* * *

ვარსკვლავების შეხლა
შენს ოთახში ჩქამის
სახით ნიავს შეჰყვა.
აურეკლავს ღამის
უხილავი ცეკვა
ღია ფანჯრის მინას.
უკვდავივით წევხარ.
მოკვდავივით გძინავს.

და სიბნელის ნება,
ჯერ საერთოდ რომც არ
თენდებოდეს, ტყდება,
ნადგურდება, როცა
უჩუმარი ხვნეშით
საბანს იხდი ძილში.
სილამაზეს ბნელშიც
არასოდეს იშლი.

სუნთქვა ხუთვისას

ჩაქუჩის
უწყვეტ და თავნება
ბრახუნში, ბრახუნში, ბრახუნში, ბრახუნში,
სრულიად ჭკუაზე შემშლელში, გადის და მწვავდება
სამხრული ზაფხული, მბრუნავი მრავალგვარ ცეცხლოვან ზმანებად,
ზაფხული-მარყუჟი.
აკვესებს
ის მზეს და, ლახვრებით,
შანთებით თავისით მჭრელი და მდაღველი,
ამომშრალ აუზში აცოცხლებს ბრინჯაოს ქალთევზებს.
და რომელიმედან სიგრილით დამტკბობი გორების კალთებზე
მდებარე დაღვრემილ
ტყეთაგან
ღამეში უფსკრულთან
დანახულ ქალაქში, რომელსაც უწუხან
სიცხისგან მცხოვრებთა გულნი და მოელის ბნედაღა,
მკრთომარე ქალაქში, რომელშიც ყველანი ერთმანეთს ზურგს უკან
აყრიან დღედაღამ
ქოქოლას,
რომელშიც სიძულვილს
სახლად აქვს სრა, ხოლო სიყვარულს – მიწური,
რომელშიც ოდნავი ნიავიც არსაით მოქროლავს,
ცარიელ ბინაში ბოლთას სცემს პოეტი, წრიალებს, როგორაც
სარდალი, მისული
მკითხავთან.
მან მაგრად შეტოპა.
არ იცის – ეგება ჯობს უმოქმედობა;
თუმც ბრძოლა თავისი ჯერხანად მხნედ გადაიხადა,
მოჯანყე მონების მწკრივებად, რაზმებად, ერთიან მხედრობად
ქაღალდზე სიტყვათა
მწყობელმა.
ის თავის გარდასულ
სიხარულს იხსენებს და ეუცხოება,
იმდენად შორი და მქრქალია. ის თავის დაშაშრულ,
დათენთილ ბაგეს გრძნობს, რომლითაც როგორმე აცლიან დასასრულ
შესძახოს ცხოვრებას:
“რას მერჩი?!”
ან აღარ აცლიან…
რამდენი ექნება უქმ, გინდა აზრიან
ცხოვრებას ფართობი ნეტავი, თუ ყოველ ას მეტრში
სიგრძივ და განდაგან ბანკია, მეძავი, უსახლო კაცი ან
ღრე, ბედის წამგლეჯი?
მიდენის
ცხოვრება მარსელის
მურდალი იერით არსებებს მიბნედილს
და თავის კაეშანს გარშემო ხმასავით ავრცელებს.
დღითი დღე სულ უფრო ძალუმად ღამდება. შენ, ჩემო მარცვლების
თვლაო და რითმების
ბუტბუტო,
არ შეწყდე, კარგი ხარ!
პირისგან, რომელიც ტკივილმა დაგრიხა,
შენ სახესხვაობად კოცნისა დარჩები უთუოდ.
ამგვარად რჩებიან: ცოცხალი თვალისგან – მხოლოდღა ქუთუთო,
შუბლისგან – დაღიღა.

