• ესე,  ესე (თარგმანი),  რეცენზია (თარგმანი)

    ტრუმენ კაპოტე – საუზმე ტიფანისთან

    08/02/2010

    უილიამ გოიენი
    სიყვარულის ნაცადი მომღერალი
    ტრუმენ კაპოტე. “საუზმე ტიფანისთან”

    რომანი და სამი მოთხრობა

    ეს კრებული კიდევ ერთხელ გვარწმუნებს, რომ ტრუმენ კაპოტეს შემოქმედებაში სიყვარულის თემას წამყვანი როლი განეკუთვნება. წიგნში გაერთიანებულია მოკლე რომანი და სამი მოთხრობა, რომლებიც აღბეჭდილია მწერლის განუმეორებელი მანერით. “საუზმე ტიფანისთან” სასიყვარულო რომანია. მთხრობელი იგონებს 60-იანი წლების ნიუ-იორკსა და თავის ნაცნობობას ჰოლი გოლაითლისთან – “მართლაც რომ შერეკილ” ქალიშვილთან. ის ნიუ-იორკში ჩამოვიდა ტეხასის ერთი მიყრუებული სოფლიდან, ტულიპიდან, და მაშინვე დაუშვა რამდენიმე შეცდომა. მათ შორის ყველაზე სერიოზული ისაა, რომ ჰოლიმ მიზნად დაისახა, “ესაუზმა ტიფანისთან” და ქცეულიყო რესტორან “ელ მაროკოს” მუდმივ კლიენტად.
    ჰოლი ველური გოგონაა, რომელიც თავის ადგილს ეძებს ცხოვრებაში. მისივე პოეტური განმარტებით, “არასოდეს არ უნდა შეიყვაროთ ველური არსება. რაც უფრო მეტად გეყვარებათ, მით უფრო გაძლიერდება ის. ხოლო როდესაც ძალას მოიკრებს, ტყეს შეაფარებს თავს. ან ხეზე აფრინდება. შემდეგ – უფრო მაღალ ხეზე. ბოლოს კი – ცაში”.
    ჰოლი გოლაითლი ცისკენ კი არ მიისწრაფვის, არამედ – ტიფანისკენ. მას სურს, იპოვოს “ადგილი, სადაც თავს ისე იგრძნობს, როგორც ტიფანისთან; მაშინ ავეჯს იყიდის და თავის კატას სახელს დაარქმევს”. ამასთან, როდესაც ჰოლის პროვინციალი ქმარი ნიუ-იორკში ჩამოდის და მთხრობელს განუმარტავს ქალის ქცევის ფსიქოლოგიურ საფუძვლებს, მთავარი პერსონაჟის სახე დამაჯერებლობას ჰკარგავს.
    ინტრიგა, რომელშიც მონაწილეობენ ჰოლი და მავანი სალი ტომატო (ნარკოტიკებით მოვაჭრე ბნელი პიროვნება, სინგ-სინგის პატიმარი), აგრეთვე, მნიშვნელოვანწილად აქარწყლებს ჰოლის სახის შთამბეჭდაობას. კაპოტე მკითხველს თავს ახვევს არაბუნებრივ, მელოდრამატულ ამბავს, რომელშიც ფიგურირებენ ბოროტმოქმედები, გაკრეჭილი ნახუცრები, მიტოვებული ძმები და ა.შ., და მოითხოვს ჩვენგან, დავიჯეროთ ჰოლის მამოძრავებელი მოტივების სერიოზულობა, მაგრამ მწერალი მიზანს ვერ აღწევს.
    კაპოტეს მიერ ვოდევილური ხერხების გამოყენება ძირს უთხრის გმირის თავდაპირველ, მეტად საინტერესო კონცეფციას და, შესაბამისად, აუფერულებს მას. საერთოდ, ოთხსავე ნაწარმოებში შეიმჩნევა სიტუაციების შელამაზებისა და გმირებით “თამაშის” ტენდენცია, რაც თავს იჩენს არა იმდენად სტილურ, რამდენადაც – კონცეპტუალურ დონეზე. საბოლოო ანგარიშში, ეს ხარვეზი აღიქმება, როგორც ეფექტურობის მისაღწევად გამიზნული ხერხი, და არა როგორც ლიტერატურული ოსტატობის გამოვლინება. შეიძლება, ის წარმოსახვის უმართაობის შედეგადაც მივიჩნიოთ.
    “ბრილიანტის გიტარა” და “ყვავილების სახლი” ისევე წარმტაცი ქმნილებებია, როგორც ჰაერში აფრიალებული ჭრელი ლენტები. თუმცა, მათში მახვილგონიერება ხშირად აძევებს სიმართლეს, ისევე, როგორც პერსონაჟთა სახელები ენაცვლება დახასიათების სიღრმეს. ისეთი შთაბეჭდილება რჩება, თითქოს ავტორი თავდაპირველად იგონებს სახელებს: მეგ უაილდვუდი, მისტერ ჰაჰა ჯონსი, ხოზე იბარა – ეგარი, ტიკო ფუ, შემდეგ კი მათ უსადაგებს გმირთა ხასიათებს.
    ოსტატურად დაწერილი მოთხრობა “ყვავილების სახლი” მშვენიერ ზღაპარს წააგავს, თუმცა ის გვიამბობს რამდენიმე მეძავის ცხოვრების შესახებ პორტ-ო-პრენსში. “ბრილიანტის გიტარაში” გადმოცემულია ამბავი ახალგაზრდა კატორღელისა, რომელიც პატიმრებს აჯადოებს თავისი მშვენიერი გიტარით და ამაოდ აქეზებს მოხუც ტუსაღს, მასთან ერთად გაიქცეს ციხიდან.
    “საშობაო მოგონებაში” მწერალი მოგვითხრობს მოხუცი, “სამოცდარაღაცა” წლის ქალბატონისა და პატარა ბიჭუნას მეგობრობის შესახებ. ეს ნაწარმოები ნაკლებად დახვეწილი, ნაკლებად გამართულია, ვიდრე – ორი დანარჩენი. სამაგიეროდ, მასში ვლინდება გაცილებით მეტი ფანტაზია, მეტი სილაღე. ამასთან, ბუკოლიკური განწყობილება, სამხრეთული ტყეებისა და იალაღების სურათები თითქოს ნახევარტონებშია წარმოდგენილი. აღსანიშნავია, რომ მოთხრობა, მისი სენტიმენტალური ჩანაფიქრის მიუხედავად, უჩვეულო სისასტიკით გამოირჩევა.
    ყველა ამ ქმნილებაში თავს იჩენს კაპოტეს მიერ ადამიანის სიღრმისეული, ფარული არსის წვდომის უნარი. ყურადღებას იპყრობს მწერლის ინტონაცია – ის თითქოს წყვდიადში მონოლოგს წარმოთქვამს თავისი აუდიტორიის (მკითხველების) წინაშე. აშკარად შესამჩნევია ნაძალადევი მხიარულება შემოქმედისა, რომელიც მართავს თავის პერსონაჟებს – მარიონეტებს. ავტორი გარკვეულ ხანს იმყოფება ამ ნატიფ სამყაროში თავის გმირებთან ერთად, შემდეგ კი გამოეყოფა მას და მიმართავს თხრობის სადა მანერას, ან სენტიმენტალურ კილოს, მისტიფიკაციას ან გამაოგნებელ სიუჟეტურ სვლას. მოკლედ რომ ვთქვათ, კაპოტეს ნაწარმოებები უნიკალური ტექსტების ნიმუშებად წარმოგვიდგება.

