გამომცემლობა “დიოგენემ” პოეზიის მთარგმნელთა კონკურსი გამოაცხადა
ია ვეკუა
მათთვის ვინც ლექსებს არა მხოლოდ წერს, არამედ მათი უცხო ენიდან მშობლიურზე თარგმნაშიც გაწაფულია (ან ჯერ კიდევ იწაფება), გამომცემლობა “დიოგენემ” მთარგმნელთა კონკურსი გამოაცხადა. გამარჯვებულთათვის ვახუშტი კოტეტიშვილის პრემიაა დაწესებული, ამ პრემიის მიღება კი სამ კონკურსანტს შეეძლება. განაცხადების მიღება უკვე დაწყებულია და ერთ თვეს გასტანს. საუკეთესო თარგმანების ავტორებს კი ჟიური 23 აპრილს, წიგნისა და საავტორო უფლებების მსოფლიო დღეს გამოავლენს.
კონკურსში მონაწილეობის პირობები შემდეგია: კონკურსანტის ასაკი 20-დან 35 წლის ჩათვლითაა განსაზღვრული. საკონკურსო მასალა არ უნდა აღემატებოდეს კომპიუტერზე აკრეფილ ათ გვერდს (შესაძლებელია რამდენიმე ლექსის თარგმანის წარდგენა). მონაწილეობის მსურველმა ნამუშევრის ელექტრონული ვერსიის გარდა “დიოგენეს” ოფისში მისი ნაბეჭდი ვარიანტიც (სამ ეგზემპლარად) უნდა წარადგინოს, თანაც დედანის ქსეროასლთან ერთად. მართალია, კონკურსი ახალგაზრდა მთარგმნელებისთვისაა, მასში მონაწილეობა უკვე გამოცდილ მთარგმნელებსაც შეუძლიათ, რაც ისევ და ისევ კონკურსის მაღალი ხარისხისთვისაა დაშვებული.
რაც შეეხება ჟიურის, მისი შემადგენლობა შემდეგია: გიორგი ეკიზაშვილი, გიორგი ლობჟანიძე, ზვიად რატიანი, ხათუნა ცხადაძე, ანა ჭაბაშვილი, თამარ ჯაფარიძე და ნიკა ჯორჯანელი. მათგან რამდენიმე კონკრეტული ენიდან თარგმანზე იქნება პასუხისმგებელი – მაგალითად გიორგი ლობჯანიძე ირანისტია, ჯორჯანელი – გერმანისტი, თამარ ჯაფარიძე ინგლისურიდან, ხოლო ხათუნა ცხადაძე იტალიურიდან თარგმნის. თუმცა იმ შემთხვევაში თუ საკონკურსოდ რომელიმე სხვა ენიდან თარგმანი შევა (მაგალითად, პორტუგალიურიდან ან სულაც სომხურიდან) ჟიური ამ ენების სპეციალისტებს დაიხმარს, თარგმანის პოეტურ ხარისხის დადგენაზე კი მხოლოდ მისი წევრები იზრუნებენ.
“თავიდან ვფიქრობდით, რომ აღმოსავლური და დასავლური ენებიდან თარგმანები გაგვემიჯნა და ცალ-ცალკე ნომინაციებად დაგვეყო, თუმცა ვინაიდან პირველი კონკურსია, გადავწყვიტეთ, ეს საკითხი შემოსული მასალის მიხედვით გადავჭრათ. აქვე აღვნიშნავ, რომ კონკურსში მონაწილეობა საქართველოს ფარგლებს გარეთ მცხოვრებ მთარგმნელებსაც შეუძლიათ”, – აღნიშნა “დიოგენეს” ხელმძღვანელმა თამარ ლებანიძემ.
რაც შეეხება საკონკურსო მასალას, ის აუცილებლად 2009 წლის განმავლობაში უნდა იყოს თარგმნილი. დასაშვებია ქართულად უკვე თარგმნილი პოეტური ნაწარმოებების თარგმანების წარდგენაც – უბრალოდ, საინტერესოა როგორია თანამედროვე მთარგმნელთა ხედვა და თარგმნის სტილი.
როგორც გითხარით, გამარჯვებულებს ვახუშტი კოტეტიშვილის პრემია გადაეცემათ. ასეთები სულ სამნი იქნებიან, სამივე პირველადგილოსანი იქნება და ჯილდოდ 1000-1000 ლარს მიიღებენ. კონკურსის გამოცხადებასთან დაკავშირებულ პრესკონფერენციას ვახუშტი კოტეტიშვილის ქვრივი, მზექალა გოგოჭურიც ესწრებოდა, რომელსაც რამდენიმე კითხვით მივმართეთ:
– გაიხსენეთ, როგორი იყო თარგმანზე მუშაობისას ვახუშტი კოტეტიშვილი, რომელი ნაწარმოებია მისი უკანასკნელი თარგმანი?
