ავტორის ფოტოები
25 ივლისი, 2016
„აუ, ეს არ შეიძლება“, თქვა ერთმა თანამშრომელმა ბარგის გაშუქებისას. რა არ შეიძლება? თურმე ღვინის ბოთლის სახსნელი დამრჩენია ხელბარგში. პირველად მოხდა ასე, აქამდე არასდროს დამვიწყნია ამ დალოცვილის ძირითად ბარგში გადატანა. თანამშრომელმაც ისეთი გულისტკივილით თქვა, „აუ, ეს არ შეიძლებაო“, თითქოს, 20 ბოთლი გვქონდა ერთად გასახსნელი და თითით ან ფეხსაცმლით მოგვიწევდა ამის გაკეთება, სანამ თვითმფრინავში ავიდოდი.
„მარტო მოხვედი? მიდი, უცებ, დარეკე, თუ აქ არიან შენები, ამოვიდნენ და გაატანეო“. ჩემები ჯერ არ იქნებოდნენ წასული. ეკას (ჩემს დას) დავურეკე. მალე ამობრუნდა, მივეცი სახსნელი, ვაკოცეთ ერთმანეთს და დავბრუნდი ჩხრეკის და გამჭვირვალობის ადგილთან.
სტამბულში 9 საათი მქონდა დრო. ერთი ცარიელი კარიბჭე ვიპოვე და წიგნის წასაკითხად ჩამოვჯექი (ვკითხულობ ჯონ ირვინგის რომანს, „სამყარო გარპის მიხედვით“). 9 საათში საშუალო მოცულობის (დაახლ. 400 გვ.) რომანის წაკითხვა შეიძლება, როცა არაფერი გიშლის ხელს, მაგრამ ათათურქის საჰაერო ქარავან-სარაი ხომ მხოლოდ ხელის შეშლისთვისაა. იმ თავს ვკითხულობდი, როცა გარპმა პირველად შეამჩნია ჰელენ ჰოლმი და გავიხედე, ქერა, ქათქათა გოგო არ მოვიდა?! მარტო მეშინია და თუ შეიძლება აქვე წამოვწვებიო. რაღაცნაირად გენდობიო. მოდი, დაიკო, არა გრცხვენია? ნუ გეშინია, გამოიძინე, მე ვუდარაჯებ შენს ბარგს, აქ რამდენიმე დღის წინ იყო დიდი ამბები, ახლა კი პირიქით, დიდი მოწყენილობაა-მეთქი. გაიცინა და ფეხშიშველი წატანტალდა საპირფარეშოსკენ. დილის 6 საათი იყო და მივაძახე, ჯერ დამლაგებლები ბატონობენ ტუალეტებში, 10 წუთის წინ არ შემიშვეს, აგერ ვითმენ და ველოდები-მეთქი. მაინც შეიჭყიტა, მერე გამოტანტალდა სალი ჰოკინსივით (მაიკ ლის ფილმში, Happy-Go-Lucky-ში რომ ფლამენკოს გაკვეთილზე შემოიპარება, ვითომ შეუმჩნევლად) და მანიშნა, ღიააო. ვინ იცის, როგორ ეფსმოდა, მაგრამ მაინც შემატყობინა, რომ ყველაფერი რიგზეა, მორჩა დამლაგებლების ბატონობაო.
ნახევრად იტალიელი იყო, ნახევრად გერმანელი, მაგრამ გარეგნულად მაინც სუფთა ლორელაი იყო, ასე ვუწოდებთ მე და ჩემი მეგობარი, არჩილ ჯინჭარაძე გერმანიკული ტომის ქერათმიან ჯანიან გოგოებს, ერთგვარ ურბანულ ელფებს.
