ზაზა თვარაძე, თავგადასავალი. თბ. “ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა”, 2008.

“თავგადასავალი” ზაზა თვარაძის რიგით მეორე პროზაული კრებულია და პირველი მისი გარდაცვალების შემდეგ. პროზაული ნამუშევრების გამოქვეყნება 1993 წლიდან დაიწყო, თუმცა, სიცოცხლეში მხოლოდ ერთი კრებულის (1999) გამოცემას მოესწრო. სამწუხაროდ, როგორც ხშირად ხდება, მისი ნიჭის დაფასება სიცოცხლეში ნაკლებად მოხდა. იმის გამო, რომ საჯარო პერსონა არ იყო და არც ლიტერატურულ თავყრილობებზე უყვარდა გამოჩენა, ზაზა თვარაძის შემოქმედება მკითხველთა დიდი ნაწილის თვალთახედვის მიღმა აღმოჩნდა. არადა, მისი ნაწერები ნამდვილად იმსახურებს მეტ ყურადღებას.
როდესაც ავტორი ერთდროულადაა პროზაიკოსიც და პოეტიც, ცოტა არ იყოს, რთულია ამოიცნო, რომელი ჭარბობს მასში. ზაზა თვარაძე, უპირველესად, ალბათ, პოეტი იყო და მისი შინაგანი ტრაგიზმი, საკუთარი თავის შეცნობისა და ცხოვრების საზრისში წვდომის სურვილი, ადამიანების მიმართ სიყვარული და მიტევების უნარი ყველაზე კარგად ლექსებში გამოიკვეთა. იგივე შეიძლება ითქვას მის პროზაულ ტექსტებზეც. ვფიქრობთ, მკითხველს დააინტერესებს წიგნში წარმოდგენილი მოთხრობები და რამდენიმე მცირე ზომის რომანი, რომელთა უმეტესობასაც პირველად გაეცნობა.

ყველა დროის 20 საუკეთესო ქართული მოთხრობა, თბ. “ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა”, 2008.

ეს წიგნი ყველა თქვენგანის საოჯახო ბიბლიოთეკას დაამშვენებს, იმდენად, რამდენადაც ქართული პროზის საუკეთესო ნიმუშებია თავმოყრილი. კრებული ეპოქების მიხედვითაა დაყოფილი და ქართული მწერლობის მთელ სპექტრს მოიცავს: დაწყებული ილია ჭავჭავაძითა და ალექსანდრე ყაზბეგით – კოტე ჯანდიერისა და აკა მორჩილაძის ჩათვლით.
საზოგადოდ, ანთოლოგიის შედგენა მეტად სარიკო და საპასუხისმგებლო საქმეა, მით უმეტეს, საქართველოში, სადაც ყველას თუ არა, ყოველ მეორეს თავი გენიოსი ჰგონია, თუმცა, კრებულის შემდგენლები სირთულეებს არ შეუშინებია. თავდაპირველად თეა ქიტოშვილს, ბაკურ სულაკაურსა და მალხაზ ხარბედიას საუკეთესო ოცეულის საკუთარი ვერსიები ჰქონდათ, საიდანაც საბოლოოდ დარჩა ის, რაც წიგნში ვიხილეთ. მიუხედავად იმისა, რომ ავტორთა კონკრეტული ჯგუფის გემოვნება შეიძლება ყველასთვის მისაღები არ იყოს, ვფიქრობთ, ძალიან კარგი საქმე გაკეთდა, რომლის შედეგითაც გემოვნებიანი ქართველი მკითხველი ისიამოვნებს.

გელა ჩქვანავა, დაუმთავრებელი ამბავი, თბ, “დიოგენე”, 2008.

“კოლორიტებისა” და “ტორეადორების” შემდეგ გელა ჩქვანავა “დაუმთავრებელ ამბავს” გვთავაზობს. კრებულს, რომელიც, მისი წინა წიგნების მსგავსად აფხაზეთის ამბებს ეხება.
“ომი სიზმარს ჰგავდა, უსიუჟეტოსა და დამღლელს”. ეს სიზმარი გელა ჩქვანავასთვის დიდი ხანია გრძელდება. წლების წინ განცდილი კოშმარი მოსვენებას არ აძლევს და მოგონებათა სიმძიმემ რომ არ გასრისოს, წიგნის ფურცლებზე ცდილობს მათ გადმოტანას. ფურცელი უტყვია და ყველაფერს იტანს, თუმცა, ამბები, რომლებსაც მათი ავტორი მოგვითხრობს, გულისგულამდე აღწევს და ამ ადამიანთა ბედის მოზიარედ გვხდის.
ბოჩოს, ზოროს, კონჭის, სიორდიას, კორკელიას, ჯამბულის, ანაიდას ისტორიები ტრაგიკულია და შემაძრწუნებელი, თუმცა, მსგავსი ამბები აფხაზეთის ომის დროს მრავლად ხდებოდა. გელა ჩქვანავას მოგონებების ხურჯინი ჯერ არ დაუცლია. სათქმელი, ჯერჯერობით, ბევრი აქვს, ამიტომ “დაუსრულებელ ამბავს” გაგრძელება აუცილებლად მოჰყვება.

გიორგი კეკელიძე, ოდები, თბ. “სიესტა”, 2008

ვერ გეტყვით, არის თუ არა ძველი ბერძენი პოეტი, პინდაროსი გიორგი კეკელიძის მასწავლებელი ან სულიერი მამა. ვეჭვობ, დიდი ოდების მამისგან ფორმის გარდა რამე აეღო, რადგან მის ლექსებში არც ხოტბაა და არც დიდება, ეს უფრო ფორმებისა და ჩარჩოების მსხვრევაა. როგორც თავად ამბობს, “და მე დავლეწე ლექსებიდან დაწნული ღობე”-ო. მისი პოეტური ენა მეტაფორულია. პოეტური ფიგურები, გრამატიკული სტრუქტურები, ალუზიური პარალელები და წიაღსვლები დაფიქრებისა და ანალიზისაკენ განგაწყობთ. ეს არ არის მარტივი, ადვილად გასაგები პოზია, იგი აღსავსეა ძიებებით, რომელიც მკითხველსაც ითრევს სიტყვათა მორევში.
“გიორგი კეკელიძის ოდები ქართული ვერლიბრის ახალი გზაა. ესაა გზა სცილასა და ქარიბდას შორის – დაუსრულებელ წყალ-წყალა პროზაულ რიტორიკასა და არამოტივირებულ ტოტალურ მეტაფიზიკას შორის. გიორგი კეკელიძის მთავარი დამსახურება ისაა, რომ მან საკუთარი ვერლიბრი “ფოლკლორს” შეუზავა და დაამყნო” – ასე აფასებს პოეტის შემოქმედებას ლიტერატორი ზაზა შათირიშვილი.

რაბინდრანათ თაგორი, “ბენგალია”. მთარგმნელები: თამაზ ჩხენკელი, ნუნუ ხომერიკი. თბ. “ინტელექტი”, 2008.

მწერლის შესახებ ყველაზე კარგად თავად მწერალი მოგვითხრობს. “ბენგალიაში” რაბინდრანათ თაგორი საკუთარი თავის შესახებ გვიყვება. ეს არ არის ავტობიოგრაფია მისი კლასიკური გაგებით, თუმცა, “ბენგალიის” წაკითხვით ბევრ საინტერესო ფაქტს შეიტყობთ არა მხოლოდ ავტორის ყრმობისა და სიჭაბუკის, ზოგადად, ინდოეთის ყოფისა და კულტურის შესახებაც. თაგორის ლიტერატურული წერილები და მოგონებები ამ საინტერესო და მრავალმხრივი ადამიანის პიროვნულ შტრიხებსაც გვაცნობს და მკითხველისთვის უფრო ახლობელს ხდის.
მას ინდოეთის სინდისს უწოდებდნენ, თამამად შეიძლება ითქვას, რომ იგი ინდოეთის ღირსების სიმბოლოცაა. როდესაც ინგლისის მთავრობამ საპროტესტო აქციის მონაწილეები დახვრიტა, თაგორმა უარი თქვა მათ მიერ მინიჭებულ “რაინდის” წოდებაზე.
მიუხედავად იმისა, რომ არაერთი პროზაული ნაწარმოებისა და პიესის ავტორია, მისი ნიჭი სრულად მაინც პოეზიაში გამოვლინდა. სწორედ 1912 წელს გამოცემულმა პოეტურმა კრებულმა “გიტანჯალი”-მ გამოიწვია მსოფლიო ლიტერატურული საზოგადოების ინტერესი და ნობელის პრემიაც მოუტანა. კაცი, რომელმაც “დააახლოვა აღმოსავლეთი და დასავლეთი” – ამბობდნენ მასზე თანამედროვენი. თუმცა, ყველაფრის მიუხედავად, მხოლოდ მშობლიური ინდოეთი ხიბლავდა, იზიდავდა და ასაზრდოებდა. სწორედ ინდოეთის სიყვარულით არის აღსავსე ეს კრებულიც.