– ვახუშტის ცხოვრება მთლიანად პოეზია იყო. როდესაც თარგმნაზე მუშაობდა, მაშინ თითქოს არც ჯანმრთელობა აწუხებდა, არც რაიმე ყოფითი საკითხი – მუშაობისას თავადაც ლექსად იქცეოდა ხოლმე. მისი ბოლო თარგმანია მარინა ცვეტაევას ლექსი Мне нравится, რომლის თარგმნაც მე ვთხოვე. სხვათა შორის, ჩემი თხოვნით ხშირად თარგმნიდა ხოლმე. ამ ლექსის თარგმნას კი დიდი ხნის განმავლობაში არიდებდა თავს, მეუბნებოდა, ეს ლექსი ძალიან პოეტურია და ძნელია ამ პოეტიკის სხვა ენაზე გადმოცემაო, თუმცა გარდაცვალებამდე რამდენიმე თვით ადრე დამირეკა და მახარა, რომ ჩემი სურვილი შეასრულა. ძალიან გამიხარდა, მასაც ძალიან უხაროდა, თვალებით ანათებდა. სამწუხაროდ, ეს ლექსი მისი თარგმანების ბოლო კრებულში ვერ შევიდა, თავისთვის ცალკე დარჩა….
– რას იტყვით კონკურსის ჟიურის წევრებზე?
– ისინი საკუთარი საქმის პროფესიონალები არიან, მართლაც არაჩვეულებრივი თარგმანები აქვთ. მიხარია, რომ ჟიურიში ვახუშტის მოწაფე გიორგი ლობჟანიძეცაა, რომელიც გამორჩეულად უყვარდა და ეამაყებოდა მისი წარმატებები. ორივე ირანისტები არიან, ამიტომ ჩემი მეუღლე მის მოღვაწეობას განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევდა.
– როგორი ურთიერთობა ჰქონდა თავის მოწაფეებთან?
– ბოლო წლებში, როდესაც ჯანმრთელობის გამო უნივერსიტეტში სიარულს ვეღარ ახერხებდა, მოწაფეებს შინ იბარებდა და ლექციებსა და მასტერკლასებს უტარებდა. ასწავლიდა და დაწვრილებით უხნიდა ყველა ნიუანსს, რაც მთარგმნელობით საქმიანობაში გამოადგებოდათ. მათი ურთიერთობა იმდენად ახლო და მეგობრული იყო, რომ როდესაც ვახუშტის მოწაფეებმა საკუთარი თარგმანების კრებული გამოსცეს, მასში მასწავლებლის ნამუშევრებიც შეიტანეს. ეს ნიშნავს, რომ მათ შორის თითქოს ზღვარი იშლებოდა, ვახუშტი კი სრულ ნდობას უცხადებდა. ვახუშტის გამოცემული აქვს ნაშრომი “მთარგმნელობითი მასტერკლასი”, რომელიც დამწყები მთარგმნელებისთვის საუკეთესო სახელმძღვანელოა. სამწუხაროდ წიგნი გაყიდვაში აღარაა, რადგან მასზე დიდი მოთხოვნილება იყო და მთელი ტირაჟი მალევე გაიყიდა. ვინაიდან ეს წიგნი ახალგაზრდა მთარგმნელებისთვის ნამდვილად საჭიროა, ვფიქრობ მისი ხელახალი გამოცემა აუცილებელია.
– თქვენ ვახუშტი კოტეტიშვილის შემოქმედებითი მუშაობის აქტიური დამკვირვებელი იყავით. მისი სახელით რას ურჩევდით იმ დამწყებ მთარგმნელებს, ვინც კონკურსში მონაწილეობას გადაწყვეტს?
– მთარგმენლობითი საქმე იმდენად შრომატევადი და ვრცელია, რომ ორიოდე სიტყვით რჩევის მიცემა ძნელია, თუმცა მთავარს მაინც ვეტყვი: თარგმანში აზრი და მხატვრული სახეები, მეტაფორული ხედვა არ უნდა დაიკარგოს. ვახუშტის ძალიან უყვარდა გამართული რითმაც, არ მოწონდა სუსტი, ნაძალადევი რითმა. კონკურსში მონაწილეობის მსურველებს ვურჩევ, ვიდრე მუშაობას შეუდგებიან, გადაიკითხონ ვახუშტის თარგმანები, შეადარონ დედანს, ცალ ცალკე შეისწავლონ აღმოსავლური და და დასავლური პოეზიის თარგმანები. ეს ნამდვილად დიდი საგანძურია, რომელიც ისევ და ისევ მათ გამოადგება.
