ინგლისურიდან თარგმნა თამარ ლომიძემ
ახალგაზრდა პოეტ ქალს არ უხდებოდა არც უბრალო, გავრცელებული სახელი – ტოვა – და არც ჩათქვირული სხეული. თეძოებსა და მხრებზე ზედმეტი ცხიმი მოსდებოდა, თუმცა კი ნაზი მოხაზულობისა იყო. ზედმეტად ფაფუკი მკლავები ჰქონდა. ჰაეროვანი აღნაგობისა სულაც არ გახლდათ.
თვალების ფერს ვერ ვიხსენებ. უცნაურია, მაგრამ მისი შარვლის ფერი ძალიან კარგად დამამახსოვრდა. უხეშ მოლურჯო ქსოვილს რუხი ფერი გადაჰკრავდა. არ ვიცი, რა ჰქვია ამ ფერს. შესაძლოა, სახელი არცა აქვს. მაგრამ ის ახლაც ძალიან მკაფიოდ წარმომიდგება ხოლმე – და არა მარტო ფერი, არამედ – ქსოვილის ხორკლიანი და თბილი ზედაპირიც, თუმცა მას არასოდეს შევხებივარ.
მუქი წაბლისფერი გრუზა თმა ჰქონდა.თვალების ფერი ვერ დავიმახსოვრე, თუმცა არ დამვიწყებია მათი დაღლილი, ოდნავ დამცინავი გამომეტყველება და პაწაწინა ნაოჭები კუთხეებში. მოდიდო ცხვირი ჰქონდა. ტუჩების ფორმა ააშკარავებდა მის გულკეთილობას. როდესაც დუმდა, ტუჩები მაინც უთრთოდა ხოლმე.
ტუჩების სინაზეს ეწინააღმდეგებოდა წვეტიანი, ქედმაღლური ნიკაპი. საკმაოდ მოკლე ყელი ჰქონდა. არა, არა, ტოვას ყელი არც მოკლე იყო და არც ფართო. უბრალოდ, მაღალი არ გახლდათ და ყვავილის ღეროს არ წააგავდა. ეს კი უმნიშვნელო ნაკლია.
ახლა ის დამემართა, რაც ხშირად მომდის. ვცადე დეტალურად, თანმიმდევრულად ამეწერა ტოვას სახე, მაგრამ როდესაც ვჩქარობდი მისი თმიდან თვალებზე გადასვლას, შუბლი გამომრჩა. ლოყებიც გამომრჩა. თუმცა, რაც ვთქვი, სრულიად საკმარისია. თხრობა თანმიმდევრული აღწერისკენ მიბიძგებს, მაგრამ ტოვას სახეს და, მთლიანად, მის გარეგნობას ერთიანი ხატის სახით აღვიქვამ. გარდა ამისა, სახე გასულიერებულია, სიტყვები კი – უსულო. სიტყვებთან ჭიდილმა დამღალა. როგორც უნდა მიისწრაფოდე სიზუსტისკენ, სიტყვები მაინც გააყალბებს სათქმელს.
ელიეზერ დრორი მქვია. ოცდარვა წლისა ვარ და ტელ ტომერის კიბუცში ვცხოვრობ. კიბუცის დამაარსებელთა შორის ჩემი მშობლებიც იყვნენ. დედაჩემი ხელმძღვანელობს კულტურულ ღონისძიებებს: საღამოს წვეულებებს, დღესასწაულებს, ამზადებს საკარნავალო ნიღბებს, დეკორაციებს, საკარნავალო კოსტიუმებს, ატარებს ლექციებს. უშრეტი ენერგია აქვს. მისგან განსხვავებით, ტოვა ზანტი და დაუდევარი ქალია. ოცდაცამეტი წლისაა, ესე იგი, ჩემზე ხუთი წლით უფროსია. არ მიკითხავს, რამდენი წლისა ხარ-მეთქი, თვითონ მითხრა (კვლავ დავარღვიე ქრონოლოგიური თანმიმდევრობა). მამაჩემი დედაზე ბევრად უფრო დაბალი და მშვიდი ხასიათის მქონე კაცია. დიდი ხნის განმავლობაში მუშაობდა საქონლის ბოსელში; მყარი პოლიტიკური შეხედულებები აქვს და არაფერს უჩივის, ზაფხულის სიცხისა და ზამთრის სიცივის გარდა.
ჯარიდან ლეიტენენტის ჩინით დავბრუნდი, ახლა კი რეზერვისტი-პარაშუტისტი ვარ. იმაზე, თუ რას ვსაქმიანობდი ომის დროს, მოგვიანებით გიამბობთ, როდესაც აღვწერ ჩემი და ტოვას საუბარს კაფეში (აქ კვლავ ამებნა თხრობის თანმიმდევრობა: ჯარში მანამ ვმსახურობდი, სანამ ტოვას შევხვდებოდი. ტოვასთან საუბარი, აგრეთვე, წარსულს ეკუთვნის, და ახლა დაგპირდით, რომ გიამბობთ (მომავალში) იმას, რაც უკვე ვთქვი წარსულში. რა უცნაურია, რომ ვერაფერს იტყვით ან დაწერთ შეულამაზებლად, ანუ, მარტივად რომ ვთქვათ, გაყალბების გარეშე).
კიბუცში მუშაობისას გარკვეულ წარმატებებს მივაღწიე. გვაქვს სახელოსნო, რომელსაც ფაბრიკას ვუწოდებთ. ამ ფაბრიკაში ვამზადებთ დეკორატიულ შუქფარებს ნათურებისთვის. ფაბრიკის მმართველად დამნიშნეს, რადგან ენერგიულ, ინიციატივიან და შრომისმოყვარე ყმაწვილად მთვლიან. ყოველ შემთხვევაში, ასე მითხრეს მაშინ, როდესაც ამ თანამდებობაზე მნიშნავდნენ. შესაძლოა, კიბუცელებზე გარკვეული ზეგავლენა მოახდინა იმან, რომ ჯარში ვმსახურობდი 1956 წელს, სინას კამპანიის დროს, და სამ იერიშში მივიღე მონაწილეობა. ამ დეტალს ქვემოთ დავუბრუნდები.
ახალგაზრდა ქალები. ზოგჯერ ისინი ჩემს ოთახში მოდიან და ნამცხვრები მოაქვთ, მე კი სასმლებით ვუმასპინძლდები. სწორედ მე მივაჩვიე ტელ ტომერის მკვიდრნი ზამთრის საღამოობით ლიქიორის სმას. ამის გამო ბევრს ჭორაობენ, მაგრამ მაქებენ კიდეც. ამ ქალიშვილებს ვუამბობ, თუ როგორ ვმსახურობდი ჯარში. ზოგჯერ ერთ-ერთი მათგანი ჩემთან ღამეს ატარებს, დილას კი სასიამოვნო ქათინაურებს მეუბნება. ყველა ეს თავგადასავალი ხანმოკლეა, რადგან, არსებითად, ამ ქალიშვილებთან არავითარი გრძნობა არ მაკავშირებს. და თურომელიმე მათგანი წუწუნს იწყებს და ჩემს ბინაში ხანგრძლივად დარჩენას აპირებს, მას მაშინვე ვემშვიდობები. ცრემლებს ვერ ვიტან. ტირილს რა აზრი აქვს?
ყოველ საღამოს, სანამ ქალიშვილები გასართობად და სასაუბროდ მოვლენ, ერთი საათის ან საათ-ნახევრის განმავლობაში მარკების კოლექციას ვათვალიერებ. ჩემი კოლექცია ერთ-ერთი საუკეთესოა ქვეყანაში. მისი შეგროვება ჯერ კიდევ მამაჩემმა დაიწყო ორმოცდათორმეტი წლის წინ, როდესაც ლოძში ცხოვრობდა. ჯარიდან დაბრუნების შემდეგ ეს კოლექცია მემკვიდრეობით მივიღე და ექვს წელზე ნაკლები დროის განმავლობაში ორჯერ გავზარდე. ამ კოლექციაზე უფრო დეტალურად უნდა შევჩერდე, რადგან სწორედ მან შეუწყო ხელი ჩემს შეხვედრას ტოვასთან. გარკვეულწილად, ასეა. თუმცა, კოლექციონერთა სიაში მისი სახელი არ მიძებნია და მარკები ერთმანეთისთვის არ გაგვიცვლია. არ მიყვარს საუბარი „ბრმა შემთხვევის“ შესახებ, განსაკუთრებით მას შემდეგ, რაც ომში გადავიტანე, მაგრამ ტოვასთან შეხვედრის თემა რთულია. ეს ამბავი დეტალური თანმიმდევრობით უნდა გადმოგცეთ და შევეცდები, ქრონოლოგიური თანმიმდევრობა არ დავარღვიო.