გოგოს სახელი არ მახსოვს. ქალაქი კი დავიმახსოვრე. თესალონიკში მიდიოდა. როცა ჩაეძინა, თვალი გავაპარე, მსუბუქი ფეხსაცმელი იქვე მიეყარა, ფეხსაცმლის ძირები ჭერს აჰყურებდნენ. ორივე ძირგამოხეული იყო. ფართოდ პირდაღებული. როგორც ჩანს, გამოხეული ჯინსები არაა საკმარისი, რომ მოგზაურობისას ხეტიალის ქვიშა და ქროლვა შეითვისოს და შეიწოვოს სხეულმა. საჭიროა უძირო ფეხსაცმელიც.
იმედია, თესალონიკში იყიდიდა ახალ სანდლებს.
ბილბაოს აეროპორტი მთებს შორისაა მოქცეული, მოტეხილშია, გეგონება ჩოხატაურში ეშვები, ან ნახევრად – ტყიბულ – ნახევრად – ამბროლაურ-ბორჯომ-ხარაგოულში. ეს ისე, ძალიან ზედაპირულად რომ ვთქვათ, თუმცა სინამდვილეში კალატრავას ცხვირაწეულ ნაგებობას დაინახავ თუ არა დაშვებისას, სულ სხვა შთაბეჭდილება გრჩება, და მაშინვე აზრზე მოდიხარ. ჩემი პირველი ევროპული საჰაერო საყუდელიც, სადაც ჩავფრინდი, კალატრავასი იყო, ლიონში, სენტ-ეკზიუპერის სახელობის. 2006 წელს ხდებოდა ეს ამბავი. მოკლედ, თეთრი ბეტონი და ფრთები, თავის ნისკარტიანად.
დონოსტიამდე (იგივე სან-სებასტიანი) გზაში ბლომად თეთრი ძროხები მოჩანდნენ მინდვრებში, ასევე ვირები (აქაური პლატეროები). ჩაკოლის (Txakoli) ვენახებს რომ ჩავუარე, თვალები ამიჭრელდა. მთელი გზა ძალიან მწვანე იყო, აუარება წიწვოვანებით, ვერც დავთვალე იმდენი ჯიშის ნაძვი და ფიჭვი იყო ფერდობებზე.
ავტოსადგურის შესასვლელი მომეწონა, ჩამოვედი ავტობუსიდან და 2-3 ფოტო გადავუღე ძველი მესხური დარბაზივით ზემოდან განათებულ სადგურის მოედანს. დიდი ძელები, ბეტონი და მზიანი ცენტრი. მოვიხედე და სადღაა ავტობუსი და ჩემი ბარგი?! დავინახე, 200 მეტრში, ამ დიდი გადახურული მოედნის ასასვლელში, ეს ჩვენი ავტობუსი ადის. დავიწყე სტვენა. ჩემი ფეხები, ვინ გაიგონებს? ადის, თან ნელა ადის ეს ოხერი. გავიქეცი, მაგრამ მე ისე სწრაფად ვერ მივრბივარ, როგორ ნელაც ეს ავტობუსი ადის იმ აღმართზე. გადის ნაგებობიდან და ვიცი, დავკარგავ. უცებ მახსენდება, რომ წამოსვლამდე ავტობუსს ფოტო გადავუღე ტელეფონით. რამ გადამაღებინა!!! ჩავხედე და ავტობუსის ნომერიც მოჩანს და მძღოლის სახეც. არიქა, ბიჭებო, დავძახე სადგურში მძღოლებს, აი, ეს ავტობუსი გამექცა, ჩემი ბარგიც თან წაიყოლა და მიშველეთ, იქნებ ძმაკაცი იყოს თქვენი, ან ტელეფონი იცოდეთ, ან რამე. ერთი ღვთისნიერი მძღოლი ამყვა, იმანაც, არიქაო დაუძახა დისპეჩერს (ოღონდ ბასკურად დაიძახა არიქა), უშველეთ ამ კაცს, ბარგი დარჩა ავტობუსში, მანქანის ნომერიც იცის და მძღოლის სახეც აქვს გადაღებულიო. დისპეჩერმა რაღაცა ქვითარივით ქაღალდი ამომიბეჭდა, ტელეფონის ნომრით, მეთქი, იმ მძღოლის ნომერია, გავიხარე. თურმე დაკარგული ბარგის განყოფილების ცხელ ხაზზე ვრეკავ. მეგონა მძღოლი აიღებდა, კაცის ხმას ველოდი. ქალმა აიღო, როცა გავერკვიე ვინც იყო, ასე ვუთხარი, აგერ, ა, 5 წუთის წინ გამექცა ავტობუსი ჩემი ბარგით, ჩაიწერეთ, მანქანის ნომერსაც გიკარნახებთ-მეთქი.
