“პოეზია – უსაზღვრო ხოტბაა”
ინგლისურიდან თარგმნა მანანა მათიაშვილმა
გოლუეი კინელის ლექსი “კოშკების დამხობა” ჟურნალ “ნიუ იორკერში” დაიბეჭდა 2002 წლის 9 სექტემბერს. კინელს ჟურნალის პოეტური განყოფილების რედაქტორი – ელის ქუინი ესაუბრება მისი ელეგიური ლექსის წერის პროცესის, სტრუქტურისა და გავლენების შესახებ; ასევე – იმ სირთულეებზე, რაც თან ახლავს გასული სექტემბრის ტრაგიკული მოვლენების გახსენებას.
ე.ქ. – როცა ჩვენ პირველად ვისაუბრეთ ამ ინტერვიუს შესახებ, ვაპირებდი თქვენთვის მეკითხა, როგორ მიაგენით ამ ლექსის დაწერის მეთოდიკას. ეს, ჩემი შეფასებით, წლის ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწარმოებია. თუმცა თქვენი ადრეული ლექსების გადაკითხვის შემდეგ მივხვდი, რომ მთელი მოღვაწეობის მანძილზე ხშირად მიმართავდით სხვა პოეტთა ხმებს – თქვენს კონკრეტულ საგანთან მისადაგებულ, შემთხვევით გაგონილ სიტყვებს. ეს განსაკუთრებით ითქმის 1971 წელს გამოცემული “კოშმარების წიგნის” იმ ნაწილზე, რომელსაც “მკვდრები უხრწნელად აღსდგებიან” ჰქვია. ამავე კრებულში ჯარისკაცების საუბარი გაქვთ შეტანილი. მოგვიანებით, ლექსშიც “ბუზები”, რომელიც 1994 წელს გამოჩნდა “ნიუ იორკერში”, ბევრი პოეტის ციტატა გქონდათ ჩართული. ასე რომ, კოლაჟის ტექნიკა იმთავითვე გქონდათ ათვისებული.
გ.კ. – ასეა, მაგრამ ამ ლექსში კოლაჟის გამოყენება მანამდე არ მიფიქრია, სანამ ერთხელ ვიიონის ცნობილი სიტყვები არ ამომიტივტივდა გონებაში. ეს მაშინ, როცა ვცდილობდი იმ სხვადასხვა ჯურის ადამიანთა აღწერას, რომლებიც თავთავიანთ სამუშაოს ასრულებდნენ იმ დღეს სავაჭრო ცენტრის შენობებში.
“…povres et riches,
Sages et folz, prestres et laiz,
Nobles, villians, larges et chiches,
Petiz et grans et beaulx et laiz“.
“…მდიდრები და ღარიბები,
ჭკვიანები თუ შეშლილები, მღვდლები, ერისკაცები,
დიდებულები, მემამულენი, ძუნწები და კეთილშობილნი,
მაღლები – დაბლები, ლამაზები – შეუხედავნი“.
იმავე ხანებში ერთ ნაშუადღევს სტენლი კუნიცთან მოვხვდი, რომელიც ცელანის “სიკვდილის ფუგის” თარგმანებს ათვალიერებდა – მათზე უნდა ესაუბრა ვაშინგტონის ჰოლოკოსტის მუზეუმში დაგეგმილი სემინარზე. მასთან საუბარმა კიდევ დამიდასტურა ის აზრი, რომ “სიკვდილის ფუგა” ადამიანური სულის ერთ–ერთი უდიდესი გამოვლინებაა.
მერე ვიღაცამ გამომიგზავნა მილოშის “პოეზიის მოწმის” ერთ–ერთი თავისი ასლი, სადაც ავტორს მოტანილი აქვს ალექსანდერ ვატის ციტატები: ეს ყველაფერი თითქმის წინასწარგანზრახულად მომეცა გარემოებათა შემთხვევითობის წყალობით და მეც მივიღე შემოთავაზება.
– ასე რომ, ცელანი და ვიიონი იმთავითვე გქონდათ გონებაში, აღარაფერს ვამბობ კრეინსა და უიტმენზე, რომელთა სიტყვები გამუდმებით თან გდევთ, თქვენში ცხოვრობს უკვე იმდენი ხანია, რომ ქუჩაში სეირნობის დროსაც გახსენდებათ ხოლმე.
