფო ცენზურა და აპარატი აიძულებდა ყველას, რომ თარგმანი ძალიან გამართული ყოფილიყო, ანუ ერთ წიგნზე მუშაობდნენ ძალიან დიდ ხანს. არ აინტერესებდათ, წიგნი ახალი გამოსული იყო საზღვარგარეთ, თუ ათი წლის წინათ. დროს არ ჰქონდა მნიშვნელობა. ახლა ამ წიგნს აკეთებენ ერთ თვეში. სინამდვილეში რუსული თარგმანები, პროზაზეა ლაპარაკი, იქმნება ძალიან სწრაფად, რომ ძალიან მოკლე შუალედი იყოს ორიგინალსა და რუსულ ენაზე ტექსტის გამოსვლას შორის. ეს მთელ მსოფლიოში გავრცელებული ტენდენციაა. ამიტომ, როდესაც ძალიან სწრაფად ითარგმნება, თარგმანის ხარისხი ვერ იქნება ძალიან კარგი. ეს შეუძლებელია. ერთ თვეში ძალიან მაგარ მხატვრულ თარგმანს ვერ გააკეთებს ადამიანი. საქართველოში ჯერ არ დაწყებულა ტენდენცია, რომ წიგნი მისი მსოფლიო პრემიერისთანავე გამოვცეთ ქართულად. ამ ეტაპზე არ ვართ, იმიტომ, რომ არ გვაქვს თარგმნილი ის, რაც ორმოცადაათი წლის წინათ უნდა ყოფილიყო თარგმნილი. ეს რომ ამოივსება, მერე ახალ ეტაპზე გადავალთ და თარგმანიც გაუარესდება აუცილებლად.
შესაძლებელია თუ არა მკითხველმა, რომელიც ლიტერატურას მხოლოდ ქართულ ენაზე ეცნობა, თანამედროვე მსოფლიო ლიტერატურაზე წარმოდგენა შეიქმნას?
გააჩნია, რამდენად უყვარს ლიტერატურა. თუ ლიტერატურის ძალიან მაგარი მოყვარულია, მაშინ არა. იმიტომ, რომ ძალიან ბევრ რამეს ვერ გაიგებს, მაგრამ თუ მსუბუქად უყვარს – კი. მაგალითს მოვიყვან – ავიღოთ, ვთქვათ, გერმანული ლიტერატურა, თანამედროვე ავტორებიდან პრაქტიკულად არაფერია თარგმნილი, მხოლოდ თითო-ოროლა წიგნი, მაგრამ ეგ მაინც ხომ არის. ამიტომ რაღაც წარმოდგენა მაინც შეექმნება, ძალიან ზოგადი. ფრანგულში მეტია თარგმნილი, რაღაცაში შეიძლება საერთოდ არ იყოს. იმას მაინც მიხვდება, რას კითხულობენ ადამიანები.
რა კრიტერიუმით არჩევთ სათარგმნ წიგნებს?
ძალიან მარტივი კრიტერიუმებით: უნდა იყოს უპირობო კლასიკა. შეიძლება ბესტსელერი არ იყოს, მაგრამ იყოს აღიარებული, როგორც მნიშვნელოვანი ნაწარმოები. ეს აღიარება უნდა ჰქონდეს არა მარტო ავტორის ქვეყანაში, არამედ სხვაგანაც. მაგალითად, ხომ არ აქვს აზრი ქართულად ითარგმნოს რომანი, რომელიც ჯერ არც ერთ ენაზე უთარგმნიათ. სისულელეა. იმიტომ, რომ ჯერ უნდა გამოვიდეს ის წიგნი, რომელიც 40 ენაზე ითარგმნა. იმიტომ, რომ ქართველებმა იკითხონ ის, რასაც 40 ქვეყნის ხალხი კითხულობს და არა ერთი ქვეყნისა. ამიტომ ძალიან მარტივია კრიტერიუმი: თუ ბევრ ენაზეა თარგმნილი, ეს იმას ნიშნავს, რომ ეს ნაწარმოები მნიშვნელოვანია გლობალური მასშტაბით. თუ ცოტა ენაზეა, მაშინ არ არის გლობალური მასშტაბის და, ჯერჯერობით, როცა ძალიან ცოტა რამეა ქართულად თარგმნილი, აღარ ღირს მისი თარგმნა, ეს მომდევნო ეტაპის საქმეა.