თოვლის მატარებელი
გ. გ. შენგელიას

ჩამოვუაროთ
ჩვენი ბავშვობის ლანდშაფტებს,
სადგურებსა და მხრჩოლავსაკვამლემილებიან ქარხნებს,
ოდესღაც დანახულთ
ძველ მგზავრობათა მატარებლების ფანჯრებიდან.
ჩამოვუაროთ თოვლის მატარებლით,
რომელსაც ყინული აქვს ფანჯრის მინების მაგიერ
და ფიფქების კორიანტელი ნაცვლად ძრავასი.
კარგად ჩაფუთნულებს,
ნაქსოვი ქუდები გვეხუროს,
თათმანები გვეკეთოს
და მოგონებებით ვითბობდეთ საკუთარ გულებს,
თუკი აღარაფერი გვექნა სალაპარაკო.
ვისხდეთ თუნდაც სხვადახვა კუპეში,
ოღონდაც ერთ, დაე, თოვლის, მატარებელში ვიმყოფებოდეთ,
ვგრძნობდეთ ცივ და თეთრ კედლებს იქით ერთმანეთს,
და, გავარჩევთ თუ ვერ გავარჩევთ რაიმეს
ყინულის ფანჯრებს მიღმა,
ამას არავითარი მნიშვნელობა არ ექნება მეგობრობისთვის.

თანამედროვე ინტერმეცო

I

ირჩევს ახალი ეპოქა
თავის შესაფერ სახელს.
მყრალი ზეთებით ეპოხა
მას საკუთარი სახე.
ჯავშანი აჩენს იარებს.
ცივი სილბოა კანში.
მზის ფონზე შავად ფრიალებს
ტოტს მოდებული კაშნე.

II

კორიანტელი დამდგარა
უერთფეროვნეს დღეთა.
იცის ყოველმა მათგანმა,
როგორ დამღალოს. ვხედავ,
როგორ ვექცევი ალყაში,
როგორ იქცევა არე,
როგორც ბებერი ალქაჯი,
როცა სავსეა მთვარე.

III

სიშორე უხილავია,
თორემ ახლოა სხვა მხრივ.
დღის კოლბას, ძირზე ლამიანს,
რაც ძალა შემწევს, ვამღვრევ.
ლამი – ესაა რითმები
და სიყვარულის ხმები.
დნება წუხილის თითბერი,
როცა ოქროზე ჰყვები.

IV

უსამართლობის ეგიდით
შეფასებებში იგებს
უგემოვნობა. შეხედეთ,
როგორ თარეშობს იგი,
სისულელეთა მროშავი,
სიფაქიზეთა მჩეხი,
როგორც მუზების კოშმარი,
მათი მფატრავი ჯეკი.

V

სნეული აწმყო ტრანსშია.
ითხრება თითქოს ტანში
სევდა-კაეშნით ტრანშეა.
დგას პლასტილინის დაშნით
ხელში კულტურა. გაღმიდან
ჩანს იქაური ბზინვა.
მძიმე ხვატია. გახვრიტა
სადღაც ჰაერი ბზიკმა.

VI

და გაყრილი აქვთ მახათი
დაბლა მსხდომარე კაცებს.
უდარდელობა მაგათი
ხანძრის კვამლივით გასწევს,
მძიმედ, ნელ-ნელა აიწევს
ლაჟვარდოვანი ცისკენ.
და შეაფერხებს აისებს
შავი ბოლქვების სისქე.

VII

მიწას ცრემლები მდუღრავენ.
ჯუჯა ყელს ღადრავს ტიტანს.
ამაოების უღრანი
და გამყინავი ტყიდან
მგლების ყმუილი მოისმა.
განწყობებია ცუდი.
ო, დღეს ცრემლია დროისა
თითოეული წუთი.

* * *

წევს გული პირქვე.
ახლოცაა იგი და შორიც.
სევდამ იხარა, –
დარწმუნებით იგებს მიტელშპილს.
სიკვდილზე ფიქრი
თავს ისე გრძნობს სხვა ფიქრებს შორის,
როგორც სიგარა
ცისფერთვალა ქალის თითებში.

სხეულთა გამჭოლ,
ფიქრთა გამჭოლ, როგორც ნაკადი,
მომდინარეობს
საშინელი თეთრი სიცივე.
სიცხადის ჩარჩომ
შეიწოვა სიზმრის ნახატი…
ყოფნის მხარეო,
როგორ წირავ, როგორ იცილებ.

ქარი, ჩამოშლილს,
ხვეტს ცის ბათქაშს. მძიმე ბინდია.
ყინვას შევები.
გადამდიან ღრუბლები ზამთრის.
ტყის სქელ საფლობში
ძლივს მივტოპავ, მაგრამ მივდივარ,
რომ ბავშვებივით
მივიტანო ლექსები გზამდის.

