-
-
პატრიკ ზიუსკინდი – სწრაფვა სიღრმისკენ
-
ტომაზო ლანდოლფი
ხელები
ფედერიკო შინ ბრუნდებოდა. ეზოში შესულს მოზეიმედ შეახტა სახლის სადარაჯოდ დატოვებული ბებერი მეძებარი ძუკნა. სამი მხრიდან დახშული ეზო ბოსტანს ესაზღვრებოდა, მის მიღმა კი, დაბალი სახლების იქით ვიწრო ვაკე გადაჭიმულიყო, რომელიც დამრეცად უერთდებოდა ჰორიზონტზე აღმართულ მომრგვალებული ბორცვებისგან შემდგარ ქედს. ღრუბლებით დაფარული მთვარე მას მქრქალი და ბინდიანი შუქით ანათებდა.
ფედერიკო სრულიად მარტო ცხოვრობდა თავის დიდსა და უკაცრიელ სახლში. საქმის გასამარტივებლად იგი შინ გვერდითი კარიდან შედიოდა ხოლმე, საიდანაც ორი უბადრუკი სათავსოსა და ერთი საკუჭნაოს გავლით ბოლოსდაბოლოს აღწევდა სამზარეულომდე, რომელიც ელექტრონათურით აღჭურვილი პირველი სათავსო იყო. ფედერიკომ მძიმე კლიტე მოარგო საკეტს ოხვრითა და წუწუნით სოფლური ცხოვრების დაუძლეველი მოწყენილობის გამო, რომელიც გვიანი ვახშმის მაუწყებელი კედლის საათის გულისწამღები რეკვით ცარიელსა და მარტოობით სავსე საღამოს პირდებოდა.
ძუკნასაც უნდოდა შინ შესვლა, ამიტომაც გაღება არ აცალა, ლოდსატყორცნიდან გამოსროლილი ქვის სისწრაფით მივარდა კარს და წინა თათები დაუშინა. მაგრამ იქ ფეხებში გაებლანდა პატრონს და მისგან დატუქსულმა უეცრად გაიხსენა სადღაც გადამალული გამომშრალი და ლაპლაპა ძვალი, უკან გამოიქცა, სამალავიდან გამოჩხრიკა თავისი განძი და ხმაურიანად დაატრიალა ყბებში.
პირველი სათავსოს გავლისას ფედერიკოს ყურადღება ჩუმმა ჭრაჭუნმა მიიპყრო. თაგვიაო, გაიფიქრა, რადგან იქაურობას არ აკლდნენ. მართლაც, როცა ასანთი აანთო, ერთ მსუქან ვირთაგვას მოჰკრა თვალი, რომელიც აქეთ-იქით აწყდებოდა და კედლის გასწვრივ მიიჩქაროდა ძველსა და ხმარებიდან გამოსულ ავზში დასამალავად. ფედერიკომ გაიხსენა, როგორ სძულდა ძაღლს ვირთხები (ჯერ კიდევ ბავშვობაში ხომ თვითონ დაათრევდა მას სხვენში თაგვების გამოსადევნად და ძაღლიც, პატრონის საამებლად, ზომაზე მეტად გამოიჩენდა ხოლმე თავს) და გადაწყვიტა თავი შეექცია ამ ღამეული ნადირობით. ძაღლს მოუხმო, მაგრამ გარეთ მისი ღრღნის ხმაური კადნიერად არღვევდა ღამის დუმილს. ფედერიკომ ბოლოსდაბოლოს მოახერხა თავისი ხმა საკმარისად დაეტვირთა მომთხოვნელობით, თანაც იმდენი სასიამოვნო დაპირებაც გაურია მოწოდებაში, რომ ძუკნა იძულებული გახდა შეეწყვიტა თავისი საქმიანობა და ერთთავად აგზნებული გამოქცეულიყო. ფედერიკომ მიუთითა იმ ადგილისაკენ, სადაც ვირთაგვა ეგულებოდა და საქმის გასაადვილებლად რამდენჯერმე ძლიერად დაჰკრა ხელი ავზის თავსახურს. შეშინებულმა ვირთაგვამ სასწრაფოდ მიატოვა თავისი სამალავი. პატარა ბრჭყალების მღელვარე ჩქამმა მონიშნა მისი ტრაექტორია იატაკზე ძაღლის თათებს შორის, რომელმაც ვერ შეძლო მისი ჩავლება და თვალთახედვის არიდანაც დაკარგა ვირთხა. და თუმცა ადამიანის ყნოსვა ვერაფერია ძაღლის გეშთან შედარებით, კაცის თვალი ძაღლის თვალზე ბევრად მახვილია: ფედერიკოს ყველა საფუძველი ჰქონდა ევარაუდა, რომ ვირთაგვა (არავინ იცის, რატომ სხვა მხარეს არ გაქცეულა) იმ რკინის სკივრს ქვეშ შეიყუჟა, რომელიც უშუალოდ იატაკზე კი არ იდგა, არამედ აბანოს ძველი კედლიდან შემორჩენილ ხის ძელებზე. ძაღლი ახლოს მიიყვანა და ბებერმა ძუკნამაც იმის მაგიერ, რომ სკივრის გარშემო ფხაკური დაეწყო, სულ მთლად დაძაბული გაირინდა სკივრიდან მოშორებით სწორედ იმ გზაზე, რომელსაც ქვეშიდან გამოქცეული ვირთაგვა უნდა დადგომოდა. ფედერიკომ წიხლები დაუშინა სკივრს და ხის ძელებიც შეარყია, მაგრამ სულიერი არ გამოჩენილა. ფედერიკომ იფიქრა, შევცდიო, და გართობით უკვე საკმაოდ გაბეზრებული სათავსოს სიღრმეში გაეშურა. იქიდან გაიგონა, როგორ ფხაკურობდა და წკმუტუნებდა ძაღლი იმის უტყუარ ნიშნად, რომ სკივრის ქვეშ მართლაც იმალებოდა ვირთაგვა. ძაღლს აქამდე პატრონისათვის მიენდო თავისი მოვალეობა, ამიტომაც დუმდა და მისგან ელოდა მოქმედებას, მაგრამ როგორც კი დაინახა, რომ ფედერიკო უომრად სტოვებდა ბრძოლის ველს, მოუსვენრობა გამოამჟღავნა. საქმის ამგვარმა შემობრუნებამ ფედერიკოს კვლავ გაუღვიძა საბრძოლო ჟინი და უკვე ადამისდროინდელი შანდლით შეიარაღებული დააბრუნა ძველ გზაზე.