დიდ ქვეყნებში უფრო რთულია საგამომცემლო საქმიანობა, იმიტომ, რომ ძალიან ბევრი წიგნი გამოდის და ასეთი კრიტერიუმები აღარ მუშაობს. ამიტომ საჭიროა, ისეთი ავტორი მოძებნო, რომელიც არ თარგმნილა, ამას კიდევ შეფასება სჭირდება. შეფასებაში კი კომპეტენტური ექსპერტები გეხმარებიან და ა.შ. ჩვენთან კი ძალიან მარტივია ყველაფერი – ექსპერტებიც კი არ გჭირდება. საბოლოო ჯამში, ნებისმიერ უბირ ადამიანს შეუძლია წიგნი საკმაოდ კარგად შეარჩიოს და ჩაითვლება, რომ გემოვნება აქვს.
ანუ ქართველი მკითხველის მოთხოვნები ადვილი მისახვედრია?
არა, ეს მოთხოვნების გამო არ ხდება, უბრალოდ, სიტუაციაა ბაზარზე ასეთი. საქართველოსხელა ქვეყანაში განვითარებული წიგნის ბაზარი წელიწადში დაახლოებით 500 თარგმნილ რომანს ნიშნავს.
ახლა რამდენი გამოდის?
ახლა დაახლოებით 50. ძალიან დიდი დისბალანსია. ათჯერ მეტი უნდა გამოვიდეს. სამჯერ მეტი თუ გამოვა, უკვე წინსვლა იქნება.
რას ნიშნავს, როცა ქვეყანაში ბევრი წიგნი ითარგმნება?
ბევრ რამეს. თუ გამოდის 500 წიგნი, პირველ რიგში, ეს ნიშნავს, რომ არსებობს დაახლოებით 500 მთარგმნელი. 500 მთარგმნელი, რომელსაც შეუძლია კარგად თარგმნა, ამავე დროს 500 კარგი მკითხველია, ანუ წიგნის ბაზარი ფართოვდება. მერე ენაც ვითარდება. ენა ხომ მარტო მწერლების მიერ არ იქმნება. მთარგმნელებიც არანაკლებ როლს თამაშობენ. ადმიანებისთვის მშობლიურ ენაზე კითხვა ყოველთვის უფრო ადვილია, მეტი ნიუანსი გესმის. გარდა ამისა, მათთვის ხელმისაწვდომი ხდება გლობალური კულტურა. მოკლედ, საბოლოო ჯამში, ყველაფრისთვის კარგია. მართალია, საქართველოში ეს არის ადამიანების შეზღუდული წრე – უკეთეს შემთხვევაში, ორი-სამი ათასი მკითხველი იქნება საქართველოში ისეთი, ვისთვისაც მსგავსი რამე არის საინტერესო და ეს მოსახლეობის ძალიან მცირე პროცენტია. აქტიურად ვინც კითხულობს, ის შეიძლება რამდენიმე ასეულიც იყოს. მაგრამ მეორეს მხრივ, პირიქითაც ხდება: ზოგი არ კითხულობს და ვერ კითხულობს იმიტომ, რომ არჩევანი არ არის. როცა სუპერმარკეტში დიდი არჩევანია, მეტი რამის ყიდვა მოგინდება და თუ არაფერია, ნაკლებს ყიდულობ. საბჭოთა გასტრონომში არაფერი იყო და შეიძლება იქ შესვლაც არ მოგდომებოდა.
ნათარგმნი ლიტერატურის ტირაჟი საშუალოდ რამხელაა?
საშუალო არ არსებობს. მაქსიმუმი შეიძლება იყოს ოცი ათასი. პირველ თვეში ჰარი პოტერის 23 ათასი ეგზემპლარი გაიყიდა. რადგანაც ასეთი რამ მოხდა, კიდევ შეიძლება განმეორდეს. არ აქვს მნიშვნელობა, საბავშვო იყო თუ არა. ერთი პრეცედენტი თუ იყო, ესე იგი ასეთი რამ პრაქტიკულად შესაძლებელი ყოფილა. საქართველოში დღეს გამოდის იაფფასიანი გამოცემები, რომლებიც დიდი ტირაჟით იყიდება. ვთქვათ, ათი ათასი. ჩვენც ვაკეთებთ და სხვებიც აკეთებენ. მაგრამ ქართველი ავტორების წიგნებიც არ იყიდება ცუდად. მაგალითად, ”ჯინსების თაობა” თითქმის ათი ათასი ცალი გაიყიდა. სულ ერთი წელია, რაც გამოვიდა. ეს უკვე ცოტა არ არის, ინდუსტრიაა ფაქტობრივად.
მთარგმნელის სტიმულირება რითი ხდება?