* * *

მე ჩრდილოეთის ზამთრებიდან ჩემს ზაფხულამდე
სწრაფად გავირბენ.
კილომეტრები სიჩქარისგან ერთობ დაიბნენ
და დახურდავდნენ.

მაგრამ ვერაფერს ახერხებენ, – რამდენიც იყო,
იმდენი არის.
ბურუსებიდან ვესალმები ოქროსფერ არილს
და ვჭიმავ სტრიქონს.

მე ჩრდილოეთის სიცივიდან სამხრეთის მზემდე
გავაწვდენ ხელს და
მშობლიურ წყალთან აღმოვჩნდები, მშობლიურ ხესთან,
ძალას რომ მძენდნენ.

სამშობლოვ, გულზე დამეჩნია შენი ნაკვთები!
განმწმინდა ნატვრამ.
დაძლიე ეჭვი და დაბრუნდი საკუთარ თავთან.
მე იქ დაგხვდები.

2008, მოსკოვი

* * *
შ. ა. შავიშვილს

მე ვწერ, რომ დაბინდულ სიბრტყეზე გავლებულია წრფე
შუქისა, მარადიული შუქის, რომ ტკბილ და წრფელ
ამღელვარებას იწვევს ეს გრძნობა მკერდში.
რომ დროებითია ტკივილი, ტყუილუბრალოდ ვერჩი.

მე ვწერ, რომ ოცნება შეისისხლხორცა დრომ,
რომ ყოფნა დუღს, მიმოიფრქვევა, რომ
კარგი უფროა კარგი, ვიდრე ცუდია ცუდი,
და რომ “მიყვარდი” აწმყოა, და რომ ნამყოა “მძულდი”.

მე ვწერ, რომ ჩვენ ვნახავთ მყოფადს, ბედნიერს, ლამაზს; თუმც
დღეს სხვა ამის შესახებ ყრუდ, შემაშინებლად დუმს.
და რომ სიყვარულს რად ან როგორ ვეძახით ცალმხრივს,
როცა ვუყვარვართ მას, ვინც სიბნელეს აფეთებს ციდან და ამსხვრევს.

მე ვწერ, რომ თბილა. და მივქრი ბრმად.
მივდევ წუთებს, ხმებს, მივდევ ფრთებს და ფარდებს და ვმადლობ მათ.
მშვენიერდება დღე. არასდროს დავსვამ წერტილს!
მე ვწერ, და თითქოს თავად მადლიერება წერდეს.

ჩემს ნაწერს ეცნობა საღამო, უკითხავს წყლებს და გზებს.
აცურებული ცამრგვალზე, კითხულობს სხივით მზე.
ხან მტვერი, რომელიც ადევს. ხან ბუჩქი საბანქვეშ ნამქრის.
და ქარიც ფურცლავს და ერწყმება. მაშინ, როდესაც არ ქრის.

2008

* * *
ა. რ. თათარაძეს

ყველა ნავარდობს. ბუც კი.
არეს სიყვარულს უხსნი.
ლოლუებიდან სუსხი
თბილად მოწვეთავს. დათბა.
გდია თებერვლის ჩექმა.
ცაზე ღრუბელი შეხმა.
სოფლად, ვაშაო, გლეხმა.
ტყეში, ვიშ-ვიშო, დათვმა.

ჩამოშვებულო ყველგან,
გაზაფხულისო დელგმავ,
რა სიკეთეებს გეგმავ?
რის სურნელებას აფრქვევთ
წვიმის წვეთებო თბილო?
როგორ გიბრწყინავთ კილო!
რა მონდომებით ცდილობთ,
სიკვდილს არ ვთვლიდეთ საფრთხედ!

წვიმს, და მზისაა ფურცვლა.
კენტი შეცვალა ლუწმა.
ყოფნა ძლიერი, თუმცა
ტყუილუბრალო ლტოლვით
ელტვის თავისვე ზედა
ნაწილს, რომელსაც სწევდა
დაბლა. გროვდება სევდა
და საგაისო თოვლი.