    The New York Times Book Review, 1958, 2 ნოემბერი

    © “წიგნები – 24 საათი”

    Read More
  • ახალი წიგნები

    ახალი წიგნები – 2002 – დეკემბერი

    08/02/2010


    ირვინ უელში
    “პორნო”
    Porno
    By Irvine Welsh
    Jonathan Cape, pp.320, August 2002

    უკვე ათ წელზე მეტია, რაც მკითხველმა ცნობილი Trainspotting-ის გმირები გაიცნო. რა მოხდა შემდეგ? როგორ მოიქცა რენტონი? რომელიმე გმირმა მაინც თუ მოახერხა ნარკოტიკის გადაგდება? ამ და სხვა კითხვებზე პასუხს ირვინ უელშის “პორნო” გვაძლევს.
    უელშის ახალი რომანი Trainspotting-ის ერთგვარ გაგრძელებას წარმოადგენს. რენტონს უკვე ამსტერდამში ვიხილავთ. მან ახალი ცხოვრება დაიწყო, ახალი “გელფრენდი” იპოვა და ვარჯიშიც კი დაიწყო. საიმონ უილიამსონი კვლავ ლონდონშია, ფრენკ ბეგბიმ მოიხადა სასჯელი, მკვლებისთვის რომ მიუსაჯეს და ახლა გარეთაა, თუმცა მკითხველი ხვდება, რომ ბეგბის სრული რეინტეგრაცია პოლიციურ საზოგადოებასთან მაინც ვერასოდეს მოხდება.
    კითხულობ რომანს და ნელ-ნელა იკვეთება ირვინ უელშის რბილი, რიტმული ტონები… “პორნო” მწერლისთვის ფორმასთან დაბრუნებაა. ამ ნაწარმოებმა უელშის შემოქმედების წრე შეკრა ფორმისა და შინაარსის თვალსაზრისით. უელშის რომანი ძველ გარემოში დაბრუნებაა, სადაც გმირები თავის ჯოჯოხეთში იხარშებიან. ეს გარემო მკითხველისთვის უკვე კარგად ნაცნობი და ამიტომ ნაკლებად შემაშფოთებელია.
    “პორნოს” შინაარსი მარტივია, უელშის ნაწარმოებები ხომ არასოდეს გამოირჩევა განსაკუთრებულად დახლართული ფაბულით. უნდა აღინიშნოს, რომ ამ რომანში გარდატეხაა – ირვინ უელში ქალის ფსიქოლოგიის ექსპერტად გვევლინება და რაოდენ გასაკვირიც არ უნდა იყოს, პირველად წერს სიმპათიით ქალების შესახებ. ნიკი ფულერ-სმიტი რომანის ყველაზე საინტერესო პერსონაჟია, მისი პორტრეტი და ხასიათი ყველაზე კარგად არის დახატული.
    ნიკი კინოსკოლის სტუდენტია, ის თვითონ ირჩენს თავს და მასაჟისტის მისაღებში მუშაობს. ნიკი ფიქრობს, რომ მისი მოწოდება პორნოგრაფიულ ფილმებში გადაღებაა. “ყველაზე საშინელება ისაა, როცა კაცი მოდის შენთან და გეუბნება, რომ ძალიან მაგარი ტანი გაქვს; სულაც არ მინდა კარგი, მშვენიერი, ლამაზი და მაგარი ტანი, ისეთიც მეყოფა, ჟურნალებში რომ ბეჭდავენ. ასეთი ტანი რომ მქონდეს, ჟურნალებში მეც ხომ დამბეჭდავდნენ. მაგრამ იქ ჩემი სურათები არ არის, არ მაქვს ასეთი ტანი და იმიტომ. თვალებიდან ცრემლები მომდის, სახე სულ ტუშით გამეთხუპნა. რატომ ვტირი? იმიტომ, რომ ვერსად მივდივარ. აი, რატომ” – ამბობს “პორნოს” პერსონაჟი.
    ეს ეპიზოდი და სმიტის გაცამტვერებული ოცნებები “პორნოს” შემაჯამებელ მონაკვეთად უნდა ჩაითვალოს. რომანში ბევრი იმედგაცრუებაა, მაგრამ Trainspotting-ის მსგავსად, “პორნოც” ზეიმობს, რომ ახალგაზრდობას გაძლების, თვითგადარჩენის უნარი აღმოაჩნდა.

    უილიამ ტრევორი
    “ამბავი ლუსი გოლტისა”
    The Story of Lucy Gault
    By William Trevor
    Viking Penguin, pp. 228, September 2002

    უილიამ ტრევორი ჩვეულებას არ ღალატობს და მუდმივი ალტერნატივების ძიებაშია. ეს ისეთივე ბუნებრივია მისთვის, როგორც ის ჭეშმარიტება, რომ ადამიანი ორი ფეხით დადის. მერყეობა მცირე ჟანრის მოთხრობებსა და რომანს შორის, ირლანდიის ცხოვრებიდან ინგლისის ცხოვრებაზე გადასვლა, ეროვნული და პირადი პრობლემების სინთეზი – ეს ყველაფერი მწერლისათვის დამახასიათებელია. ტრევორის ბოლო ნაწარმოები “ამბავი ლუსი გოლტისა” ჭეშმარიტად ირლანდიური რომანია და ისევეა გაჯერებული ეროვნული და პირადი ტკივილით, როგორც მისი ადრეული “ბედის ნებიერები” (Fools of Fortune)
    ნაწარმოებს ირლანდიის დამოუკიდებლობის ისტორია უდევს საფუძვლად. რომანი იწყება 1921 წლის მოვლენებით და იმ დროში მთავრდება, როცა ქალაქში, რომელსაც ავტორი ენისეალას უწოდებს, “ქუჩაში მოსიარულენი მობილურ ტელეფონზე საუბრობენ”.
    სულ რაღაც 200 გვერდი 80 წლის ისტორიას იტევს, თუმცა ეს მკითხველს სრულებითაც არ აცვიფრებს, მაგრამ არ აცვიფრებს იმიტომ, რომ მწერლური სიურპრიზებით ტრევორს ის ბევრჯერ გაუკვირვებია.
    ბედისწერას სასტიკ ტრაგედიამდე მივყავართ. კაცმა რომ თქვას, ის, რაც მოხდა, შეიძლებოდა არ მომხდარიყო; და ალბათ ყველაფერი რიგზე იქნებოდა, ვიღაცას რომ უკან მოეხედა, ვიღაცას ორი სიტყვა ეთქვა, ვიღაცას აეხსნა, ვიღაცა უფრო ადრე გამოჩენილიყო. ყველაფრის თავი და თავი ისაა, რომ ადამიანები ერთმანეთთან საუბარს გაურბიან, არ შეუძლიათ აღიარება და დუმილს ამჯობინებენ. მიზეზი შეიძლება იყოს რისხვა, სიამაყე, მწუხარება ან თავდაცვის ინსტინქტი… ტრაგედია კიდევ უფრო მძაფრდება, როცა მისი მიზეზია სტოიციზმი, გარეგნული თავდაჭერილობა, სიყვარულის მცდარი კონცეფიცა ან თუნდაც ნამდვილი სიყვარული. მკითხველმა ისიც კი შეიძლება გაიფიქროს, ამ წიგნის დაწერა მწერალს რაღაც არაამქვეყნიურმა ძალამ შთააგონაო. ტრევორი სიფრთხილით ეკიდება თითოეულ დეტალს. რეალობა ასეთი ულმობელი არ უნდა იყოს, ადამიანი უნდა გამოფხიზლდეს – ეს ქვეტექსტი ყველა ეპიზოდში იკითხება. რომანის დასასრული, სადაც მკითხველი 80 წლის მთავარ გმირს შეხვდება, თითქოს არ არის ტრაგიკული, თუმცა ადამიანის გულში ხომ არაფერი სრულდება.