– ჩემი აზრით, უიტმენს სურდა, ხალხის მესიტყვე გამხდარიყო, მაგრამ როცა კი სცადა ამგვარი ლექსის დაწერა – საშინელება გამოუვიდა. თუმცა ის ლექსები, რომლებიც მან სხვადასხვა თემაზე საკუთარი შეხედულებების გადმოსაცემად შექმნა, ფაქტიურად, სწორედ ხალხის სახელით მეტყველებს. პრობლემა ის იყო, რომ ხალხი არ უსმენდა მათ. ასე რომ, ვიფიქრე, ჩემი ლექსის შესაფერისი იქნებოდა, თუ მასში უიტმენს ვათქმევინებდი ერთ–ერთ ბოლო სიტყვას.
– მაინტერესებს, ხომ არ ღელავდით, ოდნავ შიშის გრძნობა ხომ არ გეუფლებოდათ, როცა ამდენი ადამიანისთვის ცდილობდით ელეგიის დაწერას?
– მართლა არ მიგრძვნია არანაირი საშიშროება, ალბათ იმიტომ, რომ მე ის “სახალხო” ლექსად არ მქონდა ჩაფიქრებული – ისიც კი არ ვიცოდი, ჩემი ნაწერი საერთოდ თუ იქცეოდა ლექსად. როცა შევატყვე, რომ რაღაც გამოდიოდა, ერთადერთი, რაც მაშფოთებდა, იყო პასუხისმგებლობა დაღუპულთა ახლობლების წინაშე – მათი შეყვარებულების, მეუღლეების, შვილების, მეგობრების, ნათესავების რეაქცია.
მინდოდა, ჩემი პოეტური ანგარიში ჩემივე გრძნობების ადეკვატური გამოსულიყო, მაგრამ იმასაც ვგრძნობდი, რომ მოვალე ვიყავი, ეს ოჯახები დამეცვა ყოველგვარი შემდგომი ტენდენციისგან, რასაც ჩემდაუნებურად გავუკეთებდი პროვოცირებას ლექსის საგნის უკიდურესი სიმძაფრით გადმოცემისას. შეზღუდულად არ მიგრძვნია თავი, უფრო იმას ვშიშობდი, შორს არ შემეტოპა. თუმცა, დარწმუნებული ვარ, რომ ლექსი, რომელიც შორს შეტოპავს, სწორედ ამ სიღრმის გამო უფრო მისაღები ხდება ხოლმე, ვიდრე ის, რომელიც ზერელე აღწერას ამჯობინებს.
– მახსენდება ფროსტის განსაზღვრება: “ყოველგვარი ნაწარმოები მხოლოდ იმდენადაა კარგი, რამდენადაც დრამატულია“. თქვენს ლექსს გამოკვეთილად დრამატული სტრუქტურა აქვს, მისი ყოველი ნაწილი კრეშჩენდომდე მაღლდება, რაც ერთგვარ შიშნარევ მიხვედრას გულისხმობს, რომელიც რაღაცის დადასტურებით უნდა დაგვირგვინდეს, შემდეგ კი თემის ძიებით და გაშლით; გზების მოსინჯვით გრძელდება.
– მიხარია, რომ შეამჩნიეთ ეს თავისებურებები, თუმცა მათ არ აღვიქვამ, როგორც განსაკუთრებული ოსტატობის შედეგს, აქ ჩემი მცდელობა ჩანს – უფრო გასაგები და ვიზუალური გამეხადა სათქმელი. ეს ლექსი შედგება სეგმენტებისგან და ვცდილობდი, ეს სეგმენტები თუ მომენტები ისე დამელაგებინა, რომ გარკვეული ნარატიული წესრიგი მიმეღო. ამიტომ არ მივიჩნიე საჭიროდ სეგმენტების დამაკავშირებელი მონაკვეთების გამოკვეთა და გადავწყვიტე, ფიკუსირება მთლიანად ამ ძირითად მომენტებზე მომეხდინა.
– კრაკოვში ჩ.კ.უილიამსმა გაიხსენა თავისი ადრეული ლექსის – “ანა ფრანკის დღის” წერის პროცესი და განაცხადა, რომ ამ ლექსზე ისწავლა, როგორ უნდა ეწერა. ეს მან იმით ახსნა, რომ “ლექსის ერთდროულად განუსაზღვრელსა და სრულიად გარკვეულ საგანზე” მუშაობისას მოუხდა გამოეცადა რაღაცნაირი სიმტკიცის შეგრძნება. თქვენც ხომ არ გაგჩენიათ ამგვარი გრძნობა, როცა ამ თემაზე მუშაობის დაწყება გადაწყვიტეთ?