მარკ ლევი, ეს რომ მართალი იყოს…, ფრანგულიდან თარგმნა გურანდა დათაშვილმა. თბ. “აგორა”, 2009.

“რაც ახლა უნდა გითხრათ, მოსასმენად ძნელია, წარმოსადგენად შეუძლებელი, მაგრამ თუ ჩემი ამბის გაგება გსურთ, თუ გინდათ მენდოთ, ალბათ, საბოლოოდ დამიჯერებთ კიდეც” – ასე იწყებს თავისი დაუჯერებელი ამბის მოყოლას ლორენ კლაინი, მარკ ლევის რომანის მთავარი გმირი.
“ეს რომ მართალი იყოს…” ფრანგი მწერლისა და არქიტექტორის, მარკ ლევის პირველი რომანია, რომელიც მწერლის ცოლისდამ მის უჩუმრად გააგზავნა გამომცემლობა რობერ ლაფონში. წიგნი 2000 წელს გამოქვეყნდა და მაშინვე ბესტესელერად იქცა. იმავე წელს სტივენ სპილბერგმა ფილმის გადასაღებად საავტორო უფლებები შეიძინა. ამჟამად ლევი ნიუ იორკში ცხოვრობს და ყოველ წელს ახალ რომანს სთავაზობს მკითხველს. მისი ნაწარმოებები დღეისთვის ოცდაათ ენაზეა ნათარგმნი.
ლორენი ექიმ-ინტერად მუშაობდა საავადმყოფოში. ექვსი თვის წინ მძიმე ავარიაში მოყვა და კომაში ჩავარდა. აპარატზე მიერთებული სხეული ინსტიქტების დონეზე ცოცხლობს, სული კი დამოუკიდებლად არსებობს. ერთადერთი ადამიანი, ვისთანაც კონტაქტში შედის, არტურია, რომელიც ლორენის აჩრდილს შემთხვევით გადააწყდება. როგორ ვითარდება ამ არაორდინარული ნაცნობობის ისტორია, წიგნიდან შეიტყობთ.

თამაზ ლეჟავა, ივანე მარგიანი, ცხოვრება და მოღვაწეობა, “აგორა”, 2008.

ეს წიგნი ცნობილ სასულიერო და საზოგადო მოღვაწეს, დეკანოზ იოანეს (ივანე მარგიანს) ეძღვნება. ღირსეულ ქართველს, რომლის ღვაწლის შესახებ პროფესიონალთა ვიწრო წრის გარდა, ფაქტობრივად, არავისთვისაა ცნობილი.
ივანე მარგიანი საქართველოსთვის მეტად მძიმე პერიოდში მოღვაწეობდა. XIX საუკუნის ბოლოსა და XX ს პირველი მეოთხედში, ჯერ მეფის, შემდეგ კი საბჭოთა რუსეთის მიერ ოკუპირებულ ქვეყანაში ეროვნული მუხტის გაღვივება უდიდეს საფრთხესთან იყო დაკავშირებული, თუმცა, საკუთარი სიცოცხლის რისკის ფასად, ივანე მარგიანმა ეს მისია ღირსეულად შეასრულა. ბაბუის საზოგადოებრივი საქმიანობის შესახებ მასალები მისმა შთამომავალმა, თამაზ ლეჟავამ მოიძია. კვლევის პერიოდში აღმოჩნდა, რომ ივანე მარგიანის ღვაწლი გაცილებით დიდი იყო, ვიდრე ფიქრობდნენ. იგი აქტიურად იღვწოდა მშობლიური კუთხის სოციალური მდგომარეობის, სწავლა-განათლების დონის ასამაღლებლად, ქრისტიანული რწმენის განსამტკიცებლად. მის წერილებში თავმოყრილია უნიკალური ეთნოგრაფიული და ისტორიული მასალა სვანეთის შესახებ.
1928 წელს ივანე მარგიანმა ზემო სვანეთის სიმღერისა და ცეკვის ანსამბლი დააარსა. მოიძია, თავი მოუყარა და დაკარგვას გადაარჩინა მრავალი ძველქართული (სვანური) ცეკვა და სიმღერა, მათ შორის, საგალობლები.
წიგნს თან ერთვის 1928 წ. მოსკოვში ჩაწერილი სიმღერები, რომელთა ფონოჩანაწერებს მოსკოვის ცენტრალურ არქივში მიაკვლია ანზორ ერქომაიშვილმა.

კრიტიკა, N 3, ლიტერატურის ინსტიტუტის გამომცემლობა, 2008.

შოთა რუსთაველის სახელობის ლიტერატურის ინსტიტუტი მკითხველს ალმანახ “კრიტიკის” მესამე ნომერს გვთავაზობს. იმ ფონზე, როდესაც ქართული ლიტერატურული პერიოდიკა დიდი მრავალფეროვნებით ვერ დაიტრაბახებს, თითოეულ ასეთ გამოცემას ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს. განსაკუთრებით რთული ვითარებაა კრიტიკის თვალსაზრისით.
ალმანახის სარედაქციო საბჭო ცდილობს, მრავალმხრივი და საინტერესო მასალა შემოგვთავაზოს. ნომერში გაეცნობით კრიტიკულ და ანალიტიკურ წერილებს თანამედროვე ქართველი პოეტებისა და მწერლების შემოქმედებასთან დაკავშირებით, ასევე, მასალებს XX საუკუნის თეორიული აზრის ისტორიიდან, მოსაზრებებს ჟურნალისტიკისა და ფოტოგრაფიის თანამედროვე პრობლემატიკის შესახებ, ლიტერატურულ წერილებს და ა.შ.

© „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

გერტრუდ სტაინის “კუბისტურად დაწყობილი სიტყვებით”, ვერბალიზმებითა და დისონანსური გამეორებებით “დახატული” სამი ლიტერატურული პორტრეტი “სეზანი”, “მატისი” და “პიკასო” პირველად ალფრედ შტიგლიცმა გამოაქვეყნა 1912 წელს “Camera Work”-ში (მოგვიანებით გაერთიანდა წიგნში “პორტრეტები და ლოცვები” – “Portraits and Prayers”), იმ დროს, როცა ნიუ-იორკში გაიხსნა მოდერნისტული ხელოვნების გამოფენა, სადაც საკმაოდ ბევრი ტილო იყო წარმოდგენილი სტაინების კოლექციიდან. გერტრუდ სტაინის სახელიც მაშინ გახმიანდა და გახმიანდა სწორედ იმ მხატვრებთან ერთად, რომელთა გზასა და პრინციპებსაც, საერთო აზრით, იმთავითვე იზიარებდა და მიჰყვებოდა მწერლობაში. შტიგლიცს უთქვამს, ეს პორტრეტები ისე მივიღე გამოსაქვეყნებლად, არც კი დავფიქრებულვარ, რადგან ერთი გადახედვით, სულერთია, მაინც ვერაფერი გავიგეო.; მაგრამ მერე ისინი იუმორისა და სატირის სამიზნე რომ გახდა, მისი ავტორი მაინც დაბეჯითებით იმეორებდა, აკი მეც იმასვე ვიქმოდი, რასაც კამერა იქმს, ანუ ვცდილობდი განგრძობითობის, უწყვეტობის შეგრძნება შემექმნაო და ამაყობდა, ჩემ ციტატებს იმეორებენ და არა იმათსას, ვინც სინამდვილეში ხალხს უნდა აღაფრთოვანებდესო.

