“მემოთხრობეებსა” და მესტამბეებზე

15 საუკეთესო ქართული მოთხრობა, 2001-2002. თბ. “ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა”, 2003.
15 საუკეთესო ქართული მოთხრობა, 2002-2003. თბ. “ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა”, 2004.

წიგნები დამაინტრიგებელი სახელწოდებით გამოვიდა ქართული წიგნების ბაზარზე და სრულიად ბუნებრივი ინტერესი გამოიწვია, ორივე კრებული სხვადასხვა წლების რჩეულ მოთხრობებს გვთავაზობს. ერთი მოიცავს 2001-2002 წლებს, მეორე 2002-2003… და მსგავსი კრებულების გამოცემას ყოველწლიურად გვპირდებიან.
სრულიად მოურიდებლად უნდა ითქვას, რომ პირველი მათგანი “15 საუკეთესო ქართული მოთხრობა 2001-2002” გაცილებით კარგია მეორეზე – “15 საუკეთესო ქართული მოთხრობა 2002-2003”. ამ დღეებში მესამეც გამოვიდა.
ცხადია, ყოველთვის ერთგვარი ეჭვი და უნდობლობა ჩნდება, როცა ესა თუ ის ჯგუფი, ორგანო ან გამომცემელი თავისი კრიტერიუმებით შერჩეულ “საუკეთესოებს” სთავაზობს საზოგადოებას. ამგვარ რჩევებს თუ გამორჩევებს მეტწილად ტუჩს უბზუებენ ხოლმე და არცთუ უსამართლოდ. როდესაც ბაკურ სულაკაური თხუთმეტ საუკეთესოს შეგვირჩევს და ამგვარ სელექციას ყოველწლიურად გვპირდება, ჩვენ ინტერესთან და მოლოდინთან ერთად ირონიული დამოკიდებულებაც გვიჩნდება. ჩვენ ხომ კარგად ვიცით, რომ არათუ თხუთმეტის, არამედ ყოველწლიურად ხუთი საუკეთესოს შერჩევაც გაჭირდება. არ დუღს და გადმოდუღს ჩვენი ლიტერატურული და კულტურული ცხოვრება ისე, რომ ყოველ თორმეტ თვეში თხუთმეტი საუკეთესო ავარჩიოთ.
კარგი იქნება სხვა გამომცემლობები თავის მხრივ საკუთარ არჩევანს თუ შემოგვთავაზებენ. სხვა თუ არაფერი, მწერლობის ამბიციის მქონენი გაბედნიერდებიან, ზოგი მათგანი რამდენიმე “კრებულის ლაურეატობას” ერთბაშად გამოჰკრავს ხელს. მართალია, ყოველგვარი შერჩევა, სელექცია, კასტინგი, თანაც ქართული, უნდობლად განგვაწყობს, მაგრამ მართლაც კარგი იქნება “საუკეთესოების” გამორჩევის ბუმი თუ დაიწყება – გამოცოცხლდება ხალხი. მეტწილად ჩვენ ჩვეულებრივი, რიგითი ან მდარე “მემოთხრობენი” გვყვანან, მაგრამ ესეც ხომ სრულიად ბუნებრივია და ფონის შესაქმნელად ნებისმიერ ნიჭიერ შემოქმედს სწორედ ამგვარი რუხი მასა სჭირდება. “ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობის” მიერ წარმოდგენილ ამ ორ კრებულში ამგვარი რამ მკაფიოდ ჩანს; არის სწრაფვა მაღალხარისხოვანის და ვარგისის გამორჩევისა, მაგრამ მათში მართლაც კარგი და მოსაწონი ძალიან ცოტაა,
პირველი 2001-2002 წლების კრებული გაცილებით სჯობია მეორეს, 2002-2003-ში შერჩეულს. ზოგ ავტორს ორივე წიგნში მოხვედრის პატივი ხვდა წილად. ესენი არიან: ზურაბ ლეჟავა, აკა მორჩილაძე, ირაკლი სამსონაძე, დავით ქართველიშვილი, ნუგზარ შატაიძე, ბესო ხვედელიძე. ძირითად ბირთვად შეგვიძლია ეს მწერლები მივიჩნიოთ, აქცენტიც მათზე უნდა გაკეთდეს, თუმცა მცირე ზომის მიმოხილვაში გაჭირდება სრულყოფილი ანალიზი – რით და რატომ არის საუკეთესო მათი ტექსტები.
ზურაბ ლეჟავას “მაცივარი სექსის წილ” და “ქურდობის ქალღმერთი” გამომცემლობისთვის უპირატესის ნიშნით აღბეჭდილი სრულიად ტრივიალური თემატიკის გამო გახდებოდა, სხვა ნიშნების გამოძებნა ძალიან გაჭირდება მათთვის.
“მაცივარი სექსის წილ” ნამდვილად “მაგარი” ამბის დაწვრილებით გადმოცემას წარმოადგენს. ცხადია, იგი უყურადღებოდ არ უნდა დარჩენილიყო და მადლობა ღმერთს, რომ არც დარჩა. ზურაბ ლეჟავა შესაშური გულმოდგინებით მოგვითხრობს, როგორ გაყიდა მაცივარი “აფშერონი” ალბერტმა, მოკლე რეზიუმე თავად ავტორმა ჩაატია ერთ აბზაცში: “ჟუჟუნას და ალბერტს მაცივარში შენახული არაყი და ძეხვი უნდა მიერთმიათ; შემდეგ უნდა ეკოტრიალათ ლოგინში ერთად, ხოლო ყველაფერი ამის დამაგვირგვინებელი იქნებოდა ის ღირსშესანიშნავი ფაქტი, რომ მადლიერების გრძნობით აღსავსე ალბერტი უსასყიდლოდ გადასცემდა ჟუჟუნას მაცივარს” (იხ. I კრებ., გვ. 59).
ყველაფერი ეს ჟუჟუნამ ჩაიფიქრა და აღასრულა კიდეც, მერე ეს მაცივარი საგანგებოდ გამოძახებულ ქმარს წამოაღებინა სახლში. ავტორი დაწვრილებით ჰყვება ალბერტის მიუხვედრელობასა და ქალის ტაქტიკოსობას. ბოლოს მაცივარი მაინც ისე გადაეცემა მყიდველს, როგორც მან ჩაიფიქრა: “მაცივარი სექსისა წილ!” გათავდა და მორჩა.
ზურაბ ლეჟავას სადღაც დასაწყისში კარგი ორიენტირი ჰქონდა, მას უნდოდა აღეწერა რიგითი ადამიანის უმწეო ყოფა, რომელიც მშობლებისაგან შეძენილ მემკვიდრეობას და ცოდნას ერთდროულად იყენებს, მაგრამ თხრობამ პიკანტური მიმართულება მიიღო და “ამხანაგთა სათრეველად”გამოსადეგიღა გახდა.
ზურაბ ლეჟავას ეს ამბავი რომ არ მოსწონდეს და მართლაც კარგ მოთხრობად არ მიაჩნდეს, არც დაბეჭდავდა, მაგრამ ეს “მაცივარსექსობანა” “ქომაგიდან” საგანგებოდ რომ გადმოუბეჭდეს “15 საუკეთესოში”, კიდევ უფრო განუმტკიცებდა რწმენას, რომ წერა ემარჯვება კი არადა – “თლათ მისი საქმე როა!”
მეორე კრებულში დაბეჭდილ მოთხრობას “ქურდობის ქალღმერთი” ჰქვია. როგორც ჩანს, მაცდუნებელი სათაურების შერჩევა მართლაც ეხერხება ზ. ლეჟავას, მაგრამ ამგვარ სათაურს თავად სათაურზე უფრო საინტერესო ამბავს რომ მოაყოლებდეს… თუმცა ვის როგორ! მთავარ გმირს “ჟორა-სემიჩკა” ჰქვია, მოკლედ წარმოგიდგენთ მის “უნარ-ჩვევებს” და მეტად აღარ შეგაწუხებთ, დანარჩენი თავად ნახეთ. ამ ჟორა-სემიჩკას ცხვირით ქურდობის ამბავია გასაშტერებელი: “დიახ, სწორედ ცხვირით იპარავდა! დადგებოდა დახლთან, რაღაცას ეკითხებოდა გამყიდველს, აკეთებდა ცრუ მოძრაობას ხელებით ან ფეხებით და შემდეგ, თუ ამ გზით გამყიდველის ყურადღების დაფანტვას მოახერხებდა, დაიხრებოდა და სწრაფად კენკავდა მარცვლებს ცხვირით. ჟორას დიდი, ნიყვივით უსწორმასწორო ცხვირი, ერთი შეხედვით, თითქოს უმაქნისი რამ იყო, მაგრამ სინამდვილეში საუცხოო ბუნებრივი ინსტრუმენტი გახლდათ მზესუმზირის ქურდისა” (იხ. II კრებ., გ. 39).
ამის კომენტირება აუცილებელი არ არის და შეიძლება სხვაგვარად წარმოვაჩინოთ პრობლემა, უბრალოდ დავსვათ კითხვები და გამოვთქვათ ვარაუდები. ჩემი აზრით, ჩვენი, ქართველების დიდი ნაკლია ისიც, რომ ჩვენს გარდა ვერავის ვამჩნევთ. შეიძლება ითქვას, რომ “ჟორა-სემიჩკასნაირი” ცხვირი არ გვაძლევს ცოტა შორს გახედვის საშუალებას. იქნებ ასეთ “საუკეთესო” მოთხრობებს, ამ კრებულებში რომაა, ჩვენი რუსი, აზერბაიჯანელი, სომეხი, ოსი, აფხაზი და ქურთი თანამოქალაქეებიც წერენ? იქნებ უკეთესებიც იქმნება და ჩვენ გაგებაში არა ვართ? ან მხოლოდ “კავკასიური სახლის” პრეროგატივაა სხვათა შემჩნევა?
ძალიან საშური საქმეა ინტენსიური მთარგმნელობითი საქმიანობა, ქართულად გამოცემა ჩვენი არაქართველი მოქალაქეების ტექსტების, შემდეგ მათი ჩართვა ქართული მწერლობის ყოველდღიურობაში, ჩვენეულ კონკურსებში. იქნებ ზოგი მათგანი რომელიმე პრემიის ლაურეატიც კი გახდეს და დაჯილდოებულთა ერთ და იმავე სახელებში სიახლის სიომ დაჰბეროს. ამგვარი ქმედებით გაიზრდება ინტერესი თავად ქართულისადმი, ჩვენი მწერლობისადმი. ასე შეიძლება უფრო წაკითხვადი გავხადოთ ჩვენივე მწერლები მეზობელ სახელმწიფოებში. არა მგონია, მარტო ჩვენ გვრგებოდეს მთელი “მემოთხრობული წყალობა”. გასაგებია, რომ ეს იქნება შრომატევადი და ძნელი საქმე, მაგრამ სახელმწიფოებრივი აზროვნება და ქმედება იოლი არასოდეს ყოფილა.
ახლა მეორე ავტორზე “გადავიდეთ”, რომელიც ერთ-ერთი საუკეთესოა ჩვენს თანამედროვეობაში და მასზე ძალიან ბევრჯერ გამიმახვილებია ყურადღება; მისი “უთვალავი” ღირსებების გამო აკა მორჩილაძე სამართლიანად იმსახურებს აღიარებას. აკა მორჩილაძეს სრული გამოვლენისთვის ფართომასშტაბიანი რომანების სივრცე სჭირდება, სწორედ აქ არის იგი თავის სტიქიაში, აქ ეძლევა გასაქანი და ხშირად წარმატებებს აღწევს. რაც შეეხება კრებულებში წარმოდგენილ მოთხრობებს – პირველს ეწოდება “ჩემი ცოლის რომანი” და მეორეს – “ტფილისი, გრანტის საგრაფო”. სრული პასუხისმგებლობით შემიძლია განვაცხადო, რომ ამ კრებულების მონაცემების გათვალისწინებით აკა მორჩილაძე და ზურაბ ლეჟავა თანაბარ რანგში გადიან, ორივენი სათაურს მაცდურს გვთავაზობენ და ამის იქით ვეღარ მიდიან. თუმცა ესეც ჩვენი რეალობის ასახვად შეგვიძლია მივიჩნიოთ და კარგ ტენდენციადაც დავსახოთ, ხომ რეალობაა ჩვენი ჟურნალ-გაზეთების მაშოკირებელ-მაინტრიგებელი სათაურები? დაინტერესებული კაცი იყიდი, წაიკითხავ და რაც სათაურში “აითვისე”, იმის მეტს ვერც ვერაფერს გაიგებ. ეტყობა, ჟურნალ-გაზეთების სტილია ამ შემთხვევაში ორიენტირი.
ირაკლი სამსონაძის ორი მოთხრობა: “შემთხვევა, რომელიც არ მავიწყდება” და “ორნი ყველას წინააღმდეგ”, მწერლის საერთო შემოქმედებით კრედოს გადმოსცემენ. ეს ტექსტები დაჯერებული და აწონილ-დაწონილი ჭვრეტის შედეგია, მათში ზოგადი კონკრეტულ მაგალითზე კარგად არის ასახული. ირაკლი სამსონაძე ჩუმად და უპრეტენზიოდ ეწევა სათავისო ტვირთს, თავს არ გვაბეზრებს წარამარა გამოჩენით, მაგრამ იგი სტაბილურად არის ფორმაში და ყოველთვის კერძოზე აღმატებულ პრობლემატიკას გვთავაზობს. მისი ტექსტების წაკითხვის შემდგომ მკითხველს უჩნდება სურვილი, იფიქროს წარსულზე, წუთით მაინც დაუკვირდეს მწერლისეულ ინტერპრეტაციას და თავად გამოიტანოს დასკვნები.
დავით ქართველიშვილი ორივე კრებულში არის წარმოდგენილი, მისი “სენტიმენტალური მოთხრობა ძველებურ ყაიდაზე” ნოსტალგიური განწყობითაა აღსანიშნავი, ამგვარი განწყობა ჩვენი საზოგადოების სულისკვეთებას მართლაც შეეფერება. თანაც დ. ქართველიშვილი აშკარად კარგი მოქართულეა, აქვს წერის კარგი მანერა და ნათელი სიმსუბუქე. იგი იმ ყაიდის შემოქმედებს მიეკუთვნება, რომელთაც უმძიმესი განწყობის კარგი რაკურსით შემოთავაზება რომ ეხერხებათ. ამის ნიმუშად მამის განწყობის გადმოცემაც გამოდგება, რომელიც გარდაცვლილ შვილს იგონებს. მიუხედავად დამთრგუნველი გარემოებისა, ავტორი ახერხებს სწორი აქცენტები ასევე სწორად გადაანაწილოს სხვადასხვა სიტუაციაზე. ძალიან კარგი მომენტია ისიც, როცა ახალგაზრდა კაცი თითქოს გამოდის მისთვის ჩვეული გარსიდან და ხანშიშესული პერსონაჟის სულიერ მდგომარეობას ასე მოერგება.
ამავე ავტორის მეორე ტექსტს “შეჯამება” ეწოდება, იგი გაცილებით ექსპრესიულია, მაგრამ პირველივით თბილი და ნოსტალგიური. დავით ქართველიშვილი თავის განცდებს, დამოკიდებულებას და შეფასებებს ირიბულად გადმოგვცემს, მისი პერსონაჟები თანაბრად იყოფენ მწერლისეულ იდეებს და საერთო ჯამში ჰარმონიული, კარგად წასაკითხი ტექსტი გვეძლევა.
შესაძლოა დავით ქართველიშვილისადმი ზედმეტად კეთილგანწყობილიც ვჩანვართ, მაგრამ მისი ტექსტების ენობრივი მხარე აშკარად იძლევა საამისო საბაბს. შეიძლება ჩვენი ავტორი ბევრს მუშაობს ფრაზის დახვეწაზე, ანდა სულაც ბუნებრივად გამოდის ასე. ორივე შემთხვევაში დასაფასებელია მისეული ზომიერების გრძნობა, ისიც, რომ მკითველს ზედმეტად არ ეკეკლუცება, არ არის ყალბად მანერული და ჩვენი დიდი სურვილია, სწორედ ეს შეინარჩუნოს.
ნუგზარ შატაიძე ორი ტექსტით არის წარმოდგენილი: “ქეთო გალოთებულა” და “მოგზაურობა აფრიკაში”. ორივე რეალობის ასახვას ცდილობს, მათგან “ქეთო გალოთებულა” ტექნიკური შესრულების ორიგინალობით იქცევს ყურადღებას. ნუგზარ შატაიძემ მრავალმხრივი თვალთახედა სხვადასხვა რაკურსით წარმოგვიდგინა. “მოგზაურობა აფრიკაში” ნამდვილად არ არის ნუგზარ შატაიძისთვის ორგანული, ეს მოთხრობა არის კარგად გადამუშავებული და გაშალაშინებული “ჩერნუხა” და თავისუფლად შეიძლება ერზაცად მივიჩნიოთ.
ნუგზარ შატაიძე ძალიან კარგი და ცნობილი მწერალია, ბევრი ამ კრებულებს მისი სახელის გამოც შეიძენს, მაგრამ ჩვენ გაცილებით უკეთესი მოთხრობები წაგვიკითხავს მისი. მიჩვეული ვართ მისეულ მსუყე და სავსე ფერადოვნებას, გვხიბლავს მისი გმირების შინაგანი მთლიანობა და სიპატიოსნე. “მოგზაურობა აფრიკაში” აშკარად ზედმეტად ნაფიქრ-ნალოლიავები ტექსტია, უფრო სენტიმენტალურია, ვიდრე მისანდო და დამაჯერებელი.
“ქეთო გალოთებულა” და “მოგზაურობა აფრიკაში” შესაძლოა მწერლის ახალ ძიებადაც მივიჩნიოთ, იმდენად განსხავდებიან ისინი ჩვენთვის ცნობილი ნუგზარ შატაიძისგან. არის მათში რაღაც ახალი ხმა, ახალი ელფერი, მაგრამ ეს “ახალი” მკაფიოდ სტილიზებულია, გარეშე და ჯერჯერობით არგათავისებული. უნდა ითქვას, რომ ნუგზარ შატაიძის წარმოდგენა “15 საუკეთესოში” იოლად შეიძლებოდა გაცილებით უკეთესი სახით. ამით მოიგებდა როგორც კრებული, ისე ავტორი.
ასევე ორივე კრებულში გვხვდება ბესო ხვედელიძე, რომლის “ძაღლურ ცხოვრებაზე” ადრე საგანგებოდ შევჩერდით და ახლა ბევრს ვერ ვისაუბრებთ. ბესო ხვედელიძე ახალგაზრდა თაობის იმ იშვიათ შემოქმედთ მიეკუთვნება, რომელთაც ბუნებრივად აქვთ მომადლებული ნათელი და მკაფიო წერის მანერა. მას განსაკუთრებით კარგად ეხერხება დიალოგის აგება და თბილი განწყობის ბოლომდე შენარჩუნება. “ჯადოში” კი აშკარა გაუგებრობაა, ვერაფრით მიხვდებით, რა უნდა და რის თქმას ცდილობს ავტორი.
თითო მოთხრობით წარმოდგენილ ავტორთაგან გამოვარჩევთ გურამ გეგეშიძეს.მისი “ნისლი” მართლაც შთამბეჭდავია. ჩვენთვის გურამ გეგეშიძე ძირითადად რომანებით არის ცნობილი, რომელთა საერთო დონე დიდად განსაზღვრავს ჩვენი თანამედროვე მწერლის სახეს. იგი იმ იშვიათ ავტორებს მიეკუთვნება, რომელიც არა მარტო “იცნობს” თავის მკითხველს, არამედ “გრძნობს” მთავარს და მარადიულს. გურამ გეგეშიძეს გაცნობიერებული აქვს პოსტსაბჭოური ყოფის ტენდენციები, აქვს დიდი გამოცდილება და იოლად შეუძლია სათანადოდ წარდგეს ნებისმიერ კრებულში.
“ნისლი” მწყემსად წასული კაცის თავგადასავალია, მისი მორიგი ხიფათიანი განსაცდელი. ავის მოლოდინი, ადამიანთა გადაგვარება, მარტოობა და მყუდრო თავშესაფრის ამაოდ ნატვრა ერთად მოექცა გურამ გეგეშიძის ამ მოთხრობაში.
“ნისლი” სულ ცოტა ხნის წინანდელ რეალობას აღწერს, რომლის რეციდივები ჯერ არ აღმოფხვრილა. მარტოსული და სიმშვიდეს მონატრებული ადამიანი ხანგრძლივად თავს ვერსად შეაფარებს, ყველგან მხეცებად ქცეული და სასტიკი თანამოძმენი არიან ჩასაფრებულნი. საკმარისია ვინმე ფანცქალამ წარმატებულ საქმეს მოჰკიდოს ხელი, რამდენიმე უპოვარს ხელი გაუმართოს და სამუშაო მისცეს, რომ მას მაშინვე დააყაჩაღებენ და უარეს შემთხევაში, სიცოცხლეს გამოასალმებენ. ფანცქალას მწყემსი, მყუდრო გარემოს მონატრებული კაცი, ამაოდ ცდილობს აერიდოს უბედურ და უაზრო სინამდვილეს… მოთხრობის ბოლოს ის და მისი შემთხვევითი ნაცნობები წყვდიადში მიიკვლევენ გზას.
გურამ გეგეშიძემ დინამიკური და მართალი სურათი მოგვცა, მან ჩვენი პოსტსაბჭოური სინამდვილე აღწერა, სწორედ ისეთი მძიმე და არასასურველი გარემო დახატა, რომლის გახსენება უკვე არც გვსიამოვნებს.
მთავარი ისაა, რომ მწერალი გვეუბნება, მართალია, გზა წყვდიადშია, ან შეძლებ მის გავლას, ან ვერა – მაგრამ წინ ჯიუტად უნდა გასწიოო. საინტერესოა ფინალი: “დაიძრნენ. ყაყანით, ძაგძაგით გაუდგნენ თეთრ წყვდიადში გაუჩინარებულ გზას. ადრე თუ გვიან, სადღაც ხომ მიიყვანდათ, თუ მანამ არ დახოცავდნენ ყველას?” გურამ გეგეშიძემ ერთმანეთს მოაყოლა ერთი მეორეზე მძიმე და პირქუში სურათები, მაგრამ თავის გმირს ღირსება შეუნარჩუნა. მთავარი სწორედ ესაა, საკუთარ თავთან იყო მართალი და მიუსაფრობას და სიმარტოეს სამომავლო ორიენტირებით სძლიო. მართალია, საკმაოდ მძიმე ტექსტია, მაგრამ უცებ იგრძნობთ, როგორ ავტორთან გაქვთ საქმე. თუ პირველი, 2001-2002 წლების კრებული მართლაც სჯობს მეორეს – 2002-2003-ისას, ამაში წვლილი გურამ გეგეშიძის ამ მოთხრობასაც მიუძღვის.
ოთარ ჩხეიძეც ერთი მოთხრობით არის წარმოდგენილი – “პაგანინის თითები”. მწერალი ბოლშევიკების სიმხეცეს ააშკარავებს, იგი წერს იმაზე, თუ როგორი მარადიულია უვიცობისა და ძალმომრეობის პრობლემა, როგორი განმეორებადი და უსასრულოა იგი.
“პაგანინის თითები” მოგვითხრობს ისტორიას, რომელიც თითქოს შორეულ წარსულშია საგულვებელი, მაგრამ საოცრად ცინცხალი და ახალი გვეჩვენება. შემოქმედისათვის თითების დაჭრის ამბავი მხოლოდ დაგვირგვინებაა რეალური პროცესების, ინფუზორიათა ტრიუმფის.
შეიძლება გადაჭრით ითქას, რომ ორივე კრებული არათანაბარი სიძლიერის მოთხრობებისგან შედგება, ტოვებს მექანიკურად და ზერელედ შედგენილის შთაბეჭდილებას. ეტყობა, ძალიან იოლად შეადგინეს, ძირითადად თავიანთი ავტორებით და კარგი ნაცნობებით შემოიფარგლნენ, არავის უზრუნია იმაზე, რომ კარგი მოთხრობის გვერდით სუსტებისა და საშუალოების კასკადი არ ყოფილიყო.
კრებულების არათანაბარი დონე ვეღარ გაამართლებს ცუდ ტექსტებს კარგების გვერდით, თავად კარგები შემთხვევით მოხვედრილებად აღიქმებიან ამ დროს.
გამომცემელი პირდაპირ გვეუბნება: “რაღა თქმა უნდა, არ გვაქვს პრეტენზია, რომ ეს შერჩევა ობიექტურია” – იგი მხოლოდ და მხოლოდ გამომცემლობის შეხედულებას გამოხატავს. ყველას აქვს უფლება, გამოსცეს მსგავსი კრებულები და შეადგინოს იგი საკუთარი გემოვნებით”. როგორც ვხედავთ, საქმე გაიოლებულია, არავის უნდა თავის შეწუხება, ცოტა უფრო ფართო მასშტაბის მიცემა საქმისთვის. შედეგიც შესაბამისი იქნება – არავითარი ნდობა და ინტერესი.
კარგი მხატვრული ტექსტის შეფასების უპირველესი კრიტერიუმი მკითხველთა ემოციაა. მთავარია, რა გვრჩება წაკითხვის შემდგომ, როგორი აზრობრივი სიახლე მოგვაპოვებინა მან, რაში დაგვაჯერა ან გადაგვაჯერა.
თავად მწერლები შესანიშნავად ხვდებიან, რას ქმნიან, ისიც კარგად უწყიან, რა ემოციებს აღუძრავენ მკითხველს. მწერლობა მაშინ არის გამართლებული, როცა მწერალი სათავისო გართობის ეტაპს ჩუმად, სათავისოდ გაივლის და მხოლოდ ამის შემდგომ შესთავაზებს მკითხველს ნაწარმოებს. ძნელია, ყველა ასე მოიქცეს, ყველა ამაღლდეს საკუთარ თავზე, მაგრამ ნამდვილად ასეა საჭირო.
ლადო ასათიანის ჩანაწერებში ვკითხულობთ: “რამდენი ნოდარი, რევაზი, თამაზი, ვახტანგი, შოთა, ოთარი, რამაზი, მერი, მეგი და სხვა გმირებია თანამედროვე მწერლების ნაწერებში. როგორი სახე აქვთ? რა აცვიათ? ხშირად ზოგ ავტორს აღარც კი ახსოვს, როგორები არიან მისი ნაწარმოების უსიცოცხლო და უსახო გმირები. აბა დაიძახე: ლუარსაბ თათქარიძე! ოთარაანთ ქვრივი! ტარიელ მკლავაძე! სოლომონ მორბელაძე! მოსე მწერალი! ერემია წარბა! სპირიდონ მცირიშვილი”. შეიძლება მოგვეჩენოს, რომ აგერ, ახლახან დაიწერა ეს შეფასება, იმდენად ზუსტად ასახავს ჩვენს მდგომარეობას.
შესაძლოა ჩვენმა სტრესულმა გარემომ და არნახულად ცვალებადმა ტემპმა მოიტანა ის ტენდენცია, რომ წერა ერთგვარი სტრესის საწინააღმდეგო თერაპია გახდა. მიუხედავად ამისა, ყველაფრის გამოქვეყნება ნამდვილად არ ღირს. ის, რაც მცირე სამეგობრო წრისთვის ცნობილი და მისაღებია, სრულიად სხვაგვარად ჩანს გამოქვეყნებისას. გარემოებათა გამო, ჩვენ ისღა დაგვრჩენია, მწერლობის ამბიციის მქონე პირთა თვითცენზურაზე ვიყოთ დამოკიდებული; ხოლო ყველანაირი ერზაცის “საუკეთესოთა” შორის მოხვედრას უნდობლობით კი არა, უარესით – ირონიით შევხედოთ.