ფილატელია უდიდეს სიამოვნებას მანიჭებს, რომელსაც ვერასოდეს შეიგრძნობს ის, ვისთვისაც ეს საქმიანობა უცხოა. ვახშმის შემდეგ ჩემს ოთახში ვბრუნდები ხოლმე, სავარძელში ვჯდები, სიგარეტს ვუკიდებ, ნელა, მოკლე ნაფაზებით ვეწევი (ესაა ერთ-ერთი იმ სამი სიგარეტიდან, რომელთაც ყოველდღე ვეწევი: სადილის დროს, საღამოს და ძილის წინ). შემდეგ რადიოთი ვუსმენ კონცერტს, ნაზ და ნაღვლიან მელოდიას. ვხურავ დარაბებს და ვანთებ სამაგიდო ნათურას (ნათურა და შუქფარი ჩემი ნახელავია), შემდეგ კატალოგის მიხედვით ვახარისხებ, ვამოწმებდა თავის ადგილას ვაწყობ მარკებს. ასევე, ყოველ საღამოს ვწერ წერილებს. წერილობითი კავშირი მაქვს ოცზე მეტ კოლექციონერთან მსოფლიოს ყველა კუთხეში და რეგულარულად ვუცვლი მათ მარკებს. პერუში, ქალაქ ლიმაში, ცხოვრობს პედრო ანტონიო-ი-მადრე გონსალესი; პოლონეთში – მღვდელი, სახელად იანი, რომელიც ბიბლიურ ივრითზე მწერს ხოლმე. აინტერესებს, როგორ მიმდინარეობს ქვეყნის აღმშენებლობა და თავს იჩენს თუ არა მესიის მოსვლის მომასწავებელი ნიშნები იერუსალიმის ბორცვებზე; ნაგასაკიში ცხოვრობს პაციფისტი სოციალისტი ტოკამა, რომელიც ხოტბას ასხამს კიბუცის იდეალებს. კიშინიოველი ებრაელი ბიჭი ალექსანდრე მიგზავნის ბალტიისპირეთის იმ რესპუბლიკათა მარკებს, რომლებიც დიდი ხანია, აღარ არსებობს და მთხოვს გავუგზავნო ისრაელის ახალ-ახალი მარკები, რადგან, მისი თქმით, „გოგონები მათგან სამშვენისებს ამზადებენ“. მარსელელი ბერძენი ნიკოსი მიგზავნის ძველსა და ახალ არაბულ მარკებს, რომელთა მოპოვება ამ ქვეყანაში ძალზე ძნელია. ლიბერიაში, ქალაქ მონროვიაში ცხოვრობს ლიბანური წარმომავლობის ფილატელისტი ფუადი, რომლის პირველ წერილზე მისამართად ეწერა „ისრაელის ჰაშიმიტური სამეფო“, კიბუცის სახელწოდება და ჩემი გვარი. შესაძლოა, ასეთნაირად იხუმრა. საპასუხო წერილი გავუგზავნე და თავაზიანად ვაგრძნობინე, რომ ამგვარი ხუმრობებიარ მომწონდა. ამის შემდეგ მოკლე საქმიან წერილებს მწერს და ძალიან კარგ მარკებს მიგზავნის. არაფერს ვამბობ იოაჰიმზე ქალაქ ლინციდან, რომელიც მარკებს მიგზავნის და სანაცვლოდ არაფერს მთხოვს, რადგანაც მარკებს მიიჩნევს „ერთგვარ სიმბოლურ კომპენსაციად უპატიებელი ცოდვების გამო“. რისთვის ვახსენე ყველა ეს ფილატელისტი? იმისთვის, რომ მარკების შეგროვების პროცესი დავახასიათო? ან, იქნებ, იმისთვის, რომ დრო მოვიგო, სანამ ტოვას ისტორიაზე გადავიდოდე?
წერილის დაწერის შემდეგ დინჯად, თანმიმდევრულად ვფურცლავ ჩემს ალბომებს, ისე, თითქოს კარგ ღვინოს ვწრუპავდე. აქ მარკები განლაგებულია მათი სადაურობის, თარიღის, ხარისხისა და ფერის შესაბამისად. ჩემს ალბომებში ვერც ერთ დაზიანებულ მარკას ვერ ნახავთ. თითოეულ მათგანს დიდხანს ვამოწმებ გამადიდებელი შუშით. თვით იშვიათ ან დეკორატიულ მარკასაც კი არ ვინახავ, თუკი მას ოდნავი დეფექტი აქვს. აქვე უნდა ვთქვა, რომ ყველაზე უფრო იშვიათი და ფასეული მარკები არასოდეს გამოირჩევიან გარეგნულად ან სილამაზით. ყველა ოქროსფერი ან ვერცხლისფერი, სამკუთხედის ან ოვალური ფორმის მარკა მხოლოდ ბავშვებისთვის გამოდგება, გასართობად.
ჰოდა, როდესაც ტოვას მარკების შეგროვების შესახებ ვუამბე (ამ დროს უკვე ზღვის სანაპიროსკენ მივდიოდით)ის მაშინვე მიმიხვდა და შენიშნა, ღმერთი თანმიმდევრულად გვაგროვებს, თავის ალბომში გვალაგებს და ტკბება იმ ჰარმონიით, რომელიც ჩვენი ტანჯვის მიღმა იმალებაო. დაახლოებით ასე თქვა. ქრონოლოგია კვლავ ამერია.
ერთ საღამოს ყოველთვიურ „სტემპ უორლდ“-ში წავიკითხე მომცრო და ძალზე მნიშვნელოვანი განცხადება: თელ-ავიველი კოლექციონერი, მავანი დოქტორი ელიეზერ მ. ბერლინი ეძებდა იშვიათ ავსტრიულ, უფრო ზუსტად კი, ავსტრია-უნგრეთის მიერ 1899 წელს გამოშვებულ მარკას. დოქტორი ბერლინი მზად იყო ამ მარკაში გაეცვალა ბოსნიისა და ჰერცეგოვინის მარკათა სრული კოლექცია. დაინტერესებულ პირებს შეეძლოთ დაკავშირებოდნენ ტელეფონით ან მიეკითხათ მისთვის თელ-ავივში, ამა და ამ ქუჩაზე განლაგებულ ამა და ამ სახლში. 1 საათზე (ზუსტად!).
ამ განცხადების წაკითხვისთანავე სკამიდან წამოვხტი, რადგან საჭირო მარკა (იმათგან, რომლებსაც მამაჩემი ვარშავაში აგროვებდა ომამდე) მქონდა. ყველასთვის, ვისაც რამე გაეგება ფილატელიაში, სიტყვებს „ბოსნიისა და ჰერცეგოვინის მარკები“ დამატებითი ახსნა-განმარტება არ სჭირდება. გადავწყვიტე, მომდევნო დღეს სამსახურიდან თავი გამეთავისუფლებინა და სასწრაფოდ წავსულიყავი თელ-ავივში, რათა კონკურენტებისთვის დამესწრო. დილის ექვს საათზე შინიდან გავედი და შვიდი საათი არ შესრულებულიყო, როდესაც ჰაიფას ცენტრალურ ავტოსადგურზე მივედი, ცხრის ნახევრისთვის კი უკვე თელ-ავივში ვიყავი. ჯიბეში ავსტრია-უნგრეთის ძვირფასი მარკა მედო.
უკვე იმედი დავკარგე, რომ სიტყვების მეშვეობით შევძლებ სათქმელის გადმოცემას, რადგან სიტყვები თანმიმდევრულად მიჰყვებიან ერთმანეთს, ჩემს მეხსიერებაში აღბეჭდილი სურათები კი ერთიანად წარმომიდგება. მაგრამ შევეცდები აღვწერო იშვიათი მარკა, რომლის საფასურად დოქტორი ბერლინისგან ასეთი გულუხვი ძღვენიუნდა მიმეღო: მასზე გამოსახულია მდინარეში მობანავე ქალი. ნაპირზე კი ირემი დგას.
პირველ საათამდე ბევრი დრო იყო. ქუჩას გავყევი და შევჩერდი რამდენიმე მაღაზიასთან, სადაც ჩემი ფაბრიკის ნაწარმი იყიდებოდა. ჰერცლისა და ელენბის ქუჩებზე შევედი მარკების რამდენიმე მაღაზიაში. ბევრი რამ დავათვალიერე, მაგრამ ძალზე ცოტა ვიყიდე. განა რა უნდა შემოეთავაზებინათ ჩემთვის?