გერტრუდ სტაინი

სეზანი

ირლანდიელი ქალბატონი იტყოდა დღევანდელი დღე ყოველი დღეაო. კეისარი იტყოდა ყოველი დღე დღევანდელი დღეაო და იტყვიან ყოველი დღე ისაა რასაც იტყვიანო.
ასე და ამგვარად ჩვენ გვაქვს ადგილი რომ დავრჩეთ და მას არ შეეგებნენ რამეთუ გადაეწყვიტა დარჩენა. როცა ვთქვი გადაეწყვიტა-მეთქი დარჩენა ვგულისხმობდი რომ დარჩებოდა შაბათს. ასე და ამგვარად პირი პირია სადაც რაკი პირია სადაც და იქ დამიჯერეთ წყალიცაა. დამიჯერეთ იქ წყალიცაა და ლურჯიც. როდესაც უყურებთ ლურჯს ყველაფერი ლურჯი ძვირფასიცაა. ის არის რაც ძვირფასია ყველაფერი ისაა და ისინი გულისხმობენ თქვენ ხსნას. ასე და ამგვარად ქმნიდა სეზანი თითქმის ამგვარად ქმნიდა სეზანი და თითქმის ქმნიდა. სეზანი თითქმის ქმნიდა თითქმის ქმნიდა და თითქმის ქმნიდა. და მე ვიყავი გაოგნებული. ვიყავი მე გაოგნებული. მე ვიყავი გაოგნებული და ვითმენდი, თქვენ ითმენთ ხოლმე როცა პოულობთ ფუტკრებს. ფუტკრები ბაღში ქმნიან საგანგებო თაფლს. თაფლი და იქ. იქ სადაც ბალახი შეიძლება ოთხჯერ ამობიბინდეს წელიწადში.

პიკასო

იგი ვისაც მავანნი შეუდგნენ იყო ის ვინც იყო სავსებით მომხიბვლელი. იგი ვისაც მავანნი შეუდგნენ იყო ის ვინც იყო ერთიანად მომხიბვლელი იგი ვისაც მავანნი შეუდგნენ იყო ის ვინც იყო ჭეშმარიტად ერთიანად მომხიბვლელი.
მავანნი ჭეშმარიტად შეუდგნენ მას და სჯეროდათ რომ იგი ვისაც ისინი შეუდგნენ იყო ის ვინც იღწვოდა და იყო ის ვინც თავისი თავიდან მოეზიდებოდა რასმე მაშინ. მავანნი ჭეშმარიტად შეუდგნენ მას და სჯეროდათ რომ იგი ვისაც ისინი შეუდგნენ იყო ის ვინც თავისი თავიდან მოეზიდებოდა რასმე რაც იქნებოდა მძიმე რამ მყარი რამ და სრულქმნილი რამ.
იგი ვისაც მავანნი ჭეშმარიტად შეუდგნენ იყო ის ვინც იღწვოდა და ჭეშმარიტად იყო ის ვინც მაშინ მოეზიდებოდა რასმე თავისი თავიდან და იყო ის ვინც მთელი ცხოვრება იყო ის ვისაც ჰქონდა ამოსათქმელი რამ.
რაღაც მოჩქეფდა მისგან ჭეშმარიტად მოჩქეფდა მისგან ჭეშმარიტად ეს იყო რაღაც რაც ჭეშმარიტად მოჩქეფდა მისგან და მას ჰქონდა აზრი, მომხიბლავი აზრი, მყარი აზრი, ბობოქარი აზრი, ნათელი აზრი.
იგი ვისაც მავანნი ჭეშმარიტად შეუდგნენ და მავანნი ჭეშმარიტად შეუდგნენ მას, იგი ვისაც მავანნი ჭეშმარიტად შეუდგნენ იყო ის ვინც ჭეშმარიტად რუდუნებდა.
იგი ვისაც მავანნი ჭეშმარიტად შეუდგნენ იყო ის ვისაც ჰქონდა რაღაც რაც მოჩქეფდა მისგან რასაც ჰქონდა აზრი და ჭეშმარიტად რუდუნებდა მაშინ.
იგი რუდუნებდა და რაღაც მოჩქეფდა მაშინ რაღაც მოჩქეფდა მისგან მაშინ. იგი იყო ის და მუდამ ჰქონდა რაღაც რაც მოჩქეფდა მისგან და მუდამ ჰქონდა რაღაც მჩქეფარე. იგი არასდროს ყოფილა ის ვისაც არასდროს ჰქონია ის რაც მისგან მოჩქეფდა. იგი იყო ის ვისაც ჰქონდა ამოსათქმელი. იგი იყო ის ვისაც მავანნი შეუდგნენ. იგი იყო ის ვისაც მისდევდნენ. იგი იყო ის და მუდამ იყო ის ვისაც მავანნი შეუდგნენ. იგი იყო ის ვინც რუდუნებდა.
იგი იყო ის ვინც მიწყივ რუდუნებდა. იგი იყო ის ვინც მუდამ იყო ის ვისაც მუდამ ჰქონდა ის რაც მისგან მოჩქეფდა. იგი იყო ის ვისაც მარად ჰქონდა ამოსათქმელი. იგი იყო ის ვინც მიწყივ რუდუნებდა. იგი იყო ის ვისაც მავანნი შეუდგნენ. იგი იყო ის ვინც რუდუნებდა.
იგი იყო ის ვისაც მარად ჰქონდა რაღაც ამოსათქმელი. იგი იყო ის ვინც რუდუნებდა. იგი იყო ის ვინც მარად იღწვოდა. იგი იყო ის ვისაც მარად ჰქონდა რაღაც ამოსათქმელი და ეს იყო მყარი რამ, მომხიბვლელი რამ, ლამაზი რამ, გამაოგნებელი რამ, ამაფორიაქებელი რამ, უბრალო რამ, ნათელი რამ, ბნელი რამ, დამაფიქრებელი რამ, შემაძრწუნებელი რამ, აღმაშფოთებელი რამ, ძალიან ლამაზი რამ. იგი იყო ის ვინც ჭეშმარიტად იყო ის ვისაც ჰქონდა რაღაც ამოსათქმელი. იგი იყო ის ვინც მიწყივ რუდუნებდა.
იგი იყო ის ვინც რუდუნებდა და ჭეშმარიტად იყო ის ვისაც უნდა ეღვაწა რათა ყოფილიყო ის ვინც იღწვის, იგი იყო ის ვისაც ჰქონდა რაღაც ამოსათქმელი. იგი იყო ის ვისაც მთელი სიცოცხლე ექნებოდა რაღაც ამოსათქმელი. იგი იყო ის ვინც რუდუნებდა და იგი რუდუნებდა მაშინ და უნდა ეღვაწა რათა ჰქონოდა ამოსათქმელი ჰქონოდა რაღაც რასაც აქვს აზრი, უნდა ეღვაწა რათა ყოფილიყო ის ვინც მიწყივ რუდუნებს.
იგი იყო ის ვინც ჭეშმარიტად რუდუნებდა და სჯეროდა რომ არ ექნებოდა დასასრული მის რუდუნებას, იგი მიწყივ რუდუნებდა. იგი არ იყო ის ვინც დაშრეტამდე რუდუნებს. იგი არასდროს რუდუნებდა სრულ დაშრეტამდე.
იგი იყო ის ვისაც ჰქონდა რაღაც ამოსათქმელი ის რასაც ჰქონდა სავსებით ნამდვილი აზრი. იგი იყო ის ვისაც მავანნი შეუდგნენ. იგი იყო ის ვინც რუდუნებდა. იგი იყო ის ვინც რუდუნებდა და იყო ის ვისაც უნდა ეღვაწა რათა ყოფილიყო ის ვისაც ჰქონდა გზა ყოფილიყო ის ვინც რუდუნებდა. იგი იყო ის ვისაც ჰქონდა რაღაც ამოსათქმელი რასაც ჰქონდა აზრი. იგი იყო ის ვისაც მარად ჰქონდა რაღაც ამოსათქმელი და ის რასაც იგი ამოსთქვამდა იყო ის რასაც ჰქონდა ჭეშმარიტი აზრი. იგი იყო ის ვინც რუდუნებდა. იგი იყო ის ვინც თითქმის მუდამ რუდუნებდა. იგი არ იყო ის ვინც დაშრეტამდე რუდუნებს. იგი არ იყო ის ვისაც ოდესმე დაშრეტამდე უღვაწია. იგი არ იყო ის ვინც რუდუნებდა რათა ჰქონოდა რაღაც ამოსათქმელი. მას მარად ჰქონდა რაღაც ამოსათქმელი. იგი რუდუნებდა. იგი არასდროს რუდუნებდა დაშრეტამდე. იყვნენ მავანნი ვინც მას შეუდგა. ისინი მუდამ მისდევდნენ მას. მავანნი ჭეშმარიტად შეუდგნენ მას. იგი იყო ის ვინც რუდუნებდა. იგი იყო ის ვისაც ჰქონდა ამოსათქმელი ის რასაც ჰქონდა აზრი. იგი არასოდეს რუდუნებდა დაშრეტამდე.