© “წიგნები – 24 საათი”

თანამედროვე ლიტერატურას პიროვნებები ქმნიან

ესაუბრა ნანა კობაიძე

ბერძენი რეჟისორი და მთარგმნელი, იორღოს ვუდიკლარისი მისმა თბილისელმა მეგობარმა, ძველი და ახალი ბერძნული ენების სპეციალისტმა, ირინა დარჩიამ წარმომიდგინა. ბატონი იორღოსმაûüô ბერძნულად თარგმნა შექსპირის “რომეო და ჯულიეტა”. ბვერძნულიდან ინგლისურადაც თარგმნის. საქართველოში კონკრეტული თეატრალური პროექტისა და დოკუმენტური ფილმის გადასაღებად ჩამოვიდა (იგი საქართველოს მუსიკალურ ცხოვრებას ასახავს). ჩვენს მწერლობას თითქმის არ იცნობს, თუმცა, საუბარში აღნიშნა, ძალიან მინდა, ბერძნებმა ქართველი მწერლების შემოქმედება გაიცნონო. ასევე სურს, ქართველებიც უკეთ იცნობდნენ ბერძენ ავტორებს. თანამედროვეს გულისხმობდა, თორემ ძველ ბერძნებს საქართველოში კარგად რომ იცნობენ, იცის. ჩვენი საუბარიც ძირითადად თანამედროვე ბერძნულ ლიტერატურას შეეხო.