ვუკარნახე. ჩაიწერა.
დაგირეკავთო.
ვწერ ოიერს, ოიერ სან მარტინს, ბასკეთის მწერალთა ასოციაციის მმართველ მენეჯერს. ოიერი დონოსტიას სადგურთან უნდა დამხვდეს, მანქანით და პასაიაში ერთად უნდა წავიდეთ, მაპატა საპორტო ქალაქში, სადაც უნდა ვიცხოვრო.
ოიერ, სადა ხარ? მე უკვე აქ ვარ. დავინახე ოიერი, სიხარულით გადავეხვიე და უცებ მოვიწყინე. ბარგი დავკარგე ოიერ, ამისდედავატირე. ერთი წამით ჩამოვედი ავტობუსიდან, 2-3 ფოტო გადავიღე და მოვიხედე, ავტობუსი წასული იყო. ოიერს სახე შეეცვალა. დღეს ძალიან მძიმე დღე მაქვსო. ჩავეკითხე, კიდევ რა მოხდა-მეთქი? არ მითხრა (მოგვიანებით მომიყვა ყველაფერი). დარეკა იმავე ნომერზე, მე რომ გადმორეკვას დამპირდნენ. ლაპარაკობდნენ ბასკურად. მე მანქანაში ვერ ვისვენებდი, გადასვლა და სირბილი მინდოდა. ოიერი სულ ერთ სიტყვას უმეორებდა იმ ვიღაცას, ბარგმაძიებელს. ბალო, ბალო, თუ ბალე, ბალე. კარგა ხანს ილაპარაკეს, შემდეგ მომიბრუნდა და მითხრა, ცუდი ამბებია, დღეს სანტიაგოს დღეა, დღესასწაულია, ყველა ისვენებს, ხვალამდე არამგონია ბარგი დავიბრუნოთო. ავვარდი, ნომერი ხომ ჩავაწერინეთ, ხომ იციან მაგჩემისებმა (მაგჩემისებს ქართულად ვამბობ) ვინ არის მძღოლი, დაურეკონ-მეთქი. არაო, ვერ დაურეკავენ, უფლება არა აქვთო. მძღოლს რეისის დროს არ დაურეკავენო.
ბიჯოოოო!
უკვე წამოსულები ვართ, მდინარეზეც გადმოვედით, პასაიასკენ მივდივართ, სადაც 12 დღე უნდა ვიცხოვრო, ისე ვარ, სანტიაგოს გადამკიდე ჩემი მეგობარი იაგო ბიტარიშვილიც მახსენდება. მახსენდება და ეგრევე მავიწყდება, იმიტომ, რომ უცებ, ჩემი ანთებული თუ გადამწვარი სახის შემხედვარე ოიერი მეუბნება, თუ ძალიან ნერვიულობ და არ გჯერა, წამო, მივბრუნდეთ სადგურში და თვალი თვალში გაუყარე იმ ქალს და ისე დაელაპარაკეო.
წამო, ვინც არა?