შანდალი მიწაზე დადგა და ერთი მხრიდან წამოსწია სკივრი: ეშმაკი ცხოველი მართლაც ქვეშ იყო მომწყვდეული და მის გარშემო ატეხილი ხმაურის მიუხედავად სიცოცხლის ნიშანწყალს არ ამჟღავნებდა. სააშკარაოზე გამოყვანილმა უცებ ვერ შეძლო მიმართულების არჩევა და გიჟურად აწყდებოდა აქეთ-იქით ხის ძელებს შორის: ასე მტრის თათებისაგან თავის დაღწევას მაინც შეძლებდა, რადგანაც ძაღლს სამოქმედო არის შეზღუდულობა ხელს უშლიდა, საბოლოოდ დაპატრონებოდა თავის მსხვერპლს.
ორ ცხოველს შორის ცხარე ბრძოლა გაიმართა, ვირთაგვას გამყივანი წრიპინის თანხლებით. ეს მის ვეებერთელა მტერზე დიდ ზეგავლენას ახდენდა, რადგანაც იგი უფრთხილდებოდა თავისი ლაშების სველ დაუცველობას და ვერ ბედავდა მსხვერპლისთვის პირის დავლებას, არამედ დროდადრო მრისხანედ დაუღრჭიალებდა კბილებს ცხვირწინ, მერე კი მსწრაფლ უკუიქცეოდა. ამრიგად, ხის ძელებს შორის მომწყვდეული და ამ ძელებით დაცული ვირთაგვა, რომლის ყველაზე მოწყვლადი ადგილები ძაღლისთვის მიუწვდომელი იყო, მხოლოდ უშველებელ დრუნჩს ებრძოდა. ბოლოსდაბოლოს, როცა მდგომარეობა სრულიად აუტანელი გახდა, ვირთაგვამ მარჯვე ილეთით მოატყუა ძუკნა და ეზოსკენ გავარდა.
ძაღლმა წამში დასძლია მარცხით გამოწვეული გაოგნება, ელვის უსწრაფესად გამოუდგა უკან და მისმა ნახტომმა სანთლის ალი ჩააქრო. ძაღლის თათების ორი დარტყმა ვირთაგვას მრავალი ნაბიჯის ტოლი იყო, ამიტომაც ეზოში დევნა დიდხანს არ გაგრძელებულა.
ფედერიკო, მომხდარის უბრალო მოწმე, გარეთ გამოვიდა. ძუკნას სხეულის შუა ნაწილში დაევლო პირი ვირთაგვისათვის და ძლიერად აქნევდა მას ჰაერში, ერთი მხრივ, მოსახრჩობად, მეორე მხრივ კი, რათა თვით მოძრაობის ძალით შეეშალა ვირთაგვისთვის დრუნჩის ნაზ კანზე კბენა. ცოტა ხნის შემდეგ მიწაზე აგდებდა ვირთაგვას, თავისი მოქმედების შედეგზე დასაკვირვებლად. სულ მთლად დამტვრეული და დაჟეჟილი ვირთაგვა წამიერი უძრაობის შემდეგ ცდილობდა გვერდზე გახოხებას და ძაღლიც კვლავ კბილებში იმწყვდევდა. მაგრამ ეს ძუკნას ცინცხალი მგრძნობელობისთვის ყველაზე მძიმე მომენტები იყო, რადგან ვირთაგვა თავის სიცოცხლეს ძვირად უფასებდა და პირაღმა დაგდებული — რაც მისი საბრძოლო პოზიციაა — შეძლებისდაგვარად იცავდა თავს ხელებით (ვირთაგვას თათები ხომ მართლაც მომჩვარულ ხელებს ჰგავს) და კბილებით. გამორიცხული არც ის არის, რომ რაღაც ზიზღის მაგვარი აბრკოლებდა ძაღლის გადამწყვეტ მოქმედებას, ან სულაც ნერვებს უშლიდა ვირთაგვას პატარა, ხეშეში ბეწვებით შეიარაღებული დინგი.