მწერლები ჰონორარზე ცხოვრობენ, ანუ გაიყიდება წიგნი, მიიღებს ჰონორარს, არ გაიყიდება – ვერ მიიღებს. ძალიან ცოტა მწერალი ირჩენს ასე თავს.ეგ არსად არ არის შესაძლებელი. ანუ ყველა ქვეყანაში მწერლების ძალიან მცირე ჯგუფი, 0.1 % ცხოვრობს თავისი პროფესიით. ეს ბუნებრივია. საქართველოშიც ეგრეა. უბრალოდ, საქართველოში ცოტა მწერალია და იმათი ცოტა პროცენტი ორი კაცი გამოდის, საბოლოო ჯამში.
მთარგმნელი, განსხვავებით მწერლისგან, შეკვეთას იღებს. მთარგმნელობა ხომ ხელობაა უფრო და მწერლობა შემოქმედება.
პოეზიის შემთხვევაში ალბათ სხვანაირადაა…
საბოლოო ჯამში, შენ იღებ სხვის ნაწარმოებს და თარგმნი. მაინც ხელობაა. შეიძლება დიდოსტატი იყო. რადგან მთარგმნელი არის ხელოსანი, შესაბამისად, შეკვეთებზე მუშაობს და იღებს არა ჰონორარს, არამედ გარკვეულ გასამრჯელოს. 80-იან წლებში, როცა სტუდენტი ვიყავი, ამიღია წიგნი და ჩემთვის, გართობის მიზნით, მითარგმნია. ახლა ეს წარმოუდგენელია და სწორიცაა, იმიტომ, რომ ვინმე გიჟი უნდა იყოს, რომ აიღოს 800– გვერდიანი წიგნი და თავისი სიამოვნებისთვის თარგმნოს. ალბათ გამონაკლისები იქნება, ასეთებიც მინახავს. მაგალითად, ჩვენი მთარგმნელია, რომელმაც ჰობიტი თარგმნა, იმიტომ, რომ უყვარდა ეს წიგნი. მერე ჩვენ გამოვეცით.
უნდა ეხმარებოდეს თუ არა სახელმწიფო ამ საქმეს?
ირიბად უნდა ეხმარებოდეს. რაც ნიშნავს შემდეგ რამეს: სახელმწიფომ რომ გამოაცხადოს, მე ვეხმარები მთარგმნელებს, შემოიტანეთ ვისაც რა გინდათ და მოგცემთ სტიპენდიებს. შეიკრიბოს კომისია და გადაწყვიტოს, რომ მოდი, ეს კარგი ბიჭია, მივცეთ სტიპენდია, ეს ცუდი გოგოა და არ ეკუთვნის და ასე გადაწყვიტოს. ეს არის პირდაპირი დახმარება, ანუ პირდაპირი სუბსიდირება, რაც არ არის სწორი, იმიტომ, რომ არაფერზეა დამოკიდებული და მთარგმნელს ეხმარებიან პირდაპირ. ეს ძალიან ცუდია ყველასთვის, იმიტომ, რომ მთელს ბაზარზე ურთიერთობებს აფუჭებს. მთარგმნელები ეჩვევიან, რომ ასეთი რამ არსეობობს და სხვანაირი ურთიერთობა არ მოუნდებათ, გამომცემლები აღარ იქნებიან დაინტერესებულნი, მათ შორის არც დისტრიბუციით, გაყიდვით და ეს წიგნი მხოლოდ ერთ მაღაზიაში იქნება, ვერავინ მიაგნებს და არ გაიყიდება.
ირიბი არის ასეთი რამ: მაგალითად, სახელმწიფომ რომ თქვას – ყველა თარგმნილ წიგნს ყოველ წელს ვიყიდი, ვთქვათ, ათას ცალს. ნორვეგიაშია ასე: ყოველ წელს ბიბლიოთეკებისთვის 3000 წიგნს ყიდულობენ, რაც კი რამე გამოდის იმ წიგნებიდან. ეს არის არაპირდაპირი დამხარება, როცა ბაზარზე უკვე არსებულ პროდუქტს ყიდულობ.
კულტურის სამინისტრო აპირებს მსგავსი რამის გაკეთებას…
დაახლოებით ეგეთი რამეა. 300-დან 500 ცალამდე ყიდულობს, რაც არაპირდაპირი დახმარებაა.
ფონდების დახმარებას როგორ იყენებთ?