2008

© „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

“La femme promise”
Jean Rouaud
“ქალის შეპირება”
ჟან რუო
422გვ, Gallimard

როდესაც ორი უცნობი ადამიანი – ქალი და კაცი ერთმანეთს ხვდება, მათ ერთმანეთთან მხოლოდ აწმყო აკავშირებთ. არ არის გამორიცხული, შემდეგ მომავალმაც დააკავშიროს, მაგრამ წარსულთან პირისპირ შეხლა ცოტა არ იყოს, უცნაურია. მათი წარსული კი ასე გამოიყურება: დანიელი – ბირთვული ფიზიკის მკვლევარი, მერიენი – პერსპექტიული მხატვარი. სად ან როდის გადაიკვეთა ამ ორი ადამიანის წარსული, რატომ აღმოჩნდნენ ისევ ცხოვრების გავლილი წლების წინაშე – ამას ფრანგი მწერალი, გონკურის პრემიის ლაურეატი, ჟან რუო, თავის ახალ რომანში გვიყვება.

“The Secret Scripture”
Sebastian Barry
“საიდუმლო საღვთო წერილი”
სებასტიან ბარი
300გვ, Viking

გასული ასწლეულის ირლანდია, გადატრიალებებისა და ძალადობრივი ხელისუფლების ქვეყანა; ისტორია, რომელიც საბოლოოდ ყოველგვარ სისასტიკესა და ბოროტებას თავის კუთვნილებად და წარსული ამბების შეკვრად აქცევს, მანამდე კი ამ ამბებში ჩვეულებრივი ადამიანები არიან გარეულნი, მათი თანამონაწილეობით ხდება მკვლელობები, ისინი არიან მკვლელები ან მოკლულები. ირლანდიური სამოქალაქო ომის ქარ-ცეცხლის ეპიცენტრში ამჯერად როზენია – სებასტიან ბარის ახალი რომანის პერსონაჟი. ქალის სილამაზე, ცბიერება, სისასტიკე და მოქნილობა თანადროული ეპოქის ადეკვატურია. “საიდუმლო საღვთო წერილი” 2008 წლის ბუკერის პრემიის ნომინანტთა შორთლისტში მოხვდა.

“Reborn: Early Diaries, 1947-64 “
Susan Sontag
“თავიდან დაბადება: ადრეული დღიურები, 1947-64”
სიუზან ზონტაგი
336გვ, Hamish Hamilton

სიუზან ზონტაგი 2004 წელს გარდაიცვალა, თუმცა კი თავის ვაჟს, და ასევე რედაქტორს, დევიდ რიფს, დღიურებითა და სხვადასხვა ჩანაწერებით სავსე ასამდე რვეული დაუტოვა. ერთ-ერთ მათგანს მკითხველი სწორედ ახლა გაეცნობა – “თავდან დაბადება” ახალგაზრდა კრიტიკოსი ქალის პორტრეტს გვთავაზობს, რომელიც ბოლოს იმ აზრამდეც მივა, რომ თავისი პირველი რომანი გამოსცეს, ერთი წლით ადრე კი კემპის თაობაზე დაწერილი ესე მას ცნობილი ამერიკელი ინტელექტუალის სახელს შესძენს. პარალელურად კი – პირადი ცხოვრება, ოჯახი, გაყრა, დედობა – ზონტაგის კარიერის დასაწყისი არაერთი საინტერესო ფაქტით იყო გამორჩეული, რაც მკითხველს კიდევ უფრო კარგად გააცნობს ავტორს.

“Charles Dickens and the House of Fallen Women”
Jenny Hartley
„ჩარლზ დიკენსი და დაცემულ ქალთა სახლი“
ჯენი ჰართლეი
288გვ, Methuen

ჯენი ჰართლეის ახალი წიგნი დიკენსის ბიოგრაფიითა და შემოქმედებით დაინტერესებული აუდიტორიისათვის კიდევ ერთი სიურპრიზია – ამბები, რომლებსაც ავტორი თავის ნაწარმოებში გვიყვება, მწერლის შესახებ აქამდე უცნობ და გაურკვეველ ბიოგრაფიულ დეტალებს გვიაშკარავებს. ჰართლეის მიხედვით, დიკენსის ცხოვრება რამდენადმე უკავშირდება ლონდონის გარეუბნის, Shepherd’s Bush-ის ერთ-ერთ ციხე-სიმაგრეს, სადაც მკაცრ დისციპლინასა და სისასტიკეს გაქცეული ქალები თავს აფარებდნენ. როგორც აღმოჩნდა, მწერალი სწორედ ერთ-ერთი მათგანი იყო, ვინც ამ თავშესაფარსა და მის ბინადრებს მფარველობას უწევდა.