აქ ფედერიკომ შენიშნა, რომ ვირთაგვა გაქცევისა და ბრძოლის მცდელობისას უკან რაღაც გრძელი და მქრქალად მოლაპლაპე ჭიპლარის მაგვარს მიათრევდა, რომელიც ხან სხეულის გარშემო ეხვეოდა, ქვევით, ხანაც ეზოს მტვერში იგანგლებოდა, ასე რომ ცოტა ხანში სრულიად დაკარგა თავისი მწირი ელვარება. ფედერიკო დაიხარა და მთვარის სუსტ ნათელში დააკვირდა საგანს. აღმოაჩინა, რომ ეს ნაწლავი იყო და გაიოცა მისი სიგრძე და სიწვრილე. შიშით მოცული გაიქცა უკან, რათა ეზოში შუქი აენთო: ნამდვილად ნაწლავი იყო, თუმცა უკვე ძნელად საცნობი და მტვრიანი. ცხოველის სხეულს არ სწყდებოდა და სწორედ რომ ჭიპლარის მსგავსად გამოდიოდა მისი მუცლიდან. ახლა, გაქცევის ერთ-ერთი მცდელობისას გამოშვერილ ქვას მოედო და ორად გაწყდა, თუმცაღა უგრძესი ნაწილი კვლავაც დასთრევდა სხეულს და იმეორებდა ყოველ მის კრუნჩხვას.
ვირთაგვა უკვე სრულიად დამარცხებული იყო და უცნაურ პოზაში იწვა, უკანა მხარეს მუცელს იყო დაყრდნობილი, წინა მხრით კი გვერდზე გაწოლილიყო, ისე რომ წინა ხელები მიწის ზედაპირის პარალელურად გაეშვირა, უკანები კი სასოწარკვეთით გაეფარჩხა. მთელი სხეული აგონიის კრუნჩხვებს მოეცვა, პირი კი გამწარებით ყლაპავდა ჰაერს. ფედერიკომ ვერ გაუძლო ამგვარ სანახაობას და ძაღლი შეაგულიანა ვირთაგვას მოსაკლავად. ოღონდაც უკვე დაკმაყოფილებულმა ძუკნამ ვერაფერი გაიგო: მას შემდეგ რაც მტერი დამარცხებულია რა აზრი აქვს, კიდევ ერთხელ ჩააგდო საფრთხეში საკუთარი ყელის სირბილე? ფედერიკო ასტამის მოსაძებნად გაეშურა, რომ ასე მოეკლა თაგვი. თავის გაჩეჩქვა არ ისურვა, რადგან სისხლის შხეფების შეეშინდა, სხვაგან კი გრძნობდა, რომ ვირთაგვას მსუქანი და რბილი ხორცი ადვილად იჩუტებოდა დარტყმის ქვეშ: ვირთაგვას თითქოსდა სულ არ ჰქონდა ძვლები. იგი განაგრძობდა კრუნჩხვას, რომელიც თითქოსდა უკვე ცნობიერი იყო, და დროდადრო ხელით მიწას ფხაჭნიდა. მისი ოდნავ გადმოკარკლული, შავი და პირქუში თვალები ყოველგვარი გამომეტყველების გარეშე იყურებოდნენ. გვერდზე გაწოლილი ისე ჩანდა, თითქოსდა რაღაც უგრძნობელსა და სისხლიან უძლურებაში იყო ჩავარდნილი. და მაინც, მისი სხეულის უკანა ნაწილი გასაქცევად მზადყოფნას განასახიერებდა. ფედერიკო ამ სხეული სრულმა უმანკოებამ განაცვიფრა. მასთან ბრძოლას განაგრძობდა და დახრჩობა მოუნდომა. ამიტომაც შემოატრიალა ასტამი და ყელზე დააჭირა. უშედეგოდ: ყელი ისევე ნებდებოდა ძალას და ისევე იჩუტებოდა, როგორც დანარჩენი სხეული. რბილი ხორცის სქელი ფენის ქვეშ არც ხერხემლის სიმაგრე იგრძნობოდა. მხოლოდ კანი იჭიმებოდა და აშიშვლებდა უკვე ჩამოკიდებულ ულვაშებს შორის პაწაწინა კბილებს, რადგანაც დაჭერისას თავი უკან იწევდა და პატარა პირი სამკუთხად იღებოდა რაღაცნაირი გამოუთქმელი მხიარულების ნიშნად. ვირთაგვა ახლა ჩვილ ბავშვს ჰგავდა, სატირლად რომ ემზადება, ოღონდაც მწუხარების გარეშე. ფედერიკოს ისეთი შთაბეჭდილება დარჩა, თითქოს ვირთაგვა ნებივრობდა. იმედდაკარგულმა კვლავ ძაღლს მოუხმო, რომელიც ბოლოსდაბოლოს მიუხვდა სურვილს: ამაზრზენმა ტკაცუნმა დედამიწაზე ჩვენი ვირთაგვის სტუმრობას ბოლო მოუღო, ძაღლმა მას თავის ქალა ჩაუმტვრია.
ბრძოლა სრულიად უსისხლო იყო. მართლაც, სისხლის არც ერთი წვეთი არ ჩანდა არც მიწაზე, არც ვირთაგვას ბეწვზე, არც მისი პირიდან მოედინებოდა. ფედერიკომ კუდით ასწია იგი. კუდის წვერი ბრძოლისას გაიცრიცა და ბალნიანი რგოლების მიღმა ხერხემალი გაშიშვლებოდა. ფედერიკო შუქზე დააკვირდა ვირთაგვას: მუცელზე ძაღლის ეშვით დატოვებული ჩანახევიდან რაღაც ხმელი, დანაოჭებული სოკოს მსგავსი იყო გამოშვერილი და ნაწლავის ნარჩენი. სისხლის კვალი არც აქ ჩანდა.