    ჯონ აპდაიკი
    “ეძიე ჩემი სახე”
    Seek My Face
    By John Updike
    276 pp. New York: Alfred A. Knopf, November 2002

    აპდაიკის ახალი რომანი ხელოვნებათმცოდნეებსაც დააინტერესებს. აქ ავტორი შეეცადა ხელოვნების ისტორიისა და მხატვრული ლიტერატურის შერწყმას. შედეგი მართლაცდა უჩვეულო გამოდგა; თუმცა ისიც უნდა ითქვას, რომ, როგორც კრიტიკოსები აღნიშნავენ, მწერალს დაავიწყდა ერთი ჭეშმარიტება, რომ ხელოვანის საქმე და მისი შინაგანი სამყარო მჭიდროდ არის ერთმანეთთან დაკავშირებული. კრიტიკოსებმა არც აპდაიკის მიერ დახატული პერსონაჟები მოიწონეს: პერსონაჟები სქემატურია, მათში ხასიათი არ არის დაჭერილი, მთავარი გმირი ჰოუპი თითქმის უსახურია, მეორე გმირი – ზეკი კი მწერალმა ლამის უცვლელად გადმოიღო პირველწყაროდან. აპდაიკისთვის უჩვეულო რომანში ისაა, რომ მას არასოდეს მიუქცევია ასეთი მცირე ყურადღება ნიუანსებისა და მუსიკალურობისათვის. ყველა გვერდზე შეხვდებით გაწყვეტილ წინადადებებს.
    რა თქმა უნდა, ძალიან ძნელია ხელოვნების ერთ დარგზე საუბარი მეორე დარგის მეშვეობით. როგორც წესი, ასეთი მცდელობა იშვიათად თუ ყოფილა წარმატებული. ერთ-ერთი წარმატებული მაგალითი თომას მანის “დოქტორი ფაუსტუსია”.
    ერთ-ერთ მინაწერში მკითხველისადმი აპდაიკი წერს, რომ მისი რომანი მხატვრული აზროვნების ნაყოფია და მასში არაფერია აბსოლუტურად სინამდვილიდან აღებული. თუმცა, იქვე იმასაც აღნიშნავს, რომ დეტალების დიდი ნაწილი აღებულია სტივენ ნაიფეს და გრეგორი უაიტ სმიტის 1989 წლის ბიოგრაფიული თხზულებიდან – “ჯეკსონ პოლოკი: ამერიკული საგა” და კლიფორდ როსის ანთოლოგიიდან – “აბსატრაქტული ექსპრესიონიზმი: შემოქმედები და კრიტიკოსები”.
    “ეძიე ჩემი სახე” მოგვითხრობს ამერიკელი მხატვრების – ექსპრესიონისტების ცხოვრებასა და შემოქმედებაზე, როგორ ჩაუდგა მათ სათავეში ჯექსონ პოლოკი და როგორ მოახერხეს ამ ადამიანებმა ომის დამთავრების შემდეგ სულ რაღაც ათი წლის განმავლობაში ევროპელებისგან განცალკევება და იმ თვითმყოფადი კულტურის შექმნა, რამაც ნიუ-იორკი ხელოვნების სამყაროს დედაქალაქად აქცია.
    მოქმედება ხდება ვერმონტის შტატში. აპრილის დასაწყისის ერთ ჩვეულებრივ დღეს, ჰოუპ ჩაპეტცის სახლში. ჰოუპ ჩაპეტცი მხატვარ ზაკ მაკოის (პოლოკის პროტოტიპი) მეუღლე და მხატვარ გაი ჰოლოუეის ქვრივია, ის თვითონაც ხელოვანია. ახალგაზრდა ჟურნალისტი კეტრინი ომის შემდგომი პერიოდის ამერიკული ხელოვნების ისტორიის შესწავლას გადაწყვეტს და ჰოუპს ეწვევა ინტერვიუს ჩასაწერად. მთელი დღე ილაპარაკებენ, საუბარი ძირითადად ჰოუპის – 78 წლის ქალის მოგონებებისგან შედგება, მკითხველის თვალწინ ხელოვანთა ცხოვრება და პორტრეტები წარმოჩნდება. თუმცა, კრიტიკოსებს თუ დავესესხებით, რომანი შეიძლება ვერც დაეხმაროს მკითხველს “იმ სახის ძიებაში”, რომლისკენაც ის მიილტვის, რადგან ხელოვანები მაინც მიუწვდომელნი არიან. ერთი რამ კი ცხადია: წიგნში მკითხველი ნამდვილად ბევრ საინტერესოს აღმოაჩენს, იმას, რაც დაფარულია და რასაც ყოველდღიურ ცხოვრებაში ვერც კი ვამჩნევთ.

    ცვეტან ტოდოროვი
    “უსასრულო ბაღი: ჰუმანიზმის მემკვიდრეობა”
    The Imperfect Garden: The Legacy of Humanism
    By Tzvetan Todorov
    Translated by Carol Cosman
    Princeton University Press, pp.264, March 2002

    ერთი შეხედვით, 60-70-იანი წლების ფრანგი სტრუქტურალისტისა და ლიტერატურის კრიტიკოსის, ცვეტან ტოდოროვის რომანი “უსასრულო ბაღი” მავანსა და მავანს შეიძლება მწერლის შემოქმედების უკუსვლად მოეჩვენოს, მაგრამ სინამდვილეში ეს ასე არ არის. უბრალოდ, როგორც კრიტიკოსები ამბობენ, ეს წიგნი ფრანგული ლიტერატურის კლასიკაზეა ამოზრდილი და მთლიანად ფრანგ მკითხველზეა გათვლილი.
    ტოდოროვი ჰუმანისტების ზნეობრივ ფილოსოფიას ასე ლაკონურად ახასიათებს: “მათი უნივერსალურობა, შენი სასრულობა და ჩემი ავტონომია”. ნებისმიერი ინდივიდი ავტონომიური სუბიექტია, ზნეობრივი არჩევანი მოყვასისთვის სიკეთის გაკეთებას, მოყვასის კეთილდღეობის საკუთარ კეთილდღეობაზე მაღლა დაყენებას ნიშნავს. მხოლოდ მაშინ დაერქმევა მთელ კაცობრიობას ჰუმანიზმის სახელი, – წერს ტოდოროვი.
    ტოდოროვის ნაშრომი მულტიკულტურული აზროვნების შედეგია. ამასთან, აქ ბევრ ლიტერატურულ-ფილოსოფიურ სიახლესა და მიგნებას წააწყდებით.
    “უსასრულო ბაღის” ავტორი ტოლერანტული, გამგებიანი და ბრძენია შეფასების დროს. ტოდოროვი თავის ნააზრევს სისტემურად გადმოგვცემს, სწორედ ისე, სტრუქტურალისტს რომ შეეფერება, და XVI და XIX საუკუნეების საფრანგეთის ჰუმანისტური აზრის შთამბეჭდავ სინთეზს გვთავაზობს. ნიშანდობლივია ის გარემოებაც, რომ ტოდოროვის შეხედულებები კაცობრიობაზე, საზოგადოების ცხოვრებაზე, პოლიტიკასა თუ ზნეობრიობაზე მკითხველისთვის იმედისმომცემია.