“Rimbaud: The Double Life of a Rebel”
Edmund White
“რებმო: მეამბოხის ორმაგი ცხოვრება”
ედმუნდ უაითი
192გვ, Atlantic

მას შემდეგ, რაც არტურ რემბო 37 წლის ასაკში მარსელის ჰოსპიტალში გარდაიცვალა, მისი სახელი სიმბოლისტების, დადაისტების, ეგზისტენცალისტებისა და სიურეალისტების გავლენების შემდეგ მოდერნიზმის პიონერად იქნა კანონიზირებული; ამის გარდა მასვე მიეწერა არაერთი მითიური სტატუსი – ანტიგმირი, მეამბოხე ყველასა და ყველაფრის მიმართ, ჭირვეული პოეტი, და ბოლოს, ლიტერატურის გენიოსი… ალბათ იოლი არ არის, ასეთი ადამიანის ბიოგრაფიის დაწერა, თუმცა, წიგნის ავტორი, ედმუნდ უაითი ამბობს, რომ წერის პროცესში მან პოეტთან საკუთარი თავის იდენტიფიცირება შეძლო და რაღაც დროის განმავლობაში სურვილიც კი გაუჩნდა, რომ რემბო ყოფილიყო. მკითხველი უაითის ახალ წიგნში არაერთ საინტერესო დეტალს აღმოაჩენს ფრანგი პოეტის ცხოვრებისა და მოღვაწეობის შესახებ.

“Meine Preise”
Thomas Bernhard
“ჩემი ჯილდოები”
თომას ბერნჰარდი
139გვ, Suhrkamp

“ჩემი ჯილდოები” ავსტრიელი მწერლის აქამდე გამოუქვეყნებელი ტექსტია, რომელიც მწერლის გარდაცვალების ოცი წლის თავს მიეძღვნა – ბერნჰარდი 1989 წლის 20 თებერვალს გარდაიცვალა. ავტობიოგრაფიული ნაწარმოების სათაური იმ მრავალრიცხოვან პრემიებსა და ჯილდოებს უკავშირდება, რომელთა მფლობელიც ბერნჰარდი 1979 წლამდე გახდა, და რომელთაც იგი საკმაოდ დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდა. გამომცემლის წინასიტყვაობაში აღნიშნულია, რომ ბერნჰარდმა წიგნის წერა 1980 წელს დაამთავრა, თუმცა კი ანდერძში მიუთითა, მისი გამოუქვეყნებელი ტექსტები ავსტრიაში არ გამოეცათ.

© “ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი”