– მე ვიცნობ იმ გრძნობას, რაზეც ჩარლი ლაპარაკობს, მაგრამ ჩემს ლექსში სხვანაირად მოხდა – შინაგანად დიდხანს ვჭოჭმანობდი და სიტყვები სულაც არ მოედინებოდა წყალივით. ეს მანამდე, სანამ მუშაობის დაწყებიდან კარგა ხნის მერე ცხადად გამოიკვეთებოდა ლექსის სვლა–გეზი და მეც შევწყვიტე ბორძიკი. დამეხმარა ერთი რამ – გავაცნობიერე, რომ ეს ლექსი არ იყო მომხდარის პოლიტიკური ასპექტის აწონ–დაწონვისთვის განკუთვნილი ადგილი იმ შემთხვევაშიც კი, თუკი ამას შევძლებდი. ჩემი პირვანდელი მონახაზები სავსე იყო ისეთი კითხვებით, როგორიცაა: “როგორ მოხდა ეს?”, “რა მოყვება ამას?”, “ვინ ჩაიდინა?”, “რატომ მოხდა?”, “რა წვლილი მიგვიძღოდა ჩვენ ისეთი სამყაროს შექმნაში, სადაც შეიძლებოდა ასეთი რამ მომხდარიყო?” თუმცა, როცა კი შევეცადე ეს კითხვები ლექსში ჩამესვა, რასაც პირველ ხანებში ხშირად ვაკეთებდი – მთელი ნაწარმოები ერთი ხელის მოსმით მიწასთან გასწორდა. ბოლოსდაბოლოს მივხვდი, რომ ლექსი უნდა შეხებოდა თვითმფრინავების შეჯახებას, სიკვდილიანობას, ადამიანების ტანჯვასა და წუხილს და თუ შესაძლებელი გახდებოდა, იქნებოდა მასში გარკვეულწილად ნუგეშისცემაც, გამოწვეული მომხდართან ახლოს ყოფნისა და თანაგანცდისგან. მას შემდეგ, რაც ამას მივხვდი, ლექსი შეიკრა.
ლექსი იგება წვრილმანებსა და დეტალებზე, სახე–ხატების საშუალებით და მას იშვიათად აქვს საქმე განზოგადებებთან. მისი თვისებაა – უსაზღვრო ხოტბა. შეიძლება იფიქროთ, რომ ის ხოტბის შესხის ხელოვნებაა. ზოგიერთი ლექსი, მართლაც ბრწყინვალე ლექსი, ძირისძირობამდე ერთგულია თავისი კონკრეტული საგნისა, მაგრამ მათ ამავე დროს გააჩნიათ უნივერსალური თავისება, რაც მათ სიცოცხლისუნარიანობას განაპირობებს თვით ყველაზე შეუფერებელ პირობებშიც კი.
– პოემის იმ ნაწილში, სადაც ლაპარაკია თვითმფრინავის საწვავზე, აფეთქებულ გრანიტსა და შხამიან გამონაბოლქვებზე, ანუ წვის მთელ მატერიალურ გამოვლინებებსა და თვითონ კატასტროფაზე, სტროფის ბოლო ბწკარებში (“Freighted air too foul to take in but we take it in,/ too gruesome… to breathe but they breathe it and you breathe it“), მე შესამჩნევ ცვლილებას ვგრძნობ – ესაა აუცილებელ თანხმიერებაში (თუ კეთილხმოვანებაში) ჩაძირვა, რაც ერთობ მიმეტური ნიშან–თვისებაა. ეს შენაცვლება, ჩემი აზრით, ზომიერად და ოსტატურად გათვლილი სვლაა.
– ეს ერთ-ერთი იმ ადგილთაგანია, სადაც დაღუპულთა ოჯახების გამო ვღელავდი – ამ ჰაერში არსებობდა ის ყველაფერი, რაც გარდაცვლილთაგან დარჩა. ეს იყო სახიფათო. ვფიქრობ, სწორად შეგინიშნავთ – ამ ადგილას ლექსი მართლაც ხდება უფრო კონფიდენციალური, რამდენადმე პირადულიც. სწორედ აქ ვცადე ცოტა სიღრმეში შემეღწია და მომხდარის შინაგანი მხარე დამენახა.