პირველ საათამდე კიდევ ბევრი დრო იყო. გაზეთი ვიყიდე და რესტორანში შევედი. ორი ფუნთუშა, მწვანე სალათი, ომლეტი, იოგურტი და ყავა შევუკვეთე. საუზმის მოლოდინში მარჯვე დარტყმით ბუზი მოვკალი და გაზეთი გავშალე.
სახეგათხაპნილმა, შეუხედავმა ახალგაზრდა ოფიციანტმა ქალმა მკითხა, როგორი ყავა გნებავთო. იმავე წუთს კიდევ ერთი ბუზი დავინახე და ისიც სწრაფად მოვკალი. რძიანი ყავა შევუკვეთე. უეცრად სხვა მაგიდასთან მჯდომი ქალი წამოდგა და ოფიციანტი გამოლანძღა. საყვედურობდა, აქ მშვიდად საუზმობა შეუძლებელიაო. მივხვდი, რომ საყვედური მე მეკუთვნოდა და და ქალს ვუთხარი, თუ თქვენ ხმაური გაწუხებთ, მე ბუზები მაწუხებენ-მეთქი. ტოვა კვლავ თავის მაგიდას მიუჯდა და აღარაფერი უთქვამს. ვისაუზმე. თან გაზეთს ვკითხულობდი.
რესტორანი თითქმის ცარიელი იყო, მასში მხოლოდ ტოვა, მე, და ოფიციანტი ქალი ვიმყოფებოდით. ოფიციანტმა სიგარეტს მოუკიდა და უნგრული გაზეთი „Új Kelet“ [1]გაშალა. ტოვა ეწეოდა და ბლოკნოტიდან ამოხეულ ფურცელზე რაღაცას წერდა. დავაპირე, დროის გასაყვანად შუადღისას მოსაწევი სიგარეტი ახლა მომეწია, მაგრამ საათზე დავიხედე და გადავიფიქრე.
უეცრად ოფიციანტმა თქვა:
– ძალიან დაცხა.
დავეთანხმე, რადგან მისი ნათქვამი სიმართლეს შეესაბამებოდა. დიდი ხნის დუმილის შემდეგ ტოვამ თავისი კუთხიდან შენიშნა:
– სიცხეს გავუძლებთ, მაგრამ თუ ტენიანობამ მოიმატა, ვერ ავიტანთ.
გაზეთის კითხვა მომბეზრდა, ცარიელი საფერფლე გვერდზე გავწიე და გავიფიქრე, საუზმის საფასურს გადავიხდი და წავალ-მეთქი. მაგრამ სად უნდა წავსულიყავი?
ოფიციანტი სამზარეულოში გავიდა და იქ ვიღაცას ჩხუბი დაუწყო. ტოვას თვალი შევავლე. ვხედავდი კვამლის ბოლქვებს და მის მთრთოლვარე ტუჩებს; ვხედავდი, როგორ დასტრიალებდნენ ბუზები მის ყავის ფინჯანს, მაგრამ ტოვა მათ ყურადღებას არ აქცევდა. ახლა, როდესაც ამ სურათს ვიხსენებ, მეჩვენება, რომ რაღაც დეტალი – შესაძლოა, მნიშვნელოვანი – გამომრჩა.
– ვინმეს ელოდებით? – ვკითხე ქალს.
მან სცადა ეპასუხა, მაგრამ უეცრად ხველა აუტყდა. თავდაპირველად თითქოს მხოლოდ ჩახველება სურდა, მაგრამ შემდეგ სული შეეხუთა და ახრიალდა. გეგონებოდათ, ძაღლი ყეფსო. წამოდგა, მაგრამ მაშინვე დაეყრდნო მაგიდას, რომ არ დაცემულიყო. ხმელეთზე გამოგდებული თევზივით უმწეოდ აღებდა პირს.
არ დავბნეულვარ, მივუახლოვდი და ზურგზე ხელი დავარტყი. უკან დაიხია და როდესაც ხველება შეწყვიტა, შეძლო ეთქვა:
– არ შემეხოთ.
ბოდიში მოვუხადე და შევთავაზე, წყალს მოგიტანთ-მეთქი. არავითარი ფარული განზრახვა არ მქონია. უბრალოდ, მინდოდა, დავხმარებოდი.
– დახმარება არ მჭირდება, – თქვა მან.
გავუღიმე.
– ჯერ არ შემხვედრია გოგონა, რომელსაც დახმარება არ სჭირდება.
– გოგონა არ ვარ, -მითხრა ტოვამ და უნგრელ ოფიციანტს წყლით სავსე ჭიქა გამოართვა. -ოცდაცამეტი წლის ქალი ვარ.
როდესაც ეს უცნაური სიტყვები წარმოთქვა, გაიღიმა – მაგრამ მხოლოდ ტუჩებით, სახის დანარჩენი ნაწილი ამ ღიმილში თითქოს არ მონაწილეობდა.
– მე კი ოცდარვა წლისა ვარ. ელიეზერი მქვია. – შევეპასუხე მე.
ტოვას აცრემლიანებულ თვალებში ღიმილი ჩაუდგა. სწრაფად გადაატრიალა მაგიდაზე დაგდებული ფურცელი, რომ არ მენახა, რა ეწერა მასზე და შემომთავაზა:
– დაბრძანდით, თუ გნებავთ.
მოვასწარი, თვალი შემევლო ფურცელზე დაწერილი მოკლე სტრიქონებისთვის, ტოვას მაგიდასთან დავჯექი და ვუთხარი:
– ახლა აქ უკვე ორი პოეტი ზის. შეიძლება წავიკითხო?
ის წამით შეყოყმანდა, თვალებში ეჭვმა გადაურბინა. ბოლოს გადაწყვეტილება მიიღო და ახალ სიგარეტს მოუკიდა,
– მაინც რა გინდათ ჩემგან?
– ისეთი არაფერი. – კითხვამ გამაოცა. – უბრალოდ, მინდოდა გამეცანით. ელიეზერ დრორი ვარ. ტელ ტომერის კიბუცში ვცხოვრობ. ზოგჯერ ლექსებს ვწერ, უმეტესად – კიბუცის ფესტივალებისთვის. იუმორისტული ლექსებია, მაგრამ სერიოზულ ქვეტქსტს შეიცავს.
– კიბუცის მცხოვრებთა უმრავლესობა გაუთლელი და ხეპრეა. მგონი, თქვენ ასეთი არა ხართ, თუნდაც იმის გამო, რომ ჩემს დასახმარებლად წამოხტით, როდესაც ხველა ამიტყდა. ტოვა მქვია და ძალიან ბევრს ვეწევი. ასე რომ დიდი მადლობა, ახლა თავისუფალი ხართ. შეგიძლიათ წახვიდეთ. უკვე უკეთ ვარ.
– ერთი წუთით დაიცადეთ, – ვუთხარი მე. ახლა ნამდვილად გაღიზიანებული ვიყავი და არ მსურდა, რომ მეპატიებინა ამ ქალისთვის შეურაცხყოფა, რომელსაც არ ვიმსახურებდი. – ჯერ ერთი, უკეთ სულაც არ ხართ. მეორეც, რას ნიშნავს ეს ფრაზა -„კიბუცის მცხოვრებნი გაუთლელები არიან“? მეც ხომ შემიძლია ვთქვა, რომ პოეტები შერეკილები არიან.
– მართალია. განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ისინი გარემომცველ ადამიანებს მიჰყავთ ამ მდგომარეობამდე. იქნებ, ბოლოს და ბოლოს, მითხრათ, რა გინდათ ჩემგან?
ქოშინებდა. საფერფლე თავისკენ მისწია, ღონიერი და მოქნილი თითებით აიღო სიგარეტი, რომლის მოწევასაც აპირებდა, სანამ ხველება აუტყდებოდა, და მოუკიდა. შუბლი შეიჭმუხნა.. იმავ წამს შევნიშნე, რომ მარცხენა ხელის ცერი არ ჰქონდა.შემაჟრჟოლა. ვუთხარი:
– თუ მუზებს გიფრთხობთ, ჯობია გაგეცალოთ. მხოლოდ ის მინდოდა მეთქვა, რომ ნამდვილად მიყვარს პოეზია. ახლა კი ბოდიშს გიხდით და გემშვიდობებით.
– დაიცადეთ. – თქვა ტოვამ. – თუ არ გეჩქარებათ, ცოტა ხნით ჩემს მაგიდასთან დაჯექით.