    სალმან რუშდი
    “გადააბიჯეთ ამ ზღვარს”
    Step Across This Line
    By salman Rushdie
    New York: Random House, pp.402, September 2002

    “გადააბიჯეთ ამ ზღვარს” – ასე ჰქვია სალმან რუშდის ახალ კრებულს, რომელსაც სახელი ამავე წიგნში შესული ლექციების ციკლის მიხედვით დაერქვა. ლექციათა დიდი ნაწილი 11 სექტემბრის მოვლენებს ეხმიანება. მწერალი ყველა ხელოვანს მოუწოდებს, გაილაშქრონ ძალადობის წინააღმდეგ, იბრძოლონ, რათა ხალხი გამოფხიზლდეს და ბოლოსდაბოლოს, ჩვენი მსოფლხედვა შეიცვალოს. მთავარი საკითხი, რაც დღესდღეობით ყველაზე მწვავედ დგას, არის ღირებულების საკითხი, – ამბობს რუშდი და ეს ღირებულება ხელოვანის სამშობლოა.
    აიათოლა ხომეინისა და ბრიტანელი პოლიტიკოსების ღალატის შემდეგ სალმან რუშდი კვლავ კალმით დაწერილი სიტყვის ერთგული რჩება. კრებულში შესული ესეები ძირითადად ლიტერატურას ეძღვნება. იგი მოიცავს ე.წ. “ჟამიანობის წლების” რჩეულ ესეებს (ამ სახელით მოიხსენიებდა რუშდი იმ პერიოდს, როდესაც მას სიკვდილით ემუქრებოდნენ, ხოლო ის მხარდაჭერა, რომელსაც მავანნი იჩენდნენ მის მიმართ ლიტერატურულ თუ პოლიტიკურ წრეებში, მხოლოდ მოჩვენებითი იყო).
    კრებულის ყველაზე სუსტ სექციად კრიტიკოსები ჟურნალისტურ ნაშრომების სექციას ასახელებენ. აქ ბოლო ორი წლის განმავლობაში გამოქვეყნებული საგაზეთო სვეტებია წარმოდგენილი. ეს სტატიები რამდენიმე წლის წინ საკმაოდ დროული ჩანდა, ახლა კი პრინციპში ტრივიალურია. თუმცა გაზეთის სპეციფიკიდან გამომდინარე, უჩვეულო აქ არაფერია: 2000 წელს გამოქვეყნებულ ერთ-ერთ საგაზეთო წერილი მთლიანად ამერიკის შეერთებული შტატების პოლიტიკის პაროდიას წარმოადგენს – აშშ მოხერხებულად იყენებს უსამა ბენ ლადენის ფიგურას, როგორც ბოროტ ძალას, ჩვენ, ბავშვები რომ დაგვაშინოს. ამავე წლის ბოლოს დაწერილ პუბლიკაციაში მწერალი ვარაუდობს, რომ ბუში და გორი ძალაუფლებას გაინაწილებენ და ა.შ.
    თუ ეს კრებული მკითხველს დაამახსოვრდება, ისევ ზემოხსენებული ლექციებისა და მათი თანმდევი ესეების წყალობით. აქ რუშდი თავის ჩვეულ ამპლუაშია, გვიამბობს ადამიანურ ფასეულობებზე. ხაზები, რომლებიც გადაიკვეთება, ორგვარია. არსებობს საზღვრები და არსებობს მსაჯულთა – ხელისუფლებისა და ხელისუფალთა ზღვარი.
    ამ თემაზე საუბრის დროს მწერალი აკრიტიკებს “პატივისცემის” იდეას, როგორც დიალოგის წინააღმდეგ მიმართულ იარაღს. “ჩვენგან მოითხოვენ, დავუპირისპირდეთ ამ რწმენას (რელიგიური ექსტრემიზმის იდეებს) და ის დანაშაულად, მოძველებულად, მცდარად აღვიქვათ. არადა, ასეთი განდგომა “პატივისცემის” კონცეფციასთან შეუთავსებელია.
    საინტერესოა რუშდის რემინისცენციები “ჰიბრისის” თემაზე: “ღმერთები გვეუბნებიან, იყავი ის, რაც ხარ და იცოდე შენი ადგილი – ასეა მიღებული, თორემ სინამდვილეში მითები საპირისპირო ინფორმაციას შეიცავს – არ დახარო თავი, არ უნდა იცოდე, სად არის შენი ადგილი, გამოიწვიე ღმერთები და გაოცდები, იმდენ ღმერთს აღმოაჩნდება თიხის ფეხები.”
    “რა არის ის საკითხები, რაზეც ჩვენ უნდა შევთანხმდეთ, – კითხვას სვამს რუშდი, – კოცნა საჯარო ადგილას, ბეკონის სენდვიჩი, უთანხმოება, გაშიშვლებული მოდა, ლიტერატურა, დიდსულოვნება, წყალი, მსოფლიო რესურსების თანაბარი და სამართლიანი განაწილება, ფილმები, მუსიკა, აზროვნების თავისუფლება, სილამაზე, სიყვარული… ჩვენ უნდა ავირჩიოთ ცხოვრების სწორი – უშიშარი გზა და ჩვენ გავიმარჯვებთ.”
    “გადააბიჯეთ ამ ხაზს, – ამბობს რუშდი, – მაგრამ უკან აღარ დაბრუნდეთ, თქვენ ვეღარასოდეს შეძლებთ შინ დაბრუნებას…”

    ჰამფრი კარპენტერი
    განრისხებული ახალგაზრდები: 50-იანელთა ლიტერატურული კომედია
    The Angry Young Men: A Literary Comedy of the 1950s
    By Humprey Carpenter
    Allen Line, pp.244, March 2002

    მწერლებს და, საერთოდ, ხელოვანებს უყვართ, როცა მათ ბიოგრაფიებსა და შემოქმედებას კრიტიკოსები ინდივიდუალურ ჭრილში განიხილავენ, კრიტიკოსები კი ხელოვანთა ერთი რომელიმე ჯგუფის შემოქმედებითი თავისებურებების აღწერას ამჯობინებენ. კარპენტერს ორივე სფეროში გარკვეული გამოცდილება აქვს – მას ცალკეულ ცნობილ ადამიანთა ადამიანთა ბიოგრაფიებიც შეუქმნია და ჯგუფური პორტრეტებიც. კარპენტერის ნაწარმოებები სასიამოვნოდ იკითხება, მიუხედავად იმისა, რომ, როგორც წესი, ამ ჟანრის ლიტერატურაში ბევრი უზუსტობა იპარება ხოლმე, რადგან მწერალს ცალკეულ პიროვნებათა ფსიქოლოგიურ სიღრმეებზე მეტად ამბის თხრობა უფრო აინტერესებს. მაგრამ ისიც უნდა ითქვას, რომ კარპენტერის რომანში უზარმაზარი ინფორმაცია და დიდი შრომაა ჩადებული.
    ახალი წიგნი მეორე მსოფლიო ომის შემდგომი პერიოდის რუკაა, ოღონდ ბიოგრაფიული რუკა, სადაც მთელი თაობის ცხოვრებაა აღწერილი: ფილიპ ლარკინი, კინგსლი ემისი, ჯონ ოსბორნი, ჯონ უეინი, ჯონ ბრეინი და კოლინ უილსონი. ეს ადამიანები ძალიან განსხვავდებოდნენ ერთმანეთისგან, მაგრამ, ამავე დროს, ერთ თაობას – 50-იანელებს ეკუთვნოდნენ და ბევრი საერთო პრობლემა აღელვებდათ.
    მარტო ზემოთ ჩამოთვლილი ადამიანების სახელების ხსენებაც კი საკმარისია იმისათვის, რომ ახალმა წიგნმა მკითხველი ჩაითრიოს. ისინი განრისხებული თაობის წარმომადგენლები იყვნენ, თაობისა, რომელსაც ყელში ამოუვიდა მეკავშირეთა გამარჯვების სიხარული, მშობლების გაუთავებელი ჩიჩინი, ხელისუფალთა დირექტივები და სტატუს კვო. და ისინი ეძიებდნენ გამოსავალს ცხოვრების გადახალისებისათვის.
    კარპენტერის წიგნში მკითხველის თვალწინ გადაიშლება 50-იანელთა მშფოთვარე ცხოვრება, რომელიც მისთვის ყოველთვის დიდი ინტერესის საგანს წარმოადგენდა.