– როცა ცელანმა მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ თავისი მშვენიერი და ტკივილიანი ლექსები გამოაქვეყნა, კონკრეტულად “სიკვდილის ფუგა” მაქვს მხედველობაში, ის გააკრიტიკეს. ადორნოს სიტყვებით რომ ვთქვათ, იმის გამო, რომ ოსვენციმის შემდეგ პოეზიის წერა შეეძლო. მოგვიანებით, “სიკვდილის ფუგა” გერმანიაში განიხილეს მსუბუქი ემოციური ლექსის კრიტერიუმით და ეს იყო ყველაზე შეურაცხმყოფელი პოეტისათვის. ღელავთ თუ არა, როგორ მიიღებენ თქვენს ლექსს?
– როცა ამბობენ, რომ არ შეიძლება პოეზია იწერებოდეს ოსვენციმის შემდეგ (თუმცა ბოლო დროს ეს ფრაზა არსად გამიგონია), ჩემი აზრით, ავიწყდებათ, რომ პოეზია სიცოცხლისა და სიკვდილის – თვით ძალმომრეობითი სიკვდილის – მიმართ ჩვენი ყველაზე გულწრფელი რეაქციების გამოხატვის საუკეთესო საშუალებაა. 11 სექტემბრის მოვლენებისადმი ჩვენი რეაქციის ჩახშობა მხოლოდ ამ მოვლენების დავიწყებამდე მიგვიყვანს. ჩემთვის ცელანის “სიკვდილის ფუგა” ერთ-ერთი ყველაზე ძალისმომცემი ლექსია – ტანჯვის გზის გავლის გარეშე, საერთოდ, როგორ წარმოუდგენიათ გადარჩენა, არ მესმის?! ცელანის ეს ლექსი ძალზე კომპაქტური ფორმით იძლევა უპრეცედენტო საშინელებების შემაძრწუნებელ გამოსახულებას, რაც სხვანაირად სიტყვის უთქმელად ჩაილექებოდა ჩვენში.
– ჩემი ერთ-ერთი უსაყვარლესი ესე 70-იან წლებში ტედ ჰიუზმა გამოაქვეყნა არაჩვეულებრივი იუგოსლაველი პოეტის, ვასკო პოპას ომისშემდგომი ლექსების კრებულის წინასიტყვაობად. ჰიუზი აღწერს პოპას (ასევე ჰერბერტის, ჰოლუბის და მილოშის) გახსნილობას “ყოველივე იმის მიმართ, რაც გარშემო ხდება”, მიუხედავად იმისა, თვითონ მონაწილეობენ თუ არა მომხდარში. ჰიუზი მიუთითებს ასევე მათ “მოზომილ უარზე – არაფრისდიდებით თავი შორს არ დაიჭირონ იმ ძალისგან, რაც მართავს მნიშვნელოვან მოვლენებს”.
– იცით, ერთ-ერთი მიზეზი, რამაც ამ ლექსის შექმნა გადამაწყვეტინა, ანუ მისი მეორე უმნიშვნელოვანესი გარდატეხის მომენტი იყო, როცა კატასტროფის ადგილზე წავედი და “მაკდონალდსის” გარშემო დავბორიალობდი. იქ 24-საათიანი მომსახურება ჰქონდათ და იქვე იყო მეხანძრეთა შეკრებების მუდმივი ადგილი. ჩემი პატარა ბლოკნოტით მივედი და რამდენიმე მეხანძრეს გავესაუბრე, მერე მათ ერთმანეთში ლაპარაკსაც მოვუსმინე. მე მომნუსხა მათი საუბრის სწორედ ამ “გახსნილობამ”, როცა ყვებოდნენ საკუთარ და სხვათა მტკივნეულ თავგადასავალზე. მათი საუბრიდან წარმოიშვა ჩემი ლექსის ზოგიერთი მონაკვეთის ენობრივი პლასტი.
– როცა ამ ლექსს ვაანალიზებდი, თქვენი მეორე ლექსი გამახსენდა – “მკვდრები და ცოცხლები”, რომელიც ორი წლის წინ დაიბეჭდა ჩვენს ჟურნალში. გამახსენდა თქვენეული ხედვა იმისა, თუ როგორ იქცევიან გარდაცვლილები მიწაში არარაობად და რომ “ძველი ცხოვრებიდან სასიცოცხლო ძალის გადასვლა ახალში – საშუალებაა დედამიწაზე მარადისობის შესანარჩუნებლად”. ამის მიხედვით, ადამიანებისთვის ჰაერში აფეთქება იმას ნიშნავს, რომ ისინი ვერასოდეს დაუბრუნდებიან დედამიწას.