– ბატონო იორღოს, ქართველი მკითხველისთვის საინტერესო იქნება, როგორ ვითარდება თანამედროვე ბერძნული ლიტერატურა, არიან თუ არა საინტერესო ავტორები, რა დონეზეა საგამომცემლო საქმიანობა, ერთი სიტყვით, ყველაფერი თქვენი ლიტერატურის შესახებ.
– ისევე, როგორც სხვა ევროპულ ქვეყნებში, არც საბერძნეთშია ლიტერატურული ვითარება მაინცდამაინც აღმაფრთოვანებელი. გაცილებით უკეთესი მდგომარეობაა საგამომცემლო კუთხით. ეს საქმე დღეს ისეთ აღმავლობას განიცდის, როგორსაც არასდროს, ამიტომ ნებისმიერი ავტორისთვის ბეჭდვა საოცრად გაიოლებულია. სამწუხაროდ, იმას, რაც იწერება და იბეჭდება, ძალზე საეჭვო ლიტერატურული ღირებულება აქვს. გამორიცხულია, ეს ყველაფერი მომავალ თაობებს და საერთოდ, ისტორიას შემორჩეს. ძალიან კარგად იყიდება წიგნები, რომელთაც არავითარი მხატვრული ღირებულება არა აქვს. იმაზე კი, რაც მართლა მნიშვნელოვანია, მოთხოვნა თითქმის არ არის.
– როგორც აღნიშნეთ, საბერძნეთში საგამომცემლო საქმე ყვავის. რამ გამოიწვია ეს?
– ბოლო წლებში საბერძნეთში წიგნი კომერციული პროდუქტი გახდა. კომერციის მთელი “არსი” კი ისაა, რომ როგორც კი ამათუიმ ტელეარხზე წარმატებული სერიალი გავა, გამომცემელი მაშინვე რომანად აქცევს და დიდი ტირაჟით ბეჭდავს. ეს ბიზნესი იმდენად განვითარდა, რომ საპირისპირო პროცესი გამოიწვია – დიდი რაოდენობით იწერება წიგნები, რომელთა ერთადერთი მიზანია, მათ საფუძველზე სერიალი გადაიღონ.
– ასეთი ბიზნესის მცდელობა გარკვეულწილად ჩვენთანაც იყო: გამოდიოდა სერიალის ბეჭდური ვერსიები, ძირითადად გაზეთების სახით – საბედნიეროდ, წიგნის დონეზე ვერ განვითარდა. თუმცა, ეს საკითხი ჩვენი დღევანდელი საუბრის ძირითადი თემა არ არის, ამიტომ, გაცილებით საინტერესო თემებს მივუბრუნდეთ, მაგალითად, ავტორებს, რომელნიც თანამედროვე ბერძნულ ლიტერატურაში ამინდს ქმნიან.
– ვერ ვიტყოდი, რომ ასეთები ბევრია. პირველ რიგში, რომანის ჟანრს შევეხები და რომანისტ ქალბატონს, ზირანა ზატელის დაგისახელებთ. არცთუ დიდი ხნის წინათ გამოვიდა მისი ტრილოგიის, “რამანთის ერებუს”-ის პირველი წიგნი, სახელწოდებით – “მწუხრის ჟამს ბრუნდებიან.” ავტორი საბერძნეთის პროვინციის ზოგიერთი წეს-ჩვეულების შესახებ მოგვითხრობს, რომელთა გაცნობა, ჩემი აზრით, ქართველ მკითხველსაც დააინტერესებდა. მინდა აღვნიშნო, რომ ეს ქალბატონი მოთხრობებსაც წერს. რამდენიმე წლის წინათ გამოიცა ზირანა ზატელის მოთხრობების პირველი კრებული. იქ არის ერთი მოთხრობა – “სპარსი საცოლე”, რომელიც იმდენად კარგადაა დაწერილი, ნებისმიერ ანთოლოგიას დაამშვენებდა. გვყავს კიდევ ერთი კარგი ავტორი, რომელიც ძირითადად მოთხრობებს წერს. ეს გახლავთ სოპირის დიმიტრიუ. ძალიან მომწონს მისი ერთი ოპუსი, რომელსაც “კისრის ძარღვი” ჰქვია. ზოგადად, მინდა აღვნიშნო, რომ ბოლო 50 წელია საბერძნეთში პროზა დაქვეითების გზაზეა დამდგარი. ეს ორი ავტორი, რომლებზეც ახლა ვსაუბრობდით, ბოლო ორმოცდაათწლეულის განმავლობაში ყველაზე მნიშვნელოვანი სახელებია (ვგულისხმობ ცოცხალ, მოქმედ მწერლებს). საბედნიეროდ, ამ “ხარვეზს” პოეზია გვივსებს. ძალიან კარგი პოეტები გვყავს. ყველაზე ახალი ტალღის წარმომადგენელთაგან ადონის ფოსტიერისსა და იანის კონდოსს გამოვყოფდი. ბერძენთათვის ძალზე მნიშვნელოვანი ავტორია ჰექტორ კაკნავატოსი, რომელიც უფრო ძველ თაობას მიეკუთვნება – იგი 90 წლისაა. როგორც ხედავთ, ჩამონათვალი არცთუ მრავალრიცხოვანია.
– მკითხველთან დაკავშირებით როგორაა საქმე, არსებობს საბერძნეთში მკითხველის პრობლემა?
– სამწუხაროდ, არსებობს. მე კი მინდა ვთქვა, რომ ბერძნები კარგი მკითხველები არიან, მაგრამ ეს ტყუილი იქნება.
– ანუ, მასა არ კითხულობს?
– ჩემს ირგვლივ, მაგალითად, ყველა კითხულობს, მაგრამ ეს ერთი გარკვეული წრეა. ასეთ წრეებს თუ არ ჩავთვლით, მოსახლეობის დიდ ნაწილზე ვერ ვიტყვი, რომ მკითხველია. საფრანგეთში, მაგალითად, მინახავს, ხალხი პარკებში, კაფეებში, მეტროში კითხულობს. საბერძნეთში მსგავსს ვერაფერს შეხვდებით. ამას გარდა, ლიტერატურით მასმედიაც ნაკლებად ინტერესდება. ტელეარხები ძალზე იშვიათად აშუქებენ ახალ გამოცემებს, პრესით კი მხოლოდ პატარა ინფორმაცია გადის სპეციალურ რუბრიკებში, რომელიც ცალკეულ ჟურნალ-გაზეთებს აქვს.
– შეიძლება ითქვას, საბერძნეთში ლიტერატურული ცხოვრება ჩამკვდარია?
– ლიტერატურულ ცხოვრებაში რას გულისხმობთ?
– ბოლო დროს, მაგალითად, ჩვენთან კერძო წიგნის მაღაზიები, ლიტერატურული კაფეები გაიხსნა, სადაც მწერლები და ლიტერატურის მოყვარულები იკრიბებიან. იმართება ახალი გამოცემების პრეზენტაციები, ლიტერატურული საღამოები, დისკუსიები.
– ვიცოდი, რომ ამას მკითხავდით. სამწუხაროდ, ასეთი რამ ჩვენთან არ ხდება. ათენის ცენტრში არის სპეციალური ადგილი, რომელსაც “წიგნის სტოა”, ანუ “წიგნის თაღები” ჰქვია. ეს არის გადახურული სივრცე, სადაც ყველა გამომცემელს თავისი წიგნის მაღაზია აქვს. იქ პერიოდულად იმართება წიგნის პრეზენტაციები, დისკუსიები, ხვდებიან მწერლებს, ანუ, ეს ყველაფერი ერთ კონკრეტულ ადგილზე ხდება და სამწუხაროდ, მთელი საბერძნეთის ლიტერატურულ ცხოვრებას ვერ დავარქმევთ (ამ თვალსაზრისით ვერც საქართველო დაიტრაბახებს, რადგან ლიტერატურული თავყრილობები ძირითადად თბილისის ორ-სამ წერტილიშია თავმოყრილი და იქაც თითქმის ერთიდაიგივე სახეები ტრიალებენ. ნ.კ.). ორი თაობის წინ საბერძნეთში ლიტერატრული ცხოვრება ნამდვილად არსებობდა. კონკრეტულ კაფეში ან ტავერნაში ხშირად შეხვდებოდი ამათუიმ მწერალს, რომელიც მეგობრებთან ერთად იჯდა და ლიტერატურაზე საუბრობდა.
– თავად თუ მოესწარით ამ პერიოდს?
– სამწუხაროდ, სულ ბოლო ეტაპზე. იყო ასეთი კაფე “ბრაზილიანი,” სადაც ძალიან ხშირად ნახავდით ისეთ ცნობილ მწერლებს, როგორიც იყვნენ კოსტა ტახსისი, ნიკოს გარსოსი და მანოს ხაზიდაკისი. ჩემი აზრით, ეს პროცესი, რასაც თქვენ ლიტერატურულ ცხოვრებას ეძახით, გარკვეულწილად ეპოქასთანაც არის დაკავშირებული. ადრე ვსაუბრობდით ლიტერატრული მიმდინარეობების, ლიტერატურული თაობების შესახებ. საბერძნეთში, მაგალითად, “30-იანელთა თაობა” ყველამ იცის. ახლა ასეთი ჯგუფები და ლიტერატურული წრეები აღარ არსებობს. დღეს ლიტერატურა პიროვნებების დონეზე ვითარდება. ყველა თავის გზაზე დგას, თავისთვის ქმნის რაღაცას – ზოგი მეტად მნიშვნელოვანს, ზოგი ნაკლებად, მაგრამ ზოგადი ხაზი, ანუ ინდივიდის დონეზე დასული შემოქმედება – საერთოა. ასეთი მწერლები პატარ-პატარა ნავებს გვანან, რომლებიც მარტო, ეულად დაცურავენ ზღვაში და ცდილობენ, სტიქიას გადაურჩნენ და ნაპირს მიაღწიონ. ისიც მინდა აღვნიშნო, რომ ეს არ არის ბერძნული ფენომენი, ეს ტენდენცია ასევე ეხება სხვა ქვეყნებსაც და ზოგადად თანამედროვე ლიტერატურას ახასიათებს.
– თანამედროვე ლიტერატურიდან უფრო შორს, თქვენი კულტურის საწყისებისკენ გადავინაცვლოთ. მე არ ვაპირებ ანტიკური მწერლობის როლის განხილვას კაცობრიობის განვითარებაში, უბრალოდ მინდა გკითხოთ, რამდენად დიდია ინტერესი თანამედროვე საბერძნეთში ანტიკური კულტურისადმი, აინტერესებთ თუ არა ეს ყველაფერი, ან ხომ არ გადაფასდა ახალი ბერძნების თვალში ძველი ბერძნების ნაფიქრი და ნააზრევი?
– რა თქმა უნდა, ძალიან გვაინტერესებს; რა თქმა უნდა, გამუდმებით ვმსჯელობთ ამაზე და ვცდილობთ, რაც შეიძლება ღრმად ჩავწვდეთ ჩვენს ფესვებს, მაგრამ ამ თემაზე საუბრისას დიდი სიფრთხილე და განსაკუთრებული სიფაქიზეა საჭირო. ახლავე აგიხსნით, რას ვგულისხმობ: ისეთი მდიდარი და მნიშვნელოვანი მემკვიდრეობა, ჩვენ რომ გვერგო, ერთის მხრივ, ძალიან დიდ მასალას გაძლევს, რომელსაც შეგიძლია დაეყრდნო და კიდევ უფრო განავითარო, მაგრამ მეორეს მხრივ, ეს ყველაფერი “ყელსაც გჭრის.”
მაგალითს თეატრიდან მოგიყვანთ. ინტერესი ბერძნული ტრაგედიის მიმართ დღემდე ძალიან დიდია, მაგრამ ის, ვინც ამ ტრაგედიის სცენაზე გადატანას ცდილობს, ფაქტობრივად, ბეწვის ხიდზე გადის. მაგალითად, თუ შენ დგამ ძველ ბერძნულ ტრაგედიას საბერძნეთში და შეეცდები ოდნავ მაინც გადაუხვიო ამ ჟანრში დადგენილ კლასიკურ ჩარჩოებს, წინასწარ უნდა იცოდე, რომ საზოგადოება აუცილებლად აგიმხედრდება.
– რამდენადაც ვიცი, ეს “პატივი” წილად ხვდა რობერტ სტურუას, რომლის დადგმაშიც ერთ-ერთი გმირი ქალი სიგარეტს უკიდებს.
– ეს საყოველთაოდ ცნობილი ფაქტია, რომელსაც ბერძნები დღემდე ვეძახით სტურუას “მითიურ სიგარეტს”. ამის გამო მას მთელი საზოგადოება აუმხედრდა. სხვათა შორის, მე გავიცანი ანა მაკრატი – მსახიობი ქალი, რომელმაც ეს საბედისწერო სიგარეტი აანთო. მან მითხრა, რომ როგორც კარგმა მსახიობმა, ზუსტად და მონდომებით შეასრულა რეჟისორის კონკრეტული ჩანაფიქრი და კარგად ჰქონდა გააზრებული, რას აკეთებდა და რას ისახავდა მიზნად ეს კონკრეტული მიზანსცენა. სამწუხაროდ, საზოგადოებისთვის ეს სრულიად მიუღებელი არმოჩნდა და აღიქვეს, როგორც სიწმნიდის შეურაცხყოფა. ანალოგიურ ვითარებაში აღმოჩნდა ცნობილი ავსტრიელი რეჟისორი მათეას ლანჰოფი, რომელმაც ეპიდავროსში “ბაკხი ქალები” დადგა. სცენა გაფორმებული იყო დაკლული ცხოველებით, როგორც ამას იმდროინდელი რიტუალი მოითხოვდა, ამას გარდა, ერთ-ერთ სცენაში მსახიობი შიშველი გამოიყვანა. დარბაზში საშინელება მოხდა. ამბობდნენ, რომ ეს იყო ყველაზე ცუდი სპექტაკლი, რაც კი ეპიდავროსში დადგმულა და ეს ყველაფერი სწორედ ზემოხსენებული სცენის გამო. არცთუ დიდი ხნის წინათ მაყურებელმა საკმაოდ ცუდად მიიღო მიხეილ მარმარინოსის მიერ დადგმული “ელექტრა.” ამჯერად ბერძნების რისხვა იმ ეპიზოდმა გამოიწვია, როდესაც ფეხებშეკრული ელექტრა სცენაზე ურიკით შემოიყვანეს და ტვირთივით გადმოცალეს. ეს ყველაფერი იმიტომ მოგიყევით, რომ მიმხვდარიყავით, როგორი დამოკიდებულება აქვთ ბერძნებს მათი წინაპრების მემკვიდრეობის მიმართ. თუმცა, ეს არ არის მხოლოდ ბერძნული ფენომენი, უფრო ზოგადსაკაცობრიოს დავარქმევდი. რამდენიმე წლის წინათ საბერძნეთში ვნახე გოეთეს “ტორკვატო ტასოს” მიხედვით გაკეთებული სპექტაკლი, რომელიც ახალგაზრდა გერმანელმა რეჟისორმა ერთგვარი იუმორით, ძალზე ავანგარდისტული კუთხით დადგა. პირადად მე და ბევრ ჩემს თანამემამულეს სპექტაკლი მოგვეწონა. ყველაზე სასაცილო კი ის იყო, რომ ამ დადგმამ საოცრად აღაშფოთა გოეთეს ინსტიტუტის წარმომადგენლები ათენში. ეს კი იმაზე მეტყველებს, რომ საზოგადოების დიდი ნაწილი ძალზე კონსერვატორია, როდესაც საქმე მათ ნაციონალურ მემკვიდრეობას ეხება.
– ანალოგიური ვითარება შეიქმნა ცოტა ხნის წინ ჩვენთანაც, როდესაც რობერტ სტურუამ “ვეფხისტყაოსნის” გასცენიურება გადაწყვიტა – საზოგადოების გარკვეულმა ნაწილმა ეს იდეა გააპროტესტა.
– მეც ზუსტად ამას გიხსნიდით. სტურუას “მითიური სიგრეტი” რიჩარდ მესამეს რომ აენთო, ბერძნებს რეაქცია არ ექნებოდათ. ისინი მათი მემკვიდრეობისადმი “უპატივცემულობამ” გააღიზიანა.
– რადგან დრამას შევეხეთ, საინტერესო იქნება თქვენი დამოკიდებულება თანამედროვე დრამატურგიისადმი. რა სიახლეებია, რა მიმართულებით ვითარდება ეს ჟანრი და არიან თუ არა ავტორები, რომლებიც ისეთ სიტყვას იტყვიან ოცდამეერთე საუკუნის დრამატურგიაში, როგორიც გასულ საუკუნეში ბრეხტმა, ბეკეტმა ან იონესკომ თქვეს?
– სიახლეები, რასაკვირველია არის. ვფიქრობ, ნებისმიერი ხელოვანი ვალდებულია, სცადოს გააკეთოს იმაზე მეტი, ვიდრე მას ასწავლეს (რამდენად გამოუვა, სხვა საკითხია), ანუ ერთი ნაბიჯით მაინც გაუსწროს მასწავლებელს. რადგან “აბსურდის თეატრს” შევეხეთ, იმასაც ვიტყვი, რომ ჩემი აზრით, მწერლებს, რომელსაც ამ სახელით მოიხსენიებენ, უფრო ეპოქის ნიშნით აერთიანებენ. ბეკეტი, და იონესკო “აბსურდის თეატრის” დიდი წარმომადგენლები არიან, მაგრამ მათი შემოქმედება რადიკალურად განსხვავებულია. ვფიქრობ, ბეკეტის ხაზი პიროვნებასთან მიმართებაში (ვგულისხმობ “ეგოს,” პიროვნების დეზინტეგრაციას) კიდევ უფრო განავითარა ავტორმა, რომელიც დაახლოებით 10 წლის წინათ გარდაიცვალა, ანუ, დროის თვალსაზრისით ბეკეტისგან ძალზე დაშორებულია. ეს არის ჰაინერ მიულერი, კაცი, რომელმაც თეატრალური ენა განავრცო და ახალ ზღვრამდე მიიყვანა. ახლა უნდა დაველოდოთ, ვინ იქნება შემდეგი.
რაც შეეხება ახალ მიმდინარეობებს, დავასახელებდი ბრიტანული თეატრის მიმდინარეობას, თუ შეიძლება ამას მიმდინარეობა ეწოდოს – “In your face”. პირადად მე მას ირონიულად “წადი, შენი”-ს დავარქმევდი. ვფიქრობ, ეს უფრო მოდაა, ვიდრე მიმდინარეობა. მთელი მისი “მომხიბვლელობა” ძალადობის სცენებსა და მაყურებლის თვალწინ განხორციელებულ სექსუალურ აქტებში მდგომარეობს. თუ მოახერხე და პირველი შოკი დაძლიე, ყველაფერი, რაც ამის შემდეგ რჩება, ძალზე ძველი, დრომოჭმული და ბანალურია. ამ მიმართულებით მოღვაწეობენ მაკ-რეიზენსი, რომელმაც დაწერა “შოპინგი და ფაქინგი”, მარბერი და სხვა. თუმცა, ამ თაობასა და მოძრაობაში მათ გვერდით არსებობდა ძალზე მნიშვნელოვანი მწერალი სარა კეინი. მას ბევრი ნაწარმოები არ დარჩენია – 30 წლისაც არ იყო, თავი რომ მოიკლა. მისი თეატრი სასტიკი თეატრია, თუმცა, ამავდროულად საოცარი პოეზია, სინაზე და თავისუფლება იგრძნობა, რაც გიბიძგებს რაღაც შემაძრწუნებელი მოვლენები გადმოსცე, მოყვე, დაწერო. პინტერმა მის შესახებ საოცარი რამ თქვა: ყოველ საღამოს, მსოფლიო ახალი ამბები ათასგვარ საშინელებას გვაუწყებს. მერე ამ ყველაფერს ჩვენი გონების კუთხეში მივაგდებთ და ისე ვაგრძელებთ ცხოვრებას, თითქოს არაფერი მომხდარა. სარა კეინი იყო ადამიანი, რომელსაც ეს არ შეეძლო. ეკრანზე ნანახი გამუდმებით თან სდევდა და სხვა ადამიანებისა და მწერლებისგან განსხვავებით, ამ საშინელების განცდით აგრძელებდა ცხოვრებასო.
– ეს ყველაფერი, ვგულისხმობ თანამედროვე ადამიანისთვის დამახასიათებელ გულგრილობასა და სისასტიკეს, ალბათ, დრომ მოიტანა, იმ სულიერებისგან დაცლილმა საუკუნემ, რომელშიც ჩვენ ვცხოვრებთ.
– რასაკვირველია, ეს დროის ნიშანია და ხელოვნებაც არასოდეს ჩამორჩება დროს, მაგრამ ჩემთვის ეს არაა მნიშვნელოვანი. ანუ, მნიშვნელოვანი ის კი არ არის, რა თემაზე წერ, არამედ – როგორ წერ. არის ასეთი თანამედროვე გერმანელი მწერალი – ახტენბუში, რომელიც ძირითადად თავის მეგობრებზე, ნათესავებსა და ოჯახის წევრებზე მოგვითხრობს, მაგრამ წერს იმდენად კარგად, რომ ყველას და ყველაფერს ეხება, მთელს სამყაროს მოიცავს. აი, ეს არის ლიტერატურის ნამდვილი არსი.