მივედით და ეგრევე დავაძრე ტელეფონი, გადავიმეორე ავტობუსის ნომერი და ვეძებ იმ 9052 HFY ავტობუსს. ოიერი რიგში დგას დისპეჩერთან. მე კიდევ ავტობუსებთან ვარ გამოსული უზარმაზარი ბეტონის გუმბათის ქვეშ. და ბაც! უცებ არ ვხედავ ამ ნომერს?! ვეცი მძღოლს, ის არის, თან ვიცინი, მიხარია და, შე ჩათლახო, სად გარბოდი, რაც მე შენ გისტვინე. ბარგი დამრჩა შენთან. და გაებადრა იმასაც სახე, ვააახ, კაცოოო, შენი იყო ის ჩანთაო? სინამდვილეში ისეთ რაღაცას მეუბნება, ბასკურად, მერე ესპანურად, რომ არ მესმის. ვუყვირი ოიერს. ვეძახი, მოდი აქ, გამოდი მაგ რიგიდან, მიშველე, გამაგებინე რას მეუბნება. თურმე მძღოლი მეუბნება, დავაბინავე კაი ხანია, რაღაც ოთახში შევიტანეო. თან ხალხი ჰყავს უკვე, მალე უნდა გავიდეს, ბილეთებს იბარებს. მაინც გამომყვა, კიდევ კარგი. თავისივე ბარათით გააღო კარი, ზუსტად იმ ოთახის გვერდით, სადაც დისპეჩერი იჯდა. და ვხედავ ჩემს მიტოვებულ ლურჯას, წარწერით – Escape.
ოიერი შოკში იყო. არ სჯეროდა იმ ავტობუსს ნომრით თუ მივაგნებდით. მე ვუთხარი, რომ სანტიაგომ გვაპოვნინა, თავისივე დღესასწაულის გამო უქმად მყოფ ხალხს გვერდი აუარა და პირდაპირ მიგვიყვანა მძღოლამდე. ნეტა მძღოლს რა ერქვა? სანტიაგოზე ჩემი ძმაკაცი იაგო მახსენდება ისევ და მეცინება.
მერე ოიერმა მომიყვა თავისი პრობლემების შესახებაც.
26 ივლისი
დილას მეილი მომესალმა: Hola Kharbedia! უფრო გამიხარდებოდა ბასკურად რომ მომსალმებოდა: Kaixo Kharbedia!
უკვე გუშინ საღამოს დიდი ამბები დამხვდა პასაიაში. არც კი ვიცოდი ასეთი ფიესტას დროს თუ დაემთხვეოდა ჩემი ჩამოსვლა. ვცხოვრობ Hugoenea-ში, აქედან ორ ნაბიჯში ვიქტორ ჰიუგო ცხოვრობდა დიდი ხანი, 1843 წელს. ახლა კი ბასკი მწერლების ასოციაცია (Euskal Idazleen Elkarteko) ამ გრძელ და მყუდრო ოთახს სხვადასხვა ქვეყნიდან ჩასულ მწერლებს უთმობს სამუშაოდ. მეც სამუშაოდ ჩავედი, მაგრამ ვინ გაცლის, დღესასწაულებია!
შუადღეს დონოსტიაში წავედი. ყურე მწვანე ნავით გადავიარე, ზუსტად ისეთი ნავით, ჟან პოლ ბელმონდო რომ ხტება ნაპირიდან Pierrot le Fou-ში. ბავშვობაში „მატორიან“ ნავს ვეძახდით ასეთს. ყურე და ნაპირები სავსეა უზარმაზარი თევზებით, რომელსაც არავინ ეკარება, არავინ იჭერს. ჩემს მხარეს, პასაიას აქეთა უბანს, სადაც ვცხოვრობ, სან ხუანი ჰქვია, ბასკურად დონიბანე, მეორე ნაპირს კი სან პედრო. ორივეგან ეკლესიის ზარები რეკავენ, სან ხუანისაც და სან პედროსიც. ხანდახან ფიესტას მუსიკას ერთვის ეს ზარები – ელექტრონულს, ეთნოს, ღრიალს, პეტარდების თუ სასულე ორკესტრის ხმებს. 70 ცენტი ღირს გადასვლა. გადმოსვლაც ცალკე 70 ცენტი. ხანდახან ზუსტად ვიტოვებ ხოლმე ხურდას, ან თავისით მრჩება ეს 70 ცენტი.