    მოამზადა თამარ სუხიშვილმა

    © “წიგნები – 24 საათი”

    Read More
  • ესე,  კრიტიკა

    მალხაზ ხარბედია – სიმართლის პოეზია

    08/02/2010

    დღევანდელ ნომერში ერთი ამერიკელი კრიტიკოსის საინტერესო ესეს ნახავთ ბერძენი პოეტის, იორგოს სეფერისის შესახებ. იქ ერთ ლექსზეა საუბარი, ლექსს “ელენეს” ჰქვია. მას “ჰომეროსის მითის ევრიპიდესეული გამანადგურებელი ვერსია უდევს საფუძვლად, რომლის მიხედვითაც ელენე არასდროს ყოფილა ტროაში და ამხელა ომი მხოლოდ მოჩვენების გამო გაჩაღდა. მთხრობელი კი, ერთ-ერთი ბერძენი ჯარისკაცი, ვერ ახერხებს, ჩასწვდეს იმ ფაქტს, რომ “ამდენი ტკივილი, ამდენი სიცოცხლე/ მიეცა უფსკრულს/ ელენეს ცარიელი ღამის პერანგის გამო”.
    ნაცნობი სიტუაციაა. ეჭვი არ მეპარება, რომ ამ სტრიქონებს ქართველი მკითხველი გაცნობისთანავე შეავსებს თავისი გამოცდილებით, სისხლით, რომელიც უკვე წლებია იღვრება ასეთი “ცარიელი ღამის პერანგების გამო”.
    მიკვირს, რატომ არ ამჩნევენ ევრიპიდეს ამ გენიალურ იდეას ქართველი რეჟისორები? იქნებ უბრალოდ ალღო და გაბედულება არ ჰყოფნით? ეჭიდებიან ათეულობით თითიდან გამოწოვილ მოდურ იდეას, უხეშად აქართულებენ პიესებს, აწყობენ კლოუნადებს, რეალობის პირისპირ კი არავინ ჩერდება, არც რეალობად შემოსაღებულ “ცარიელ ღამის პერანგზე” ამბობს ვინმე სიმართლეს.
    ეს საყვედური მარტო თეატრს არ ეხება, იგივე სიტყვებს გავიმეტებდი თანამედროვე ქართული პროზისთვის და პოეზიისთვისაც. თუმცა დღევანდელი ნომერი გამონაკლისია, ამ შემოდგომაზე, როგორც ჩანს, რამდენიმე პოეტს მწარე მოსავალი მოუვიდა.
    დღევანდელ ჩვენს ნომერს პირობითად “სიმართლის პოეზია” შეგვიძლია ვუწოდოთ, სადაც განსხვავებული თაობისა და მსგავსი გულისცემის ორი პოეტი, ბესიკ ხარანაული და ზვიად რატიანი თავიანთ სიმართლეს ამბობენ. ამბობენ მწვავედ, გულახდილად, სინანულით.
    ბესიკ ხარანაული ლექსში უძველეს მეტაფორას მიმართავს, იყო დრო, როცა პოეტებს თავისივე სტრიქონები მიადგებოდნენ საყვედურით, ანდა მათ თავად პოეტი აგზავნიდა ხოლმე დავალებებით, ხან ვიღაც მეძავთან, ლექსების რვეულის გამოსასყიდად, ხან იმპერატორთან, თავის მოსაქონად, ხანაც ვაჟიშვილთან, გასამხნევებლად. როგორც აღმოჩნდა, სტრიქონები ჩვენს დროშიაც აკითხავენ ავტორს: “რომ გავიხედე და… კარს მომდგომოდა ჯოხის რაკუნით/ ჩემივ ნათქვამი, წლების უკან დაწერილი ჩემივ სტრიქონი/ და დამცინავად დამკითხავდა ბრაზიანი ხმით:/ – “სიღარიბის ნოსტალგია ისევ ღარიბს ეწვევა ხოლმე!” – ასეა, არა?/ ნაღარიბალო!”. ასე ამბობს წლების წინ დაწერილი სტრიქონი და თან ავტორს ქუჩაში მიერეკება, უმოწყალოდ სცემს, ძუნძულით დაატარებს ქუჩებში, ერთ სურათად ანახებს მთელ ქალაქს.
    ზვიად რატიანი კი პირდაპირია, ძველებურად მრავალხმიანი, სადაც “ჩვენ”-აა მთავარი და არა “მე”, “ისინი” და არა “იგი”: “ჩვენ, ვინც არასდროს გამოვალთ გარეთ/ და ხმას არასდროს შევუერთებთ მშიერ რაინდებს,/ არც საპროტესტო წერილებზე მივაწერთ გვარებს/ და სხვებსაც, თუკი დაგვიჯერეს, გამოვარიდებთ/ ასეთ საქმეებს, დიდ საქმეებს”. ვინც ზვიადის ლექსებს იცნობს, ეს “ჩვენ” ადვილი ამოსაცნობი იქნება, პირველ რიგში ერთი უძველესი ლექსიდან: “ჩვენ ხომ აქ ვმდგარვართ. ჩვენ ხომ აქ დიდხანს…”, შემდეგ ამოძახილით: “რა დავაშავეთ ჩვენ, ვინც ვერ გავმდიდრდით, ვერც გავლოთდით,/ ვერც დავიხოცეთ?” და ბოლოს “მამებიდან”: “ისინი აწყობდნენ ლამაზ საღამოებს./ ისინი აწყობდნენ ძნელზე ძნელ საქმეებს./ ისინი აწყობდნენ მზრუნველ ხელისგულებს საყვარელი შვილების მხრებზე და/ აწყობდნენ, უსასრულოდ აწყობდნენ გეგმებს.”
    “მამების” დაწერიდან, თუ არ ვცდები, უკვე, 10 წელი გავიდა. 10 წლის წინ მამებს ყოფნიდათ თავხედობა “დარჩენილიყვნენ ისეთებად, როგორებადაც თავისთავი წარმოედგინათ”, ახლა კი მხოლოდ “სიზმრებია”, სადაც „უწყვეტად/ ახალი სისხლი, თბილი სისხლი, წვეთავს ტალახზე,/ სადაც შვილები მოკლულ მამებს გვერდით უსხედან/ და აღვიძებენ”.
    ამ ბოლო სტრიქონმა ბესიკ ხარანაულის ერთი დიდი ლექსი გამახსენა, და გულში შეცდომით წამომცდა: „სად არიან მამები? მამები სად არიან?“ და რადგან იმ ერთხელ ნაფიქრში მეორეჯერ ვეღარ შევაღწიე, დასასრულისთვის მხოლოდ ერთი ხმელი აზრი შემომრჩა: ეს ორი ლექსი პოეტური მამა-შვილის დიალოგია, მკაცრი და გულახდილი დიალოგი.