© “წიგნები – 24 საათი”

* * *
იის და კაცის თვალებში
თითქოს სამოთხის ნამია,
ჰაერში ანგელოზების
ფრთათა სითბო და ჩქამია,
გული გალობს და მაღლდება
(მისთვის ავდარიც დარია),
ნექტარი მაცოცხლებელი
უფლის პეშვიდან დალია.

სიყვარულისთვის გახსნილა
ზესკნელ-ქვესკნელის კარია.

ვით ცა და დედამიწა

გოგო და ბიჭი

თითქოს არსაიდან მოსულნი,
თითქოს გაზაფხულის
მწვანე ხელისგულზე ამოზრდილნი
უკვდავების ყვავილებივით.

გოგო და ბიჭი.

თვალებში სიყვარულის სიმღერა,
სამყაროს შექმნის დროინდელი,
ზეციერის გულიდან მონაბერი.

გოგო და ბიჭი.

სიკვდილის სიხარული
და სიცოცხლის დღესასწაული.

ვით ცა და დედამიწა,
უერთმანეთოდ სამყაროს ვერ დაამშვენებენ.
ვით ცა და დედამიწა,
ხარობენ ერთმანეთის სითბო-სინათლეში
გოგო და ბიჭი…

არწივი

ცის ტალღებს ააშრიალებს,
იფრენს წინაპრის კვალზედა,
ლამაზ ჩრდილს გადაატარებს
ხან ხმელზე, ხანაც – ზღვაზედა,
არც კლდეზე ჩაეძინება,
არც – ღრუბლის ლეგა ბანზედა,
სიმაღლეებით დაღლილი
ფრთებს დაასვენებს ქარზედა,
სივრცეებს შეეწირება,
ფერფლად ჩამოვა მთაზედა.

პაპა და შვილიშვილი

სარეცხის თოკზე ფრთებით დაკიდებულ
ფრინველივით ფართხალებს ხალათი,
გვარიანად გაცვეთილ-გამოხუნებული,
და თითქოს ჩავლილი საუკუნის
ბინდში ამოვლებულ ფოლაქებს
რკინის რიკულებზე გაუდის რაკარუკი
და იქვე ბზრიალებს
პერანგი თეთრი და პატარა,
ნაპერწკალა ყვავილებით აკისკისებული.

* * *
გულო, სარკმელო უფლისა,
სამყაროს ხმებით სავსეო,
ასეთი თავდავიწყებით
რამ შეგაყვარა სამზეო?!

ვინც სამტროდ ადევნებული
გადაგიდგება გზაზეო,
ვერ გაგიმეტებს… დაგლოცავს,
იებს მოისხამს ხმაზეო.

გულო, ზვარაკო უფლისა,
მავალო იმის კვალზეო,
ზოგჯერ ქვესკნელში ღიღინებ,
ზოგჯერ – ზესკნელის ბანზეო.

ათი ათასჯერ შეჭრილო
მარადი დარდის ფხაზეო,
სიცოცხლეა თუ სიკვდილი,
რამ შეგაყვარა ასეო?!

გულო, ნათლულო უფლისა,
საგალობლებით სავსეო,
შენ რომ არ მყავდე, მალ-მალე
ვინ ამანთებდა ცაზეო?!

ერთგულება

განსაცდელის ჟამი თუ დაუდგათ,
ერთმანეთს ისე ჩაეჭიდებიან
და მიენდობიან,
როგორც მიწისძვრისას კედლები.

* * *
დარდის ფიალა ბევრჯერ დავცალე,
სიხარულისაც მდენია ცრემლი.
ბედნიერება, როგორც წაწალი,
იყო და თანაც არ იყო ჩემი.

ხან მიერთგულეს და ხან გამცვალეს,
ვყოფილვარ მგზავრი განწირულ გემის.
ბედნიერება, როგორც წაწალი,
იყო და თანაც არ იყო ჩემი.

ფერმკრთალ ფერდობებს ზეცა ამწვანებს,
იცვლება ფერი ფუძის და ჭერის…
ბედნიერება, როგორც წაწალი,
არის და თანაც არაა ჩემი.

* * *
ქვის მსროლელი
ყელამდე ოქროშია,
ოქრომჭედელს
ენატრება ნამცეცი ოქროსი.

* * *
დერეფანში ვიღაცა დადის
და ნაბიჯების ხმაზე ეტყობა,
რომ არც მომავალში
დაინდობს დარდი…

* * *
სიცოცხლე –
გაბზარულ ხელადაში
ჩასხმული წყალივით.

* * *
დარდის ციცაბოებს
სიყვარულის
წრიაპებით დაკიდებული.

* * *
ვარსკვლავები ერთად რომ ენთებოდნენ,
ვარსკვლავები ერთად რომ ქრებოდნენ,
ვინღა იფიქრებდა,
რომ სამყარო ღმერთის შექმნილია?!

* * *
ერთი სტრიქონია
ცხოვრება მთელი:
“ველოდი. ველი.”

© “წიგნები – 24 საათი”

ამელი ნოტომბი
”არც ევა, არც ადამი.”
Amélie Nothomb
”Ni d’Eve ni d’Adam”
244 გვ. Albin Michel.

კულტურული შოკი ქვეყნისგან, სადაც ბავშვობა გაქვს გატარებული; ლინგვისტური, გასტრონომიული და ფსიქოლოგიური შეუთავსებლობა ქალაქთან, რომელიც, ფაქტობრივად, შენი მშობლიური ქალაქია… ცოცხალი რვაფეხები – საუზმედ, მხოლოდ იმიტომ, რომ სამეტყველო ღრუ დაკავებული გქონდეს და შენთან ურთიერთობა ვერ შეძლონ ადამიანებმა, რომლებთან ერთადაც ცხოვრების დიდი ნაწილი გაატარე… ამავე დროს კი იყო ქალი, რომელიც უყვართ, რომელსაც უყვარს; გქონდეს თვითირონიის მოჭარბებული დოზა და ხანდახან გულუბრყვილო რომანტიკოსსაც აცოცხლებდე საკუთარ თავში – ეს იმ ემოციებისა და განცდების მხოლოდ მცირე ნაწილია, რაც ბელგიელი მწერალი ქალის ახალი წიგნის წაკითხვისას გელით. როგორც მოსალოდნელი იყო, ამელი ნოტომბთან სამყარო ისევ აღმოსავლეთიდან იწყება – იქიდან, საიდანაც მზე ამოდის.

უილიამ ტრევორი
”თაღლითობა კანასტაში”
William Trevor
”Cheating at Canasta”
232 გვ. Viking

კანასტა ბანქოს ერთგვარი თამაშია. ყველა თამაშს კი, როგორც ვიცით, საკუთარი წესები აქვს. მაგრამ ხშირად ხდება, რომ შენს გაცურებას ცდილობენ, გატყუებენ, ბანქოს თავის ნებაზე აწყობენ და მერე ჩაწყობილი მასტებით გეთამაშებიან – ასეთ დროს უკვე წესები ვეღარ მუშაობს, მწყობრიდან გამოდის. ამ წიგნში ბანქოს გარდა სხვა ბევრ ისეთ ნივთსაც გადააწყდებით, რომლებსაც თავისი დანიშნულება კარგა ხნის წინ აქვთ დაკარგული, სახელები – დავიწყებული და შესაბამისად რაობა-როგორობაც – განუსაზღვრელი. აქ უილიამ ტრევორის ირლანდიაა – თამაშით წესების გარეშე და სავსე – უსარგებლო, მწყობრიდან გამოსული ნივთებით.

არტურ მილერი
”თანაარსებობა”
Arthur Miller
” Presence”
164გვ. Viking

როცა ბავშვობა ოჯახური პრობლემებით, დანაკარგებითა და დეპრესიებით დამუხტულ ატმოსფეროში გაქვს გატარებული, ახალგაზრდობის პერიოდი კი ფაშისტური მმართველობის სისასტიკეს დაემთხვა, უცნაურია, რატომ უნდა გაგიჩნდეს ამ ყველაფრის ნოსტალგია წლების შემდეგ, მაშინ, როცა ბოლოსდაბოლოს შენ გარშემო სიმშვიდე და სტაბილურობაა. უცნაურია, მაგრამ სწორედ წარსულის ამ მოგონებებზეა აგებული არტურ მილერის ბოლო წიგნი, მოთხრობების კრებული, რომელიც 2005 წელს, მისი გარდაცვალების წინა პერიოდში დაიწერა. წიგნში ექვსი მოთხრობაა შესული და ამბების ძირითადი ნაწილი ავტობიოგრაფიულია.

მარტინ მოზებახი
”მთვარე და გოგონა”
Martin Mosebach
“Der Mond und das Mädchen”
192 გვ. Hanser

ჰანსს ყველაფერი აქვს ბედნიერებისათვის – წარმატებული საბანკო კარიერა, მშვენიერი საცოლე – ინა, და საკმაო მატერიალური შესაძლებლობა, რომ თავისთვის და თვისი რჩეულისათვის ქალაქ ფრანკფურტის ცენტრში მყუდრო ბინა იქირაოს. ახალგაზრდა წყვილი უზრუნველად ცხოვრობს დიდი ქალაქის ხმაურში, სანამ ინა ერთ მშვენიერ დღეს საძინებელ ოთახში მკვდარი მტრედის სხეულს იპოვის და ნიშნობის ბეჭედიც უკვალოდ გაქრება ბინიდან… ახალგაზრდები თითქოს მოჯადოებულ ფიგურებად გადაიქცევიან, და მათ ბედნიერებასაც საკმაოდ რთული გამოცდა ელით წინ… რომანში ავტორისათვის დამახასიათებელი მსუბუქი ენითა და იუმორითაა აღწერილი ევროპის ერთ-ერთი მეგაპოლისის ბინადართა ცხოვრება; თავად ავტორი კი – მარტინ მოზებახი – წლევანდელი ბიუხნერის პრემიის ლაურეატია.

ჯ.მ. კუტზეე
”შიდა სამუშაოები”
J. M. Coetzee.
“Inner Workings”
304 gv. Viking.

ნობელიანტი მწერალის, ჯ. მ. კუტზეეს ახალმა წიგნმა მისი რომანების თაყვანისმცემლებს ამჯერად იმედი გაუცრუა – ”შიდა სამუშაოები”, არც მეტი, არც ნაკლები – ესეებისა და კრიტიკული წერილების კრებულია. მიუხედავად იმისა, რომ ფართო აუდიტორია მწერალს, როგორც ესეისტს, ნაკლებად იცნობს, ეს ამპლუა კუტზეესთვის სულაც არ არის უცხო. მისი რეცენზიები და მიმოხილვები წლების განმავლობაში იბეჭდებოდა ” The New York Review of Books”-ში, და წიგნშიც ამ წერილების დიდი ნაწილია შეტანილი. გარდა ამისა, აქ ნახავთ სხვადასხვა ავტორების ბიოგრაფიებსა და ცხოვრებისეული ეპიზოდების საინტერესო დეტალებს. რობერტ მუზილი, ბრუნო შულცი, უილიამ ფოლკნერი, ფილიპ როთი – კლასიკოსის თვალით წაკითხული კლასიკოსები – ლიტერატურის მოყვარულებს არაჩვეულებრივი საშუალება ეძლევათ, მასტერკლასი გაიარონ ნობელიანტ მწერალთან.

ენ რო
”შელი – პოეტი საკუთარი თავის ძიებაში”
Ann Wroe
“Being Shelley: The Poet’s Search for Himself”
464 გვ. Jonathan Cape

მას შემდეგ, რაც ჰაიდ-პარკის კონცერტიდან მიკ ჯაგერმა ასიათასობით პეპელა გამოუშვა მისი ლექსის თანხლებით, მან ჩინეთის სტუდენტურ ქალაქში დაიდო ბინა და მისმა სახელმაც ქვეყნის პრეზიდენტის საინაუგურაციო გამოსვლაზე არაერთხელ გაიჟღერა. მეთიუ არნოლდისგან შეჩვენებული კი ერთ-ერთი რადიკალი ჟურნალისტის კალთას შეეფარა – ”ქუჩის მებრძოლი დემონის” სახელით. მასვე ეძღვნება ჯეიმს ბიერის ბოლო ორტომეული, სადაც ”პოლიტიკური, რელიგიური და სოციალური განხეთქილების პოეტად” არის მოხსენიებული. ვერაფერს იტყვი – შელის მეამბოხე სული მეტად უცნაურ ტრაექტორიებს ხაზავს დროსა და სივრცეში. ამ წიგნის გმირიც სწორედ ეს მოუსვენარი ანგელოზია, თუმცა კი მის შესახებ თხრობისას ავტორი ქრონოლოგიას არ იცავს და ძირითადი აქცენტი ამ მოვლენის მისტიურობაზე, გადააქვს.

© “ცხელი შოკოლადი”

მიშელ უელბეკი თანამედროვე ფრანგი მწერალია, რომელსაც პროვოკატორის სკანდალური იმიჯით იცნობენ. მკვეთრად ნიჰილისტური აქცენტები, დროდადრო მორალისტური პოზიციიდან საუბარი, მტკივნეული თემებით მანიპულირება – ეს მისი იოლად ამოსაცნობი ხელწერაა. ბესტსელერი “ელემენტარული ნაწილაკები” (1998), რომელმაც მკითხველი საზოგადოება პოლარულად დაპირისპირებულ ნაწილებად გაყო, ერთგვარ საკულტო წიგნად იქცა. ამბობენ, რომ თანამედროვე ფრანგულმა ლიტერატურამ ახალი ხმა, ახალი ტონალობა შეიძინა. უელბეკის სხვა რომანებიც (“ბრძოლის ველის განვრცობა”, “პლატფორმა”, “კუნძულის შესაძლებლობა” etc.), ისევე როგორც მისი ესსები თუ მცირე ზომის პროზაული ტექსტები, მომხმარებელთა საზოგადოებაში ტაბუირებულ თემებს ეხება – მარტოობას, ცხოვრების აბსურდულობას, სექსუალურ აქტივობასთან დაკავშირებულ სირთულეებს, თავისუფალი ეკონომიკური ურთიერთობების ბნელ მხარეებს, კულტურის თვალშისაცემ კომერციალიზაციას და ასე შემდეგ.
ესეები შესულია კრებულში “გადარჩენა” (Rester Vivant – 2003).