ბარათი კოლაუ ნადირაძეს

ძვირფასო მეგობარო: მე და ჩემი მეუღლე ელენი, თქვენთან სტუმრობის შემდეგ, თბილისიდან შინ რომ დავბრუნდით, იქედან მოყოლებული თქვენზე და თქვენს დიდებულ ქალაქზე ფიქრში ვატარებთ. რამდენი თბილი, სააამო და ამაღელვებელი რამ გამოგვატანეთ თან. ისინი ჩვენი მოგონებებიდან არასდროს ამოიშლება. მართალია ვიკამათეთ, განსხვავებული მოსაზრებანიც გამოვთქვით, თუმცა ყველაფერი ამით ამოიწურა და ჩვენი მეგობრობისათვის ამას ზიანი არ მიუყენებია. მჯერა, ამ აზრთასხვაობის არსმა დაგვარწმუნა, კეთილ ადამიანებს მიზნები და მისწრაფებები ყველგან ერთნაირი რომ აქვთ. ჩვენ მხოლოდ საშუალებანი წარმოგვიდგენია ოდნავ სხვაგვარად. ამიტომ, ვფიქრობ, მუდმივად უნდა ვიფხიზლოთ, რათა საშუალებებმა მიზანი არ გააბუნდოვნოს. მადლიერების ნიშნად, იმ პატივისათვის თქვენ რომ დამდეთ, გიგზავნით ერთადერთი სიტყვის ასლს, რომელიც წარმოვთქვი ან მომავალში წარმოვთქვამ. ამ თვალსაზრისით ის უნიკალურია. მე ასე მწამს. მიუხედავად ამისა, ახლა რომ მისი შესწორება შემეძლოს, ალბათ მწერლის მოვალეობებს იმას დავუმატებდი, რომ სამყაროს ოდნავ მეტი მხიარულება, ოდნავ მეტი სილაღე შესძინოს და ოდნავ მეტი სიცილით აავსოს. ამით არაფერი დაშავდებოდა. ალბათ ეს იმის დასტურიცაა, რაც ყველას გვწამს: კაცები მაშინ ხდებიან ერთმანეთის უახლოესნი, როცა ერთად იცინიან. მახსენდება თბილისში ერთად ძალიან ბევრს რომ ვიცინოდით, ვცეკვავდით და ვმღეროდით კიდეც. იმედი გვაქვს, რომ ოდესმე გვესტუმრებით და გაორკეცებულ იმედს გამოვთქვამთ, დაახლოებით მაინც, ისეთივე გულუხვი სტუმარ-მასპინძლობა გაგიწიოთ, თქვენი
ხელგაშლილობის დარი რომ იქნეს. ელენი ჩემს სურვილებს უერთდება. გისურვებთ ბედნიერებასა და ჯანმრთელობას.

თქვენი მეგობარი,
ჯონ სტაინბეკი
9 მაისი, 1964წ.