    2008
    © „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

    Read More
  • პროზა

    06/02/2010
    გეგათ ოლა
    გეგათ ოლა ყაჩაღებს – ილოსა და ვანოს პირველად კენჭყრაზე შეხვდა და, მართალია, იქამდე ჯერ თვალითაც არ ენახა ისინი, მაგრამ მაინც მაშინვე მიხვდა, რომ ერთი ილო უნდა ყოფილიყო და მეორე კიდევ ვანო. სოფელში და მთელს იმ არემარეზეც, დიდსა და პატარას ილოსა და ვანოს სახელები ეკერა პირზე:
    -ილო და ვანო მწყემსებს დასცემიან მთაში და ორმოცი მარტო სულ ნარჩევი ჭედილა წაურთმევიათო! -ილომა და ვანიმ ნატბერავზე ცხავერელი ოსები დახოცესო! -ილოსა და ვანოს გორგიჯანოვისთვის შემოუთვლიათ, იცოდე, ზახარ, თავი დაგვანებე, თორე, დედას გიტირებთ, საკუთარი ცოლ-შვილის ხორცს გაჭმევთო! ესენი და ხსვა კიდევ ამაზე უარესი ხმები დადიოდა ილოსა და ვანოზე, მაგრამ გეგათ ოლას იმათი არ შეშინებია- აუჩქარებლად შეათვალიერა ორივენი, წყნარად მიესალმა, აუჩქარებლათვე ჩაჯდა წყაროს პირზე, ხილაბანდის ყურები შეიხსნა, პეშვით სახეზე ცივი წყალი შეიპკურა და სველი ხელი ყელ-კისერზეც მიისვ-მოისვა. ილო და ვანო( თუკი მართლა ილო და ვანო იყვნენ ის ბიჭები) კარაბინშემართულები ზურგშექცევით იდგნენ ერთმანეთთან და ერთი რომ წყაროს პირზე ჩამომჯდარ გეგათ ოლას ათვალიერებდა, მეორე გაფაციცებული სახით იმ ბილიკს გასცქეროდა, რომლითაც ეს დედაკაცი მოვიდა. ახლადგამოკვირტული ჯაგრცხილებითა და ამწვანებული თხილის ბუჩქებით ჩამობურულ ამ პატარა, ჩავარდნილ ტაფობში მარტო ის ბილიკი შემოდიოდა და ისიც იქვე, წყაროსთან თავდებოდა, ისე, რომ ორი მარჯვე მსროლელი აქ ოცსა და ოცდაათ მომხვდურსაც იოლად მოიგერიებდა. რაკი დარწმუნდნენ, საფრთხე არსაიდან გველისო, ყაჩაღებმა კარაბინები ძირს დაუშვეს და დედაბერს სალამზე მერეღა უპასუხეს. ამასობაში გეგათ ოლასაც მოეკლა წყურვილი, მაგრამ ისევ ისე იჯდა, ხილაბანდს იკრავდა და ბიჭებს გულმშვიდად ათვალიერებდა. ილო და ვანო ერთნაირად შუატანის, კარგად მოყვანილი ვაჟკაცები ჩანდნენ, ერთს კუპრივით შავი თმა და წვერ-ულვაშა ჰქონდა, მეორეს- წაბლისფერი, ერთს კეხიანი ცხვირი და შვილდივით მოზიდული წარბები ამშვენებდა, მეორეს- მაღალი შუბლი და თაფლისფერი თვალები. მკერდზე ორთავეს ერთნაირი სავაზნეები გადაეჭირათ და ხელშიც ერთნაირი კარაბინები ეჭირათ. -ვინა ხარ, დედი, სადაური ხარ? -ჰკითხა დედაბერს შავგვრემანმა და მიუახლოვდა. -აქაური ვარ, შვილო, აგე, იმსოფლელი…სატაცურზე ვიყავი და წყალი მომწყურდა. მერე ნათქვამის საბუთად კალთიდან სატაცურის დუყების მოზრდილი კონა აიღო და აჩვენა. -ჩვენ იცი, ვინა ვართ? გეგათ ოლამ ჯერ ერთს ახედა, მერე მეორეს და მხრები აიჩეჩა: -აბა, რა ვიცი . . . ქართველები რო ხართ, გატყობთ. შავგვრემანმა ამხანაგს გადახედა და იმანაც სულ ოდნავ დაუქნია თავი. შავგვრემანი ჩაცუცქდა, კარაბინი მუხლებზე დაიდო, უხერხულად ჩაახველა და კეფა მოიქექა: -რაღაც უნდა გთხოვოთ და, დედაშვილობამ, უარს ნუ გვეტყვი… -თქვი, შვილო. -პური გვშიან, დედი… მესამე დღეა, ნაწილ- მოწყალება არ ჩაგვსვლია პირში… თუკი რამე გაგემეტება, წადი და გადმოგვიტანე… მეორემ, წაბლისფერთმიანმა, ამ სიტყვებზე პირი იბრუნა, ვითომდა ბილიკს გახედა დასაზვერად. გეგათ ოლა წამოდგა, კაბაზე ხელი ჩაისვა,-,,მოგიკვდეთ, შვილებო, ჩემი თავიო“, -მეტი ვეღარაფერი თქვა და ბილიკს ჩქარი ნაბიჯებით გაუყვა. -დედიი!- მოესმა უკნიდან.გეგათ ოლა გაჩერდა, უკან მიიხედა, მაგრამ შავგვრემანმა ხელი ჩაიქნია და უთხრა:-არა, არაფერი… წადი!
    შინ რომ მივიდა, გეგათ ოლამ ცეცხლი დაანთო, ზედადგარზე თანგირა ქვაბით წყალი შემოდგა, შვილიშვილს- თორმეტი წლის კაკაოს ორი კარგი შარშანდელი ნაცარა დედალი დააჭერინა და ხელში წანდილი მიაჩეჩა. თვითონ შინ შებრუნდა, ცეცხლს შეშა შეუმატა და დაიწყო მუხლებში ხელის ცემა და გაუკვირველი ზუზუნი. შვილიშვილის ფეხის ხმა რომ შემოესმა, ცრემლი შეიმშრალა, წამოდგა, კაკოს თავებდაჭრილი, მაგრამ ჯერ ისევ თბილად მთრთოლავი ქათმები გამოართვა და თაბახზე დააწყო. მერე ქვაბს სახურავი ახადა, ცეცხლს ჩინჩვარი მიუტანა და წყალიც მაშინვე აჩუხჩუხდა… -ვის ელოდები, კაცო, აღარ იტყვი? უკვე მერამდენედ ეკითხებოდა გაკვირვებული კაკო, მაგრამ გეგათ ოლა ხმას არა სცემდა, ტუჩებმოკუმული რაღაცნაირი სიკერპით ირჯებოდა: ქათმები დაფუფქა, დაბრტყვნა, დატუსა, გამოწელა და კარგად დარეცხა. მერე მიუკეთა ცეცხლს რცხილის ნაპობები, მიუტანა უფრო მოზრდილი ქვაბი, ჩაალაგა შიგ ქათმები, შემოუყენა წყალი და შედგა ცეცხლზე. თვითონ კამოდის უჯრიდან თეთრი, ქათქათა ტილოები ამოალაგა და მარანში