ფრანგულიდან თარგმნა ირმა ტაველიძემ

გერმანელი

ასე გადის გერმანელის ცხოვრება. ახალგაზრდობაშიც, მოწიფულობაშიც გერმანელი მუშაობს (ძირითადად გერმანიაში). ხანდახან უმუშევარია, მაგრამ უფრო იშვიათად, ვიდრე ფრანგი. წლებს წლები მიყვება და აი, გერმანელი საპენსიო ასაკს აღწევს; ახლა უკვე საცხოვრებელი ადგილის შერჩევაც შეუძლია. რა ქნას – შვაბურ ფერმაში დასახლდეს? მიუნხენის რომელიმე გარეუბანში იყიდოს სახლი? ზოგჯერ ასეც ხდება, მაგრამ უფრო და უფრო იშვიათად. სიღრმისეულ ცვლილებებს განიცდის ორმოცდათხუთმეტ-სამოც წელს მიღწეული გერმანელი. როგორც ზამთრისპირს ყარყატი, ძველი დროის ჰიპი ან “Goa trance”-ის მიმდევარი ისრაელელი, სამოცი წლის გერმანელი სამხრეთისკენ მიემგზავრება. მას ესპანეთშიც აღმოვაჩენთ, ხშირად კარტახენასა და ვალენსიას შორის გადაჭიმულ სანაპიროზე. ზოგიერთი მათგანი – ძირითადად საზოგადოების შეძლებული და უფრო კულტურული ფენიდან – კანარის კუნძულებსა და მადეირაზეც კი შენიშნეს.

ასეთი ღრმა, საბოლოო, ეგზისტენციალური ცვლილება გარშემომყოფებს სულაც არ აკვირვებს. უცხოეთში მრავალჯერ გატარებულმა შვებულებამ კარგი ნიადაგი შეამზადა, ბინის ყიდვის შემდეგ კი სამხრეთში წასვლა თითქმის გარდაუვალი გახდა. ასე ცხოვრობს გერმანელი, ამგვარად ატარებს დარჩენილ წლებსა და თვეებს. ეს ფენომენი პირველად 1992 წლის ნოემბერში აღმოვაჩინე. ალიკანტეს ჩრდილოეთით მივდიოდი და უცებ მანქანის შეჩერების იდეა მომივიდა ერთ პატარა ქალაქში, რომელიც იოლად შეიძლებოდა სოფლად ჩაგეთვალათ. ზღვა იქვე იყო, ორ ნაბიჯში. ამ სოფელს სახელი არ ერქვა, ალბათ იქაურებს მოფიქრების დრო არ ჰქონდათ – ჩანდა, რომ ყველა სახლი 80-იან წლებში აეშენებინათ. დაახლოებით ხუთი საათი იქნებოდა. ცარიელ ქუჩებში მივაბიჯებდი. ერთმა უცნაურმა მოვლენამ თავიდანვე მიიქცია ჩემი ყურადღება: მაღაზიებისა და კაფეების აბრები, რესტორნების მენიუები, ყველაფერი გერმანულ ენაზე იყო დაწერილი. ცოტა საჭმელი ვიყიდე, მერე შევამჩნიე, რომ იქაურობა გამოცოცხლებას იწყებდა. უფრო და უფრო მეტი ხალხი მოდიოდა ქუჩებში, მოედნებზე, ზღვის სანაპიროზე. როგორც ჩანს, ქალაქს მომხმარებელთა მძლავრი ჟინი აცოცხლებდა. დიასახლისები სახლებიდან გამოდიოდნენ. ულვაშიანი ტიპები ერთმანეთს თბილად ესალმებოდნენ და მორიგი წვეულების დეტალებს ათანხმებდნენ. ამ მოსახლეობის ჰომოგენურობამ, რაც თავიდანვე თვალშისაცემი იყო, თანდათან შემაშფოთებლად უცნაური სახე მიიღო. დაახლოებით შვიდი საათისთვის ყველაფერს ნათელი მოეფინა: ქ ა ლ ა ქ ი მ თ ლ ი ა ნ ა დ გ ე რ მ ა ნ ე ლ ი პ ე ნ ს ი ო ნ ე რ ე ბ ი თ ი ყ ო დ ა ს ა ხ ლ ე ბ უ ლ ი.

სტრუქტურის მიხედვით გერმანელის ცხოვრება ემიგრაციაში მყოფი მუშის ცხოვრებას მოგვაგონებს. ვთქვათ, არსებობს ქვეყანა A და ქვეყანა B. ქვეყანა A არის ის, სადაც მუშაობ და რომელშიც ყველაფერი ფუნქციურ დატვირთვას ატარებს, მომაბეზრებელი და წინასწარ განსაზღვრულია. რაც შეეხება ქვეყანა B-ს, იქ გასართობად მიდიან, შვებულებებს, სიბერის წლებს ატარებენ. იქიდან წასვლა ყოველთვის უჭირთ, ერთი სული აქვთ, უკან როდის დაბრუნდებიან. მხოლოდ ამ ქვეყანაშია შესაძლებელი ნამდვილი მეგობრობა, ღრმა ურთიერთობები. სწორედ ქვეყანა B-ში გადაწყვეტენ ხოლმე იმ სახლის შეძენას, რომელსაც მოგვიანებით შვილებს უანდერძებენ. როგორც წესი, ქვეყანა B სამხრეთით მდებარეობს.

შესაძლებელია თუ არა ამ ყველაფრიდან დავასკვნათ, რომ გერმანია მსოფლიოს ისეთი ნაწილია, სადაც გერმანელს ცხოვრება აღარ უნდა და რომელსაც მთელი არსებით გაურბის? ასეთი დასკვნის გამოტანაც შეგვეძლო. როგორც ვხედავთ, მშობლიური ქვეყნის შესახებ მისი აზრი ემიგრანტი თურქის მოსაზრებას ემთხვევა. ვერც არსებით განსხვავებებს ვხედავთ, თუმცა, რამდენიმე უმნიშვნელო სხვაობა მაინც შეინიშნება.

როგორც წესი, გერმანელი დაოჯახებულია, ერთი ან ორი შვილი მაინც ჰყავს. მშობლების მსგავსად, შვილებიც მუშაობენ. აი, ხელსაყრელი შემთხვევაც ჩვენი პენსიონერისთვის, რომელიც სეზონურ მიკრო-მიგრაციას ახორციელებს – ძირითადად, დღესასწაულების პერიოდში, შობასა და ახალ წელს შორის. (ყურადღება – ქვემოთ აღწერილი მოვლენა არ შეინიშნება ემიგრანტ მუშებში, ამ სიტყვის ვიწრო მნიშვნელობით. დეტალები ბერტრანმა, ლუდის ბარ “ლა მედიტერანე”-ს ოფიციანტმა გამიმხილა ნარბონში).

გრძელი გზაა კარტახენადან ვუპერტალამდე, იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ყველაზე თანამედროვე მანქანით მიდიხარ. როგორც კი მოსაღამოვდება, გერმანელი შეჩერებისა და შესვენების აუცილებლობას იგრძნობს. ლანგედოკ-რუსიონის რეგიონის კომფორტული სასტუმროები ფართო არჩევანს სთავაზობენ. ამ ეტაპზე ყველაზე რთული დაბრკოლება გადალახულია – რაც არ უნდა ვთქვათ, ფრანგული ავტო-საგზაო ქსელი გაცილებით ჯობია ესპანურ ქსელს. ვახშმის შემდეგ (ხამანწკები, კალმარი პროვანსულად, სეზონზე – ბუიაბესის ორი პატარა პორცია) გერმანელი მოდუნდება, მოეშვება და გულახდილი საუბრის ხასიათზე დგება. ლაპარაკობს საკუთარ ქალიშვილზე, რომელიც დიუსელდორფის სამხატვრო გალერეაში მუშაობს, პროგრამისტ სიძეზე, ამ წყვილის პრობლემებსა და შესაძლო გამოსავალზე. ყველაფერს ყვება.

“Wer reitet so spat durch Nacht und Wind?
Es ist der Vater mit seinem Kind”.

(“ვინ აპობს ცხენით ღამეს ქარიანს?
M მამა და შვილი ერთად არიან”)*

რასაც გერმანელი ამბობს ამ დროს და ამ ადგილას, არც ისეთი მნიშვნელოვანია. ის ხომ მესამე ქვეყანაშია, შეუძლია გასაქანი მისცეს თავის ღრმააზროვან ფიქრებს და მას ნამდვილად აქვს ღრმააზროვანი ფიქრები.

მოგვიანებით გერმანელი იძინებს. ამაზე კარგს ნამდვილად ვერაფერს გააკეთებდა.

ეს იყო ჩვენი რუბრიკა: “ფრანკის და მარკის პარიტეტი. გერმანული ეკონომიკური მოდელი”. მშვიდობიან ღამეს გისურვებთ.

* დარეჯან სუმბაძის თარგმანი

გამოცდა, რომელსაც უნდა გაუძლო

შაბათს, ნაშუადღევს, სადებიუტო რომანის ფესტივალზე, შამბერიში, წიგნების გამოფენა-გაყიდვასთან დაკავშირებით, გაიმართა დებატები თემაზე: “იქცა თუ არა სადებიუტო რომანი კომერციულ პროდუქტად?” დისკუსიისთვის საათნახევარი იყო გამოყოფილი, მაგრამ, სამწუხაროდ, ბერნარ სიმეონმა მაშინვე სწორი პასუხი გასცა: “დიახ”. ამის მიზეზიც ნათლად განმარტა: ლიტერატურაში, როგორც საერთოდ ყველაფერში, პუბლიკას უცნობი სახეები სჭირდება (მგონი, უფრო უხეში გამოთქმაც კი იხმარა: ახალი ხორცი). მან მოიბოდიშა კიდეც იმის გამო, რომ შესაძლოა, სიტუაციის შეფასებისას ცდებოდა, რადგან ცხოვრების ნახევარი ამ კაცმა იტალიაში გაატარა, ანუ იმ ქვეყანაში, რომელიც, მისი აზრით, ბევრ სფეროში ყველაზე უარესი ტენდენციების ავანგარდში იმყოფება. ამის შემდეგ დებატები უფრო ზოგად და ბუნდოვან თემაზე გაგრძელდა – ლიტერატურული კრიტიკის როლზე.

როგორც წესი, ვნებათღელვა აგვისტოს ბოლოს იწყება, ამ ტიპის საგაზეთო სათაურებით: “ახალი რომანისტი გამოჩნდა” (იქვე კი ხელოვნების თაღის ქვეშ ან მეტროსადგურ “მეზონ-ალფორის” დეპოში გადაღებული ჯგუფური სურათია მოთავსებული) და მთავრდება ნოემბერში, ლიტერატურული პრემიების გადაცემისას. მერე ბოჟოლეს ფესტივალი იმართება, რასაც საშობაო ლუდის ზეიმი მოჰყვება – ეს ყველაფერი გეხმარება, რომ ახალ წელს მშვიდად დაელოდო. ცხოვრება არც ისე რთულია – უბრალოდ, გამოცდაა, რომელსაც უნდა გაუძლო. აქვე იმასაც აღვნიშნავ, რომ კომერცია უთუოდ დიდ პატივს მიაგებს ლიტერატურას, რადგან დაჯილდოებით გამოწვეული სიხარული წლის ყველაზე მძიმე პერიოდს ემთხვევა, ორშაბათ დღეს ან ბნელ გვირაბში შესვლას რომ მოგვაგონებს. ჩოგბურთის ტურნირი “როლან გაროსი” კი, პირიქით, ძირითადად, ივნისში იმართება. ნებისმიერ შემთხვევაში, მაინც არ მინდა გავაკრიტიკო ჩემი კოლეგები, რომლებიც ყველაფერზე მიდიან და არასდროს იციან, მათგან კონკრეტულად რას ითხოვენ. პირადად, მე ძალიან გამიმართლა. ჰო, ერთი პატარა გაუგებრობაც მოხდა, ჟურნალ “კაპიტალთან” დაკავშირებით, რომელსაც ბიზნეს-ჯგუფი “განცი” გამოსცემს (თავიდან, იმავე სახელის მქონე ტელეგადაცემაში ამერია, M-6-ზე რომ გადის). ჟურნალისტი გოგო კამერის გარეშე მოვიდა, რასაც, წესით, უნდა დავეეჭვებინე, მაგრამ მაინც გამიკვირდა, როცა აღიარა, რომ ერთი წინადადებაც კი არ ჰქონდა წაკითხული ჩემი რომანიდან. მეც ვერაფერს მივხვდი მანამდე, სანამ ჟურნალში ამ სტატიას არ გადავაწყდი: “დღისით – ინსტრუქტორი, ღამით – მწერალი: ძნელია, პრუსტსა და სულიტცერს გაუთანაბრდე” (ჩემი სიტყვებისგან საერთოდ არაფერი იყო დარჩენილი). სინამდვილეში, ჟურნალისტ გოგოს სურდა, არაჩვეულებრივი თავგადასავალი მოესმინა. ჰოდა, წინასწარ რომ გავეფრთხილებინე, რაღაცას მოვიფიქრებდი – ზღაპარს მაინც მოვიგონებდი, სადაც მორის ნადოს უკმეხი ბებერი ჯადოქრის როლში გამოვიყვანდი, ვალერი ტაიფერს კი ზანზალაკებიან კეთილ ფერიად ვაქცევდი. “წადი, შვილო, ნადო ინახულე. ის არის ჩვენი თილისმა, ჩვენი მეხსიერება, უწმინდესი ტრადიციების მცველი”. ან “როკის” ინტელექტუალურ ვერსიას შევთავაზებდი: “პროგრამებით შეიარაღებული, დღისით ის კომპიუტერულ პრობლემებს ებრძვის, ხოლო ღამ-ღამობით, ზის და ფრაზებს დაუნდობლად აშალაშინებს ტექსტური რედაქტორით. მისი წარმატების საიდუმლო – მხოლოდ საკუთარი თავის რწმენა”. ამის ნაცვლად, ისე გულახდილად ვისაუბრე, ბრიყვულად გულწრფელად და ცოტა აგრესიულადაც კი, მაგრამ სასწაულს არ უნდა ელოდე იმ ადამიანისგან, რომლისთვისაც წინასწარ არ აგიხსნია ყველაფერი. რასაკვირველია, უნდა მეყიდა ეს ჟურნალი, მაგრამ ვერ მოვასწარი (აქვე შევნიშნავ, რომ “კაპიტალს” ძირითადად უმუშევრები კითხულობენ, რაშიც სასაცილოს ვერაფერს ვხედავ).

მეორე უსიამოვნო გაუგებრობა მოგვიანებით მოხდა, გრენობლის მუნიციპალურ ბიბლიოთეკაში. მოლოდინის საპირისპიროდ, ლიტერატურის პროპაგანდა საკმაოდ წარმატებული აღმოჩნდა ადგილობრივ ახალგაზრდებს შორის, რომლებიც დროდადრო ასეთ ფრაზებს წამოისროდნენ ხოლმე: “ეი, ძმაო, მაგრად მომხვდა გულზე, ხო იცი… რაღაც იმედიც გამიჩნდა…” მაგიდებთან მიმსხდარი მწერლები გამოშტერდნენ. არა, პრინციპში, არცერთი მათგანი არ იყო წინააღმდეგი, თითქოს ისიც ახსოვდათ, რომ, მართლაც, უხსოვარი დროიდან მოყოლებული მწერლის ერთ-ერთი მისია… მაგრამ რა უნდა ეთქვათ ასე, ზეპირად, ორ წუთში? “ბრუელი ვერ დაინახა”, – ჩაიბურდღუნა ვიღაცამ, ვის სახელსაც ვეღარ ვიხსენებ. როგორც ჩანს, ამ ახალგაზრდებმა მაინც წაიკითხეს ჩემი რომანი.

საბედნიეროდ, ბოლო სიტყვები, რომლებმაც ყველაფერს ნათელი მოჰფინა და საკუთარი ადგილი მიუჩინა, ჟაკ შარმეტცმა წარმოთქვა, შამბერის ფესტივალის დამაარსებელმა (იმ შორეულ დროს, როცა სადებიუტო რომანი ზოგადი იდეების თავმოყრაზე მეტს ნიშნავდა): “აქ ესენი ამისთვის არ მოსულან. თუ გინდათ, სიმართლის თქმა მოსთხოვეთ – პირდაპირ ან ალეგორიულად. მოსთხოვეთ, ჭრილობები გაიხსნან და თუ შეძლებენ, ზედ მარილიც მოიყარონ”. ამ ციტატის მოყვანისას მეხსიერებას ვენდე, მაგრამ, ასეა თუ ისე – მაინც მადლობა!