მატისი

იგი სრულიად დარწმუნებული იყო რომ თავისი ყოფნის თავისი ცხოვრების დიდი ნაწილი შეალია იმას როგორ დაერწმუნებინა თავი თუ რარიგად ცდებოდა როცა იქმოდა იმას რასაც იქმოდა და მერე როცა ვერ დარწმუნდა რომ იგი ცდებოდა როცა იქმოდა იმას რასაც იქმოდა, როცა სრულიად დარწმუნდა რომ ვერ დარწმუნდებოდა რომ ცდებოდა როცა იქმოდა იმას რასაც იქმოდა მაშინ ჭეშმარიტად ირწმუნა რომ იგი იყო დიდი და ჭეშმარიტად იყო დიდი ჭეშმარიტად ყოველი ირწმუნებდა რომ იგი იყო დიდი.
ვიეთნი იტყოდნენ მასზე თუკი ვინმე ერთხელ ირწმუნებდა მას მერე ვეღარავის ირწმუნებდაო. ჭეშმარიტად იტყოდნენ ამას ვიეთნი.
იგი ჭეშმარიტად და ნათლად გამოხატავდა ერთგვარს რასმე, ვიეთნი იტყოდნენ იგი არაფერს გამოხატავს ნათლადო. მავანს სჯეროდა რომ იგი მეტად ნათლად გამოხატავდა ერთგვარს რასმე და მათთაგან ერთნი იტყოდნენ იქნებოდა იგი დიდი რომ არ ყოფილიყო ის ვინც ნათლად გამოხატავდა იმას რასაც გამოხატავდაო. ვიეთნი იტყოდნენ იგი ნათლად გამოხატავდა რასაც გამოხატავდაო და მათთაგან ერთნი იტყოდნენ სიდიადემ ბრძოლისა რაც არ გამოუხატავს ნათლად მისგან სრულიად დიდი ვინმე შექმნაო.
ვიეთნი იტყოდნენ იგი ნათლად გამოხატავდა თავისებურ ბრძოლასო. ვიეთნი იტყოდნენ ნათლად არ გამოხატავდა რასმე მებრძოლსო.
იგი ჭეშმარიტად ნათლად გამოხატავდა თავისებურს რასმეთ. ჭეშმარიტად ოდესმე ვინმე გაიგებდა ამასო. ბევრზე ბევრმა გაიგო ის, რომ იგი ნათლად გამოხატავდა იმას რასაც გამოხატავდა. იგი იყო დიდი. ყოველი გაიგებდა ამას. ბევრზე ბევრმა გაიგო ეს. მავანნი ვინც გაიგო რომ იგი იყო დიდი რომ იგი გამოხატავდა თავისებურს რასმე რომ იგი გამოხატავდა მებრძოლს რასმე. ჭეშმარიტად გამოხატავდა იგი მიწყივ მებრძოლს რასმე. ყოველს შეეძლო დარწმუნებულიყო რომ იგი გამოხატავდა მებრძოლს რასმე. მრავალთ ირწმუნეს რომ იგი დიდად გამოხატავდა ამას. მავანნი დარწმუნდნენ რომ იგი დიდად არ გამოხატავდა რასმე. ყოველი დარწმუნდებოდა რომ იგი იყო დიდი. ყოველი დარწმუნდებოდა რომ იგი ნათლად გამოხატავდა თავისებურ რასმეს.
მავანს ჭეშმარიტად სწადდა ჰქონოდა სურვილი ექმნა ის რასაც იქმოდა იგი ანუ ნათლად გამოეხატა თავისებური რამ. ჭეშმარიტად სწადდათ ყოფილიყვნენ თავადაც დიდნი. მავანნი არ ისწრაფოდნენ გამოეხატათ მებრძოლი რამ. ჭეშმარიტად იყო იგი ის ვინც არ გამოხატავდა მებრძოლს რასმე. იგი იყო დიდი. იგი ნათლად გამოხატავდა თავისებურს რასმე. მრავალთაგან მრავალს სწყუროდა ექმნა ის რასაც იქმოდა იგი ანუ ნათლად გამოეხატა თავისებური რამ. ბევრზე ბევრი იქმოდა იმას რასაც იქმოდა იგი, დიდად არ გამოხატავდა მებრძოლს რასმე. ბევრთაგან ბევრს სწყუროდა ექმნა იგივე რასაც იქმოდა იგი, არ გამოეხატა მებრძოლი რამ.
მრავალთაგან მრავალს სწყუროდა ექმნა ის რასაც იგი იქმოდა ანუ ყოფილიყო ის ვინც ნათლად გამოხატავს რასმე. იგი ჭეშმარიტად იყო დიდი, ყოველი ირწმუნებდა ამას. მრავალთაგან მრავალს სწყუროდა ყოფილიყო ის და ექმნა ის რასაც იგი იქმოდა და ნათლად გამოეხატა რამე და მრავალთაგან მრავალს არ სურდა ყოფილიყო ის და ექმნა ის რასაც იგი იქმოდა ანუ ნათლად გამოეხატა თავისებური რამ. მათ სურდათ გამოეხატათ რაღაც მიწყივ მებრძოლი, რაც იქნებოდა სულ სხვა რამ ისეთი რამ რაც ოდესმე ვინმეს გამოეხატა ნათლად და ეს იქნებოდა თავისებური რამ და სხვა რამ ისეთი რაც ნათლად გამოხატავდა რასმე; მაშინ მრავალთაგან მრავალი არ ისურვებდა ექმნა ის რასაც იგი იქმოდა და ნათლად გამოხატავდა თავისებურს რასმე და მავანი მათთაგანი ისურვებდა ექმნა ის და ყოფილიყო ის ვინც ნათლად გამოხატავს რასმე. მავანს სწყუროდა ექმნა იგივე რასაც იგი იქმოდა ანუ ნათლად გამოეხატა თავისებური რამ. მათთაგან იყვნენ ისეთნიც ვინც ჭეშმარიტად ნათლად გამოხატავდა რასმე რაც მასში იყო და სხვას არ უნდოდა მისი დანახვა. მათთაგან მავანი მთელი სიცოცხლე ისწრაფოდა გამოეხატა ნათლად თავისებური რამ და არაერთი გამოხატავდა ნათლად თავისებურს რასმეს.
იგი იყო ის ვისაც მრავალი იცნობდა და ესწრაფოდა მასთან შეხვედრას. მრავალნი უსმენდნენ მას სიხარულით. ზოგჯერ უსმენდნენ მრავალნი მას, ხშირად მიაპყრობდნენ ყურს მას. მავანნი მიაპყრობდნენ მას ყურს და იგი მაშინ ეტყოდა მათ რომ ჭეშმარიტად იყო იგი ის ვინც იტანჯებოდა როცა ცდილობდა დაერწმუნებინა თავი რომ ცდებოდა მაშინ როცა იქმოდა იმას რასაც იქმოდა და მერე დაიჯერებდა რომ ვერასოდეს დააჯერებდა თავს რომ ის რასაც იგი იქმოდა იყო მცდარი და მაშინ იგი იტანჯებოდა და იჯერებდა რომ იგი უნდა ყოფილიყო ის ვინც იქმს იმას რასაც იქმს და მარად იქნებოდა ის ვინც ეწამება და იქნებოდა ის ვინც მიწყივ იტანჯება. მერე ირწმუნა რომ იგი გამოხატავდა თავისებურს რასმე მებრძოლს და ჭეშმარიტად ირწმუნა ბევრმაც რომ იგი დიდად გამოხატავდა მებრძოლს რასმე. იგი მრავალს იცნობდა ისეთს ვინც უსმენდა მას და იგი ხშირად ეტყოდა მათ თავისი ტანჯვის ამბავს და ეს არ იყო დამაღონებელი რამ მათთვის ვინც უსმენდა მაშინ. ეს არ იყო მოსაბეზრებელი რამ სხვათათვის; მავანთათვის ფრიად საყურადღებო იყო და ისინიც უსმენდნენ მას კვლავ და კვლავ; მავანთათვის ეს იყო ამაღელვებელი რამ როცა უსმენდნენ მას კვლავ და კვლავ. მავანნი ვინც იცნობდა მას და იცოდა რომ იგი იყო დიდი იყო ის ვინც ნათლად გამოხატავდა თავისებურს რასმე მოუსმენდნენ რა ერთხელ როცა იტყოდა თავის ცხოვრებისას უსმენდნენ მას და იგი იტყოდა ამას კვლავ და კვლავ. მავანნი ვინც იცნობდა მას და სჯეროდა რომ იგი იყო ის ვინც ნათლად ამბობდა ამას იყო დიდი და არ უსმენდნენ მუდამ როცა საუბრობდა კვლავ და კვლავ და იტყოდა თავის ცხოვრებისას. მავანნი ჭეშმარიტად მიაპყრობდნენ მას ყურს; მავანნი ვინც ირწმუნა მისი სიდიადე ვინც ნათლად გამოხატავდა თავისებურს რასმე და გამოხატავდა დიდად მებრძოლს რასმე და კვლავ და კვლავ იტყოდა თავის ცხოვრებისას. იყვნენ მრავალთაგან მრავალნიც ვინც იცნობდა მას და სჯეროდა რომ იგი იყო დიდი და ნათლად ეტყოდა მათ რასმე აღარ უსმენდნენ როცა იტყოდა თავის ცხოვრებისას კვლავ და კვლავ.
იგი იყო ჭეშმარიტად დიდი. იგი იყო ჭეშმარიტად ის ვინც გამოხატავდა თავისებურს რასმე, რაც იყო მებრძოლი. მავანს სჯეროდა რომ იგი დიდად არ გამოხატავდა მებრძოლს რასმე. იყვნენ ბევრნიც ვინც არ უსმენდა მას კვლავ და კვლავ როცა ეტყოდა მათ ცხოვრებისას რასმე. მავანნი უსმენდნენ მას კვლავ და კვლავ როცა იტყოდა ცხოვრებისას.
მავანს ჭეშმარიტად სწყუროდა ექმნა ის რასაც იგი იქმოდა ანუ ყოფილიყო მისი მსგავსი ვინც ნათლად გამოხატავდა თავისებურს რასმე. მათთაგან იყვნენ მავანნი ვინც არ ისურვებდა ექმნა ის რასაც იგი იქმოდა ანუ ვინც ნათლად გამოხატავდა რასმე.
მავანს სწყუროდა ექმნა ის რასაც იგი იქმოდა ანუ ყოფილიყო მისი მსგავსი და ექმნა ის რასაც იგი იქმოდა ანუ ყოფილიყო ის ვინც ნათლად გამოხატავდა თავისებურს რასმე. ჭეშმარიტად იყო იგი ის ვინც იყო დიდი. ყოველი ირწმუნებდა ამას. ყოველი ირწმუნებდა ამას ბოლოს. იგი იყო ის ვინც ჭეშმარიტად გამოხატავდა თავისებურს რასმე. ყოველი ირწმუნებდა ამას ბოლოს. ყოველს შეეძლო დაეჯერებინა ეს. იგი იყო ის და მრავალსაც სრულიად სჯეროდა ეს ვინც ცხადად გამოხატავდა მებრძოლს რასმე. იგი იყო ის და მავანს სწამდა ეს, ვინც ნათლად არ გამოხატავდა მიწყივ მებრძოლს რასმე.