ჩვენ მივმართავთ ხოლმე მთარგმნელობით ფონდს იმ ქვეყნისა, რომლის ლიტერატურასაც ვთქრგმნით. ასეთი ფონდები ყველა ქვეყანაშია, ინგლისის გარდა. მათ არ სჭირდებათ. რატომ უნდა დახარჯონ ფული იმაში, რაც ისედაც ხდება? მთელ მსოფლიოში, მაგალითად, გერმანიაში, თარგმნილი წიგნების 80 % თარგმნილია ინგლისურიდან, ანუ ინგლისურენოვანი ლიტერატურაა. ინგლისში გამოცემული წიგნების 95% არის ინგლისელების ლიტერატურა და მხოლოდ 5 %-ია თარგმნილი. მაშინ, როცა დანიაში 60 % თარგმნილია, 40% კი – ადგილობრივი. ჩვენთან თარგმნილი მეტია, ვიდრე ორიგინალური. რომანები რომ ავიღოთ, ყოველ წელს გამოდის უფრო მეტი თარგმნილი რომანი, ვიდრე ორიგინალური. იმიტომ, რომ ცოტა რომანი იწერება.
ფონდები ყველა ქვეყანას აქვს, უკრაინასაც კი. საკუთარი ლიტარატურის პოპულარიცაზიისთვის. საქართველოსაც აქვს უკვე. მივმართავთ ხოლმე ქვეყნის შესაბამის ფონდს და ზოგჯერ გვეხმარებიან, ანუ თარგმანს აფინანსებენ. მთარგმნელის ჰონორარს იხდიან. ეს საშუალებას გვაძლევს, თარგმანი შეიქმნას და წიგნი გამოიცეს. შეიძლება საავტორო უფლებები შეიძინონ. ზოგჯერ არის, რომ დამატებით თანხასაც აფინანსებენ. მარტო ამის წყალობით, ჩვენ საშუალება გვაქვს, ყოველ წელს ათი-ოცი წიგნი გამოვცეთ. მაგალითად, ფამუქის ორი დიდი წიგნი გამოვეცით, რომელიც ვერ გამოვიდოდა, თურქებს რომ არ ჰქონდეთ ასეთი ფონდი. თურქი გადასახადების გადამხდელის ხარჯზე არსებული ფონდი ხელს უწყობს იმას, რომ ლიტერატურის მოყვარულმა საქართველოში წიგნი წაიკითხოს.
თქვენი გამომცემლობა საავტორო უფლებებს ყოველთვის იცავს. არსებობს გამომცემლობები, რომლებიც ასე არ იქცევიან?
ნელ-ნელა ხვდებიან, რომ ეს ძალიან მნიშვნელოვანია. იმიტომ, რომ საბოლოო ჯამში, ამას, ისევე როგორც ბევრ სხვა რამეს, ეკონომიკური დაინტერესება განაპირობებს. თუ გამომცემელმა იცის, რომ მისთვის ეკონომიკურად მომგებიანია ცივილიზებული ურთიერთობები, გადავა ასეთი სახის ურთიერთობებზე, თუ იცის, რომ ყაჩაღობა უფრო მომგებიანია, მაშინ იყაჩაღებს. თუ გაუვა, იყაჩაღებს, თუ არ გაუვა, მაშინ არა. როგორც ცხოვრებაში. მაგალითად, მანქანების ქურდობა თუკი დაუსჯელი რჩება, იზრდება და თუ დასჯადია, მცირდება. დაახლოებით ასეა.
რეალურად, მცირე ტირაჟის პირობებში, საავტორო უფლებების გადასახადი მაინცდამაინც ძვირი არ ჯდება, შეიძლება ეს შემაფერხებელი ფაქტორი იყოს წიგნის გამოსაცემად?
არა. სხვა ხარჯები გაცილებით მეტია, მაგალითად, თარგმანის და ბეჭდვის. შემაფერხებელი ფაქტორი ეგ კი არა, უცოდინრობაა. ძალიან ბევრმა საერთოდ არ იცის, რას ნიშნავს საავტორო უფლების დაცვა. დაახლოებით იგივეა, სტუმრად იყო ვინმესთან და არ იცოდე, რომ სხვისი ნივთის აღება არ შეიძლება. შეიძლება ვიღაცისთვის ეს ჩვეულებრივი იყოს. პრობლემა სინამდვილეში უცოდინრობაა და არა ბოროტება. წინასწარგანზრახული კი არაა, რომ მე ვაშავებ. ცხადია, არცოდნა არცოდვააო, ვერ იტყვი, მაგრამ მაინც დანაშაულია. არ პასუხისმგებლობისგან ათავისუფლებს, თუმცა, მესმის ასე რატომაც ხდება.