– არ მეჩქარება. – ვუთხარი მე. და გადავწყვიტე, სადილის შემდეგ მოსაწევი სიგარეტი ახლა მომეწია.
– გაწყენინეთ, – თქვა ტოვამ.
ვიუარე. ვუთხარი, იმ ადამიანთა რიცხვს მივეკუთვნები, რომლებიც შეიძლება შეურაცხყონ, მაგრამ, ოცდათექვსმეტი წმინდანის[2] მსგავსად, გულში წყენას არასოდეს იდებენ-მეთქი. ქალმა უნდობლად გამიღიმა. თვალი გამირბოდა მაგიდისკენ, რომელზეც უცერო ხელი ედო. ტოვამ ეს შეამჩნია. მითხრა, ეს ლექსი, ფაქტობრივად დამთავრებულია და მხოლოდ ცოტაოდენ შესწორებას საჭიროებსო. დაინტერესდა, მართლაც მიყვარდათუ არა პოეზია.
დავარწმუნე, რომ მართლა მიყვარდა. გამოვუტყდი, რომ ერთხელ სერიოზული შინაარსის მქონე ლექსი დავწერე. ჯარში სამსახურის დროს, სამწუხარო ინციდენტის შემდეგ.
მითხრა, რომ არ მოსწონდა კიბუცელ პოეტთა დახვეწილი რითმები. მიუხედავად ამისა, თუ წავუკითხავდი ჩემს ლექსს, სიამოვნებით მომისმენდა. ახლა კი შეიძლებოდა ყავა დაგველია.
– ის ლექსი ჩემს მეგობარს ეძღვნებოდა, – ვუთხარი მე. – ნეტანიელი ბიჭი იყო. ჯარში ერთად დავიწყეთ სამსახური. ჩემგან ზუსტად ნახევარი მეტრის მოშორებით იდგა, როდესაც მოკლეს. ეს მაშინ მოხდა, ხირბეტ ზატარზე რომ მივიტანეთ იერიში. მისმა მშობლებმა გადაწყვიტეს, შვილის სახელის უკვდავსაყოფად წიგნი გამოეცათ. მთხოვეს, რამე დამეწერა ამ წიგნისთვის და ლექსი შევთხზე.
ლექსი ზეპირად მახსოვდა და წავუკითხე. პირველ სტროფში საუბარი იყო ქვიშაზე ამოზრდილი ნორჩი კვიპაროსის შესახებ. მეორე სტროფში – ხანძარზე, რომელიც ხეებს გაუჩნდა. მესამე სტროფში – იმაზე, რომ კვიპაროსი დაიწვა და ფიჭვმა წიწვები დაყარა, რადგან ვერ დაევიწყებინა კვიპაროსი და ვერ შერიგებოდა იმას, რომ თვითონ გადარჩა, კვიპაროსი კი დაიწვა.
– შესაძლოა, ეს გენიალური ნაწარმოები არაა, მაგრამ გულწრფელმა განცდებმა დამაწერინა,
ახლა თქვენი ჯერია. მაჩვენეთ, რა დაწერეთ.
– ერთი წუთით დაიცადეთ, – თქვა ტოვამ და მივხვდი, რომ არ სურდა, თავისი ლექსი ჩემთვის ეჩვენებინა. – თავდაპირველად ომის შესახებ მიამბეთ. იმ იერიშის შესახებ, რომელიც ახსენეთ.
– ხირბეტ ზატარი, – ვუთხარი მე, – საბედისწერო ადგილია..
და გავჩუმდი. ამ იერიშის შესახებ ვერ მოვუყვებოდი ისე, რომ არ მეხსენებინა ჩემი საკუთარი გმირობა, რომლისთვისაც დამაჯილდოვეს. ტრაბახი არ მიყვარს.
ტოვა არ ჩამციებია. შესაძლოა, გაიფიქრა, რომ მოგონებები ომის შესახებ ჩემთვის ძალიან მტკივნეული იყო. თავი უკან გადააგდო და თმა გადაიწია. ტუჩები უთრთოდა. წინააღმდეგობა ვერ გავუწიე და ვუამბე, როგორ მივცოცავდით სიბნელეში ტყვიამფრქვევის მახლობლად; რას ვგრძნობდი, როდესაც მივცოცავდი ტყვიამფრქვევისგან დაახლოებით ორმოცი მეტრის მანძილზე, როგორ გავანადგურე მეტყვიამფრქვევეები ხელყუმბარით, და როგორ მაქებდნენ შემდეგ.
ტოვა შეეცადა რაღაც ეთქვა, – შესაძლოა, უნდოდა, თავისი გრძნობები გამოეხატა – მაგრამ კვლავ ხველა აუტყდა. კანკალებდა და კვნესოდა, პირიდან გადმომსკდარი ნერწყვი მაგიდაზე წვეთავდა. მისი ხველა კვლავ ძაღლის ყეფას მაგონებდა. სანამ ცოტათი მომჯობინდებოდა, ზურგზე ხელს ვუტყაპუნებდი. ოფიციანტს ვანიშნე და გაიქცა, რომ კიდევ ერთი ჭიქა წყალი მოეტანა. და ეს ქალი სულ უფრო მეტად მნუსხავდა, შესაძლოა, მოჭრილი თითის ან ავადმყოფური ხველის გამო. რა უცნაურია, რომ, კრუნჩხვების მიუხედავად, მოწევას ცდილობდა, ისე, თითქოს სურდა, თავი დაესაჯა, თითქოს ტანჯვა სიამოვნებას ანიჭებდა. იმდენად მიზიდავდა, რომ მსურდა მოვხვეოდი, რასაც შემდგომ, რა თქმა უნდა, ვინანებდი?
მეხსიერება ყველაფერს ამახინჯებს.
სინამდვილეში არაფერი მომხდარა, გარდა იმისა, რომ ის ახველებდა, მე კი ვგრძნობდი გულისრევას და იმასაც, რომ ეს ქალი სულ უფრო მიზიდავდა. ყველა სხვა დეტალი საიდანღაც მიეწება ჩემს მეხსიერებას და მოსვენებას არ მაძლევს: ესაა ქალაქის ხმაური, ქარის მოტანილი ზღვის სურნელი, ოფლის სუნი, გამხდარი და წვერგაუპარსავი მამაკაცი, რომელიც სიგარეტების საყიდლად შემოვიდა და სულელური ღრეჭით გვითხრა, იჩქარეთ, იჩქარეთ, დრო მიდისო, პატარა გოგონა, რომელიც შემოვიდა, უნგრელ ოფიციანტს სახელო მოქაჩა და უთხრა, სასწრაფოდ უნდა მოხვიდე, ელენე ამბობს, მივდივარ და ვერ დავიცდიო, და ჩემ მიერ მოკლული ბუზები სუფრაზე.
ყველა ეს დეტალი თხრობას არაფერს სძენს და არაფერს გამორიცხავს. ამბავი უნდა განვითარდეს, მეხსიერება კი არ ვითარდება. ის უკან იხევს, დასასრულიდან დასაწყისისკენ, როგორც კიბორჩხალა, როგორც ადამიანი, რომელიც კოშმარმა გააღვიძა და ცდილობს გაიხსენოს, როგორ დაიწყო სიზმარი და როგორ მიაღწია იმ წერტილს, სადაც შიშმა ძლი დაუფრთხო.
მალე ახალი ბუზები მოფრინდნენ, რათა დაეყნოსათ თავიანთი მკვდარი თანამოძმეები სუფრაზე. თაროზე შემომდგარი დიდი ძველებური საათი, რომელმაც 10:30-ზე გამოაცხადა, რომ 10:30 იყო, 11:00-ზე და 11:20-ზე კვლავ ჟინიანობდა, 10:30 შესრულდაო.
კვლავ ვარწმუნებდი ტოვას, ეჩვენებინა თავისი ლექსი და ამისთვის იუმორი მოვიშველიე: ნეტავ, რომელი მუზა დავაფრთხე, როდესაც მოგიახლოვდით-მეთქი? ქალმა მიპასუხა, რომ მისი ლექსები მუზებისა და შთაგონების ჩარევის გარეშე იწერებოდა და რომ წერისას ყინულივით ცივი იყო, ისეთი, როგორიცაა მომწამვლელ ნივთიერებებთან მომუშავე ქიმიკოსი ლაბორატორიაში: ფრთხილი, საღად მოაზროვნე და ყურადღებიანი. ლექსი ხომ ფუნდამენტური კომბინაციების შედეგად წარმოიქმნება. როგორც ნაზავი სითხე. როგორც საწამლავის კრისტალები.