თარგმნა მერი ტიტვინიძემ

© „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

ირაკლი ქასრაშვილი
ქართული უტოპიის ქრონიკები

აკა მორჩილაძე, “მესაიდუმლის ქამარი” (რომანი), თბ. “ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა”, 2008.

ერთ-ერთი მთავარი კითხვა საქართველოში, – ბოლო რამდენიმე საუკუნის განმავლობაში მაინც, – არის ის, თუ ვინ ვართ ჩვენ: ევროპელები თუ აზიელები. ცნობილი ფრაზა: “მე ვარ ქართველი და მაშასადამე, ვარ ევროპელი” უფრო სურვილია, ვიდრე ფაქტის კონსტატაცია. სამასი წლის წინ მეფე ვახტანგ მეექვსემ რჩეული მოქალაქე, სულხან-საბა ორბელიანი გაგზავნა ვატიკანსა და საფრანგეთში, დასავლეთისაკენ გზის გასაჭრელად და ირანისა და თურქეთის გარემოცვაში დაკარგული ევროპული იდენტობის დასაბრუნებლად, თუმცა რომსა და პარიზში მას ნათლად მიუთითეს, რომ საქართველოს მხოლოდ აზიის ნაწილად განიხილავდნენ. ქრისტიანულის, მაგრამ მაინც აზიის. ამის მერე იყო ორასი წელი რუსეთთან, უკვე ამ თვალუწვდენელი ქვეყნის მეშვეობით ევროპასთან ზიარების მცდელობა და მასთან ერთად ბორიალი ერთი უკიდურესობიდან მეორეში, როცა ხან ევროპა ვიყავით, ხან – აზია, ხან კი – სულაც ევრაზია. საქართველოს დასავლურ პრეტენზიებს ორი მითი ასაზრდოებდა. ერთი წარმართული – არგონავტების მოგზაურობაზე კოლხიდაში ოქრის საწმისის მოსაპოვებლად მაშინ, როცა ევროპა ჯერ კიდევ ყალიბდებოდა, როგორც თვითმყოფადი სოციალურ-კულტურული ერთობა და მეორე უფრო გვიანდელი და ქრისტიანული – ამბავი იოანე პრესვიტერისა და მისი სამეფოსი, ძლიერი და შეუმუსრავი ქრისტიანული სახელმწიფოსი მტრულ მაჰმადიანურ გარემოცვაში. ჩვენთან ისიც იციან, თუ რა ერქვა იოანეს ქართულ სინამდვილეში – დავით აღმაშენებლი. ის მეთორმეტე საუკუნეში მეფობდა და ეს სწორედ ის დროა, როცა აკა მორჩილაძის მიხედვით, ამ უძლიერესმა ხელმწიფემ შეამჩნია საქართველოს მახლობლად, შავ ზღვაში მდებარე სანტა ესპერანსას არქიპელაგი და იქ ქართველთა გადასახლება დაიწყო. ამიტომ ჰქვიათ ქართველებს ამ გამოგონილ ქვეყანაში იოანელები. ასწლეულების განმავლობაში საქართველო და ესპერანსა თანდათან დაშორდნენ ერთმანეთს. ქართველები საფუძვლიანად და ვგონებ, სამუდამოდაც გაიბლანდნენ ევროპასა და აზიას შორის, ხოლო სანტა ესპერანსამ და იქაურამ ქართველებმა მიაღწიეს იმას, რაც ვერ შეძლო მათმა დედასამშობლომ – ისინი ევროპულ ქვეყანად იქცნენ, ბრიტანეთის იმპერიის ნაწილად და ამჟამად თანამეგობრობის წევრად, ვითარცა რომელიღაც კანადა ან თუნდაც, ავსტრალია.
ეს არის აკა მორჩილაძის უტოპია, მისი გამოგონილი და შესაძლოა, საოცნებო სამყაროც, რომელსაც ის აცოცხლებს და ნაბიჯ-ნაბიჯ ასხამს ხორცს ბოლო ხუთი წლის განმავლობაში ერთმანეთის მიყოლებით გამოქვეყნებულ წიგნებში. “მესაიდუმლის ქამარი” მესამე რომანია ამ ციკლისა, სადაც ახალი შუქი ეფინება იოანელთა და ქართველთა ურთიერთობას, იმას, თუ რატომ არის ერთი მათგანი ევროპა, მეორე კი დღესაც ვერ გარკვეულა საკუთარ თავში. საბოლოოდ ის საქართველოზე უფრო დაგვაფიქრებს, ვიდრე ესპერანსას კუნძულებზე. მით უმეტეს, ამ კუნძულებს თუკი შევაერთებთ რუკაზე და კარგად დავაკვირდებით, შებრუნებულ საქართველოს რუკას დავინახავთ. აკა მორჩილაძის სანტა ესპერანსა არ არის თომას მორის ან კამპანელას კლასიკური უტოპია თუ საყოველთაო ბედნიერების მზის ქალაქი. ის არც ზამიატინის, ორუელის ან ჰაქსლის ადამიანი-ჭიანჭველების რეგულირებული კოშმარია, ანტი-უტოპიას რომ უწოდებენ ხშირად. მორჩილაძის უტოპია უფრო იმ ოცნებას ჰგავს, როგორიც კომუნისტური მმართველობის ორმოცი წლის განმავლობაში აღმოსავლეთ გერმანიის მოსახლეობისათვის იყო დასავლეთ გერმანია, ან ჩრდილოეთ კორეასათვის დღესაც არის სამხრეთი – ოდესღაც შენი ნაწილი, ამჟამად კი განცალკევებული და თითქოს დავიწყებული, შენზე უკეთესი და სასურველი, ახლოს მყოფი და ამავე დროს მიუწვდომელი. სანტა ესპერანსა – ეს არ არის ფოლკნერის იოკნაპატოფა, გამოგონილი ოლქი სადღაც შუა ამერიკაში, რეალური ქვეყნის რეალური შტატის არარსებული ნაწილი. ეს მთლიანად გამოგონილი ქვეყანაა, უკეთესი, ევროპული საქართველო, რომლის სრული ბატონ-პატრონი თვითონ აკა მორჩილაძეა, ორრჯულიანი სარი-ბეგ არჩილიანის სისადავით და უბრალოებით რომ მართავს მას. მიუხედავად მცირე ხნის წინ გადატანილი სამოქალაქო ომისა, “მესაიდუმლის ქამარში” აღწერილ სანტა ესპერანსაზე უხვად მოიპოვება ის, რაც იშვიათად ყოფილა საქართველოში – სიმშვიდე, მელანქოლიური განწყობა, არასტანდარტულად რბილი გარემო, ადამიანთა მსუბუქი და კეთილგანწყობილი ურთიერთობები. სწორედ ისეთი, როგორც რომანში ციტირებული ესპერანსელი მწერლის, მირ ფაიდის წიგნებშია. ამ სამყაროში ყველაფერი მის ავტორს ეკუთვნის – ვითომქართული გვარებიც, სანტა სიტის ხალიჩების მაღაზიებიც, მარკო პოლოს ქვრივის ტურისტული სააგენტოც, რეგბის შეჯიბრებებიც დამსვენებლებსა და რეჯიმენტს შორის, უ’შანგის სამხატვრო სკოლაც, კინოთეატრი “ოულდ ლუქსიც”, ჯადოსნური რეცეპტებით შექმნილი საჭმელებიც, სადილობის იოანური წესიც, სადაც ყველა ერთდროულად მზარეულიცაა და სტუმარიც და ის ცნობილი ლიმონიც, მედუქნე ბუზია ყოველ კერძს ზედ რომ აწურავს. კითხულობ წიგნს და გგონია, რომ იღუმენია ბარსანაბია მართალია და სწორედ აქაა ჭეშმარიტი საქართველო, სწორედ ის, რომელსაც მთელი ცხოვრება ეძებდი, ფანტაზიებში ქმნიდი, ზოგჯერ თითქოს ძალიან ახლო და საბოლოოდ ასე უსაშველოდ შორეული. სიტყვა, რომელიც ყველაზე ხშირად გვხვდება რომანში, ეს არის “ნამდვილი”. ნამდვილი ცხოვრება, ნამდვილი სიყვარული, ნამდვილი ერთგულება, ნამდვილი საქართველო და კიდევ ათასი ნამდვილი რამ არის სანტა ესპერანსაზე, ქართველთა უტოპიურ “წმინდა იმედზე”.