– ჰო, ამას გაქრობა ჰქვია. ეს იგივეა, რაც ვიიონმა აღწერა – “ზეცაში გადასახლება, როცა ჯერ კიდევ ცოცხალი ხარ”. გაქრობასაც იგივე შედეგი მოსდევს, რაც ცეცხლის დაუჯერებლად მაღალ ტემპერატურას. ხშირად ვფიქრობ იმ ადამიანებზე, რომლებიც შენობებიდან გადმოხტნენ. რამდენად საზარელი უნდა ყოფილიყო გადარჩენის ალტერნატიული გზა, რომ მისი შიშით ამდენმა ადამიანმა არჩია პირდაპირ გადმომხტარიყო მეოთხედი მილის სიმაღლიდან?!
– ლექსში შემოგაქვთ ორი ადამიანის სახე, რომლებიც ხელიხელჩაკიდებული გადახტებიან, თითქოს იმისათვის, რომ “მათი ვერტიკალური სხეულები ცის თავდაღმართზე უფრო მსუბუქად დაშვებულიყვნენ”.
– აქ დანტეზეა მინიშნება. ჯოჯოხეთის მეორე კარიბჭეში დანტე ხედავს, როგორ მიაცურებს ქარი პაოლოსა და ფრანჩესკას “სხეულით შემცოდეთა სამყოფელისკენ”. ის ვირგილიუსს ეუბნება: “პოეტო, სიამოვნებით გავესაუბრებოდი იმ წყვილს, რომელიც, ჩანს, რა მსუბუქად მიაბიჯებს ქარის ტალღებზე”. რა თქმა უნდა, ის ორი, რომელიც კოშკიდან ხელიხელჩაჭიდებული გადმოხტა, ალბათ უფრო ამხანაგები იყვნენ ერთმანეთისთვის, ვიდრე შეყვარებულები, თუმცა შესაძლოა, საერთოდაც არ იცნობდნენ ერთმანეთს და მიუხედავად ამისა, მათი ხელის ჩაკიდება ჩემთვის სიმბოლოა ერთგვარი ხანმოკლე ნიშნობისა, რამაც ორივე სიკვდილის წინ სიმხნევით აღავსო.
– როგორი იყო აუდიტორიის რეაქცია ამ ლექსის მოსმენისას?
– წერის პროცესში ამ ლექსს ხშირად ვკითხულობდი ხმამაღლა. პირველად აუდიტორიის წინაშე კი სტუდენტურ სატელევიზიო გადაცემაში წარვდექი. რა თქმა უნდა, ლექსმა საშინლად ააღელვა სტუდენტები. ზოგი ამ ახალგაზრდა მწერლებიდან შორს, კანზასსა და ვაშინგტონში ცხოვრობს და ისე დაემთხვა, რომ კატასტროფის დღეს მათ პირველი ვორქშოფი უწევდათ. მერე მათი ერთ-ერთი სუდენტური საცხოვრებლის ევაკუაციაც გახდა საჭირო. ვაპირებდი შემეთავაზებინა, თითოეულს თავისი იმდღევანდელი თავგადასავალი დაეწერა და იმის საჩვენებლად, რომ ჩემთვის მნიშვნელობა არ ჰქონდა, რამდენად სრულყოფილი ან უხარისხო გამოვიდოდა მათი პირველი მონახაზები, მე თვითონ თავი მოვუყარე ნაჩქარევად ლექსისმაგვარ სვეტებად შეკოწიწებულ ჩემი ლექსის პირველ სტრიქონებს, რომელთაგან ზოგი სულ არ უკავშირდებოდა ერთმანეთს და სტუდენტებს ასე გავაცანი ლექსის პირველი ელემენტარული ვერსია.
ყოველი მომდევნო წაკითხვისთვის ლექსის ის ვარიანტი მიმქონდა, რაზეც იმ ეტაპზე ვმუშაობდი. როცა სახალხოდ კითხულობ, მსმენელი ლექსის სრულყოფილ ვარიანტს ითხოვს, ამიტომ თვალში ეჩხირებათ და ძალაუნებურად აფიქსირებენ იმ მომენტებს, რაც გაუმართავად ჟღერდა. ამ წაკითხვების შემდეგ, სასტუმროში, ჩემს ოთახში, სწორედ ამ გაუმართავ მონაკვეთებს ვამუშავებდი. ხშირად, რამდენიმე დღის ან კვირის შემდეგ, ყოველ წაკითხვას ისევ ხელახალი შესწორება მოსდევდა. ასე გრძელდებოდა ათი თვის მანძილზე. ლექსის სრულყოფის ამ ხანგრძლივი დროის თითოეულ ეტაპზე ვკითხულობდი ნამუშევრის ახალ ვარიანტს და ეს ძალიან დამეხმარა ნაწარმოების საბოლოო სახის გამოკვეთაში.