ის ლაპარაკობდა, ლაპარაკობდა… უეცრად ფურცელი გამოვართვი, გადავატრიალე და კითხვა დავიწყე.
ტოვას სიტყვა გაუწყდა. შესაძლოა, გაფითრდა კიდეც. ლექსი ერთხელ წავიკითხე და როდესაც გადაკითხვა მოვინდომე, ტოვას უკვე ახალი სიგარეტი ეჭირა, ეწეოდა და კანკალებდა, თითქოს ყველაფერი ჩემზე იყო დამოკიდებული, იმაზე, თუ რას ვიტყოდი ან როგორ მოვიქცეოდი. შემდეგ შევამჩნიე, რომ როდესაც ვკითხულობდი, ჩემი თვალების მოძრაობას აკვირდებოდა. რადგან პირისპირ ვისხედით, ის ცდილობდა უკუღმა წაეკითხა ლექსი, ისე, როგორც იქცევა იმიგრანტი ბავშვი, რომელიც თორას წაკითხვას ცდილობს. ხელზე ხელი დამადო და მითხრა:
– არაფერი თქვა. ჯერჯერობით არაფერი თქვა. დაიცადე. შესაძლოა, არ გსურს რაიმეს თქმა. ვალდებული სულაც არა ხარ, რომ რამე თქვა.
მისი ხელი ჩემს ხელზე… და ლექსი:
აქ ყველა მდინარე ზღვისაკენ მიედინება,
ზღვა კი მაინც არ აღივსება;
აქ ყველა ლექსი წამლავს სისხლს,
სისხლი კი მაინც იწმინდება;
ყოველივე, რაც აქაა, საიქიოშიგანაგრძობს არსებობას,
მაგრამ იქ ზღვა კვდება და იშრიტება.
ბრძენკაცებმაც კი არ იციან,
რომ განსაწმენდელში მარადიული მხოლოდ მდინარეებია.
ყველა მდინარე ზღვისაკენ მიედინება,
ზღვას კი არ სძინავს, არ ქრება და არ არსებობს.
– თუ რამის თქმა გსურს, თქვი. ახლავე.
– ბოლო სტრიქონი არღვევს ლექსის კონსტრუქციას, – ვაღიარე მე.
ტოვამ მოულოდნელად მითხრა:
– უცოლო ხარ. და უახლოეს ხანებში ცოლის შერთვას არ აპირებ.
ვერ მივხვდი, რა კავშირი ჰქონდა ამ სიტყვებს ჩემს ნათქვამთან. გადავწყვიტე, ყურადღება არ მიმექცია.
– ცოტათი რომ დაგეხვეწა ან ბოლო სტრიქონი შეგემოკლებინა, ლექსის საზრისი უფრო თვალსაჩინო გახდებოდა, და იქნებ რითმაც მოგეძებნა ბოლო სტრიქონისთვის? შესაძლოა, წერაში ხელი მე შეგიშალე.
– რა თავაზიანი ხარ. იქნებ ზღვისკენ ერთად გაგვესეირნა?
წავიდეთ-მეთქი, ვუთხარი.
მაღალი და წარმოსადეგი ახალგაზრდა კაცი ვარ და ამან, ისევე, როგორც ჩემმა ნაამბობმა ხირბეტ ზატარის, ასევე – ტყვიამფრქვევისა და დაჯილდოების შესახებ, როგორც ჩანს, მოხიბლა ქალი.
როდესაც ანგარიში მოიტანეს, ოფიციანტს ჩვენი ყავის საფასური გადავუხადე და ტოვას გადავულაპარაკე:
– ნუ შემეკამათები. ეს არაფერია. დაივიწყე.
– მართლაც რომ ერთ-ერთი ხარ ოცდათექვსმეტი წმინდანიდან. შეტევა მეწყება. არ შემეხო. – შევამჩნიე, რომ დაჭმუჭნილი და არც ისე სუფთა ცხვირსახოცი ჰქონდა. უცნაურია, მაგრამ ეს დეტალიც კი მიმძაფრებდა მისდამი ლტოლვას.
ისე ახველებდა, თითქოს, საცაა, ფილტვებს ამოაყოლებსო. სახე დაემანჭა, თვალებში კვლავ ცრემლები ჩაუდგა და მალე ცრემლები და ნერწყვი ერთმანეთს შეერია. ცდილობდა სახე გაემშრალებინა, მაგრამ ვერ ახერხებდა. დავაპირე, მისთვის სახე ჩემი ცხვირსახოცით გამეწმინდა, მაგრამ შემდეგ გამახსენდა, რომ მთხოვა, არ შევხებოდი. ვხედავდი, როგორ აფათურებდა თავის დასახიჩრებულ ხელს ჰაერში, თითქოს რაღაცას ეძებდა და ვერ პოულობდა. აღგზნებისგან ვკანკალებდი, მაგრამ თავს ვიკავებდი. ტოვა ყავის მოსახარშ ავტომატთან მივიდა, მის ბრჭყვიალა ზედაპირზე არეკლილ თავის სახეს შეხედა და შეეცადა სახე და თვალები შეემშრალებინა, აწეწილი თმა დაევარცხნა.
ის ვუთხარი, რასაც გამოუცდელ ჯარისკაცებს ვეუბნებოდი ხოლმე ლაშქრობის დროს:
– არა უშავს. არც ისე ცუდია.
ტოვამ მთხოვა, ერთი წუთით დამიცადეო და რესტორნის საპირფარეშოში გაუჩინარდა. ერთი წუთი გავიდა. მას კიდევ რამდენიმე წუთი მიჰყვა და შევშფოთდი. ამასობაში ჯიბიდან იშვიათი ავსტრიული მარკა ამოვიღე და მდინარეში მობანავე ქალს დავხედე. ამ მარკის დაბეჭდვიდან სამოცი წელი გასულიყო. ქალიც მკვდარი იყო და მდინარის ნაპირას მდგარი ირემიც. ავსტრია-უნგრეთი აღარ არსებობდა. დარჩა მხოლოდ მდინარე, რომლის სახელწოდება უცნობი იყო, და მარკა, რომლის ნომინალური ღირებულება ძალზე უმნიშვნელო იყო მის რეალურ ღირებულებასთან შედარებით. ასე ექცევა დრო საგნებს. ტოვა საპირფარეშოდან გამოვიდა. სახე დაებანა, თმა დაევარცხნა. ლამაზი იყო. დამეყრდნო და, ხელიხელგაყრილნი, რესტორნიდან გამოვედით.
ვუამბე მარკების შეგროვების, ასევე – იმ საქმის შესახებ, რომელმაც თელ-ავივში ჩამომიყვანა და რომლის გამოც მას ერთი საათისა და ორმოცი წუთის შემდეგ უნდა დავცილებულიყავი. ჩემი ხელი წელზე შემოიხვია. თბილი თეძოები ჰქონდა. ჩრდილოეთ თელ-ავივში ვიყავით, სანაპიროსკენ მიმავალ ქუჩაზე. სადღაც ახლოს დოქტორი ელიეზერ მ. ბერლინი ცხოვრობდა. ქალაქში დღეს ჩამოვედი, რადგანაც დოქტორ ბერლინთან საქმე მქონდა.
როდესაც ზღვისკენ მივდიოდით, ტოვას ვთხოვე, რაიმე ეამბნა თავის შესახებ, ბოლოს და ბოლოს, მე ხომ თითქმის მთელი ჩემი ცხოვრება ავუწერე – ჯარში სამსახური, შუქფარები, ქალიშვილები, მარკები, პოეზია – მას კი არაფერი მოუყოლია, გარდა იმისა, რაც ლექსში იყო ნათქვამი. ტოვამ გამომაჯავრა და ისრაელის რადიოსავით გამოაცხადა: „გიტა, ლიზა და რობერტ-რეუვენ ლივის ასული, დაიბადა 1926 წელს ბრატისლავაში (სლოვაკეთი). ვენისა და ტიროლის გავლით გაემგზავრა ისრაელში და იქ დასახლდა. 1946 წელს ცხოვრობდა ობოლთა ებრაული სააგენტოს თავშესაფარში, შემდეგ კი – სამარიის კიბუცში. ბოლოს ნახეს კიბუცის მკვიდრ ჩაფსკვნილ ახალგაზრდასთან ერთად. თუ მოგეპოვებათ ნებისმიერი ინფორმაცია მის შესახებ, ტელეფონით დაგვიკავშირდით“. კიდევ რისი გაგება გსურს?