“მესაიდუმლის ქამარი” რომ ბოლომდე გაიგო, ალბათ ცოტა ხანს მაინც უნდა იცხოვრო საქართველოში. ან უბრალოდ უნდა დააკვირდე იმ კონტრასტს, რომელიც აშკარაა წიგნის ფურცლებზე გამოჩენილ იოანელებსა და ქართველებს შორის. სანტა ესპერანსა შესაძლოა ერთადერთი ადგილია დედამიწის ზურგზე, სადაც ჯენოველებსა და თურქებს შორის მოქცეულმა ქართველებმა დიასპორას შექმნა მოახერხეს. ალბათ იმიტომ, რომ იქ უმრავლესობას შეადგენენ. რეალური ქართველები, მიუხედავად იმისა, რომ უკვე მრავლად არიან ევროპასა და ამერიკაში, მაინც მცირე ჯგუფებად არიან დაყოფილი და ხშირად ერიდებიან კიდეც ერთმანეთს. რაიმე სახის ერთობლივ დახმარებაზე ახლად ჩამოსულთათვის ხომ ლაპარაკიც ზედმეტია. რუსეთში, სადაც ასეულ ათასობით ქართველი ცხოვრობს, მათ შორის ასეულობით გამოჩენილი ადამიანი, ისინი გაცილებით უფრო წარმატებით ერთიანდებიან ბანდიტურ დაჯგუფებებში, ვიდრე სათვისტომოებში. ამას რასაკვირველია, უამრავი მიზეზი აქვს, მაგრამ მთავარი ისაა, რომ ქართველები უცხო ქვეყანაშიც ვერ ძლევენ კლანობრიობას, “ჩემიანად” და “სხვისიანად”, დასავლეთად და აღმოსავლეთად დაყოფას, კრიმინალურ მისწრაფებებს. მსგავსი არაფერი ხდება რომანში აღწერილ სანტა ესპერანსაზე, რაც იქ დასახლებულ სხვადასხვა ერისა და რჯულის ხალხის მშვიდ თანაცხოვრებას განაპირობებს. რა თქმა უნდა, იქაც არის რთული პირობითობები, რასაც მისი ზოგიერთი გმირი, მწერალ ჯესიკა დე რაიდერის მსგავსად, ბრიტანეთში გაურბის, ხოლო არისტოკრატი პიეტრო ანდრეა დი საული – საკუთარ სასახლეში. თუმცა ამ მოგონილ ქვეყანაში არ არის ის, რაც საქართველოში ისეთივე მოცემულობაა, როგორც წილადის მნიშვნელი მრიცხველისათვის ან შენობის უზომოდ გაწელილი ჩრდილი მზიანი აგვისტოს შუადღეს. სანტა ესპერანსას მახლობლად არ არის რუსეთი. ეს ფატალური ზეგავლენის მქონე მუდმივი სიდიდე ნამდვილი საქართველოს ყოველდღიურობაში. მასავით გზაარეული დასავლეთსა და აღმოსავლეთს შორის, ქვეყანა, რომლის ცხოვრების წესი ძალიან განსხვავდება საქართველოს, ზოგადად კავკასიის ცხოვრების წესისაგან და რომელსაც, ბრიტანეთისაგან განსხვავებით, არც რეჯიმენტის უსისხლოდ ჩაყენება შეუძლია და მით უმეტეს, არც საკუთარი მმართველობის მშვიდობიანად და უხმაუროდ დასრულება. ის კაგებეს რუსი ოფიცრები, რომლებიც უეცრად გაილევებენ რომანში, უფრო ფანტომები არიან, ვიდრე რეალური ადამიანები.
იდილია, რომელიც სანტა სიტიში საკურორტო სეზონის დაწყების წინ სუფევდა, სწორედ ქართველი ქურდის და მისი ამალის ჩამოსვლამ დაარღვია ამ მშვენიერ მხარეში. ისინი მეთოთხმეტე საუკუნეში თითქოსდა იოანელთა მიერ საქართველოდან გატაცებული ძვირფასეულობის უკან დაბრუნებას ცდილობენ იმ უთვალავჯიბიანი ქამრით, რომელიც ლეგენდის მიხედვით კუნძულების უკანასკნელი მეფის მესაიდუმლეს ეკუთვნოდა. სიმბოლიზმის მეტისმეტ ზეგავლენას რომ განვიცდიდე, ვიტყოდი, რომ ეს ქამარი და ძვირფასეულობა ევროპულობის ის სიმბოლოა, რომელიც საქართველომ ოდესღაც სანტა ესპერანსაზე ჩასახლებულ თანამემამულეებთან ერთად დაჰკარგა და ახლა მის დაბრუნებას ცდილობს, მაგრამ ევროპელობა ასე ერთი ხელის მოსმით რომ არ შეიძინება, წიგნის ავტორთან ერთად მეც კარგად მესმის. თანაც თუკი სულხან-საბამ ვერ მოახერხა ევროპისკენ გზის გაკვალვა, ქურდებს მით უმეტეს არ შესწევთ ამის ძალა. მათ შეუძლიათ მხოლოდ კოლიმისა და ჩუკოტკისაკენ, მარადიული ყინულეთის საუფლოში გაგვიძღვნენ. რომანი უფრო გამოგონილი და რეალური სამყაროს შეჯახებას აღწერს და მისი მთავარი უცნაურობაც ისაა, რომ ესპერანსას გამოგონილი სამყარო რეალურ საქართველოზე გაცილებით ნამდვილია. მითოლოგიზებულ აზროვნებას დამორჩილებული საქართველოელი ქურდი და მისი ამალა გამოგონილი ისტორიული სამართლიანობის აღსადგენად სჩადიან დანაშაულს, ძარცვავენ მონასტერს, ხოცავენ სხვებს და სწირავენ თავს, ხოლო მთელი სანტა-ესპერანსა, თურქი მილიონერიდან და პოლიციის ინსპექტორიდან დაწყებული, ბაღდადელი ქურდით და მზარეული გოგონათი დამთავრებული, ერთმანეთთან გადაჯაჭვული საკუთარი წარსულითა და ცხოვრების წესით, თავიანთი ნამდვილი ცხოვრების დასაცავად მათ წინააღმდეგ გაერთიანებულა. ამ ბრძოლაში რეალურ ქართველებს, რომლებიც განწირულნი არიან ევროპისა და აზიის გასაყარზე გაურკვევლობაში არსებობისათვის, წარმატების არანაირი შანსი არა აქვთ, რადგან ისინი უპირისპირდებიან ქვეყანას, რომელიც მართალია, მწერლის ფანტაზიის ნაყოფია, მაგრამ საკუთარი ადგილი სამყაროში დიდი ხანია, ნაპოვნი აქვს.

© „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

დარდი და ჯავრი კვლავინდებურად,
კვლავაც ღილღვები, კვლავაც ოსები,
კვლავაც დედები დარდმა შებურა,
იწყევლებიან ეგზარხოსები.
კვლავაც პუტინი და რასპუტინი,
კვლავაც სისხლის და ცრემლის მეწყერი,
კვლავაც რუსეთი, დიდი, უტვინო
და სინდისისგან გადარეცხილი.
კვლავაც მოვიდნენ მონღოლოიდნი,
ავისმზრახველი თვალი მოწკურეს,
კალიებივით მინდვრებს მოედვნენ
და ტყეც გადაწვეს, მათ, “ერთმორწმუნეთ”.
ისევ ფრიალებს ქარზე ძაძები
და მეორდება ათას ასჯერვე:
კარებს გიმტვრევენ ჯარისკაცები
და დაეძებენ არყის ნარჩენებს.
და ბედისწერას ავად მორისხალს
სიტყვა ეხლება ტყვიის ჯერივით:
არ დაგავიწყდეს, ვისი გორის ხარ
და თან ტანჯვისთვის ხარ გაჩენილი.

*
-სად არის შენი ზნე და ადათი?
– სადაც მიწას თხრის რუსი სალდათი.
– რა უნდათ, რატომ თხრიან ფესვამდე?
– ნაღმებს აწყობენ, სიკვდილს თესავენ.
– რისთვის სჭირდებათ ამდენი ნაღმი?
– რომ გადასერონ ქვეყანა ნაღვლით.
– ჩვენ ცოტანი ვართ, შენ ხარ და მე ვარ,
და ნუთუ აღარ გვეყოფა რბევა.
– რას ამბობს მაინც ბედი-მწევარი?
– შენი სამშობლო არის მძევალი.

*
ო, არ შეეხოთ, ჩემი სახლია,
ჩემი სახლია, ჩემი ნარჩენი,
ჩემი კედლები დასერილია,
დალურსმულია აქ დედაჩემი.
ო, არ შეეხოთ, ჩემი სახლია,
სისხლიანია ყველა ფიცარი,
ჩემი ცხოვრებაც ხომ აქ შეგუბდა,
რომელიც მაინც ვერ შევიცანი.
ჩემი სახლია, ჩემი ჯვარია,
და მე ჯვარცმული, როგორც იესო,
მთელი ცხოვრება ვეშურებოდი,
რომ ბედისწერის კვალზე მიმესწრო.
ჩემი სახლია, ჩემი ჯვარია,
და არა მხოლოდ ოთხი კედელი,
ჩემი დარდია, ჩემი ჯავრია,
ჩემი ირიბად გადამკვეთელი.
ო, არ შეეხოთ, ჩემი სახლია,
თქვენი წყეული, ტლანქი ხელებით,
ამ სახლში ჩემი ყოფნა დაღვრილა,
მოედინება სისხლის ღელეთი.
და ასე ვდგავარ, მახრჩობს ნაღველი,
და სალდათები, როგორც მდგმურები,
ემუქრებიან ჩემს სახლს ნაღმებით,
წაშლით, წარტყვევნით, განადგურებით.

*
გულშემზარავად ზრიალებს როკი,
მოიზლაზნება გვირაბში ძლოკვი,
რომ სისხლიანი გაავლოს სვრელი,
და მზეზე ტანი გაფინოს სველი.
გულშემზარავად ზრიალებს როკი,
მოიწლარწება მაგოგი, გოგი.
რომ დააგუბოს თვალებში ზიზღი,
რომ უცოდველი დაღვაროს სისხლი.
წყეულიმც იყავ, გვირაბო როკის,
რომ უცხო თესლთა აწყვეტილ ბოგინს
მოეღოს ბოლო, რომ წყეულ გვირაბს –
სისხლის გუბენი დაუჯდეს ძვირად.

*
კაცი წავიდა წყლის მოსატანად,
მერე წყაროსთან ნახეს მოკლული,
ტყვიებმა ტანში გამოატანა,
ჩამოარღვია, როგორც ქონგური.
ასეთი ხვედრი ღმერთმა გაშოროთ, –
წყაროსთან მკვდარი კაცი აგდია,
თავზე შემცბარი ადგას სამშობლო
და ერთი ცრემლიც არ აბადია.

*
როცა შემოვა ნაშუაღამევს ჯარი
ქალაქში, სადაც სძინავთ უცოდველ ბავშვებს,
აზრიალდება თმებით შეკრული ჯვარი
ტაძრის წყვდიადში და ვერ იპოვის საშველს.
უძველეს თმებზე გადაიელვებს შუქი,
სასანთლეებთან დაიკარგება წამსვე,
და დაედება წინათგრძნობათა ლუქი
წყვდიადს ზრიალით და სინანულით სავსეს.
როცა შემოვა ნაშუაღამევს ჯარი,
როცა დაამტვრევს ვიტრინებსა და დახლებს,
მკაცრად იდგება თმებით შეკრული ჯვარი
ტაძრის წყვდიადში და არ გაგანდობს ნაღველს.
როცა შემოვა ნაშუაღამევს ჯარი
და მოაყენებს მუზარადიან ჯალათს,
როცა შემოვა ნაშუაღამევს ჯარი,
როცა სიკვდილის დატრიალდება ჯარა.
უძველეს თმებზე გადაიელვებს შუქი
და შეირხევა წყვდიადი, როგორც მრევლი,
მრევლი, რომელსაც აღარაფერი უკვირს
და აღარა აქვს ერთი კურცხალი ცრემლი.

*
როდესაც გაველ საკრეფად მაყვლის,
მაშინ აფეთქდა ჩემს ფერხთით ნაღმი,
მაშინ მიწია სიკვდილმა მყისმა
და მაყვლის ბუჩქი შესვარა სისხლმა.
და ჩემი კაბაც შესვარა სისხლმა,
და ჩემი თმებიც შესვარა სისხლმა.
გამთენიისხანს, ამ დილასისხამს
სუყველაფერი შესვარა სისხლმა.

*
მარიობისთვეს გეკითხები, დედავ მარიამ,
გამაგებინე, ეს ცხადია თუ სიზმარია?
როკის გვირაბში გაიწლარწა რუსის ჩაფარი,
მათხოვარ სალდათს სახლში მიაქვს ნაალაფარი.

*
გადაშლილია შენს თვალწინ ხედი,
რომელზეც მოჩანს შენივე ბედი
და ბედისწერა, სხვა არაფერი.

და თუმცა ვრცელი არის ეს ხედი,
იქ მოჩანს მხოლოდ შენივე ხვედრი,
გასაკვირია… სხვა არაფერი.

ქვეყნიერება არის ეს ხედი,
შენ კი გარტყია სასტიკი ღვედი,
ღვედი მრისხანე. სხვა არაფერი.

შენ ღვედისაგან გამოხსნას ელტვი,
მოიძრობ ღვედს და მოისვრი გვერდით,
და კვლავ იქნები. სხვა არაფერი.

20.08.08. რუსეთ-საქართველოს ომი.

ამხანაგების დასიზმრება

უკვე წასულებს, სვეწაწყმედილებს,
არა კეთილად მყოფთ და ანაგებთ
ვესაუბრები, მათკენ ვედინე,
სუფრაზე ვუზი ჩემს ამხანაგებს.

მათ სახეებზე ბრკე და ობია,
ობიდან მჭვრეტენ მათი თვალები,
მე მათი მზერა შემომჭდობია
განელებული ნედლი მთვარეთი.

რად დავიქეცით, რას ვემსახურეთ,
თითქოს გაისმის ჩუმი ყვედრება,
ზოგი სიბნელეს ღვინოს ასხურებს,
ზოგი ჩაქინდრავს თავს, რომ შეთვრება.

მე რა უნდა ვქნა, რა შემიძლია,
ან რა შემეძლო თვითონ მახვეწარს,
თუმც მათი დარდი კი შემიცვნია
და თუმც ცხოვრება მიჩანს ნაფხრეწად.

თვითონ ჩემს თავში ასე ვეღირე,
ასე ვეთრიე, ასე ვეწამე,
ამათ კი, ღამეს რომ გაეხირნენ,
ამათ რა უნდა ვუთხრა შემწყრალებს.