ჯონ სტაინბეკის მიერ კოლაუ ნადირაძისადმი მიწერილი წერილის დედნის ასლის გაცნობის შემდეგ ნათელი ხდება, რომ რუსული თარგმანი შემოკლებული ვარიანტია, რაც თავისთავად დანაშაული არ გახლავთ, მაგრამ თუ გავითვალისწინებთ, რომ დედნის შინაარსი დამახინჯებულია, ეს ძალიან ბევრ კითხვას ბადებს და გვაძლევს ვარაუდის საფუძველს, რომ თარგმანი განგებაა ფალსიფიცირებული. თავისთავად ჩნდება პირველი კითხვა: რატომ შესრულდა თარგმანი რუსულად და არა ქართულად? სამადლობელი წერილის თავი და ბოლო დედნის შესატყვისია. რაც შეეხება მნიშვნელოვან ინფორმაციას, რომელსაც ეს წერილი შეიცავს და რითაც ჩვენთვის წარმოადგენს ფასდაუდებელ დოკუმენტს, სწორედ ის ნაწილია დამახინჯებული. სახელდობრ: ორიგინალიდან ირკვევა, რომ სტაინბეკმა კოლაუ ნადირაძეს გამოუგზავნა სტოკჰოლმში ნობელის პრემიის მიღებისას წარმოთქმული სიტყვის ასლი. რუსულ თარგმანში კი ჩანს, რომ რაღაც გამოუგზავნა, მაგრამ რა – არ წერია. მის მაგივრად მრავალი წერტილია
დასმული. ამ შემთხვევაში შეგვიძლია ვიფიქროთ, რომ ის ერთი სიტყვა ვერ ამოიკითხა და გამოტოვა, მაგრამ შემდეგ მთარგმნელი ისეთ რამეს წერს, რაც დედნის ტექსტს სრულებით არ შეესაბამება. მიჭირს ვივარაუდო, რომ ასეთი სერიოზული წერილის თარგმნა არაკომპენტენტურ სპეციალისტს მიანდეს. მაშინ საფიქრებელია, რომ სტაინბეკის სიტყვა ალბათ თავიდანვე კგბ-ს მიერ იქნა ამოღებული, რადგან ის კოლაუ ნადირაძის პირად არქივში არ ინახება. მაგრამ ბუნებრივად ჩნდება კითხვები: საერთოდ რატომ დატოვეს თარგმანში, რომ სტაინბეკმა კოლაუ ნადირაძეს რაღაც გამოუგზავნა, მაგრამ რა – მიჩქმალეს? ანდა რა სჭირდა მისაჩქმალი ათეისტური სულისკვეთებით განსმჭვალულ სიტყვას, რომელიც საბჭოური იდეოლოგიისათვის არანაირ საფრთხეს არ წარმოადგენდა? თუ ეს კგბ-ს დავალებით შესრულებული თარგმანია, როგორ მოხვდა ის პოეტის პირად არქივში და თან იქვე არსებობდა წერილის დედანი? კითხვები შეიძლება გაგრძელდეს, მაგრამ ამ შემთხვევაში ამ კითხვებზე პასუხების ძიება იმდენად მნიშვნელოვნად არ მიმაჩნია, მთავარია, რომ განგების ძალით ეს დედანი გადარჩენილია. ამ ფაქტს იმიტომ ვანიჭებ ასეთ მნიშვნელობას, რომ ეს წერილი არ არის შეტანილი წიგნში: “სტაინბეკი: ცხოვრება წერილებში”, რომლის ერთერთი შემდგენელი და რედაქტორი სტაინბეკის მეუღლე, ელენ სტაინბეკია. მან ამ წიგნში მხოლოდ ერთი – საქართველოს მწერალთა კავშირისადმი გამოგზავნილი წერილი დაბეჭდა. საგანგებოდ დავუკავშირდი კალიფორნიის სან ხოზეს სახელმწიფო უნივერსიტეტის, მარტა ჰისლი კოქსის სახელობის სტაინბეკის შესწავლის ცენტრს, რომელსაც მწერლის ქვრივმა, ელენ სტაინბეკმა საჩუქრად გადასცა მეუღლის მთელი არქივი, და აღმოჩნდა, რომ წერილი რომელიც ახლა ქვეყნდება, არც მათ არქივებში ინახება. დღეს კი ჩვენ შეგვიძლია სრულად გავეცნოთ სტაინბეკის მიერ ნადირაძისადმი მოწერილ წერილს, რომელიც არ წარმოადგენს ჩვეულებრივ მადლიერი სტუმრის მიერ სტუმართმოყვარე მასპინძლისადმი გამოგზავნილ სამადლობელ ღია ბარათს. აღნიშნული წერილი აშკარა დასტურია იმისა, რომ საქართველოში მეორედ მოგზაურობამ სტაინბეკს კიდევ უფრო გაუღრმავა ამ ქვეყნისადმი ინტერესი. განსაკუთრებით აღფრთოვანებულია ქართველ მწერლებთან ურთიერთობით. მიუხედავად აზრთა სხვაობისა, უდავოდ კმაყოფილია, რომ მათი სახით თანამოაზრეები შეიძინა: ”მართალია ვიკამათეთ, განსხვავებული მოსაზრებანიც გამოვთქვით, თუმცა ყველაფერი ამით ამოიწურა და ჩვენი მეგობრობისათვის ამას ზიანი არ მიუყენებია. მჯერა, ამ აზრთასხვაობის არსმა დაგვარწმუნა, კეთილ ადამიანებს მიზნები და მისწრაფებები ყველგან ერთნაირი რომ აქვთ. ჩვენ მხოლოდ საშუალებანი წარმოგვიდგენია ოდნავ სხვაგვარად. ამიტომ, ვფიქრობ, მუდმივად