ზრდილობის გამო გავიღიმე. სინამდვილეში ამ ხუმრობაზე არ მეცინებოდა. ვკითხე, რა შეემთხვა შენს ოჯახს და რას საქმიანობ, ლექსების წერის გარდა-მეთქი.
ტოვამ კიდევ რამდენიმე დეტალი მიამბო თავისი ცხოვრებიდან, მაგრამ იმ თანმიმდევრობით, რომლითაც იხსენებდა, ასე რომ, ამ ამბების რეალურ ქრონოლოგიურ თანმიმდევრობას ვერ ვხვდებოდი. მამამისი სტომატოლოგი იყო, დედა კი – ფორტეპიანოზე დაკვრის მასწავლებელი. ომის დროს ის და მისი ოჯახი საკონცენტრაციო ბანაკში მოხვდნენ. ტოვას მამა მოკლეს, პატარა და სადღაც გააქრეს, დედა სხვა ბანაკში გადაიყვანეს. არც ერთი მათგანი არ გადარჩენილა. თავად ტოვა კი გააუპატიურეს. ცერა თითი კიბუცში დაკარგა – ეს გერმანელებს არ ჩაუდენიათ. ომის შემდეგ ექთნად მუშაობდა ობოლთა სოფელში. მისი ლექსები რამდენიმე ჟურნალმა გამოაქვეყნა. პირველი წიგნი უკვე გამოიცა და მოწონება დაიმსახურა. საარსებო სახსრებს სარეკლამო მასალის გაფორმებით შოულობდა. იზოლირებულ კაფეებში ხატავდა ხოლმე. თითქმის შეყვარებული იყო ჩემზე. ასე მითხრა.
შესაძლოა, ყოველივე ეს დასაწყისში უნდა დამეწერა, სანამ სხვა ამბების თხრობას დავიწყებდი. დარწმუნებული არა ვარ, როგორი იყო მოვლენების ქრონოლოგიური თანმიმდევრობა.
ზღვასთან გვერდითი გზით მივედით. შეგვეძლო მოკლედ მოგვეჭრა და პლაჟამდე რამდენიმე წუთში მივსულიყავით, მაგრამ ტოვამ მოინდომა, მარჯვნივ გაგვეხვია და სანაპირო ზოლის პარალელურ, ელიეზერ ბენ იეჰუდას ქუჩაზე გაგვევლო. სველმა ტუბერკულოზურმა ხველამ რამდენჯერმე კვლავ შემოუტია და გამვლელებისა ცოტათი შემრცხვა. ტოვამ ეს შეამჩნია და ბოდიში მომიხადა შეტევის დაწყებამდეც და შემდეგაც, როდესაც სწრაფად უკიდებდა სიგარეტს. ჩასუქებული დედები საბავშვო ეტლებს მიაგორებდნენ. ხანდახან სასიგნალო სირენის ხმა გვესმოდა. ერთხელ შევჩერდით, რომ გვენახა, როგორ ჩეხდა ხორცს ყასაბი.
ჟაბოტინსკის ქუჩის კუთხეში ტოვას ნაცნობს შევხვდით. ქონდრისკაცივით ტანდაბალი, მახინჯი, გაურკვეველი ასაკის, ვიწრო შარვალსა და ჭყეტელა პერანგში გამოწყობილი ახალგაზრდა გახლდათ. თითქმის მთლიანად თავმოტვლეპილი იყო, მაგრამ დარჩენილი თმა რქასავით ჰქონდა წამოქოჩრილი. ტუჩებზე გრძელი მეჩხერი ულვაში დაჰკიდებოდა. ტოვას მკლავებში ჩაუვარდა, გადაეხვია და გადაკოცნა. ისე იქცეოდა, თითქოს ვნებისგან კვდებოდა, შემდეგ კი ვიღაც პოეტი და ლიტერატურული კრიტიკოსი გააქილიკა, რომლის შესახებ არაფერი მსმენოდა. ამ არარაობის დაცინვა რომ დაამთავრა, მხოლოდ მაშინღა მომიბრუნდა, თავხედურად შემათვალიერა და ტოვას ჰკითხა, ეს შენი ახალი საყვარელიაო? ტოვამ უთხრა, რომ ასე იყო.
როდესაც – ბოლოს და ბოლოს – ამ კლოუნს გავეცალეთ, ტოვამ მითხრა, რომ მას გიუნტერი ერქვა, მაგრამ ყველა გუსტავს ეძახდა. ეს კაცი თავს ისრაელში ხელოვნების აბსურდისტული სკოლის ფუძემდებლად მიიჩნევდა, მაგრამ მისი რეალური პროფესია სასამართლოს ექსპერტობა გახლდათ. აკვირდებოდა და აანალიზებდა სიგარეტების ფერფლს, ნერწყვის წინწკლებს და ასე შემდეგ. ოდესღაც ტოვას გუსტავი ძალიან უყვარდა, რადგან მის აგრესიულობაში ტრაგიზმს ამჩნევდა, მაგრამ ახლა მასთან შეხვედრაც კი არ სიამოვნებდა. ასეთივე დამოკიდებულებაჰქონდა ზოგიერთი ყოფილი საყვარლის მიმართაც, რის გამოც თავის თავს ადანაშაულებდა. ამასობაში სიცოცხლე მიდიოდა და იფერფლებოდა.
გავიფიქრე, რომ ახლა ტოვას სილამაზე ქათინაურით უნდა შემემკო, რათა არ ეფიქრა, რომ ჩემი ცხოვრებაც იფერფლებოდა. ვნებისგან დაცლილი ვიყავი. ჩემი ქათინაური ქალმა მადლიერებით მიიღო და ერთი მათგანი გამამეორებინა კიდეც, თან განუწყვეტლივ მეკითხებოდა, ეს სიმართლეა თუ არაო.
სიყვარულზე რომ დავიწყეთ საუბარი, ტოვას მოვუყევი, როგორ შევუყვარდი ასაკოვან ქალს, როდესაც ჯარში ვმსახურობდი. ეს ქალი ნათესავების მოსანახულებლად მოვიდა კიბუცში, ჯერ კალათბურთის მოედანზე დამინახა, მომდევნო საღამოს – საცურაო აუზში, და ამის შემდეგ მოსვენებას აღარ მაძლევდა. ხვლიკივით მახინჯი იყო. კიბუცელმა გოგონებმა და ბიჭებმა შეამჩნიეს, რაც ხდებოდა. აქამდე ჰყვებიან ანეკდოტებს ამ ამბის შესახებ.
– დედაშენი ხომ არ ვარ, რომ რჩევები მოგცე, – თქვა ტოვამ.
ეს შენიშვნა უადგილოდ მომეჩვენა, მაგრამ წავუყრუე.
შემდეგ ტოვამ მითხრა, რომ სარეკლამო კამპანიებში ლუკმაპურის საშოვნელად მუშაობას პროსტიტუციის ერთგვარ ფორმად მიიჩნევდა.
ვუამბე, როგორ გამომიცხადეს მადლობა შტაბის უფროსის კაბინეტში, როგორ კითხულობდნენ მადლობის ტექსტს, როგორ აღწერა ჩემმა უშუალო უფროსმა ჩემი გმირობა და როგორ მუდმივად მიტრიალებდა თავში მოგონება ნეტანიელი მეგობრის შესახებ, რომელიც ხირბეტ ზატარში მოკლეს, ჩემგან ნახევარი მეტრის მანძილზე.
ტოვამ მიამბო კონკურსის შესახებ, რომელშიც ოდესღაც გაიმარჯვა: მხატვარ გრაფიკოსთა კონკურსის მონაწილეებს აშშ-სთვის სარეკლამო პლაკატი უნდა შეექმნათ თავისუფლებისა და ბედნიერების შესახებ. ტოვამ დახატა პლაკატი, რომელიც თვითონვე სძაგდა: თავისუფლება და ბედნიერება მან წარმოადგინა როგორც ფანტასტიკური ფრინველები გულისამრევად „ტკბილი“ საბავშვო მოთხრობიდან. ამ სისაძაგლემ საერთაშორისო ჯილდო დაიმსახურა.
როდესაც ჰა-იარკონის ქუჩა გადავჭერით, გადავწყვიტე ტოვასთვის მარკა მეჩვენებინა და ამეხსნა იმ შეხვედრის მნიშვნელობა, სადაც ერთი საათის შემდეგ უნდა მივსულიყავი. ავუწერე მას მარკების კოლექციონირობით მონიჭებული სიამოვნება,
მათი თანმიმდევრობა და წესრიგი, რომელიც ჭეშმარიტად მშვენიერი თვალით სანახავი რამ იყო.