ფედერიკომ ცხოველი ეზოს შუაგულში დაასვენა, ისე რომ დილას მოსულ მოახლეს დაენახა და, იქნებ, შეშინებოდა. მერე ძაღლს დაუძახა სტვენით და შინ შევიდა.
მას შემდეგ რაც სალათი შეკმაზა, წყალი მოიტანა, ყველა ზედმეტი შუქი ჩააქრო და კიდევ ათასნაირად შეიწუხა თავი, ბოლოსდაბოლოს სავახშმოდ მიუჯდა სუფრას. ერთი რამ დაგვავიწყდა — წიგნი. ამ მარტოსული ვახშმის თავაპირველი პირობა იყო ფრანგული მასლაათი წარმოდგენილ თანამოსაუბრესთან. ახლაც, როგორც კი კარტოფილის პირვე ნაჭერს დასწვდა ჩანგლით, ფედერიკომ წამოიწყო: ah, oui, Monsieur, je vous l’assure, c’est un spectacle dont vous devriez vous régaler… ასევე განაგრძობდა გამოტენილი პირით, თან მაგიდის მოპირდაპირე მხარეს ისროდა მზერას. ოღონდაც ვირთაგვაზე მოულოდნელმა აზრმა გამსჭვალა მისი გონება, აზრმა კი არა, შინაგანმა მიწისქვეშა გრძნობამ, რაღაცამ, რაც უეცრად და უცნაურად დაუკაკუნა შიგნიდან, მიანიშნა, რომ ჩასძიებოდა, და ასევე სწრაფად განქარვდა. ფედერიკომ განაგრძო ლაპარაკი, შინაგანი ხილვა რამდენჯერმე განმეორდა, თანაც სულ უფრო ძლიერდებოდა: შესაძლოა დიდ დროს გაევლო, სინამდვილეში კი სულ რაღაც რამდენიმე წამში ფედერიკო უკვე მის კარის სიახლოვეს დასვენებული ვირთაგვას თითქმის ფიზიკურმა აღქმამ მოიცვა. და თუმცა მადიანად ჭამა არ შეუწყვეტია, მაინც მოეძალა სევდა, სიბრალული და განსაკუთრებით კი — ყოველგვარ ხილულ მიზეზს მოკლებული წუხილი. მაგიდის ძირს ძაღლი მოადგა და საჭმელი სთხოვა. ამჯერად განსაკუთრებული მოპყრობის იმედი ჰქონდა თავისი წეღანდელი სიყოჩაღის წყალობით, და მართლაც, სხვა გზა არ იყო ფედერიკოს აუცილებლად უნდა დაეკმაყოფილებინა იგი. პატრონმა რამდენიმე ნუგბარი ლუკმა დაუდო და თანაც ალერსიც არ დაიშურა, რათა პირუტყვის სამსახური დაეფასებინა.
ვახშმის შემდეგ, ჩვეულებისამებრ, კითხვას შეუდგა. იმხანად ერთი თავისი სეხნიის თავგადასავალს კითხულობდა, სათაურად “სანტიმენტალური აღზრდა”, რომელიც ძალიან აინტერესებდა წინაღამემდე. ახლა კი ერთობ მტკნარი ეჩვენა ყველაფერი, თანაც კითხვისგან მხოლოდ გულისრევის გრძნობა გამოჰქონდა და მოუსვენრობაც უზომოდ იზრდებოდა. წიგნში ეძებდა თავისი წინანდელი მწველი შეგრძნების შესაბამისობას და, როგორც ეჩვენებოდა, მხოლოდ რაღაც უსასრულოდ მსუბუქსა და სუსტს პოულობდა. მოითხოვდა, რომ მწერალს გამოეყვანა იგი უფსკრულიდან, მაგრამ მწერალს საკუთარი თავის ამოსაყვანად ძლივს ყოფნიდა და სადღაც თავისთვის ფხაკურობდა.
არაფერი იძლევა სისხლისა და ხორცის უფრო ძლიერ შეგრძნებას, ვიდრე შიგნეულობა და მისი თბილი სიმყრალე. ფედერიკო გრძნობდა, როგორ ახრჩობდა ვირთაგვას ნაწლავი, როგორ ყელში ამოსდიოდა მისი ხორცი. ამ ქონიანი ხორცის გემო და სუნი მისი არსების პირობად ქცეულიყო და ფედერიკოც მას პირდაპირ და უშუალოდ სისხლით იგემოვნებდა. დასაძინებლად წასვლა იფიქრა, მაგრამ როგორ დაიძინებდა, როცა კარებთან მოკლულის გვამი იდო? ის კი არა, მოეჩვენა, თითქოს ვირთაგვას სული მის გარშემო დაფარფატებდა, თითქმის ხილული და ხელშესახები, ოდნავ საშიშარი და ოდნავაც მოწყალე, თანაც მის საკუთარ სულს ებმოდა ღრმა და დაურღვეველი კავშირით.
ამ მკვლელობის გამოსყიდვა შეუძლებელი იყო, ასე უპატიებელი და უზღავი უნდა დარჩენილიყო სამარადისოდ.