შევიდა. ჯერ მიჯდა მარნის სიბნელეში, იტირა, იზუზუნა, კარგად მოიოხრა გული, მერე ჩამოიღო თავხეზე დაკიდებული მანეულის დიდი კალათი, დაბერტყა, გასუფთავა, შიგ ტილო ჩააფინა. ხარიხიდან ღორის დამარილებული ნაფერდალი ჩამოხსნა, დერგიდან ერთი დიდი კვერეული ყველი ამოიღო, ისინიც ტილოებში შეახვია. ორჩარექიანი ხელადა არყით გაავსო, ჩაალაგა ესენი კალათში, ჩაუმატა ოდნავ შემჭკნარი, მაგრამ მაინც ჯერ კიდევ ლოყაწითელი ვაშლები, ჩურჩხელები, ხახვი, ნიორი…დაალაგა ამ ყველაფერს ზემოდან ექვსი თასმასავით რბილი პური, კალათს ჩაის ტილო გადააფარა და იქვე, მარნის ბნელ კუთხეში მიდგა. კაკო ცეცხლთან იჯდა და ათუხთუხებულ ქვაბს, საიდანაც მადისაღმძვრელი ოხშივარი ამოდიოდა, პირზე ნერწყვმომდგარი მისჩერებოდა. გეგათ ოლამ წვენს ქაფი მოხადა, გაფრცქვნა ორი თავი ხახვი, ორივე ოთხად გაჭრა და ქვაბში ჩაყარა. მერე იქიდან უკვე მოხარშული ორივე ღვიძლი თეფშზე ამოიღო, მარილი წააუარა და ბიჭს წინ დაუდგა: -აჰა. პური შეატანე, იცოდე, ისე არ შეჭამო! -მაშ არ იტყვი, ვის ელოდები? -ჭამე და მერე წუალი მომიტანე! კაკომ ცხელ-ცხელი ღვიძლები სულმოუთქმერლად შესანსლა და კმაყოფილმა კოკებს წამოავლო ხელი. ბიჭი რომ გაიგულა, დედაბერი წავიდა და მარნიდან კალათი გამოიტანა. მერე ისევ ქვაბს მიუბრუნდა- ქათმები უკვე მოხარშულიყო, ჰა და ჰა,სულ ცოტაღა აკლდა. გამოიღო თახჩიდან ჯამი, ზედ ჩამჩით წვენი ამოიღო, გააგრილა, შიგ პურის ფქვილი ჩაყარა და კოვზით კარგად გაქნა.ამოალაგა მერე მოხარშული დედლები თაბახზე, ქვაბში ნელ-ნელა ჩაუშვა საფანელი, ჩაახალა შიგ ორი კვერცხი, ჩიხირთმა ქინძით, მარილითა და ძმრით შეაგემა და ცეცხლიდან გადმოდგა. კალათი მხარზე ჰქონდა შედგმული და ჯეჯილებსშორის მიმავალ ბილიკზე გაჩქარებული მიდიოდა. სოფელი ისე გამოიარა, არავინ შეხვედრია, ან კი ვინ უნდა შეხვედროდა, გაზაფხული იდგა, ქვეყანა მინდორსა და ბაღ-ვენახებში იყო გაკრეფილი. ტვირთის სიმძიმეს ვერც კი გრძნობდა, ციმციმ მიჰქონდა.თანდათანობით რაღაც უცხო, უცნაურად საამო გრძნობა ეუფლებოდა და რაც უფრო მეტად უახლოვდებოდა კენჭყარას წყაროს, ეს გრძნობა უფრო და უფრო ემატებოდა. სანამ წყაროსკენ გადაუხვევდა, კალათი დადგა და იქაურობა ჩუმად მოათვალიერა: კაცის ჭაჭანება არსად იყო, აქედან სოფელიც ძლივას მოჩანდა და გული საგულეს ჩაიდო. მერე კალათს დასწვდა, მხარზე აღარ შეუდგამს,თხილებითა და ჯაგრცხილებით დაბურულ ბილიკს ისე გაუყვა. წყაროსთან აღარავან დახვდა. გაჩერდა და გაკვირვებულმა მიმოიხედა. ნეტავი ხომ არ მომეჩვენენ ის ბიჭებიო, გაიფიქრა. ახლაღა იგრძნო, როგორ დამძიმებულიყო კალათი, რანაირად სტკიოდა მხრები, მკლავები.
    უეცრად, ზემოდან, ტყით დაბურული მაღალი ფერდობიდან სტვენა მოესმა! ახლადგამოკვირტული წვრილიანით შემწვანებულ ფერდობს აჰხედა. -დადგი, დედი, ეგ კალათი და წადი… ღმერთი გადაგიხდის!- მოესმა ნაცნობი ხმა. გეგათ ოლამ კალათი წყაროს პირზე დადგა და სანამ წავიდოდა, ფერდობს უთხრა: -აექ ცხელი კერძია, შვილებო, ქვაბითა და არ გააციოთ! მინდორზე რომ გამოვიდა, იქაურობას თვალი მოავლო და თითქოს გულიდან მძიმე ლოდი ააცალესო, სასიამოვნო შვება იგრძნო. ეს ამბავი მოხდა აპრილში, აღდგომის კვირაძალზე; მას მერე დღე არ დაღამდებოდა, რომ გეგათ ოლას ილო და ვანო არ მოჰგონებოდა. საკუთარ სადარდებელსა და თავში საცემს რა გამოულევდა, მაგრამ ხშირად,ბოსტანში მომუშავეს თუ ძროხის ცურთან ჩაცუცქულსა და იმის თბილ ფერდზე შუბლმიდებულს, გაუჩერდებოდა ხელი, გაუშტერდებოდა თვალები და გარინდებული იმათზე ფიქრობდა. საღამოობით კი, მთელი დღის ჯაფით მოღლილი და მოქანცული, დასაძინებლად რომ ემზადებოდა, გადაიწერდა პირჯვარს და იტყოდა: ღმერთო მაღალო, შენ გადმოჰხედე სიკეთის თვალით ჩემსა შვილებს, შვილიშვილებს, შინაურსა და გარეულს. შენი მადლიანი კალთის ქვეშ ამყოფე ის საწყლებც- ილო და ვანოო. იმათზე კი ისევ დადიოდა ავი ხმები: ამა და ამ ადგილზე მავან კაცს დასცემიან, ესა და ეს უცემიათ, ესა და ეს მოუკლავთო და სოფელშიც ისევ ძველებურად აშენებდნენ გაჭირვებულ ბალღებს დედები- ჩუმად, თქვე გასაწყვეტლებო, თორემ, იცოდეთ, ილო და ვანო ჩამოივლიან და თავებს დაგაჭრიანო! გეგათ ოლას, რა თქმა უნდა, სჯეროდა იმ ავი ხმებისა, მაგრამ საქმე საქმეზე რომ მიდგებოდა, ილოსა და ვანოს მაინც დამცველად უდგებოდა: მგელს მგლობა ერქვა და ტურამ ქვეყანა დააქციაო, რასაც ვინმე რამეს დააშავებს, ყველაფერს იმათ კი ნუ დააბრალებთო! იმ მაშინდელი ამბის შესახებ კი კრინტი არავისთან დაუძრავს, რადგან კარგად იცოდა თავისი შვილების ამბავი, ყვედრებით სულს ამოხდიდნენ- ჩვენს ნაშრომ-ნაოფლარს ავაზაკებს აჭმევო. ეგრე ჩაიარა გაზაფხულმა, მიიწურა ზაფხულიც და აგვისტოს ბოლოს ხმა გავარდა- ილო და ვანო დაუხოციათ და თავებდაჭრილები კენჭყარაზე ყრიანო! დედაწულიანად აიყარა მთელი სოფელი და სანახავად წავიდა. გეგათ ოლა შინ დარჩა. მატყლი ჰქონდა გასაშრობად გაფენილი.