დღესასწაული

დღესასწაულის მიზანია, დაგვავიწყოს, რომ საცოდავი მარტოსულები ვართ და ერთ დღეს მოვკვდებით. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მას სურს ცხოველებად გვაქციოს. აი, ამიტომ აქვს პრიმიტივს საკმაოდ კარგად განვითარებული დღესასწაულის განცდა. ჰალუცინოგენური ბალახების მოზრდილი დოზა, სამი დოლი და ფარსიც შედგა: ეს მას მშვენივრად ართობს. ამის საპირისპიროდ, საშუალო ევროპელი მხოლოდ გაუთავებელი ღამეული დროსტარების მიწურულს თუ აღწევს სუსტ ექსტაზს, მერე კი გამოყრუებული და დაბოლილი მობარბაცებს: მას საერთოდ არა აქვს დღესასწაულის განცდა. საკუთარი მდგომარეობის ბოლომდე გაცნობიერებით, ის რადიკალურად უცხო რჩება სხვებისთვის და სიკვდილის იდეით თავზარდაცემულს არ შეუძლია, დანარჩენებში როგორმე გაერიოს. მიუხედავად ამისა, მაინც ჯიუტობს. ცხოველური სახის დაკარგვა სევდას ჰგვრის, რცხვენია და სწყინს. მასაც უნდა, რომ მოზეიმე იყოს, ან, უკიდურეს შემთხვევაში, ჰგავდეს მაინც ასეთ ტიპს. ის აუტანელ სიტუაციაშია.

რა მინდა ამ იდიოტებთან?

“თუ ორი თქვენგანი ჩემი სახელით შეიკრიბება, მეც მათ შორის ვიქნები” (მათე, 17, 13). პრობლემაც ეს არის: რისი სახელით ვიკრიბებით? რა არის ის, რაც, სინამდვილეში, ჩვენს შეკრებას გაამართლებს?

გასართობად შეკრებილები. ეს ყველაზე ცუდი ჰიპოთეზაა. ამ გარემოში (ღამის კლუბები, დისკოთეკები, სხვადასხვა სახის ფართი) აშკარად არაფერია თავშესაქცევი, გამოსავალიც მხოლოდ ერთია: ვინმე უნდა შეაბა. ამდენად, დღესასწაულის კანონიდან იმიტომ გამოვდივართ, რომ დაუნდობელ ნარცისულ შეჯიბრში თავით გადავეშვათ, სექსუალური აქტის უფლებით ან მის გარეშე (ითვლება, რომ, კლასიკურ შემთხვევაში, კაცს სხვის სხეულში შეღწევა სასურველი ნარცისული კმაყოფილების მოსაპოვებლად სჭირდება. ამ დროს ის დაახლოებით იმავეს გრძნობს, რასაც ინგლისური ბილიარდის უფასო პარტიის თამაშისას. ქალები კი, ხშირ შემთხვევაში, იმ რწმენითაც კმაყოფილდებიან, რომ სხვებს მათში შეღწევა სურთ). თუ ამ ტიპის თამაშები გძულთ, ან გრძნობთ, სასურველ სიმაღლეს მაინც ვერ მიაღწევთ, ერთი გამოსავალია: რაც შეიძლება, სწრაფად გაეცალოთ იქაურობას.

ბრძოლისთვის შეკრებილები (სტუდენტური მანიფესტაციები, ეკოლოგისტთა თავყრილობები, თოქ-შოუები გარეუბნების თემაზე). ა პრიორი, შესანიშნავი იდეაა: მართლაც, საერთო საქმით დაკავშირებამ იოლად შეიძლება გამოიწვიოს ერთიანობის ეფექტი, ჯგუფის კუთვნილების განცდა, ნამდვილი კოლექტიური თრობაც კი. სამწუხაროდ, ბრბოს ფსიქოლოგიას უცვლელი კანონები აქვს: ყოველთვის ყველაზე იდიოტი და ყველაზე აგრესიული ტიპები იწყებენ მბრძანებლობას. ჰოდა, ერთ დღესაც ხმაურიან, მყვირალა ბანდის შუაგულში აღმოჩნდებით, რაც თავისთავად საშიშია. გამოსავალი იგივეა, რაც ღამის კლუბში: მანამდე უნდა წახვიდეთ, სანამ ყბაში მოგდებენ, ან ვინმე უნდა შეაბათ (აქ უფრო ხელსაყრელ გარემოებებში: საერთო შეხედულებების არსებობამ, პროტესტის მიმდინარეობით გამოწვეულმა სხვადასხვა განცდებმა ნარცისული ფარის ოდნავ შემოკლება შეძლეს).

სექსისთვის შეკრებილები (სპეციალური ბარები, კერძოდ მოწყობილი ორგიები, New Age-ის ზოგიერთი ჯგუფი). ერთ-ერთი ყველაზე მარტივი და ყველაზე ძველი საშუალებაა, გააერთიანო ადამიანები იმით, რაც მათ მართლაც საერთო აქვთ. სექსუალური კავშირები მყარდება, მაგრამ ამ აქტებს ყოველთვის არ ახლავს სიამოვნება. ეს ასეა. ჰო, სულ ეს არის, რაც არის.

ზეიმისთვის შეკრებილები (წირვა, წმინდა ადგილების მონახულება). რელიგია სრულიად ორიგინალურ გამოსავალს გვთავაზობს: გაბედულად უარვყოთ განშორება, სიკვდილი და ვამტკიცოთ, რომ, არსებული მდგომარეობის მიუხედავად, ჩვენ ღვთაებრივ სიყვარულში ვცურავთ, მარადიული ნეტარებისკენ მივემართებით. ამგვარად, რელიგიური ცერემონია, რწმენით აღსავსე მონაწილეებით, შემდგარი დღესასწაულის უნიკალური მაგალითი იქნებოდა. რა თქმა უნდა, შეიძლება, ზოგიერთ აგნოსტიკოს მონაწილეს, ცერემონიის მიმდინარეობისას, ერთგვარი რწმენა ჩაესახოს გულში, მაგრამ ამის შემდეგ მიწაზე მტკივნეული დაშვების რისკიც იზრდება (თითქმის ისევე, როგორც სექსის დროს, თუმცა უფრო უარესად). გამოსავალი: მადლცხებული უნდა იყო.

წმინდა ადგილების მონახულება იმ უპირატესობებს აერთიანებს, რაც სტუდენტურ მანიფესტაციასა და “ნუველ ფრონტიერის” ტურისტულ მოგზაურობას აქვთ. ეს ყველაფერი, დაღლილობის ფონზე გამძაფრებული სულიერი აღმაფრენის ატმოსფეროში, ასევე იდეალურ პირობებს ქმნის შებმისთვის, რაც უკვე თითქმის სავალდებულო ხდება, ხანდახან – გულწრფელად სასურველიც კი. წმინდა ადგილების მონახულების დასასრულთან დაკავშირებული ოპტიმისტური ჰიპოთეზა: ქორწინება + ჭეშმარიტ რჯულზე მოქცევა. ამის საპირისპიროდ, მიწაზე დაშვება, შეიძლება, მართლაც საშიში იყოს. თავი დაიზღვიეთ და ამ მოგზაურობას UCPA-s “სათხილამურო სპორტის” ტური ისე გადააბით, რომ ჯავშნის გაუქმების დრო დაგრჩეთ (გაუქმების პირობები წინასწარ გაარკვიეთ).

დღესასწაული ცრემლების გარეშე

სინამდვილეში, როგორც კი გართობას გადაწყვეტთ, დარწმუნებული იყავით, რომ მოწყენილობისგან მოკვდებით. იდეალური იქნება, თუ საერთოდ უარს იტყვით დღესასწაულებზე. სამწუხაროდ, მოზეიმე იმდენად დაფასებული ტიპია, რომ ეს უარყოფა სოციალური იმიჯის მკვეთრ დეგრადაციას იწვევს. მომდევნო რამდენიმე რჩევა ყველაზე უარესის თავიდან აცილებაში დაგეხმარებათ (ბოლომდე მარტო დარჩენა, სასოწარკვეთაში თანდათანობით გარდამავალი მოწყენილობის მდგომარეობაში, იმ მცდარი შთაბეჭდილების თანხლებით, თითქოს სხვები მშვენივრად ერთობიან).

* თავიდანვე გააცნობიერეთ, რომ დღესასწაული აუცილებლად ჩაიშლება. გაიხსენეთ წინა წარუმატებლობის მაგალითები. არა, აქ ცინიკური და სკეპტიკური დამოკიდებულების არჩევა არ იგულისხმება. პირიქით, საერთო კატასტროფას მორჩილებითა და ღიმილით თუ შეხვდებით, წარმატებასაც მიაღწევთ: ჩაშლილ დღესასწაულს ბანალურობის სასიამოვნო წუთებად აქცევთ.

* ყოველთვის გაითვალისწინეთ, რომ შინ დაბრუნება მარტოს მოგიწევთ, ტაქსით.

* დღესასწაულის წინ: დალიეთ. ალკოჰოლის ზომიერი დოზის მიღება დადებითად მოქმედებს კომუნიკაბელურობასა და ოპტიმისტური განწყობის შექმნაზე. ამ მხრივ, მას ვერაფერი უწევს კონკურენციას.

* დღესასწაულის დროს: დალიეთ, მაგრამ დოზები შეამცირეთ (ალკოჰოლური კოქტეილი + ეროტიკული ატმოსფერო მალევე იწვევს ძალადობას, მკვლელობას ან თვითმკვლელობას). უფრო გონივრული იქნება, თუ ხელსაყრელ დროს 1/2 ტაბლეტ “ლექსომილს” მიიღებთ. ალკოჰოლი ტრანკვილიზატორების ეფექტს აძლიერებს, ნახავთ, რა მალე მოგერევათ თვლემა: ეს სწორედ ტაქსის გამოძახების დროა. საუკეთესო დღესასწაული ხანმოკლე დღესასწაულია.

* დღესასწაულის შემდეგ: დარეკეთ და მადლობა გადაიხადეთ. მომდევნო დღესასწაულს მშვიდად დაელოდეთ (დაიცავით ერთთვიანი ინტერვალი, რისი შემცირებაც, შვებულების დროს, ერთ კვირამდე შეგიძლიათ).

და ბოლოს, მანუგეშებელი პერსპექტივა: ასაკი დაგეხმარებათ, წლების მატებასთან ერთად, დღესასწაულთან დაკავშირებული ვალდებულება მცირდება, მარტოობისკენ მიდრეკილება კი იზრდება. ნამდვილი ცხოვრება იმარჯვებს.

ჟაკ პრევერი იდიოტია

ჟაკ პრევერი ის არის, ვის ლექსებსაც სკოლაში ასწავლიან. ამ ლექსებიდან ვიგებთ, რომ მას უყვარდა ყვავილები, ჩიტები, პარიზის ძველი უბნები და ა.შ. ეჩვენებოდა, თითქოს სიყვარული მხოლოდ თავისუფლების ატმოსფეროში იფურჩქნება და, თუ განვაზოგადებთ, ის უპირატესად თავისუფლების მომხრე იყო. კეპი ეხურა და “გოლუაზს” ეწეოდა, რის გამოც, ზოგჯერ, ჟან გაბენშიც კი ერევათ ხოლმე. სხვათაშორის, სწორედ მან დაწერა სცენარები ფილმებისა: “ნისლების სანაპირო”, “ღამის კარიბჭე” და სხვა. მასვე ეკუთვნის “ქანდარის შვილების” სცენარიც, რომელსაც შედევრად მიიჩნევენ. ეს ყველაფერი კი საკმარის საფუძველს გვაძლევს იმისთვის, რომ ჟაკ პრევერი გვეზიზღებოდეს, განსაკუთრებით მაშინ, თუ იმავე პერიოდში დაწერილ ანტონენ არტოს სცენარებს წავიკითხავთ, რომლების მიხედვით ფილმები არასდროს გადაუღიათ. იმ სამწუხარო ფაქტის კონსტატაციაც გვიწევს, რომ საზიზღარი “პოეტური რეალიზმი”, რომლის მამამთავარიც პრევერი იყო, დღესაც მძვინვარებს და იმასაც კი ფიქრობენ, თითქოს კომპლიმენტი იყოს ლეო კარაქსისთვის, მის სახელს ამ მიმდინარეობას თუ დაუკავშირებენ (ამავე ლოგიკით, ერიკ რომერი, უდავოდ, ახალი საშა გიტრი იქნება და ა.შ.) ფილმების გახმოვანების დაწყების შემდეგ ფრანგული კინო წელში ვეღარ გაიმართა და ამ ამბავს, საბოლოოდ, გადაჰყვება კიდეც, რაც ნამდვილად არ იქნება ცუდი.

ომის შემდეგ, თითქმის ერთსა და იმავე პერიოდში, ჟან-პოლ სარტრსა და ჟაკ პრევერს უზარმაზარი წარმატება ხვდათ წილად. გამაოგნებელია, როგორი ოპტიმიზმი ჰქონდა მთელს იმ თაობას. დღეს მეტ-ნაკლებად გავლენიანი მოაზროვნე, ალბათ, ჩორანი იქნებოდა, მაშინ კი ვიანს და ბრასანსს უსმენდნენ… შეყვარებულები, ბაღის გრძელ სკამებზე რომ კოცნაობდნენ, “ბეიბი-ბუმი”, იაფფასიანი საცხოვრებელი კორპუსების მასიური მშენებლობა, ამ ხალხის დასაბინავებლად. წარმოუდგენლად დიდი ოპტიმიზმი, მომავლის რწმენა და ცოტა იდიოტიზმიც. ნათელია, რომ დღეს ბევრად უფრო ჭკვიანები ვართ.

ინტელექტუალების წრეში პრევერს დიდად არ აფასებდნენ. და მაინც, მისი ლექსები გადავსებულია იმ სულელური სიტყვების თამაშით, რაც ბობი ლაპუენტის სიმღერებში ასე ძალიან მოგვწონს. ისიც ცხადია, რომ სიმღერა მეორეხარისხოვან ჟანრად ითვლება, დასვენება კი, ხანდახან, ინტელექტუალსაც უნდა. მიუხედავად ამისა, ის სრულიად დაუნდობელი ხდება დაწერილ ტექსტთან – ლუკმა-პურის მოსაპოვებელ მთავარ წყაროსთან მიმართებაში. პრევერთან “ტექსტზე მუშაობა” ჩანასახოვან მდგომარეობაშია: ნათლად და გამჭვირვალედ წერს, ბუნებრივად, ხანდახან – დიდი გრძნობითაც. მას არც წერის პროცესი აინტერესებს, არც – წერის შეუძლებლობა. მისი შთაგონების უშრეტი წყარო თავად ცხოვრებაა. ჰოდა, თავსაც არავინ იწუხებს პრევერის შემოქმედებაზე სამაგისტრო დისერტაციების მომზადებით. მიუხედავად ყველაფრისა, დღეს, ის “პლეადაში” მოიაზრება, რაც მეორე სიკვდილს უდრის. ჩვენს წინაშე მისი შემოქმედებაა – დასრულებული სახით, გაყინული, გაშეშებული. ხელსაყრელი შემთხვევა გვეძლევა ამ კითხვის დასასმელად: რატომ არის ჟაკ პრევერის პოეზია ისეთი მდარე, რომ, ზოგჯერ, კითხვის დროს სირცხვილის განცდაც კი გვიჩნდება? კლასიკური ახსნა (იმიტომ რომ მის ლექსებს “სიმკვეთრე და სიზუსტე აკლია”) თავიდან ბოლომდე მცდარია. სინამდვილეში, სიტყვების თამაშით, მსუბუქი რიტმითა და გამჭვირვალობით პრევერი სრულყოფილად გადმოგვცემს სამყაროს მისეულ კონცეფციას. ფორმა შინაარსს შეესაბამება და ეს მაქსიმუმია, რაც ფორმას შეიძლება მოვთხოვოთ. საერთოდაც, როცა პოეტი ამ დონემდეა ჩაფლული ცხოვრებაში, ანუ თავისი ეპოქის რეალურ ცხოვრებაში, წმინდა სტილისტური კრიტერიუმების მიხედვით მისი განსჯა შეურაცხმყოფელიც კი უნდა იყოს. რადგან პრევერი წერს, მას სათქმელიც აქვს, რაც მხოლოდ ღირსებას მატებს. სამწუხაროდ, ის, რისი თქმაც სურს, უნაპირო სისულელეა, ხანდახან – გულისამრევი სისულელეც. ლამაზი, შიშველი გოგოები და ღორივით დაკლული ბურჟუები, სისხლისგან რომ იცლებიან, მომხიბლავად ამორალური ბავშვები, მამაკაცური და მაცდური არამზადები, ლამაზი, შიშველი გოგოები, რომლებიც ამ არამზადებს უწვებიან, ქონმოდებული, ბებერი და იმპოტენტი ბურჟუები, საპატიო ლეგიონის ორდენი მკერდს რომ უმშვენებთ და მათი ფრიგიდული ცოლები, მღვდლები – ამაზრზენი ბებერი მატლები, რომლებმაც ცოდვა იმისთვის გამოიგონეს, ცხოვრება რომ გაგვიმწარონ. ეს ყველაფერი ცნობილია, ამას ბოდლერი გვირჩევნია. ან, თუნდაც, კარლ მარქსი, რომელსაც, სულ ცოტა, სამიზნის სწორად შერჩევა მაინც შეეძლო, როცა წერდა: “ბურჟუაზიის ტრიუმფმა ეგოისტური ანგარიშის ყინულოვან წყლებში ჩაახრჩო რელიგიური ექსტაზის წმინდა თრთოლვა, რაინდული ენთუზიაზმი და ორგროშიანი სენტიმენტალურობა”.* ინტელექტის დახმარებით, კარგ ლექსებს ვერავინ დაწერს, მიუხედავად ამისა, ინტელექტს შეუძლია, ცუდი არ დაგაწერინოს. ჟაკ პრევერი თუ ცუდი პოეტია, პირველ რიგში, სწორედ იმიტომ, რომ სამყაროს მისეული ხედვა სწორხაზოვანი, ზედაპირული და მცდარია. იმ ეპოქაშივე მცდარი იყო, დღეს კი მისი არარაობა სრულიად ნათელია – იმდენად, რომ პრევერის მთელი შემოქმედება ერთი ვებერთელა კლიშეს უსასრულო სახეცვლილებას მოგვაგონებს. ფილოსოფიურ და პოლიტიკურ პლანში, ის, პირველ ყოვლისა, ანარქისტია, რაც, სინამდვილეში, სულელს ნიშნავს.