ტოვა შეჩერდა, ზღვას თვალი შეავლო და წარმოთქვა, ღმერთი გვაგროვებს, ერთიმეორის მიყოლებით გვალაგებს, თავის ალბომში გვათავსებს და ტკბება ჰარმონიით, რომელიც იმალება ჩვენი ტანჯვის მიღმაო.
ეს ფრაზა მდუმარედ მოვისმინე.
ტოვამ მითხრა, მიყვარხარო, და ძველისძველი საფეხურებით ჩავედით ზღვისკენ. ცხელოდა. ოფლისგან დასველებული პერანგი ზურგზე მიმეკრო. მწყუროდა. ტოვა კვლავ ახველებდა, როდესაც შეტევამ გაუარა, ავსტრიული მარკა ვუჩვენე: მდინარეში მობანავე ქალი და ნაპირზე მდგარი ირემი.
ნაპირთან მყოფი ბიჭები სტვენით შეგვხვდნენ. არ ვაპირებდი, ეს თავხედობა უპასუხოდ დამეტოვებინა. წამოვდექი და პერანგი გავიხადე. ბიჭები მაშინვე გაგვეცალნენ. ქალს ვუთხარი, რომ ფიზიკური აღნაგობის გამო ტრაბახი არ მჩვეოდა, მაგრამ კარგი იყო, რომ ეფექტი საკუთარი თვალით იხილა. გაეცინა. ერთი პეშვი ქვიშა ავიღე და შარვალში ჩავუყარე. ტოვამ მთხოვა, მოდი, გვერდით მომიჯექიო. მივუჯექი.
– ერთხელ , – მითხრა მან, – მონაწილეობა მივიღე კონკურსში, სადაც წარმოდგენილი იყო ქვეყნის საიუბილეო მარკის პროექტები. დავხატე ბერიკაცი და დედაბერი, რომლებიც ეკალბარდებსა და ნარშავას ბუჩქებში, ტრიალ მინდორზე ისხდნენ და მზის სხივებს ეფიცხებოდნენ. რა თქმა უნდა, სხვა პროექტი შეარჩიეს. რომ გამემარჯვა, ჩემს მარკას შენს ალბომში შეინახავდა და მისი ავტორის შესახებ არაფერი გეცოდინებოდა. ცოლად შემირთავ?
– რა თქვი?
– მზე, ფაფუკი ქვიშა, ცა, სიცხე, ქარი – ყველაფერი ეს ჩემი სიყვარულის მოწმეა. რატომ ჯიუტობ? რატომ გსურს ჩემი მიტოვება? სულმოუთქმელად გარბიხარ ერთი ღამიდან მეორისაკენ, ისე, თითქოს სიკვდილი წვეულება იყოს, რომელზეც არ უნდა დააგვიანო. ისწრაფე, თუ ასე გინდა. არ შეგაყოვნებ. წადი და გაცვალე შენი მარკა. ოდესმე თვითონ აღმოჩნდები ტყვიამფრქვევთან. უცნობი მოგეპარება და შეუმჩნევლად მოგკლავს, სანამ თავის მოტრიალებას მოასწრებდე. წადი. ახლავე წადი. მშვიდობით.
– ტოვა, – შევევედრე მე, – შეუძლოდ ხარ. ასე სწრაფად როგორ უნდა მივიღო გადავწყვეტილება ისეთი მნიშვნელოვანი ნაბიჯის გადადგმაზე, რასაც ქორწინება ჰქვია? უნდა იმკურნალო. არ უნდა მოსწიო. ყური მიუგდე, როგორ ახველებ! ყური მიუგდე.
ის დუმდა. იმ წუთებში არ ახველებდა. არავითარ ვნებას აღარ ვგრძნობდი. ვტკბებოდი მხოლოდ ზღვით, ქარით, მზითა და ქვიშით. ტოვა ძალიან ლამაზი და ძალიან შორეული იყო.
ქვიშაზე მდუმარედ ვხაზავდით გამოსახულებებს. გამახსენდა, რას მიყვებოდა ტოვა, როდესაც ზღვისკენ მოვდიოდით. საკონცენტრაციო ბანაკში ერთი გერმანელი ოფიცერი მსახურობდა. ტოვა მაშინ თხუთმეტი წლისა იყო. ამ გამხდარ შავგვრემან ოფიცერს სევდიანი თვალები ჰქონდა. თავის ოთახში ნაძარცვი პოლონური პიანინო ედგა. ოფიცერი ტოვას პიანინოზე დაკვრის უფლებას აძლევდა. უსმენდა, ტიროდა, შემდეგ ტყავის ქამარს იხსნიდა და ტოვას უბრძანებდა, მცემეო. გოგონა იძულებული იყო, მთელი ძალ-ღონით ეცემა, წინააღმდეგ შემთხვევაში, ოფიცერი მას ანთებული სიგარეტით აწამებდა. უბედური კაცი იყო. უზარმაზარი ნაგაზი ჰყავდა, სახელად ჰაინე. ამ ძაღლს ებრაელები სძულდა. ყნოსვით აგნებდა და კბენდა.
კიბუცში ტოვას ძალიან ლამაზი ახალგაზრდა საყვარელი ჰყავდა. ნამდვილი მძინარე პრინცი იყო. არნონი ერქვა. შეეძლო, ხელებზე ევლო და ფეხები ჰაერში ექნია.
ვუთხარი, ხელებზე სიარულიც შემიძლია და საფეხურების ავლაც-მეთქი.
– ცრუპენტელა ხარ. – მითხრა ტოვამ. – აბა, მაჩვენე, თუ მართლაც შეგიძლია, ახლავე მაჩვენე.
ვყოყმანობდი. უეცრად ის თავისი დასახიჩრებული ხელით კისერზე შემეხო. შემაჟრჟოლა და დავემორჩილე. წამოვდექი, ფეხსაცმელები გავიხადე, სალტოთი უკან გადავიზნიქე, ხელებზე დავდექი და გავიარე. ძალდაუტანებლად ვმოძრაობდი. შეზლონგებში მსხდარმა დედაბრებმა დანაოჭებული კისრები წაიგრძელეს. სტვენა და ტაშის ხმა მომესმა. მოხდენილმა ტურისტმა გოგონამ ფრანგულ მანერაზე „ო-ლა-ლა“ წამოიძახა. ხალხის რეაქციისთვის ყურადღება არ მიმიქცევია და ტოვასთან დავბრუნდი. ეწეოდა.
– რა საყვარელი ხარ, – მითხრა ტოვამ.
– კოცნა არ დავიმსახურე? – ვკითხე მე.
მან გაიღიმა, თავის სიგარეტს აკოცა და მითხრა:
– მოითმინე, ბიჭუნა.
დრო აღარ მქონდა. როდესაც ის შეტრიალდა, საათზე დავიხედე. თხუთმეტი წუთი დამრჩენოდა.
– დავუშვათ, ჩემზე დაქორწინება მოინდომე, – მითხრა მან სიცილით. – წარმოიდგინე, რომ მოინდომე. იცი, როგორ უნდა მოვიქცეთ?
– უნდა წავიდეთ და დავრეგისტრირდეთ. ბეჭდები ვიყიდოთ. ვაცნობოთ ჩვენს მეგობრებსა და ნათესავებს.
– არა. ჩვენ უნდა გავყვეთ სანაპიროს და მივიდეთ იმ ადგილამდე, სადაც არავინ იქნება, წყლის, ჩამავალი მზისა და ჩვენ გარდა, რადგან იქ მხოლოდ საღამოს თუ მივაღწევთ. მერე ტანზე გავიხდით და წყალში შევალთ. შენზე ლექსს დავწერ. შენ წამიყვან ხირბეტ ზატარში და მიჩვენებ, როგორი გმირი ხარ, ღამით კი ზღვასთან დავბრუნდებით. შენ მთელ ღამეს მარკების ჩაწებებას მოანდომებ, მე კი გიყურებ და ვიცინებ.
– ტოვა, – ვუთხარი მე. – ამას სერიოზულად არ ამბობ. მე ხომ მართლა უნდა წავიდე. შენი ტელეფონის ნომერი მომეცი და როდესაც კვლავ მომიხდება ქალაქში ჩამოსვლა შუქფარებთან დაკავშირებულ საქმეებზე, შევხვდებით.