ცუდად ეძინა. სიზმრადაც ზუჩ-მუზარადიანი ვირთაგვების ერთი გრძელი მწყობრი იხილა, ხელით რომ შავ თოკს ეჭიდებოდნენ, წინ უვლიდნენ და მოხდენილად თავს უკრავდნენ. ერთმა საშუალო ზომის ვირთაგვამ წინ გადადგა ნაბიწი და მთელი მწყობრი გააჩერა, ნაღვლიანად შეხედა ფედერიკოს და მძიმე ადამიანური ხმით უთხრა: კეთილი, შეგინდობ. ამის შემდეგ ყოველივე დასრულდა ყურისწამღები წრიპინითა და რაღაცნაირი ფერხულით, რომელიც ღამეულ სივრცეში იკარგებოდა. “ვიპოვნი! აუცილებლად ვიპოვნი მას!” — თავის თავს ეუბნებოდა ფედერიკო და გახარებულმა იმით, რომ ხელთ გზამკვლევი ეჭირა, შორს ჰაერში გადატყორცნა წვრილი ნაწლავი (სწორედ ეს იყო შავი თოკი, რომელსაც ეჭიდებოდნენ ვირთაგვები), პირქუში ჰორიზონტისკენ. მაგრამ ნაწლავს ბოლო არ უჩანდა და ფედერიკოსაც, რომელიც მრავალი საათის განმავლობაში ბნელი ხეობების თავზე დაფრინავდა, ბოლოსდაბოლოს სუნთქვა შეეკრა და გამოეღვიძა.
ვირთაგვას პატარა გვამს რიჟრაჟი დაჰნათოდა. ამ ნათებას მქრქალად ირეკლავდა მისი პატარა, გადმოკარკლული და უკვე ჩამქრალი თვალები. კეთილსინდისიერი მოხელეების იერითა და იმგვარი დასიებული თვალებით, ქალაქის ქუჩებში რომ შეგხვდება ზამთრის დილას, მის გარშემო მრავალი საქმიანი ჭიანჭველა ირეოდა. ეზოში მდგარი აკაციები მათი დღის დასაწყისში თითქოსდა ყელის ჩაწმენდას ცდილობდნენ. ოდნავ მოშორებით თითქმის გამომშრალი ეგდო ნაწლავის ნაგლეჯი. თხრილში ჩაწოლილი ძაღლი დილის ნიავზე თრთოდა.
ფედერიკო ღამის პერანგში გამოვიდა ეზოში, მიწიდან აიღო ვირთაგვა, ჩამოაფერთხა ჭიანჭველები და ხელახლა შეათვალიერა: ამოგლეჯილი შიგანი სულ დამტვერილი იყო, საბრალო ცოცხალი ხორცი. ფედერიკომ ულვაშები გაუსწორა, ზურგით მკერდზე მიიხუტა და ბავშვივით დაუწყო რწევა. თან ლოყა მიადო და ბეწვზე ეფერებოდა. ძაღლის ნაკბილარი შენიშნა, უბეწვო ადგილი პაწაწინა მხარზე. ზედ სალოკი თითი გადაუსვა, თითქოსდა ტკივილის დასაამებლად. “ჩემო თაგუნავ! ჩემო პატარა საბრალო თაგუნავ!” — კვნესოდა და კვნესით ჩადიოდა ბოსტნისკენ მიმავალ კიბეებზე ჩადიოდა ვირთაგვას გვამს ჩახუტებული. ბოსტანში უცნაური საგალობელი აღავლინა და საქმეს შეუდგა, როგორც პატარა გოგონა, რომელიც თავის თოჯინას ასაფლავებს. დაიჩოქა, პატარა ორმო ამოთხარა, იქ სათუთად ჩაასვენა ვირთაგვა და მიწა მიაყარა. “მშვიდად განისვენე, ჩემო საბრალო თაგუნავ!” — გაიმეორა და დიდხანს დარჩა დაჩოქილი და მიწის პატარა გორაკს დაშტერებული. მოპირდაპირე სახლის ფანჯრიდან მას ვიღაც გლეხის ქალი უყურებდა საოცარი ცნობისმოყვარეობით. წამოდგა და თავის გრძელ ღამის პერანგში ღირსეული ნაბიჯით გაემართა შინისაკენ, თან მაღალი ხმით გალობდა საეკლესიო ხმაზე, როგორც სტიქაროსნობის დროიდან იყო მიჩვეული.
ეს სრულიად არ ნიშნავს, რომ ფედერიკო გაგიჟდა. ვგონებ, მისგან პროვინციის საუკეთესო ადვოკატთაგანი დადგა და თავის ძაღლთანაც ბოლომდე შეინარჩუნა მეგობრობა. მაგრამ ერთი სისუსტე კი დაემართა: ხანდახან, მაშინაც, როცა თმები უკვე შეევერცხლა, დახეტიალობდა თავისი სახლის უკაცრიელ ოთახებში, საკუჭნაოებში, სათავსოებში და იძახდა: მოდით, პატარა თაგუნებო, მოდით, გულში ჩაგიხუტოთ!.. პატარა თაგუნებიც, როცა მათთან შეხვედრის ბედი გაუღიმებდა, ინტერესითა და ოდნავი შიშით უყურებდნენ მას თავიანთი მრგვალი მოლაპლაპე თვალებით და მის წინ იწყებდნენ შლიგინს შორეული მეხის მაგვარი მსუბუქი გუგუნით.
© “არილი”
-
რობერტო არლტი – კუზიანი
-
ვალენტინ რასპუტინი – რუდოლფიო
-
ბირუტე იონუშკაიტე
ნაცრისფერი ქალი
ბირუტე იონუშკაიტე დაიბადა 1959 წელს პოლონეთში, ლიტველი მოსამსახურის ოჯახში. საშუალო სკოლა 1978 წელს დაამთავრა და იმავე წელს ვილნიუსის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჟურნალისტიკის ფაკულტეტზე ჩააბარა, რომლის დამთავრების შემდეგ პოლონეთში დაბრუნდა და ერთ-ერთ გაზეთში დაიწყო თანამშრომლობა.