ყველანი რომ გაიკრიფნენ, აიღო სახრე და დაიწყო მატყლის პენტვა. მზე რომ კარგად გადავიდოდა, მივიდოდნენ კაკო და იმისი მიმდევნო ძმა შიშისაგან სახეგამწვანებულები. დედაბერს არაფერი უკითხავს, პირმოკუმული, სახეგაქვავებული მატყლს პენტავდა, მაგრამ ბიჭებმა თავად უამბეს ნანახი და გაგონილი:თურმე ილო და ვანო განა სხვებს დაუხოცავთ, არა! -ილოს ვანო მოუკლავს და ვანოს კიდევ ილო. არავინ იცის, რატომ და რისთვის-და დამდგარან ერთმანეთის პირისპირ , ილოს ვანოსთვის მიუცია პირში თავისი კარაბინის ტუჩი, ვანოს -ილოსთვის და ერთდროულად გამოუკრავთ ჩახმახები. ეგრეც უნახავთ, მეველე გოლას უნახავს, ერთი იქითა ყოფილა გადავარდნილი, მეორე -აქეთ. შეუტყობინებიათ გორგიჯანოვისთვის ეს ამბავი, იმასაც გამოუგზავნია ცხენებით თავისი კაცები და დაუბარებია-დააჭერით თავები და აქ ჩამომიტანეთ, ვნახო, მართლა ისინი არიან თუ არაო. -მერე?-ახლაღა დაძრა ხმა გეგათ ოლამ. -რა მერე, ისევ იქა ყრიან!-უთხრა გურამამ, კაკოს მიმდევნომ. -თქვენი თვალითა ნახეთ,ბიჭო?-ახლა კაკოს მიუბრუნდა დედაბერი. -ჩვენი თვალითა, მა… გორგიჯანოვს შემოუთვლია, რომაო, არ დამარხოთო, თორე, ციხეში ამოგალპობთ ყველასო! გეგათ ოლამ დაპენტილი მატყლი საფენში გამოკრა, შინ შეიტანა, ოთახის კარი შიგნიდან ჩარაზა და საღამომდე გარეთ აღარ გამოსულა.
    საღამოთი მოვიდნენ გეგათ ოლას შვილები რაღაცნაირად გულჩახურულები, დაბღვერილები. ჩუმად, უსიტყვოდ მიუსხდნენ ვახშამს. კაკომა და გურამამ პირი ვერაფერს დააკარეს. არც გეგათ ოლას გაუღეჭია ლუკმა. ბიჭებმა არაყი დალიეს უხმოდ, უდღეგრძელებლად. ილოსა და ვანოზე ნავახშმევსღა ჩამოაგდეს სიტყვა: -მა რა ეგონათო,- ამბობდა კოლა,-ეს ქვეყანა ჯერ არავის შერჩენიაო! .. -ჰოოვო, ეგრეაო, სამართალმა პური ჭამაო!- უდასტურებდა გოგიაც. იმ ღამით გეგათ ოლამ თვალი ვერ მოხუჭა. მეორე დილით ადგა, ჩაიცვა, მოიხვია შავი ლეჩაქი და წავიდა კენჭყარაზე. ნაწვერალი რომ გადაიარა და ბუჩქნარით დაბურულ ტაფობს მიადგა, მუხლთ მოეკვეთა, გულმა ბაგა-ბუგი დაუწყო, მაგრამ ძალა მოიკრიბა და წყაროსკენ მიმავალ ბილიკს დაადგა . შორიდანვე დაინახა ორი საცვლებისამარა, უთავო გვამი, ერთი იქით ეგდო, მეორე- აქეთ. ერთი პირქვე, მეორე-გულაღმა. ბუჩქებიდან ყრანტალით აფრინდნენ ყორნები. გეგათ ოლა ახლოს მივიდა. ერთსაც და მეორესაც უამრავი ბუზი ეხვია. ბუზი ეხვია მიწაზე, იმათ კისრებთან დაქცეულ, შავად შედედებული სისხლის ლეკერტებსაც. დედაბერმა თხილის ბუჩქს ტოტი შეაცალა, გვამებს შუაში ჩაუჯდა და მოჰყვა იმ ტოტით ბუზების ქშევას… გულაღმა რომელიც ეგდო, იმას აქეთ-იქით გადაეყარა მკლავები, მუცელი გაჰბერვოდა და შიშველ, დაყვითლებულ ფეხებზე შავად აჩნდა ძარღვები. მეორეს ცალი ხელი ქვეშ მოჰყოლოდა, მეორეთი კი ძირიანად მოთხრილი ბალახები ეჭირა. ცაში უკმაყოფილო ყრანტალით დაფრინავდნენ ყორნები. კოლამ და გოგიამ დიდხანს ეძებენ დედა, მაგრამ ცამ უყო პირი თუ მიწამ ვერაფერი შეიტყვეს. მეორე დღეს, მეველე გოლამ მოიტანა ამბავი: გეგათ ოლამ შემოგითვალათ- ჩამოვიდნენ, ეს მკვიდრები დამარხონ, თორემ საქვეყნოდ შევარცხვენო! კოლა და გოგია გაგიჟდნენ – რა უნდაო, ციხეში ხო არ უნდა ამოალპობინოს ჩვენი თავი გორგიჯანოვსაო, არსადაც არ წავალთო! საღამოთი თვითონ გეგათ ოლა მოვიდა სოფელში. სახეშეშლილი, თმაგაწეწილი მოდიოდა გზაზე და საკუთარ ნიფხავს მოაფრიალებდა. სანახზიროზე შეყრილმა ამის დამნახავმა კაცებმა დედაბერს გზა უტიეს, მაგრამ გეგათ ოლა იმათ ზედ მიადგა, ნიფხავი გადაუგდო და უთხრა: -აჰათ, აეგ დასჭერით და სათითაო ქუდი შაიკერეთ ყველამა! მერე გაბრუნდა და ისევ ქვემოთ წარაცრაცდა. კაცები კარგა ხანს იდგნენ თავჩაღუნულები, ბოსლის კედელს აკრულები, იმ კედლისფრად სახეჩატეტკილები, მერე, როდის-როდის, გააკრაჭუნა ერთმა კბილები, მეორემ შეიგინა, მესამემ ჯავრიანად გადააფურთხა მტვერში, მეოთხე, ვინც უფრო ახლოს ცხოვრობდა, გაიქცა, შინიდან ნიჩაბ-წერაქვი მოიტანა და დაეშვნენ კენჭყარასკენ. მიდიოდნენ ჯიბრიანად მხრებგამართულები, სიმხნევის შუქით სახეგანათებულები. მზე კი ჩადიოდა, გაჩქარებით მიგორავდა ქვემოთ, ნარინჯრისფრად აფერადებულ ღრუბლებშორის მიიკვლევდა გზას და სხვა ქვეყანაში მიმავალი, სულასწრაფებული ემშვიდობებოდა ამ ჩვენს ცოდო-მადლიან მიწას.
    Read More