მან ვერაფერი მიპასუხა. ხველება აუტყდა, სიგარეტი ხელიდან გაუვარდა და ქვიშაზე დაეცა. სახე გაუწითლდა და პირიდან ნერწყვი წამოსკდა. უცერო ხელი უმწეოდ აიქნია. პატარა ჩალის ჩანთა დაუვარდა და იქიდან ნივთები გადმოცვივდა. არ ვიცოდი, უნდა ამეღო ისინი თუ ზურგზე დამერტყა ტოვასთვის. გადავწყვიტე, არ დამერტყა, რადგან რამდენჯერმე მთხოვა, არ შევხებოდი. ვიცდიდი, მაგრამ ამჯერად ხველების შეტევა დიდხანს გაგრძელდა.ტოვას მდგომარეობა სულ უფრო მძიმდებოდა, იმდენად, რომ გულისრევა ვიგრძენი. გულისრევის შეგრძნება თანდათან გამიმძაფრდა და მასთან ერთად გამძაფრდა ჩემი ლტოლვაც ქალის მიმართ. არ ვიცოდი, როგორ მოვქცეულიყავი.
ბოლოს დამშვიდდა, მაგრამ მე ვერ ვმშვიდდებოდი. მთხოვა, მაპატიეო. მაშინვე ვაპატიე.
შემდეგ დავცილდით და აღარასოდეს მინახავს.
ყველაფერი თანმიმდევრობით უნდა ჩავწერო. ბოლო წუთები არ უნდა გამოვტოვო. როგორ მოხდა, რომ ეს მანიაკალური სურვილი – შევხებოდი მის დასახიჩრებულ ხელს, დავმორჩილებოდი ამ ქალს, ცოლად შემერთო – იმდენად ძლიერი იყო, რომ ტკივილსაც კი მაგრძნობინებდა?
და როგორ შევძელი, რომ მეთქვა:
– როგორც გენებოს, ისე მოვიქცეთ. მგონი, არაფერი დაშავდება, შეხვედრაზე ცოტათი რომ დავაგვიანო. იქნებ, მარკებით მოვაჭრე კაცი დამელოდოს. წავიდეთ იმ ადგილას, რომელიც შენ ახსენე, ან კიდევ – შენს ოთახში.
მაგრამ, იმის ნაცვლად, რომ ბედნიერი ყოფილიყო, ტოვამ გადაწყვიტა, კიდევ უფრო მეტი მოეწია, ისე, რომ ფილტვები ტკივილისგან შეეკუმშოდა. ჩემ პირისპირ იდგა, ცხრა თითს ყელზე იჭერდა, ქოშინებდა და ცდილობდა წაეკითხა თავისი ლექსი. ისე კითხულობდა, თითქოს ლექსის სიტყვები ექიმის დანიშნულება ან რომელიღაც წამლის სახელწოდება იყო, რომელიც მას ხველის შეტევებისგან იხსნიდა: ყველა მდინარე … (ხველა)… მიედინება…(ხველა)… ყველა…(ხველა, ხველა)…იქ მიედინება და არის მხოლოდ…(ხველა, ხველა) – მომაკვდავი…
მოთმინება დავკარგე.
ხელი ვტაცე, შემდეგ ორივე ხელში ჩავავლე ხელები, ვანჯღრევდი და ვუყვიროდი, რომ
ასე არ უნდა მოქცეულიყო, რომ შეშლილი იყო, ავადმყოფი. მისი ფილტვები აუტანელ ხმებს გამოსცემდა. შინ უნდა წასულიყო და მეც უნდა წავსულიყავი. უფლება არ ჰქონდა, პასუხისმგებლობა თითქმის უცნობი ადამიანისთვის დაეკისრებინა.
მან უხეშად გაითავისუფლა თავი. ხრიალებდა და თან ახალი სიგარეტის კვამლს ისუნთქავდა.
– დაიცა, – თქვა მან ოდნავ გასაგონად. – დაიცა. შენც იგივე დაგემართება. ახლა ძალიან ღონიერი ხარ და სპორტული აღნაგობა გაქვს. შეგიძლია ხელებზე იარო და ბუნკერები ააფეთქო, მაგრამ ეს ვერ გიშველის, როდესაც ერთ დღეს სხეული გიღალატებს. და მაშინ გაიხსენებ, რომ გაფრთხილებდი. ამ მშვენიერ სხეულს უვლი, დაზიანებისგან იცავ, მაგრამ ის მოღალატეა. ერთ ღამეს ისეთ ტკივილს იგრძნობ, თითქოს დანა ჩაგარჭეს და გაიხსენებ, რასაც გეუბნებოდი. შენი სხეული დაივიწყებს, როგორ უვლიდი მას. ღამით შიში გაგაღვიძებს და ეს სხეული მოგკლავს. ღამით, როდესაც შენ გვერდით არავინ იქნება, არც დედა, არც მამა, არც კიბუცი, არც ქალი. მხოლოდ შენ და შენი მკვლელი იქნებით. და მას ვერაფერი შეაჩერებს. მოკვდები. ახლა შეეცადე გაიქცე, სულელო. გაიქეცი, თუ შეგიძლია, ისე, რომ აღარასოდეს გიხილო. გაიქეცი.
ტიროდა. ჩუმად ტიროდა. არ ვიცოდი, რა მექნა. ცხელოდა. მაგვიანდებოდა. ვუთხარი, რომ მართლა უნდა წავსულიყავი და მეგობრულად უნდა დავცილებოდით ერთმანეთს. გამიღიმა, ჩემკენ გადმოიხარა და გული აერია. მთლიანად დავისვარე.
ერთი სიტყვაც არ მითქვამს, ისე გავიქეცი.
ტანისამოსი საზოგადოებრივ აბანოში გავიწმინდე.
დოქტორი ელიეზერ მ. ბერლინი მაშინ ვნახე, როდესაც უკვე მიდიოდა. სხვა კოლექციონერმა დაგასწროთ, მშვიდობით და კარგად ბრძანდებოდეთ, ამაზე ნუღარ ვილაპარაკებთო, მითხრა.
ხუთ საათზე თელ-ავივი დავტოვე. ექვს საათზე უკვე ჰაიფაში ვიყავი. საღამოს რვა საათზე ჩემს ოთახთან მიერთებულ სააბაზანოში საგულდაგულოდ ვიბანავე და ტანსაცმელი ქაღალდის პარკში ჩავყარე. თავიც დავიბანე. ამის შემდეგ სალათი და პური შევჭამე, მაგრამ – უგემურად. მოვისმინე კონცერტი ფლეიტისათვის. ერთი ჭიქა ვერმუტი დავლიე. კარზე დავკიდე ფირფიტა წარწერით: „არ შემაწუხოთ, ამ საღამოს არ მცალია“. ქალიშვილები არ მოსულან ან, შესაძლოა, მოვიდნენ, წარწერა წაიკითხეს და წავიდნენ. იშვიათი ავსტრიული მარკა თავის ადგილას დავაბრუნე. მდინარეში მობანავე ქალი. ნაპირზე მდგარი ირემი.
შემდეგ ჩემი ალბომები გადავათვალიერე და გადავწყვიტე, რომ უნდა ჩამეწერა ყველაფერი, რაც იმ დღეს შემემთხვა. უწესრიგოდ ჩავიწერე. ყველა დეტალის ჩაწერა ვერც შევძელი.
ახლა ჩემს საწერ მაგიდას სინათლის წრე ადგას. მძიმე ალბომი, რომელსაც ვარშავული ყდა აქვს, ბოსნიისა და ჰერცეგოვინის გვერდზეა გადაშლილი. ახლა აღარც ბოსნია არსებობს და არც – ჰერცეგოვინა. ამ გვერდზე მოთავსებული უკანასკნელი მარკა – ბოსნია-ჰერცეგოვინის მიერ გამოშვებული უკანასკნელი მარკაა. გარეთ სრული სიჩუმეა, რომელსაც მხოლოდ ჭრიჭინებისა და ბაყაყების ხმები არღვევს. არავის არაფერს ვსაყვედურობ – არც ტოვას, არც საკუთარ თავს და არც მარკების კოლექციონერებს. წარმომიდგება ნაკადულები, რომლებიც წარმოქმნიან მდინარეებს, მდინარეები კი ზღვაში ჩაედინებიან. ნეტავ, რატომ ვნატრობ, რომ ახლა, ამ წუთას, დაუყოვნებლივ, მოვკვდე?!
© The New Yorker
7 იანვარი, 2019
[1]„ახალი აღმოსავლეთი“ (უნგრ.)
[2]ებრაული მისტიკური ტრადიციის თანახმად, დედამიწაზე ყოველთვის არსებობს ოცდათექვსმეტი ფარული წმინდანი.