მისი პირველი მოთხრობები 1986 წელს დაიბეჭდა. არის მოთხრობების ორი კრებულისა და ორი რომანის ავტორი. მიღებული აქვს ორი ლიტერატურული პრემია.
ლიტვურიდან თარგმნა ნუცა კავსაძემ
ეს ქალი ყოველდღე მხვდებოდა. დილაობით სამსახურში მიმავალს, შესვენებაზე – ყავის დასალევად გასულსა თუ კვირა დღეს – ქალაქის ქუჩებში უსაქმოდ მოხეტიალეს.
პატარა, მოქნილი, სხარტი, წრუწუნასავით ერთიანად ნაცრისფერი იყო. ზოგჯერ მიჭირდა მისი ფილაქანისაგან გამორჩევა, ისე ერწყმოდა მის ფერს. მხრებზე ხელოვნურად დახვეული თმის ნაცრისფერი კულულები ეფინა. შუბლზე წინამო ჩამოფშეკოდა.
თავჩაღუნული დადიოდა. ალბათ ამიტომაც გადანაცრისფერებულ, უსიცოცხლო სახეზე ცხვირი, ტუჩები თუ თვალები მძიმედ დაშვებოდა. მამაკაცები გვერდს ისე უვლიდენ, ვერც კი ამჩნევდნენ. და თუ ვინმე, ფიქრებში წასული, უნებურად გაჰკრავდა მხარს, აზრადაც არ მოსდიოდა მოებოდიშებინა ან ზრდილობის გულისთვის მაინც მოეხედა უკან. დრო და დრო ავედევნებოდი ხოლმე, რომ გამეგო, ასეთი რა სჭირდა?
ერთი შეხედვით ჩვეულებრივი ქალი იყო. ნორმალური სიმაღლის, მოქნილი, სწორფეხებიანი. არც ლამაზი და არც უშნო. არც ძონძებში გამოწყობილი, არც ზედმეტად გადაპრანჭული. ატარებდა მშვიდი, ნაზი ფერის ტანსაცმელს. ზაფხულში კი გაუხდელად ეცვა მოთეთრო-მონაცრისფერო ბლუზა და მუქი ლურჯი ქვედატანი. ჭრელი ტანსაცმელი, მგონი, საერთოდ არ ჰქონდა.
ერთხელაც ქალაქის ცენტრში, გაზეთების ჯიხურთან შევნიშნე, პატარა სკვერში, სადაც თავს იყრიდა ქალაქის უსაქმურთა “ბანდა”. აქ ყოველთვის ნახავდით ორ-სამ ლოთს, რომლებიც ერთმანეთს ლოშნიდნენ, მზესუმზირის ჩენჩოს გადაფურთხებაში გაწაფულ ძველ ბიჭებს, რომელთაც თავზე კეპიანი ქუდები დაეკოსებინათ; რკინის კნოპებიან ქურთუკებში გამოწყობილ, ჭუჭყიანი ჯინსის სუნით აქოთებულ პანკებს და ზომაზე მეტად დახატულ, თმაგაწეწილ გოგონებს.
ის ნაცრისფერ ბეღურასავით შემკრთალი და შეშინებული დახტოდა სკვერის მუდმივ სტუმრებს შორის. რა უნდოდა აქ? ქალაქში არც თუ დიდად სახელგანთქმულ ადგილას? გადავწყვიტე, იქვე, შორიახლო, ავტობუსის გაჩერებაზე დავმდგარიყავი და ბოლოს და ბოლოს გამეგო რაიმე ნაცრისფერ ქალზე, რომლის ყოველდღე ხილვასაც მივეჩვიე ქალაქის მღელვარე ქუჩებში.
სანამ ჩემთვის ვთხზავდი ათასნაირ ისტორიებს, თითქოს მიწიდან ამოძვრაო, ქალის წინ ორმეტრიანი ოყრაყი აღიმართა. მაისური ცისფერ, სპორტულ შარვალში ჰქონდა ჩატანებული. გრძელი ხელები ჯიბეებში ჩაეწყო, ფართო მხრებზე დიდი ხნის შეუკრეჭავი თავი კომბოსტოსავით უქანავებდა. თვალებჩასისხლიანებული, დაკიდებული ულვაშებით ბულდოგს ჩამოჰგავდა. ის კი არ ლაპარაკობდა, თავს აქნევდა და ყეფდა… ამ… ამ… ამ. ქალი ოდნავ გახსნილი, უფერო ბაგეებით წყნარად და მშვიდად აძლევდა პასუხს.