ან დარდი როგორ უნდა შევუწყო,
მე სხვაგანა ვარ ანდა სხვარიგად,
ან მერამდენედ უნდა მეუწყოს, –
ისინი უკვე დარდმაც გარიყა.

მე ვიცი მათი ჩრდილიც მენდობა,
რადგან ვუყვარვარ, რადგან ვეძმობი,
ზიარი გვქონდა ჩვენ უბედობა,
ახლაღა თუ ვარ ამის შემცნობი.

და თუ იყავით სვეუბედური,
თუ ბედის ნაფლეთს ერთურთს აფენდით,
რის მაქნისია ეგ საყვედური,
მეც ხომ მეფინა ერთი ნაფლეთი.

რა ბედენაა დღე და თარიღი,
და თუ სინათლე ჯერაც მენთხევა,
მეც ხომ მანდა ვარ გამოსარიყი,
ხომ უნდა იქნეს ესეც ერთხელაც.

სანთელი ისევ ისე პარპალებს
და სანთლის სხივი თრთის გაწყდომამდე,
მაშ, თვალს აქეთ ნუ გამოაპარებთ,
ნუ გადმომხედავთ კვლავაც მწრომარედ.

და თუ ღვინოა, ისევ ღვინოთი
ამ ქვეყნად მყოფთა შესვით შენდობა, –
ვისთან ერთადაც ქვეყნად ღვიოდით
და ზიარ-ჭურჭლად გხვდათ უბედობა.

* * *

ო, ჩვენ ერთმანეთს აღარ ვეხებით
და გავუცხოვდით თითქოს სრულიად,
მწარედ დაღლილი ჩვენი ფეხები
მტანჯველი ყოფნით დალურსმულია, –
ჩვენი ცოდვებით დალურსმულია,
ჩვენი ტანჯვებით დალურსმულია,
და შეიძლება შუაღამეში
გაიფაჩუნოს მაინც სურვილმა…
სიზმრებთან ერთად გამოიღვიძოს,
სინდისთან ერთად გამოიღვიძოს,
რაც არ უნდა ქნა, მაინც ასეა,
თავს ვერ დააღწევ, რომც გაიხიზნო.
ჩვენი ტერფები დალურსმულია,
დალურსმულია ჩვენი სხეული,
რადგანაც ყოფნა გვერგო სასჯელად
და ამ ყოფნაში ვართ გახვეული.
გამოიღვიძა უკვე სურვილმა,
ბნელში ეძებენ თვალებს თვალები,
ჩვენ ერთმანეთით დალურსმული ვართ,
დალურსმული ვართ ჩვენ ერთმანეთით…

გათენება

წყვდიადში უკვე ყივის მამალი –
დავიწყებული და უხსოვარი,
ეს ხმა ედება, როგორც წამალი
ჩემს ყურთასმენას – ყრუ და მყოვარი.
ეს ხმა ექცევა ფერდობის ჩიხში,
თავისი თავი რომ გააქვავოს,
და ვუსმენ მამალს, ნდობით და შიშით
შემოხიზნული ამ სააქაოს.

ძილ-ღვიძილში

ეს იყო მხოლოდ შემთხვევითობა
თუ იმ შორეულს ასე ენება,
ანდა ვინ არის ის შორეული,
ვინც აახლოვებს ამ გათენებას.
მესმის ტრასაზე მანქანა მიქრის,
შორს მილეული ყეფა მიწყდება,
სულ ცოტაც კიდევ და გათენდება, –
უზარმაზარი დღე დაიწყება,
შენ დამესიზმრე და ეს სიზმარიც
თანდათანობით დამავიწყდება;
ჩამეძინება უწინდებურად,
ეს ფორიაქი ძილში მიცხრება.
ასეა მუდამ – რაღაც მთავრდება,
და იმავე დროს რაღაც იწყება.

* * *

უნდა ვიცოდე ახლა სად დგახარ,
უნდა ვიცოდე, ახლა სად მელი,
რადგან დაბნელდა და სიბნელეში
შენ ხელთ არა გაქვს შენი სანთელი.
მე მეღვიძება და მახსენდება,
რომ მძინებია თურმე რამდენი,
ხელის ფათურით კედელს დავეძებ,
მინდა ვიპოვო ბნელში ჩამრთველი,
რომ გავანათო და გამახსენდეს,
ახლა სად დგახარ ანდა სად მელი,
ვაითუ, მართლა სიბნელეში ხარ
და არ გიპყრია ხელში სანთელი,
მაგრამ თანდათან ვიბრუნებ ხსოვნას,
და მახსენდება – აღარსად მელი,
და ყველა ქუჩა ცარიელია,
და სულ უეცრად წყდება სათქმელი…

* * *

ვის ვკითხოთ, როგორ უნდა ვიცხოვროთ,
როდესაც ტანჯვა გვექცა თილისმად,
ან თავი როგორ გავიუცხოვოთ
ამ ასხლეტილი სინამდვილისგან.
რა ვუყოთ ჩვენი ვნების ნარჩენებს,
ცოდვებს, ქცეულებს სიზმრის ხიზნებად,
ლოცვები რაღას გადაგვარჩენენ,
თუკი გვამხილეს უკვე სიზმრებმა…

საბურთალო

ღამეა, სძინავთ ადამიანებს,
ახლა ცოტა ხნით იძინებს ჭორი,
გულუბრყვილოა – გადაიარა
მთვარემ და დადგა შენობებს შორის.
ჯერ უხინჯოა პატარა ბიჭი
ჯერ მხოლოდ სიზმრის მიჰყვება ტეხილს,
არ შეხებია ცხოვრების ბიწი,
არ მოსხლეტია ჯერ კიდევ ფეხი.
ღამეა, სძინავთ ადამიანებს,
სძინავთ მეძავებს, მკვლელებს, თაღლითებს,
მათ, ვინც ცხოვრება გადაიარა –
უბნელებს, ლოთებს ანდა დახლიდრებს.
გადავსებული ნაგვის ყუთიდან
კატა უბადრუკ სარჩოს იპარავს,
გახედა სახლებს და გაუკვირდა,
ამ გაკვირვებას ვინ დაიფარავს;
ვინ დაიფარავს ამ ჯამაათის
ღამის მასლაათს – საზარელ ქოშინს,
გადახრილია გვერდზე საათი
და მაინც ყველა მიცურავს დროში.
ვინ დაიფარავს ამ ცოდვილ გვამებს
და ერთმანეთზე მიბჯენილ სახლებს,
მდუმარებაში გამყივან ღამეს
და ღამეებში მყეფარე ძაღლებს.
ღამეა. სძინავთ ადამიანებს,
და სულ ცოტა ხნით იძინებს ჭორი,
მთვარემ სახლებზე გადაიარა
და დგას სიკვდილს და სიცოცხლეს შორის.
მხოლოდ ის ერთი, პატარა ბიჭი,
ჯერ მხოლოდ სიზმრის მიჰყვება ტეხილს,
არ შეხებია ჯერ კიდევ იჭვი,
არ მოსხლეტია ჯერ კიდევ ფეხი.

* * *

შემოაწვება უაზრო დარდი
გულს არაფრისმთქმელს და მოთანაღრეს,
და ვგრძნობ ჩემს უკან მზე ნელა ჩადის,
რომელიც უკვე ტალღებს არ ამღვრევს.

* * *

მკაცრია ღამე – ეს გულთმისანი
და მასმენინებს საათის წიკწიკს,
და მაგრძნობინებს, რომ ვარ ხიზანი,
სასთუმალთან დევს ისე ვით წიგნი.
მკაცრია ღამე – ეს გულთმისანი
და მასმენინებს ძაღლების წკავწკავს,
წყალნი წავლენ და წავლენ ქვიშანიც,
უკვე ბევრი რამ წაიღო წყალმა.
მკაცრია ღამე, – უნდო მოძღვარი,
ჩემი ოთახის კედლებზე ბრწყინავს,
და ჩამჩურჩულებს, რომ ვარ ცოცხალი
და სუნთქვით ვავსებ მობჯენილ წყვდიადს.

ფანჯრიდან

შორს თრიალეთის ბნელი ქედია,
ზედ გზა სინათლის ბეწვივით გადის,
იქ მანქანები დიან ტაატით
და ამ ნელ სვლაში იგრძნობა დარდი.
და ამ ნელ სვლაში იგრძნობა აზრი,
რომ ყველაფერი სადღაც მთავრდება,
და ასხლეტილი ფარების შუქი
უფსკრულებს იქით გადავარდება.

© „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“