კონკურსში მონაწილეობის პირობები შემდეგია: კონკურსანტის ასაკი 20-დან 35 წლის ჩათვლითაა განსაზღვრული. საკონკურსო მასალა არ უნდა აღემატებოდეს კომპიუტერზე აკრეფილ ათ გვერდს (შესაძლებელია რამდენიმე ლექსის თარგმანის წარდგენა). მონაწილეობის მსურველმა ნამუშევრის ელექტრონული ვერსიის გარდა “დიოგენეს” ოფისში მისი ნაბეჭდი ვარიანტიც (სამ ეგზემპლარად) უნდა წარადგინოს, თანაც დედანის ქსეროასლთან ერთად. მართალია, კონკურსი ახალგაზრდა მთარგმნელებისთვისაა, მასში მონაწილეობა უკვე გამოცდილ მთარგმნელებსაც შეუძლიათ, რაც ისევ და ისევ კონკურსის მაღალი ხარისხისთვისაა დაშვებული.
რაც შეეხება ჟიურის, მისი შემადგენლობა შემდეგია: გიორგი ეკიზაშვილი, გიორგი ლობჟანიძე, ზვიად რატიანი, ხათუნა ცხადაძე, ანა ჭაბაშვილი, თამარ ჯაფარიძე და ნიკა ჯორჯანელი. მათგან რამდენიმე კონკრეტული ენიდან თარგმანზე იქნება პასუხისმგებელი – მაგალითად გიორგი ლობჯანიძე ირანისტია, ჯორჯანელი – გერმანისტი, თამარ ჯაფარიძე ინგლისურიდან, ხოლო ხათუნა ცხადაძე იტალიურიდან თარგმნის. თუმცა იმ შემთხვევაში თუ საკონკურსოდ რომელიმე სხვა ენიდან თარგმანი შევა (მაგალითად, პორტუგალიურიდან ან სულაც სომხურიდან) ჟიური ამ ენების სპეციალისტებს დაიხმარს, თარგმანის პოეტურ ხარისხის დადგენაზე კი მხოლოდ მისი წევრები იზრუნებენ.
“თავიდან ვფიქრობდით, რომ აღმოსავლური და დასავლური ენებიდან თარგმანები გაგვემიჯნა და ცალ-ცალკე ნომინაციებად დაგვეყო, თუმცა ვინაიდან პირველი კონკურსია, გადავწყვიტეთ, ეს საკითხი შემოსული მასალის მიხედვით გადავჭრათ. აქვე აღვნიშნავ, რომ კონკურსში მონაწილეობა საქართველოს ფარგლებს გარეთ მცხოვრებ მთარგმნელებსაც შეუძლიათ”, – აღნიშნა “დიოგენეს” ხელმძღვანელმა თამარ ლებანიძემ.
რაც შეეხება საკონკურსო მასალას, ის აუცილებლად 2009 წლის განმავლობაში უნდა იყოს თარგმნილი. დასაშვებია ქართულად უკვე თარგმნილი პოეტური ნაწარმოებების თარგმანების წარდგენაც – უბრალოდ, საინტერესოა როგორია თანამედროვე მთარგმნელთა ხედვა და თარგმნის სტილი.
როგორც გითხარით, გამარჯვებულებს ვახუშტი კოტეტიშვილის პრემია გადაეცემათ. ასეთები სულ სამნი იქნებიან, სამივე პირველადგილოსანი იქნება და ჯილდოდ 1000-1000 ლარს მიიღებენ. კონკურსის გამოცხადებასთან დაკავშირებულ პრესკონფერენციას ვახუშტი კოტეტიშვილის ქვრივი, მზექალა გოგოჭურიც ესწრებოდა, რომელსაც რამდენიმე კითხვით მივმართეთ:
– გაიხსენეთ, როგორი იყო თარგმანზე მუშაობისას ვახუშტი კოტეტიშვილი, რომელი ნაწარმოებია მისი უკანასკნელი თარგმანი?