ცნობისმოყვარეობამ მძლია. მივუახლოვდი, ცალი თვალით გაზეთების ჯიხურს ვათვალიერებდი, მეორეთი – იმ უცნაურ წყვილს, ნაცრისფერ წრუწუნასა და ლუდის ბარში გამობრუჟულ ლომს, ვუთვალთვალებდი. სიმთვრალისგან ფეხზე ძლივს იდგა, ჰაერს ეპოტინებოდა და ქანაობდა. წრუწუნა ცდილობდა, როგორმე ხელი წაევლო და ადგილიდან დაეძრა. მის ნაზ, ჰაეროვან გარეგნობაში ვედრება იხატებოდა. გოლიათი ისევ ირწეოდა, აქეთ-იქით იხრებოდა და ეწინააღმდეგებოდა. ბოლოს გაბრაზდა, ხელების ქნევას მოჰყვა და ახლა მარტო მე კი არა, მოშორებით გაჩერებაზე მდგარი მგზავრებიც კი შეაშფოთა იქიდან რუსულ ენაზე დაძრული გინების ნიაღვარმა. რუსულ ენაში ყველაზე პოპულარულ ადგილას ლანძღვა-გინებით გაგზავნილი ქალის ირგვლივ ცნობისმოყვარეებმა შეკრეს წრე: გნიასითა და ხორხოცით მოგროვდნენ პანკები, დაიძრნენ ქალაქის “უმუშევრები”, 07, 09, 08 მარკის “ჟიგულის” პატრონები, სენსაციის მოყვარული, დახატული გოგონები. “ნორმალურები” კი ქუჩაში ისე მიმოდიოდნენ, თითქოს ვერც ამჩნევდნენ და ვერც ხედავდნენ, რა ხდებოდა. მაგრამ ყველა ვერ უძლებდა ცდუნებას. ცოტა ხნით მაინც ჩერდებოდა და შესცქეროდა წყვილს, რომელიც საჯაროდ არკვევდა ურთიერთობას. მე ქალაქში ახალი ჩამოსული ვიყავი, თითქმის არავის ვიცნობდი, დიდად არც აქაურ ამბებს დაგიდევდით, სამაგიეროდ ქალაქელები იძიებდნენ ყველაფერს. დარწმუნებული ვარ, ჩემი ვინაობა, ბაბუის ბაბუიდან მამაჩემამდე, ძირის ძირობამდე გამოკვლეული ჰქონდათ. ახლაც ყველანი იმ წყვილს შეჰყურებდნენ. ზოგი თვალებდაჭყეტილი, ზოგი ამრეზით. ზოგიერთი კი, აშკარად მოხიბლული მამაკაცური მსუყე გინებით, ვითომც აქ არაფერიო, არხეინად მიაბიჯებდა თავის გზაზე.
ბოლოს ქალი შეტრიალდა, ერთხელ კიდევ ესროლა სევდიანი, მავედრებელი მზერა კაცს და ნელი ნაბიჯით გაშორდა. კაცმა გინება შეწყვიტა და რაღაცის ბურდღუნით უკან გაჰყვა. გამიკვირდა! თვალებს არ ვუჯერებდი. ასე დამშორდნენ: ჯერ ქალი, ნელი, მომლოდინე ნაბიჯებით, მერე ღვინით გამსკდარი ოყრაყი, რომელიც გაბრაზებული იფურთხებოდა და ნაბიჯის აჩქარებას არ აპირებდა. სულმა წამძლია და ავედევნე. მთელი ძველი უბანი გავიარეთ. საკუთარი სახლებით ჩარიგებულ ქუჩას მივადექით. ცოტა ხნის შემდეგ ქალი ქვის ორსართულიან სახლთან შეჩერდა. ოყრაყიც მიჩანჩალდა.
– მოიცა, რამუნელის, ახლავე! – უთხრა ქალმა, ეზოს კარი შეაღო და იქვე მიმაგრებულ ღილაკს თითი დააჭირა. ამ დროს კი კარებზე გადაკიდებული რამუნელისი მანამ ქანაობდა, სანამ გრძნობა არ დაკარგა და ძირს არ გაიშხლართა. უწმაწური გინების კორიანტელი დაცემის ხმამ შთანთქა. და ასე ცემენტის ბორდიურზე ჩაკეცილი, ზურგით მოღიავებულ კარს მიყრდნობილი დარჩა. სახლიდან შუა ხნის ჭაღარა ქალი გამოვიდა.
– ღმერთო, ღმერთო! – ამოთქვა ქალმა, ხელები ბეღურას ფრთებივით დაიქნია და რამუნელისის გვერდით ჩამოჯდა. ნაცრისფერი ქალიც მას მიჰყვა. ისინი ცდილობდნენ, ფეხზე წამოეყენებინათ კაცი, რომელსაც წინააღმდეგობის გაწევა აღარ შეეძლო. როგორც იქნა, მიზანს მიაღწიეს. მაშინ უფროსმა წელზე მოხვია ხელი და მშვიდი საუბრით შინისკენ წაიყვანა. კიბეზე ასვლაში წრუწუნაც დაეხმარა, მაგრამ შინ არ შეჰყოლია. კარი გამოიხურა, სახლის უკან გავიდა და კედელში ჩამაგრებული ონკანი მოუშვა. ისე დიდხანს იბანდა ხელებს, თითქოს დაავიწყდა, რას აკეთებდა. მერე სველი ხელისგულები ისვა და ისვა სახესა და თმებზე, ბოლოს წელში გასწორდა და კარგად მოვლილ ფერად ყვავილებს შორის გაკვალულ ბილიკზე მოკლე, სხარტი ნაბიჯებით წინ და უკან სიარულს მოჰყვა. უცებ გადავწყვიტე, მივალ და ვეტყვი: “სულელო, შე სულელო, რას შვრები? ეს როგორ შეიძლება? ამ გამოლენჩებულ ლოთის გამო თავს როგორ იტანჯავ? იმიტომ, რომ შუა ქალაქში სახალხოდ გაგინოს? მერე სახლამდე რომ ათრიო და დედიკოს მზრუნველობით ჩააბარო? აუცილებლად, აუცილებლად უნდა დაველაპარაკო. უნდა დავარიგო, თვალები ავუხილო. ახალგაზრდა ქალია, ჯერ კიდევ არა უშავს რა… ის კი მოჩვენებასავით მთლად გადანაცრისფერებული დადის. გაგონილა?! აუცილებლად ვეტყვი: “ჩვენ რა, სხვანაირად ვცხოვრობთ? მიმოიხედე. ყველა მეორე ქალი ლოთის გვერდით წევს… “არა, ასე მკაცრად არა”… – “ყველა მეორე ქალი მსმელის გვერდით წევს”.. არა, არა ღირს, ორივე ერთი ოხერია… “ხო, ყველა ასეა, მაგრამ ისინი შენსავით ცხვირჩამოშვებულები არ დადიან. პირიქით, იმასაც ახერხებენ, ფეხის ფრჩხილები მოიწესრიგონ. შენ რაღა დაგემართა? რიგიანი ტანსაცმლის ყიდვა არ შეგიძლია?.. დაივარცხნე, დაიხატე, თავი მაღლა და… მიდი! კაფეშიც შეიარე, არც კინო დაიკლო და არც თეატრი. რისთვის ცხოვრობ, იმისთვის, რომ ამ ლოთს სდიო კუდში? ბარემ ბაწარში გაყავი თავი. მე შენ გეტყვი, დიდი დანაკარგი იქნება! მიმოიხედე, უკეთესის პოვნა არ შეიძლება? არა, მაინც რა ჩაიდინე, ჰა. მოაბრძანე, დედიკოს ჩააბარე და ერთგული ძაღლივით ზღურბლზე დაძრწი: “გამოუშვებს თუ არ გამოუშვებს?.. საბრალო, შე საბრალო, შენა…” ხო, იმასაც ვეტყვი… ფიქრი კარის ხმაურმა გამაწყვეტინა. მოხუცმა ქალმა კიბე ჩამოიარა, წრუწუნას მიუახლოვდა, მისი ხელები ხელისგულებში მოიმწყვდია და:
– გმადლობთ, შვილო, კიდევ ერთხელ დიდი მადლობა. – წრუწუნას პაწია ხელებს არ უშვებდა: – შენ რომ არ მყავდე, რა მეშველებოდა, – თვალებზე მომდგარი ცრემლი მოიწმინდა. – სხვას არავის უჯერებს. არც მე, არც ლორეტას. თუმცა, ლორეტა მაინც არ წავიდოდა მის მოსაყვანად… შენ, მხოლოდ შენა ხარ ჩემი მშველელი… – მადლიერი მზერა ისევ მიაპყრო წრუწუნას.
– რას ბრძანებთ, რისთვის მიხდით მადლობას, მე რა შუაში ვარ. ნუ ტირით, – წრუწუნამ როგორც იქნა ხელები გაითავისუფლა და მოხუცს მხარზე გადაუსვა. – თუ კიდევ დაგჭირდით, დამირეკეთ, არ მოგერიდოთ, აუცილებლად მოვალ. ღმერთმა ქნას, აღარ დაგჭირდეთ.
– მადლობა ღმერთს, შვილო, რომ მაშინვე ჩაიძინა და მეზობლის აუდრიუსივით ლეწვა-მტვრევას არ მოჰყვა. გმადლობთ, გმადლობთ, ემა, – უთხრა და ხელის ზურგზე გადაუსვა ხელი. მერე შებრუნდა და სახლისკენ წავიდა.
ემამ კარი გამოიხურა და ჩემსკენ გადმოუხვია. არც გავნძრეულვარ. როგორც ვიყავი ხეს ამოფარებული, ასევე გავშეშდი. წეღანდელი ჩემი მტკიცე გადაწყვეტილება სადღაც გაქრა. ქალი კი ჩემს წინ იდგა და… დედაო ღვთისავ, ის სულაც არ იყო ნაცრისფერი. დიდი, ღრმა, უსაზღვროდ ლურჯი თვალები ისეთი სინაზით, სითბოთი და სიყვარულით მიმზერდნენ, რომ გაოცებისგან ყბა ჩამომივარდა და დავრჩი ასე ყბამოღრეცილი.
– მოხდა რაიმე? დახმარება ხომ არ გჭირდებათ? ისე შეწუხებული ჩანხართ… – ოდნავ შეატოკა ბაგეები. თვალებიდან დაძრულმა სინათლემ სახეზე თბილი ნიავივით გადამიარა. მსგავსი სხივიანი თვალები ჩემს ცხოვრებაში არ მენახა. – არ მოგერიდოთ, მითხარით თუ გიჭირთ რაიმე. იქნებ შემიძლია დახმარება.
ხმა რომ ვერ ამომაღებინა, კიდევ ერთხელ შემომანათა თავისი სხივიანი თვალები, რომელშიც სიკეთე და ღვთიური სიმტკიცე აღბეჭდოდა. მისი თბილი მზერა ჯერ სახეზე მომელამუნა, მერე მთელ სხეულზე დამიარა. ერთ წუთს კიდევ შეჩერდა, პასუხი რომ არ გავეცი, დახარა უფერო, გრძელი წამწამებით შემორკალული თვალები და გამშორდა: პატარა, კოხტა, მოქნილი, ნაცრისფერი… ცოტაც და მხედველობიდან დამეკარგა, ისე შეერწყა მასავით ნაცრისფერ ფილაქანს.
© “არილი”
-
თომას ბერნჰარდი – ქუდი
-
ნაჯიბ მაჰფუზი – შეხვედრა მის აღმატებულებასთან
-
ჯონ აპდაიკი – დამზადებულია ზეცაში
-
თომას ბერნჰარდი – ორი აღმზრდელი