– ჩემი აზრით, თქვენ იმ პოეტთა კატეგორიას მიეკუთვნებით, რომლებიც ეთაყვანებიან და ამაყობენ თავისი ფესვებით. ტყუპები თქვენი მხედველობის არეში იმყოფებოდა თითქმის ორ ათეულ წელზე მეტი ხნის განმავლობაში, ხომ ასეა?
– დიახ, მე ოცდამერვე სართულზე ვცხოვრობ და ჩემი ფანჯრები სამხრეთისკენ იყურება. კოშკები ჩემი სახლის შორიახლოს იდგა და მართლაც ყოველდღე ვხედავდი. ყველაზე კარგად ნიუ-იორკის ამ ნაწილს ვიცნობდი. რა თქმა უნდა, კატასტროფა ლოს-ანჯელესში რომ მომხდარიყო, ამ ლექსს ვერ დავწერდი.
ნიუ-იორკელებთან საუბრისას მე ძალიან ბერი რამ შევიტყვე მომხდარზე. ჩემი კარის მეზობლები სახლში იყვნენ სწორედ იმ მომენტში, როცა შეტაკება მოხდა; მათ გაიგეს თვითმფრინავის ხმა, რომელმაც თურმე ჩვენს შენობას ჩაუფრინა და ფანჯრებს მიაწყდნენ, რომ გაეგოთ, რა ხდებოდა. ამ დროს დაინახეს, რომ თვითმფრინავი კოშკს შეეჯახა. მეზობლებმა დეტალურად მიამბეს მთელი ეს ამბავი. უამრავმა ადამიანმა მომიყვა თავისი იმდღევანდელი თავგადასავალი და შთაბეჭდილება. მე თითქოს ყველა შემხვედრი გამოვკითხე და თითოეულს რაღაც თავისი ჰქონდა სათქმელი.
– არსებობენ თუ არა ისეთი პოეტები, რომლებიც ლექსში არ ჩანან უშუალოდ, მაგრამ გარკვეული გავლენა და შთაგონება მოახდინეს თქვენზე ამ ლექსზე მუშაობის პროცესში?
– ჩემს ნამუშევრებზე ყოველთვის დიდი გავლენა ჰქონდა ჰარტ კრეინს. ერთი შეხედვით არ ჩანს, მაგრამ ეს ასეა. კონკრეტულად ამ ლექსზე მუშაობისას კი დამეხმარა კრეინის ღრმა სიმბოლური დატვირთვის მქონე ნაწარმოები ნიუ-იორკის თემაზე.
მეორე პოეტი, ვინც ამ ლექსზე მოახდინა ფარული გავლენა, იყო ემილი დიკინსონი. კერძოდ, მისი უნარი – წარმოსახვაში დაინახოს თავისი გზა, თვითონვე განიცადოს ის, რაზეც წერს და შეეძლოს, სამყაროს სხვისი თვალით უყუროს. მისი ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ლექსი – “მესმოდა ბუზის ბზუილი, როცა ვკვდებოდი”, მომაკვდავი ადამიანის შესახებ არის დაწერილი. ამ ადამიანს, შეიძლება, პოეტი იცნობდა კიდეც და უნახავს მომაკვდავი. ყოველ შემთხვევაში, აქ ის თავის პერსონაჟში შედის და მერე წარმოსახვით მასთან ერთად კვდება და, რადგან კვდება, ხედავს იმას, რასაც ეს ადამიანი ხედავდა, ალბათ, სიცოცხლის ბოლო წუთებში – ოთახის ბუზს. ჩემთვის ამაღელვებელია ის, რაც დიკინსონს შეუძლია – სხვა ადამიანად იქცეს და მისი თვალით უყუროს სამყაროს, არა მარტო უყუროს, არამედ წარმავალი რეალობიდან უმნიშვნელო ცოცხალი არსების სახით ერთი დეტალი გამოარჩიოს და პოეტური ენით ჰიმნი უძღვნას ამ ჩვეულებრივ, არაფრით გამორჩეულ არსებას – ოთახის ბუზს. თანაც, ჰიმნი მისთვის გასაგებ ენაზე უმღეროს – “მოლურჯო, ნაწყვეტ-ნაწყვეტი ზუზუნით”.
© ”არილი”