უნდა ვიფხიზლოთ, რათა საშუალებებმა მიზანი არ გააბუნდოვნოს”, – წერს კოლაუ ნადირაძეს. მაგრამ ამ წერილს, ჩემი აზრით, ფასდაუდებელ მნიშვნელობას ანიჭებს ის ფაქტი, რომ მაშინ უკვე საყოველთაოდ აღიარებული მწერალი და ნობელის პრემიის ლაურეატი, ჯონ სტაინბეკი გულწრფელად აღიარებს, ქართველ მწერლებთან ურთიერთობამ მასზე ძლიერი ზეგავლენა რომ მოახდინა. ამას კი აშკარად ადასტურებს თავისი სტუმართმოყვარე თბილისელი მასპინძლისადმი მიწერილი შემდეგი სიტყვები: “მადლიერების ნიშნად, იმ პატივისათვის თქვენ რომ დამდეთ, გიგზავნით ერთადერთი სიტყვის ასლს, რომელიც წარმოვთქვი ან მომავალში წარმოვთქვამ. ამ თვალსაზრისით ის უნიკალურია. მე ასე მწამს. მიუხედავად ამისა, ახლა რომ მისი შესწორება შემეძლოს, ალბათ მწერლის მოვალეობებს იმას დავუმატებდი, სამყაროს ოდნავ მეტი მხიარულება, ოდნავ მეტი სილაღე შესძინოს და ოდნავ მეტი სიცილით აავსოს. ამით არაფერი დაშავდებოდა. ალბათ ეს იმის დასტურიცაა, რაც ყველას გვწამს: კაცები მაშინ ხდებიან ერთმანეთის უახლოესნი, როცა ერთად იცინიან. მახსენდება თბილისში ერთად ძალიან ბევრს რომ ვიცინოდით, ვცეკვავდით და ვმღეროდით კიდეც.” მართალია ირაკლი აბაშიძე თავის მოგონებაში ვერ იხსენებს გაცინებულ სტაინბეკს: “საერთოდ ეს კაცი გაცინებული არ მინახავს. არ ვიცი, თავის ქვეყანაში გაუცინია თუ არა ოდესმეო.” მაგრამ, სამაგიეროდ, მოცეკვავე სტაინბეკის შთამბეჭდავ სცენას დიდებულად აღწერს: “სტაინბეკი გოლიათივით წამოდგა. ცოლს ხელზე ემთხვია და დაიწყო ცეკვა. ცეკვავდა მთელის მონდომებით და სერიოზულობით, ნამდვილი გატაცებით, როგორც შეუძლია უცხო, არაკავკასიელმა კაცმა იცეკვოს ეს ურთულესი ცეკვა. ცეკვავდა თავისთვის და არა ჩვენთვის, მაყურებლისთვის, არც თავისი მეუღლისათვის; ცეკვავდა გამართული, ხაზგასმულად თავაწეული, ამაყად, თავისუფლად. მხოლოდ მემუსიკეებს თუ ჩაჰხედავდა ხანდახან თვალებში – ხომ არაფერი მეშლებაო. მემუსიკეები კი მას შესციცინებდნენ და დიდი სიამოვნებისაგან ლოყები უსკდებოდათ. ცეკვავდა თავისთვის და ვიღაცასთვის, ვინც აქ არ იჯდა და მგონი საერთოდ ამ დედამიწაზეც არ დადიოდა. მერე დაიქანცა და დაჯდა.” ვახტანგ ჭელიძე კი იგონებს, ქართულმა ხალხურმა სიმღერებმა როგორ მოიყვანეს სტაინბეკი სიმღერის ეშხზე: “თვითონაც მოვიდა ეშხზე და როცა ქეიფი გახურდა, ითხოვა, მეც ვიმღერებო. ვერ ვიტყვი, კარგი სასიმღერო ხმა ჰქონოდეს, ჰანგიც მონოტონური იყო და იმ დიდებული სიმღერების შემდეგ არ შეიძლებოდა კაცს მოსწონებოდა. მაგრამ ეს ხომ სტაინბეკი იყო, სტაინბეკი მღეროდა!” აშკარაა რომ ქართულმა სუფრამ, ხალხურმა ცეკვამ და სიმღერამ და, რაც მთავარია, გულღია და მხიარულმა თანამოაზრე მწერლებმა განუმეორებელი ზემოქმედება მოახდინეს ამერიკელ შემოქმედზე. ეს ზემოქმედება იმდენად დიდი იყო, რომ ქართველ მწერლებთან შეხვედრამდე, დაახლოებით წელიწადნახევრის წინათ, ნობელის პრემიის მიღებისას წარმოთქმული სიტყვის გადაკეთების სურვილიც კი გაუჩნდა, სიტყვისა, რომელშიც მან თავისი მრწამსი ჩამოაყალიბა მწერლობისა და მწერლის დანიშნულების შესახებ.


ვახტანგ ამაღლობელი


© “ჩვენი მწერლობა”