ასეთ დროს გამომცემლობებს შორის ურთიერთობა როგორია?
ძალიან მარტივი უნდა იყოს წესით. თუ ჩვენ რამეს ვყიდულობთ, იმას, როგორც წესი, ვეღარავინ იყიდის, ექსკლუზიურია ხოლმე ეს ხელშეკრულებები. შესაბამისად, მე თუ მინდა რაღაცის ყიდვა, მივმართე რომელიმე უცხოურ გამომცემლობას და მან მითხრა, იცი, გამომცემლობა იქსს უფლებები უკვე მივყიდეთ, ჩვენ იმწამსვე გავჩერდებით, ცხადია. მაგალითად, ”ჯადოსნური მთის” გამოცემა რომ მოუნდეს ვინმეს, ვერ გამოსცემს, იმიტომ, რომ ჩვენ გვაქვს უფლება, ისევე, როგორც ჰესეს ”ტრამალის მგელს” ან კნუტ ჰამსუნის ”მისტერიებს”.
და საბჭოთა თარგმანი?
ძველი თარგმანი არსებობს, მაგრამ ახალი გამოცემის საშუალება არავის ექნება ჩვენს გარდა. ძველი თარგმანების რეპრინტი აღარასდროს გამოვა, სანამ 70 წელი არ გავა ავტორის გარდაცვალებიდან.
როგორია მთარგმნელის ანაზღაურება და შეიძლება თუ არა მხოლოდ ამ საქმიანობით ადამიანმა დღეს თავი ირჩინოს?
თუ პროფესიონალი მთარგმნელია, თავისუფლად იცხოვრებს ამ საქმით. თუ ადამიანი დღეში ათ გვერდს თარგმნის და გვერდში ხუთ დოლარს იღებს, მაშინ იცხოვრებს? რა თქმა უნდა იცხოვრებს. მე ვიცი მთარგმნელები, ვისაც დღეში ათ გვერდზე მეტის თარგმნა შეუძლიათ. შეიძლება იყოს რთული ნაწარმოები, რომლის დასრულებაც მალე შეუძლებელია. 30 წელია, რაც ქართველი მთარგმნელი გოეთეს ”ფაუსტს” თარგმნის, რომელსაც ჩვენ გამოვცემთ. რა ფასი უნდა დაადო? რა შეიძლება ღირდეს რაღაც, რასაც 30 წელი აკეთებ? მას ხომ ფასი არ აქვს. მსოფლიოში ყველაზე მაღალი ჰონორარი, გვერდში 40 ევროც რომ მისცე. თარგმანი ისეთი რამეა, ცალსახად ვერ იტყვი, ბევრია თუ ცოტა. გააჩნია წიგნს. თუ ადვილი სათარგმნია და ბევრს თარგმნის, ხომ კარგი. მაგრამ არის ლიტერატურა, რომლის თარგმანშიც რაც არ უნდა გადაუხადო, მაინც ცოტა გამოვა საბოლოო ჯამში. იმიტომ, რომ ფისოქოლიურად ძალიან მნიშვნელოვანია მთარგმნელის შრომა.
მთარგმნელების რაოდენობას თუ უჩივით?
ჩვენი პრობლემა სწორედ ისაა, რომ მთარგმნელები არიან ძალიან ცოტანი და ისინი მხოლოდ დიდი ენებიდან გვყავს. თან ყველა დიდი ენიდანაც არა. მაგალითად, ესპანურიდან თარგმნა პრობლემაა. ჰოლანდიურზე და ასეთ ენებზე არ ვლაპარაკობ. იაპონურიდან ხომ საერთოდ. ჩინურიდან მთარგმნელი რომ არ გეყოლება და იაპონურიდან, რაზეა ლაპარაკი? იაპონურიდან ქართულად თარგმნილი პროზა მე არ მინახავს, არც არასდროს გამიგია. ეს უბრალოდ სირცხვილია.
აკუტაგავას თარგმანი?
რუსულიდანაა თარგმნილი. შვედური, ნორვეგიული, დანიური, ისლანდიური ლიტერატურა, თუნდაც იტალიური, ესპანური – ეს ყველაფერი საბჭოთა დროს რუსულიდან ითარგმნებოდა. დღეს სიტუაციის გაუმჯობესების ერთ-ერთი ფაქტორი ისიც არის, რომ გამოჩნდნენ ადამიანები, რომლებსაც შეუძლიათ ნორვეგიულიდან თარგმნა, შვედურიდანაც კი.

© netgazeti.ge