ბავშვობის სათუთი წლებიდან დღემდე, სწორედ “ეგოისტური ანგარიშის ყინულოვან წყლებში” ვფართხალებთ. შეიძლება, შევეგუოთ კიდეც ამ ყველაფერს, ან თავის გადარჩენა ვცადოთ, ან დინებას ბოლომდე ჩავყვეთ. თუმცა, სრულიად წარმოუდგენელია, რომ ამ ყინულოვანი წყლების გათბობა მხოლოდ სურვილის, მონდომების ძალით იყოს შესაძლებელი. გადმოცემის მიხედვით, რესპუბლიკის დევიზს სიტყვა “ძმობა” რობესპიერის დაჟინებული მოთხოვნით დაემატა. დღეს, შეგვიძლია, ეს ამბავი სრულყოფილად გავაცნობიეროთ და შევაფასოთ. პრევერს, უდავოდ, ძმობის მომხრედ მიაჩნდა საკუთარი თავი, მაგრამ არც რობესპიერი ყოფილა სათნოების მტერი, სულ ოდნავადაც – არა.

* “კლასთა ბრძოლა საფრანგეთში”

ცარიელი ცა

იმ ფილმში, წმინდა პავლეს ცხოვრების შესახებ რომ უნდა გადაეღო, პაზოლინის განზრახული ჰქონდა, მოციქულის მისია თანამედროვე მსოფლიოს შუაგულში გადმოეტანა და წარმოედგინა, რა ფორმას მიიღებდა ის ახლანდელი კომერციული ურთიერთობების ფონზე. რაც მთავარია, ყველაფერი წმინდა წერილის შეუცვლელად უნდა მოეხერხებინა. მას ისიც სურდა, რომს ნიუ იორკი ჩანაცვლებოდა, რის უშუალო მიზეზსაც ასახელებდა: იმ ეპოქაში რომი სამყაროს ცენტრი იყო, დღეს კი ნიუ იორკშია თავმოყრილი მთელი ძალაუფლება, რომლითაც მსოფლიო იმართება (ამავე ლოგიკით, ის გვთავაზობს ათენი პარიზით ჩავანაცვლოთ და ანტიოქია – ლონდონით). ნიუ იორკში გატარებული რამდენიმე საათის შემდეგ ვამჩნევ, რომ, სავარაუდოდ, კიდევ არის ერთი ფარული მიზეზი, რის ბოლომდე გამჟღავნებასაც მხოლოდ ფილმი თუ შეძლებდა. ნიუ იორკში, ისევე, როგორც რომში, თვალშისაცემი დინამიზმის მიუხედავად, ხრწნის, სიკვდილის, სამყაროს აღსასრულის უცნაური სუნი ტრიალებს. კარგად ვიცი, რომ “დუღს ქალაქი ქვაბ-ქოთანივით, იქ გიჟური ენერგია მიმოიქცევა” და ა.შ. მიუხედავად ამისა, რაც არ უნდა უცნაური იყოს, სასტუმროს ოთახში დარჩენისა და იმ თოლიების თვალთვალის სურვილი გამიჩნდა, ჰუძონის ნაპირებზე, მიტოვებული საპორტო ნაგებობების სიახლოვეს რომ დაფრენდენ. წვიმის წვეთები ნაზად ეცემოდა აგურით აშენებულ საწყობებს, რაც ჩემზე დამამშვიდებლად მოქმედებდა. წარმოვიდგინე, ბერივით როგორ გამოვიკეტებოდი ამ უზარმაზარ ნომერში, ტალახისფერი ცის ქვეშ, სწორედ მაშინ, როცა ჰორიზონტზე მეწამული ტონების უკანასკნელი გაბრძოლების წამები მიიწურებოდა. მოგვიანებით, შესაძლოა, გარეთაც გავსულიყავი, საბოლოოდ დაცარიელებულ ქუჩებში მესეირნა. ისევე, როგორც უღრანი ტყის მცენარეულ საფარში სხვადასხვა ვეგეტატიური ფენა ერთმანეთს ფარავს, ნიუ იორკშიც ყველანაირი სტილი და სიმაღლე გვერდიგვერდ, წარმოუდგენელ ქაოსში თანაარსებობს. ხანდახან, ქუჩაში სიარულის დროს ისეთი განცდა მაქვს, თითქოს კანიონში, კლდოვან ციხე-სიმაგრეებს შორის მივაბიჯებდე. ალბათ ისევე, როგორც პრაღაში (თუმცა უფრო მცირე მასშტაბით – ნიუ იორკის შენობები ხომ მხოლოდ არქიტექტურის ერთ საუკუნეს წარმოადგენენ), დრო და დრო შთაბეჭდილება მრჩება, რომ იმ ცოცხალ ორგანიზმში ვმოძრაობ, რომელიც ზრდის ბუნებრივ კანონს ემორჩილება. (ამის საპირისპიროდ, პალე-როიალის ბაღში მდებარე ბურენის სვეტები სულელურ კონტრასტში გაშეშებულან, მათივე აქტიტექტურულ გარემოსთან ერთად. აქ უკვე ცხადად გრძნობ ადამიანის ხელს, მის ნება-სურვილს, მეწვრილმანე ბუნებასაც კი – ბედის ირონიით). სრულიად შესაძლებელია, რომ კაცის ხელით შექმნილი არქიტექტურა მხოლოდ მაშინ აღწევდეს მშვენიერების მწვერვალს, როცა დუღილის, მოძრაობისა და მუდმივი ზრდის წყალობით, ბუნებრივ წარმონაქმნს მოგვაგონებს, ხოლო ბუნება მხოლოდ მაშინ იყოს ყველაზე მშვენიერი, როცა სინათლის თამაშისა და ფორმების აბსტრაქციის გამო, გაცნობიერებულ, გააზრებულ საწყისზე მიგვანიშნებს.

© “ცხელი შოკოლადი”

გაზაფხული

ის, რაც ყველასთან მოდის,
მე უნდა შემემთხვეს:
იისფერი დეციბელები,
ყურებში რადიოები,
მემბრანები გასკდომაზე…
როდის იყო ასეთი ხმამაღალი
გაზაფხული?
გადაშენებული რომანტიკოსივით მოდიოდა,
მუქთი სიმართლე მოქონდა,
უწვალებელი, თითქოს,
ღია ბარათში ცხოვრობ,
რომელსაც, უქმეებზე,
ახლობლებთან ეგზავნები, იების ბუჩქით,
ალიტერაციის პრეტენზიული თანხლებით.
მთლიანად რომ ამოვბარგდე,
ამ გაპრიალებულ ქვეყნიდან:
ზღვა – ჭიქაში, პალმები – ლიტრიან ბოთლებში,
მერცხალი – ტანზე
და იისფერი ორკესტრების ხელმძღვანელობა!
უკან დამრჩეს გაძვირებული ელექტრონი
და გაზის სუნი,
პასიურობა, თითქოს, იები,
იქით მწყვეტენ,
მაჯების დაუცველობა
რეკლამირებული სამართებლის წინაშე,
შალს ვიხდი, ლამის, კანიანად,
გაზაფხული შემემთხვა…

ირაკლი ფარჯიანს

სად გინახავს ასეთი ყვავილები?
ძონძების მაღაზიებში?
ტალახიან ორღობეს რომ
შინაგანი ცეცხლი წაუკიდო?
თავფურცელი – ხავერდის ხმიანი,
დანარჩენი – აბრეშუმზე გასმული ფრჩხილის,
გულში – თაფლი,
გაჭირვებული კაცის მინიშნება ფუფუნებაზე. . .
აშკარა მიდრეკილებისთვის სად ეცალა?
სანთლები ჰქონდა საყიდელი,
სახარების ფურცლები გასაჭედი
ცხვრების და წმინდანების კომპოზიციით,
თბილ სიცარიელეებში – ტექსტით,
შუაში, აუცილებელი ბილიკით, რომელიც,
წესით, ჰორიზონტალური უნდა იყოს,
ბალახში ჩაწვენილი, არადა, შვეულია,
ცვილისფერი რომ გაამკაცრო, ისეთი.
საიდან იღებს ამ თეთრს?
რომელი ონკანის ქვეშ რეცხავს
და ცისკენ უშვებს?
ღმერთს უყვარს მისი მშიერი მხატვრობა,
თვითონაც ამ გზით წაიყვანს. . . .

რატომ?

მოკვდა ლექსი. ღამე მომივიდა თავში,
ადგომა დამეზარა, არ მეგონა თუ დამავიწყდებოდა,
ისე გულმოდგინედ ვაშენებდი,
სამკუთხედის ფორმა ჰქონდა,
წყვეტიდან დავიწყე, მერე გავშალე,
უადგილოდ გამახსენდა, ერთ
მწერალს რომ აფრთხილებდნენ:
-ზედსართავს არ ენდოო!
ჩემს შემთხვევაში, მეტაფორას
და თუ სისხლიანი ბოლოთი
ჩემსკენ მოვაბრუნებ,
სილამაზის შესაძლებლობით გამფრთხილებლებისკენ?
მაგ. “ვარდბულბულიანის” მუსიკა ხომ ფაქტია,
თეიმურაზი, ტრაგიკული, მაგრამ არარუსთაველი,
ფაქტი,
ამ ორი ფაქტიდან ერთ
ბულბულის ყეფას ვერ ამოვიყვან
სტვენის ნაცვლად? (საშაქრეების გადატრიალება,
ამბოხი)
ზედსართავი უწყინარი ანგელოზია
მეტაფორასთან შედარებით, სადაც
ყელაფერი აზელილია: დედა,
სისხლი, ტყუილი,
ბავშვობიდან წითელ რძეს ვსვამ.
– მეტაფორას არ ენდოო! მაფრთხილებენ
რაღა დროს ჩემი ჭკუის სწავლებაა?
ვენდე და ეგ არი!

* * *

რას უნდა გამოაკლო შენი თავი,
რომ ნაშთი დარჩეს?
სახის ნაწილი, მაჯის ყოყმანი
ამოვარდნის წინ,
დაუხამხამებელი სინათლე თვალებში?
იმ კაცის ნახევარს, რომელიც
ყოველდღე კვდება ბურთულებიან საწოლში,
მიწაზე, ყაზარმაში,
სისხლს მტვერში მოათრევს
და მოდის შენთან?
ის უფროა შენახული
მეხსიერების ფსკერზე,
რომელსაც შენ აკრიალებდი,
შუშის ჭურჭელივით,
მისი ბოლო ამოსუნთქვა
ყელზე გაინასკვე სქლად,
ჯერ კიდევ, მგრძნობიარემ
სიცივის მიმართ!
ამ ნაშთებს შორის პლუსი,
უკვე, სითბოა,
სულ ბოლო სიმართლე,
ვარსკვლავებზე დაყრდნობილი. . .

ალქიმიკოსი უკუღმა

სახეზე უნაკვთობა,
ერთი თეთრი ლაქა,
წერე,წერე, იკითხე, იკითხე,
კონცერტებზე სიარულმა
უსმენობის ლოკოკინები
ამოგიგდო ყურებიდან,
აბსოლუტური ნიჟარები დაგიტოვა,
მუსიკა…
სულ ოქროსაც ვერ შეჭამ,
ანემია დაგემართება, ვიტამინები გჭირდება:
ცოტა ვაშლი, ცოტა რევოლუცია,
მაგრამ ლუ-ში-კუნის დამტვრეული თითები,
სისხლი? იმდენი, რომ ვერ მოინელებ,
100 ვედრო დაჭყლეტილი პამიდორივით,
ლოყაწითელ აღსარებაში
არ არის მონანიება…
თუ მარცხენა თვალი გაცდუნებს,
მარჯვენათი სილამაზე ამოთხარე!
ორივე თვალი შეგრჩება,
შენი დეკადანსიც დაიღალა სიმაღლით,
ხომ გინდოდა ქუჩაში გასვლა,
XIX საუკუნის ხალხოსანივით,
ლიტერატურის ჩამორიგება ყველასთვის,
როგორც თეთრი, უცხო პურის
ღარიბულ სადილზე…

(c) “ცხელი შოკოლადი”