– ვახუშტის ცხოვრება მთლიანად პოეზია იყო. როდესაც თარგმნაზე მუშაობდა, მაშინ თითქოს არც ჯანმრთელობა აწუხებდა, არც რაიმე ყოფითი საკითხი – მუშაობისას თავადაც ლექსად იქცეოდა ხოლმე. მისი ბოლო თარგმანია მარინა ცვეტაევას ლექსი Мне нравится, რომლის თარგმნაც მე ვთხოვე. სხვათა შორის, ჩემი თხოვნით ხშირად თარგმნიდა ხოლმე. ამ ლექსის თარგმნას კი დიდი ხნის განმავლობაში არიდებდა თავს, მეუბნებოდა, ეს ლექსი ძალიან პოეტურია და ძნელია ამ პოეტიკის სხვა ენაზე გადმოცემაო, თუმცა გარდაცვალებამდე რამდენიმე თვით ადრე დამირეკა და მახარა, რომ ჩემი სურვილი შეასრულა. ძალიან გამიხარდა, მასაც ძალიან უხაროდა, თვალებით ანათებდა. სამწუხაროდ, ეს ლექსი მისი თარგმანების ბოლო კრებულში ვერ შევიდა, თავისთვის ცალკე დარჩა….
– რას იტყვით კონკურსის ჟიურის წევრებზე?
– ისინი საკუთარი საქმის პროფესიონალები არიან, მართლაც არაჩვეულებრივი თარგმანები აქვთ. მიხარია, რომ ჟიურიში ვახუშტის მოწაფე გიორგი ლობჟანიძეცაა, რომელიც გამორჩეულად უყვარდა და ეამაყებოდა მისი წარმატებები. ორივე ირანისტები არიან, ამიტომ ჩემი მეუღლე მის მოღვაწეობას განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევდა.
– როგორი ურთიერთობა ჰქონდა თავის მოწაფეებთან?
– ბოლო წლებში, როდესაც ჯანმრთელობის გამო უნივერსიტეტში სიარულს ვეღარ ახერხებდა, მოწაფეებს შინ იბარებდა და ლექციებსა და მასტერკლასებს უტარებდა. ასწავლიდა და დაწვრილებით უხნიდა ყველა ნიუანსს, რაც მთარგმნელობით საქმიანობაში გამოადგებოდათ. მათი ურთიერთობა იმდენად ახლო და მეგობრული იყო, რომ როდესაც ვახუშტის მოწაფეებმა საკუთარი თარგმანების კრებული გამოსცეს, მასში მასწავლებლის ნამუშევრებიც შეიტანეს. ეს ნიშნავს, რომ მათ შორის თითქოს ზღვარი იშლებოდა, ვახუშტი კი სრულ ნდობას უცხადებდა. ვახუშტის გამოცემული აქვს ნაშრომი “მთარგმნელობითი მასტერკლასი”, რომელიც დამწყები მთარგმნელებისთვის საუკეთესო სახელმძღვანელოა. სამწუხაროდ წიგნი გაყიდვაში აღარაა, რადგან მასზე დიდი მოთხოვნილება იყო და მთელი ტირაჟი მალევე გაიყიდა. ვინაიდან ეს წიგნი ახალგაზრდა მთარგმნელებისთვის ნამდვილად საჭიროა, ვფიქრობ მისი ხელახალი გამოცემა აუცილებელია.
– თქვენ ვახუშტი კოტეტიშვილის შემოქმედებითი მუშაობის აქტიური დამკვირვებელი იყავით. მისი სახელით რას ურჩევდით იმ დამწყებ მთარგმნელებს, ვინც კონკურსში მონაწილეობას გადაწყვეტს?
– მთარგმენლობითი საქმე იმდენად შრომატევადი და ვრცელია, რომ ორიოდე სიტყვით რჩევის მიცემა ძნელია, თუმცა მთავარს მაინც ვეტყვი: თარგმანში აზრი და მხატვრული სახეები, მეტაფორული ხედვა არ უნდა დაიკარგოს. ვახუშტის ძალიან უყვარდა გამართული რითმაც, არ მოწონდა სუსტი, ნაძალადევი რითმა. კონკურსში მონაწილეობის მსურველებს ვურჩევ, ვიდრე მუშაობას შეუდგებიან, გადაიკითხონ ვახუშტის თარგმანები, შეადარონ დედანს, ცალ ცალკე შეისწავლონ აღმოსავლური და და დასავლური პოეზიის თარგმანები. ეს ნამდვილად დიდი საგანძურია, რომელიც ისევ და ისევ მათ გამოადგება.
© “24 საათი“