მამა

რომი მაგარი ქალაქია. ქალაქი ჯერ არ მინახავს, მარა მაინც. დიმა მასი ეგრე ამბობდა და დიმა მასი ხო იცი რა როჟაა!
რაც ჩამოვედით, იმის მერე აეროპორტში ვართ, გარეთ არ გვიშვებენ. ნაღდი ის პონტია, “ტერმინალი” როა კინო, ტიპი რო აეროპორტში ცხოვრობს.
კაროჩე.
თავიდან დავიწყებ.
თბილისიდან მოსკოვში რო ჩავფრინდით, იქ ვალერი დაგვხვდა, ლანას მამა. მაგარი კაცია, თან გაბერილი. ამ გაგანია ყინვაში, ხო იცი, მოსკოვში თუ დაიჭირა ყინვამ, იმის დედა ვატირე, ძვალში და რბილში ატანს – ხოდა უქუდოდ იყო ეს ლანას მამა. არადა რა ლისია ხო გახსოვს. ცხრა კაცი იმ ნივაში ჩაგვსვა, წითელ ნივაში, გუდაურში რო დადიოდა ხოლმე. დუგები არც ახლა მოუხსნია, ადევს და ადევს, მგონი ჩაჟანგდა. ზუსტად ისე ჩავსხედით, როგორც გუდაურში ვსხდებოდით – ექვსი სალონში, სამი – ბაგაჟნიკში, ფეხებგადმოყოფილი. მარა ახლა იმან გატეხა, რო კაპოტი გაფუჭებული იყო და ხელით გვეჭირა. მე რა, სალონში ვიჯექი, სულ მეკიდა. ეგაა რო ტვინი შეჭამეს, ვალერი ნელა, ნელაო. ვალერი მართლა მაგარი კაცია – აჭერდა და აჭერდა, თან სარკეში გახედავდა ხოლმე ხო არ გადავარდნენო. სადღაც სასტუმროში მიგვიყვანა. სასტუმროს წინ კამერუნის საელჩო თუ რაღაც ეგეთი იყო. მოკლედ, აფრიკული დროშა ფრიალებდა და ხალხიც აფრიკელი შედი-გამოდიოდა. სასტუმროს ფოიეში კიტოვანი შეგვხვდა. კიტოვანი იმის მერე არ მინახავს, რაც აი, ის რაღაცეები ხდებოდა, გაგრა-მაგრა, ტამიში-მამიში. სამხედრო ფორმის გარეშე რაღაც სხვანაირი იყო. წითელი დუტოვი ეცვა. შიგნით მაიკა რუსული წარწერით, “ია ლოხ”. ალბათ, მაიკის უკანა მხარეს “ტი ტოჟე” ეწერა. ხო იცი, ეგეთი ცხენური ღადაობები. ვალერის მიესალმა. მიესალმა კი არა მაგარი დაზასეს ერთმანეთი, რას შვები, შეჩემა, სად დაიკარგეო, კიტოვანმა. ვალერიმ, აბა მე რა ვიცი, ხან აქა ვარ, ხანაც – იქო. აქ რას შვებიო, კიტოვანმა. რას ვშვები და იუნიორ მოთხილამურეებს (არა, ეგრე არ უთქვამს, ლიჟნიკებიო, მარა მე ხო იცი როგორ არ მევასება სიტყვა “ლიჟნიკი”! არც ლიჟები…) იტალიაში ვაცილებ, უნდა გვასახელონო. ის სიტყვები მაგრა გამისწორდა. კიტოვანმა თავზე ხელი გადამისვა, ყველაზე ახლოს მე ვიდექი და, ალბათ, მაგიტო. კანდელაკმა თავი შემოყო, იქნებ მეც მომეფეროსო, მარა თენგიზამ დაიკიდა. აბა, თქვენ იცითო, შენ კი არ დაიკარგო შეჩემაო, უთხრა ვალერის. ბაზარი არააო, ვალერიმ და ნომრებში დავიშალეთ.
ეს კანდელაკი ვერ მოვიშორე, ყველგან ჩემ გვერდზე როგორ უნდა იწვეს. ჯერ გუდაურში ვერ მოვიშორე და აქაც ესაა. მარა ყველა გაანაწილეს და მე ლანასთან ხო არ დავწვებოდი, თან ვალერიც იქ იყო. არადა, შენთვის აქამდე არ მითქვამს, ლანასთან უკვე ვიწექი, ბობოყვათში რო ვიყავით, ზაფხულის ზბორზე, მაშინ. ფიცარივით არის. კანდელაკს იმდენი საგზალი გამოატანეს, ორი დღე ყველა მაგას ვჭამდით და მაინც ვერ შევჭამეთ. კირკაჟი ლობიო და ჩანახი დაგვრჩა, სამლიტრიან ქილებში თითქმის ნახევრამდე სავსე.
დასაძინებლად დავწექით და კანდელაკმა ჯერ არ დაწვე, ლანასთან შევიპაროთ და დავქეროთ, ხო იცი როგორ ევასება მაგას ეგეთი რაღაცეებიო. გულში კი ვიფიქრე, მაგას კი არა, შენ გევასება შე მნძრეველა-მეთქი, მარა არ ვუთხარი. მეძინება-მეთქი და გადავბრუნდი. ეს მართლა გავიდა და ხუთ წუთში უკმაყოფილო სახით შემობრუნდა. რა ხდება-მეთქი. ვალერია შესული და მგონი იქ იძინებსო. დაწვა და დაიძინა. მარა სანამ დაიძინებდა, ტუალეტში შევიდა. მაგარი ანანისტია. თან არც უტყდება: გუდაურში გვეუბნებოდა, კაფელი მამას მეძახისო.
დილით ეგრევე აეროპორტში წავედით. არც გვისაუზმია. კანდელაკმა ის ნახევარი ქილა ჩანახი წამოიღო და გზაში ჭამდა. კირკაჟი ლობიოც მოქონდა, მარა კოტე მასმა ისეთი აგინა, ეგრევე დატოვა.
აეროპორტის გზაზე ვალერის მანქანას საბურავი გაუსკდა და ზაპასკა არ ქონდა. მოკლედ, ვალერი დავტოვეთ და რაღაც ავტობუსს გავყევით. ავტობუსში ხანთაძეს ტუალეტში მოუნდა. ვერ მოითმინა და კანდელაკის ჩანახში ჩააფსა. კანდელაკმა ქილა უკან აღარ გამოართვა, რაღად მინდა შეჩემაო. ხანთაძემ ქილა ფანჯრიდან მოისროლა და უკან მომავალ მანქანას შიგ პარპრეზში ხია. ის მანქანა დაგვეწია და ავტობუსი გააჩერა. ხანთაძეს კინაღამ გაეპარა. მოკლედ, კანდელაკის ჩანახის და ხანთაძის შარდის ნარევი ხანთაძემ სულ ენით ტლიკა და გვარიანი სილაქებიც მიიღო მასებისგან. ეს რა არის, ჩავფრინდეთ იტალიაში და იქ განახებთ, რაც მოგივაო.
თვითმფრინავში სანამ ჩავსხდებოდით, ნიკოლაძემ და გენგიურმა ერთმანეთში იჩხუბეს, ფანჯარასთან არა მე ვჯდები, არა მეო. დალეწეს იქაურობა. ორივე დაიჭირეს, მარა კოტე მასის თხოვნით გამოუშვეს და ამათაც დაემუქრა კოტე მასი.
ჩავსხედით. აფრენის მერე სტიუარდესა გამოვიდა და საჭმელის ჩამოტარება დაიწყო. დასალევზე ყველას გვეკითხებოდა, თქვენ რას დალევთო. მასებმა წვენი არ დავინახო, ლუდი უთხარით და ჩვენ მოგვეცითო. კოკა მასმა იმდენი ლუდი დალია, ცუდად გახდა. რო დავეშვით, სასწრაფო მოვიდა და კოკა მასი საკაცით ჩაიყვანეს. სანამ ის არ ჩაიყვანეს, ჩვენც არ ჩაგვიშვეს. ვერ ვისვენებდით და რაღაც მომენტში შემთხვევით სავარძელს საზურგე მოვტეხე. ვერავინ ვერ დაინახა ეკიპაჟიდან. კოკა მასი იმის მერე არ მინახავს.
თვითმფრინავიდან რო ჩავედით, ავტობუსი მოვიდა ჩვენ წასაყვანად. იმასავით კი არ იყო, მოსკოვივით! ავტობუსში დიმა მასს ვიღაც კაცი გადაეხვია, ტარას, რავა ხარ ჩემი ძმაო. ტარასა არა, დიმა ვარო, უთხრა დიმა მასმა. იმ კაცმა არ დაუჯერა და დიმა მასი წაიყვანა. ჩვენი პასპორტებიც მაგას ქონდა. იმის მერე არც დიმა მასი მინახავს.
რომი მზიანი ქალაქიაო რო მეუბნებოდი, მზიანი არა ბოიზთუმენი. რაც ჩამოვედით წვიმს, მარა ჩვენ სულ არ გვკიდია! Aეროპორტიდან მაინც ვერ გავდივართ.
აეროპორტი მაგარი რამეა. ჩვენი აეროპორტისხელა მარტო ტუალეტი აქვს. კანდელაკი ამბობს, ბოლოში რო გავდივარ და ვანძრევ, ვერავინ მხედავს, მაგარიაო. მაგარი დასირებული კია, მაგრამ გაძრობილი მასტია: შენ რო თორმეტი ცალი ერთდოლარიანი გამომატანე ხო გახსოვს? ხოდა, თურმე ეგ ერთდოლარიანები უკვე ამოღებულია ხმარებიდან, ძალიან ძველიაო, ასე მეუბნებიან. ავტომატიც არ ახურდავებს. მაგარი ხარ, რა, სად იშოვე, ბაბუა აგროვებდა? გარეთ, დამიანის ქუჩაზე რაღაც ანტიკვარიატი ყოფილა და იქ შეიძლება ერთ დოლარში ორი მოგცენო, მარა გარეთ ვერ გავდივარ. კანდელაკმა, მაიტა, მე დავახურდავებო და მართლა არ დაახურდავა! კოკა-კოლა იყიდა და ხურდა თავისთვის დაიტოვა. კოკა-კოლა დიდი არაფერია, ჩვენი კვასი ჯობია. ვერც კვასი ვნახე ვერსად, მაგარი ბანძები არიან. ალბათ, გარეთ რო გავალთ, იქ მაინც იქნება, არადა, ხო იცი, როგორ მიყვარს კვასი. ეხა ერთი კლარა ცეტკინის და მარჯანიშვილის კუთხეში დამსვა, რა კვასს დავლევდი!Oოჰო-ჰო!
კოტე მასმა რაღაც რომის გზამკვლევი მოგვცა ყველას, ერთი ცალი. მაგარია. კოლიზეუმი რო დავინახე, ეგრევე გამახსენდა შენ რო მიყვებოდი, ნამყოფი ვარ და გლადიატორების ბრძოლები ნანახი მაქვსო. ამათაც ვუთხარი, მარა არ დამიჯერეს. ხანთაძემ მითხრა, უკვე მერამდენე საუკუნეა ეგეთები აღარ ხდებაო. გეშლება ბოზიშვილი ვიყო-მეთქი. შეგეწერაო. მაგრად დავცხე და ცხვირი გავუტეხე. აეროპორტის საავადმყოფოში გადაიყვანეს და გიფსში ჩაუსვეს. კარაბინერებმა (აუ, რა მაგარი ვარ, ჩემი თავის მეშინია. ხედავ, რა მაგრა მახსოვს!) რა მოუვიდაო, მაინცდამაინც მე მკითხეს. რა უნდა მოსვლოდა, ტუალეტში ფეხი აუსრიალდა და უნიტაზს ხია-მეთქი. დამიჯერეს ამ ჩემისებმა.
ხანთაძეს სანამ გიფსავდნენ, ჩვენ საბარგო ურიკებით ვთამაშობდით გასწრობანას. გასწრობანა რო მოგვბეზრდა, მერე ერთმანეთს დავსდევით და ვეჯახებოდით. ერთერთი ასეთი შეჯახებისას შუაში ვიღაც ესპანელი ჰილიპოიასი მოყვა და ფეხი მოიტეხა. კანდელაკი თავზე დაადგა და ქართულად ეუბნება, ადექი, ბიჭო, რა გაყვირებს, რას ბოზდები, ძაღლებთან არ დაგვწვაო. ჰილიპოიასი ტკივილისგან გადარეული და კანდელაკის ქართულისგან გაოცებული პირდაღებული ღრიალებდა. კანდელაკმა მანიშნა, მოვტყდეთო და მოვტყდით. ეს ყველაფერი ჰილიპოიასის მეგობარმა დაინახა და გამოგვეკიდა. რო დაგვეწია და გაგვაჩერა, კანდელაკს რაღაცა უთხრა. კანდელაკმა რა უბნელი ხარო, კითხა. იმან კიდე რაღაცაო, ვერ გავიგე. ჰოდა, კაი ბიჭებს პატივი ეციო, კანდელაკმა და ლოყაზე ხელი მოუთათუნა. როგორ არ დაგვიჭირეს მე და კანდელაკი, აზრზე ვერ მოვდივარ. მარა ეს ცხენი ბოლოს მაინც დაიჭირეს, მაღაზიიდან 12 კენგოლი მოიპარა. კენგოლი ხო იცი, რომელი ქუდია, აი თავზე რო გაზის და რაღაც დერსკი ვიდი რო აქ. ისეთი კი არა, შენ რო გაქ, რო დაიხურავ და სამოციანების განაბს გავხარ. მარა 12 ცალი რა ჩემ ფეხებად უნდოდა, ვერ გავიგე. ესეც წაიყვანეს და იმის მერე აღარ მინახავს.
ვიფიქრე რამე საჩუქარს გიყიდი-მეთქი, მარა ვერაფერი ვერ ვნახე. მაკარონს ხო არ წამოგიღებ? მახსოვს, ერთხელ მითხარი მთელი მსოფლიო “პალიოტს” ეწევაო. ჰოდა ვუყიდი ერთი მაგისიც-მეთქი, მარა “პალიოტი” არა… უფილტრო მარტო ის ვნახე, გიტანესი თუ რაღაც… მოკლედ, გარეთ ვნახავ რა.
ცხვირგატეხილი ხანთაძე ამბობს, სადღაც რომის შუაგულში რომის პაპი ზისო და რო გავალთ ვნახოთო და სურათები გადავიღოთო. რა პაპი, რის პაპი შეჩემა, შეხედე რას ვგავართ, რომის პაპთან მამაჩემს აქვს ფოტოები გადაღებული, მაგრად იცნობს, ჯარში ერთად იყვნენ, პაპის ფოტოებს თბილისში მოგცემ-მეთქი. შენ ბიჭო ხო არ უბერავო, რა ჯარში, კაცი ღმერთის კონკურენტია და იარაღს დაიჭერდა ხელში, თანაც სადღაც შუა აზიაში, მამაშენთან ერთადო? მამა, ბოზიშვილი ვიყო, ისეთი ვხიე შიგ თვალში, გუგაც კი გაულურჯდა. აბა რა მექნა? შენზე ამბობდა, აფერისტია, წავიდეს ერთი მაგისიცო. ისევ იმ საავადმყოფოში წაიყვანეს. კარაბინერებმა კიდე მე მკითხეს, რა მოუვიდაო. რა მოუვიდა და ტუალეტში ასრიალდა და უნიტაზს ხია-მეთქი. კიდე დამიჯერეს.
უკვე ერთი კვირაა აეროპორტში ვართ. დიმა მასი ისევ არ ჩანს. არც კანდელაკი. ხანთაძეს ცხვირი ისევ გატეხილი აქვს. ლანას მთელ აეროპორტში იცნობენ. განსაკუთრებით ბარგის მტვირთავები უღიმიან. ყველასთან იწვა. იწვა რა, ტუალეტში იდგა, ან უნიტაზზე იჯდა. ეს ჩემისა ფულს მაინც აკეთებს და ჩვენ ვართ ასე ცხენებივით. ერთი კვირაა, არ გვიბანავია არცერთს, ლანას გარდა. სუნი კი არ აგვდის, გვიჩანს. ერთხელ ტუალეტში ბანაობა გადავწყვიტეთ, მარა მაინცდამაინც მაშინ ხერხავდნენ ლანას. მამამისი ვალერი, ალბათ, ფიქრობს ჩემი შვილი ახლა სადმე აპენინებში სრიალებს და ტურნირისთვის ემზადებაო. ბებიამაგისამ! აპენინებში კი არა, მე ვიცი რაზეც სრიალების მაგის ლანკა.
ნიკოლაძემ და იმ იდიოტმა გენგიურმა დუთი ფრიში დუხი მოიპარეს. გამყიდველი ვერ მიხვდა, მარა ამ დეგენერატებმა ერთ დასხმაზე დაცალეს, სულ თვითონ დაისხეს და რო დადიოდნენ, შუბლზე ეწერათ, ის დუხი ჩვენ მოვიპარეთო. საბოლოოდ კი მიხვდნენ, ვინც იყო დუხის ქურდი, მარა ვინ რას ჩიოდა, მანამდე ისეთი ოფლის სუნიანები დადიოდნენ… მოკლედ, არაფერი არ უქნეს.
ან რომში გაგვიყვანე ან სახლში დავბრუნდეთ – გავუტრაკეთ კოტე მასს. ეხა ტრაკი დააყენეთ, თორე დიმა მასს ვეტყვი ყველაფერსო. რა დიმა, რის დიმა, ერთი კვირაა, არ გამოჩენილა და თუ იცი, სად არის, წამო ერთად ვნახოთ-მეთქი. შენ, ბიჭო, რამდენს ლაპარაკობო, გავიდეთ აქედან და ნახე რა გიქნაო, მემუქრებოდა. აი, გადაღუნავ-მეთქი, დავანახე. აბა რა უნდა მექნა?! დამცხო, მარა ბიჭებმა დამიმასტეს. ჩაიჯვა და მოტყდა. ცოტა ხანში დავინახეთ, ქუჩაში კარაბინერებს ყავდათ დაჭერილი. ეტყობა გასვლა უნდოდა და არ გაუშვეს. ისე, ყველას უშვებენ და ჩვენ რატო…
მამა!
სად გამომიშვი? შენ სულ სირზე არ გკიდია, გდიხარ მანდ ტელევიზორთან და ისევ იმ ენიმალ გრუპავუხა “ვ მირე ჟივოტნიხ”-ს უყურებ. მშია, დასაბანი ვარ, ფული (გაიკეთე უკან ის შენი ერთდოლარიანები) აღარ მაქვს, კაცმა არ იცის, აქედან როდის გავალ.
ყველა გზა რომში მიდისო, რო მეუბნებოდი. რომში არა, ჩემი ყლე!
რა გინდოდა, ხო ვიყავი ჩემთვის თბილისში! ამას ნახავ, იმას ნახავო. რას ვნახავ, ამ გამოსირებული ხანთაძის გატეხილ ცხვირს და ჩალურჯებულ თვალს ვუყურებ მთელი დღეები.
მამა, შენ შეგეცი, ეს სად გამომიშვი?!
შეგეცით შენც და მთელ იტალიას თავის ბერლუსკონებით, მაკიაველებით და ტინტორეტოებით!

© “ცხელი შოკოლადი”