დღეს ღვინის სახსნელი ვიყიდე სან-სებასტიანში, თბილისში დატოვებულის სანაცვლოდ. საჭირო ნივთია, მითუმეტეს ეს ბასკეთია და არა ახალი ზელანდია, სადაც ღვინოები, როგორც წესი, ხრახნიან ბოთლებში ასხია. აქ ღვინოები საცობითაა, ისევე როგორც მთელს ესპანეთში.
გავიარე, ქალაქი შევისწავლე, დავძებნე წიგნის, ღვინის და ადგილობრივი პროდუქტის მაღაზიები, მოვინიშნე, დავიმახსოვრე (ვეცადე მაინც) რომელი სად იყო და პლაჟზე გავედი. დონოსტიაში 4 პლაჟია, პირველ რიგში სერფერების პლაჟი, სურიოლა (Zurriola), შედარებით მაღალი ტალღებით და შემდეგ, კონცხის გადმოღმა Alderdi Eder, ცენტრალური La Concha და ბოლოს Ondarreta. ეს სამივე თავიდან ბოლომდე გავიარე, უკან რომ ვბრუნდებოდი, Alderdi Eder-ისკენ, მოქცევა დაიწყო და იმ კიბეებისკენ, საიდანაც ნაპირზე ჩამოვედი, ლამის მივცურე, ისეთი მოქცევა დამხვდა. ტალღები მოდიოდნენ და აღარ მიდიოდნენ, წყალი მატულობდა, ქვიშაზე გაწოლილი ხალხი აყრილიყო და სხვაგან გადასულიყო, მე კიდევ ბარაბულების და მათი ბიძაშვილების გარემოცვაში მივაპობდი ტალღებს კიბეებისკენ. საფულე უკვე ჩანთაში მქონდა გადატანილი, ჩანთა კი თავზე მედო. როგორც იქნა ამოვაღწიე სამშვიდობოს.
ქვიშა ოქროსფერია სან-სებასტიანში.
მოშიებულზე გულმა სასუსნავისკენ გამიწია. ერთი მშვიდი ბაზარი უკვე აღმოჩენილი მქონდა და პირდაპირ იქით წავედი. ბოლოს ზეთების დახლს მივადექი, ზეთისხილის ზეთების ჩემი ესპანური სია ვაჩვენე მფლობელს და ვუთხარი, აბა, ბიძაჩემო, რომელს მირჩევ-მეთქი. ჩამონათვალიდან რამდენიმე არ ჰქონდა, ცოტა გული კი დასწყდა, მაგრამ ეგ რა არის, მოიცა რაები გაგასინჯოო. და დაიწყო: გასინჯვას ვერ ვასწრებდი, ისეთი სისწრაფით აწყობდა პატარა თეფშზე ბაგეტის სამ ნაჭერს და ზედ ზეთის უზარმაზარ ულუფას ასხამდა. თითქმის ყველა ზეთი, რომელიც კი გავსინჯე, განსხვავებული სტილის იყო და ყველა ძალიან მომწონდა. მართლა საუკეთესოებს მასინჯებდა ან მე ვიყავი კარგ ხასიათზე. ბოლოს ორი ზეთი ავარჩიე. ჩემი საყვარელი სტილის, ძლიერი და მწარე, მუქი, მუტრუკული, ყელის ჩამბუგავი. იქვე ვიყიდე ცოტ-ცოტა სხვადასხვანაირი ზეთისხილი და არტიშოკის, ხახვის და სატაცურის მწნილები. ქალი იდგა დახლთან, კოხტა წინსაფრით, ნათელი და გამჭოლი მზერით. სანამ რამეს აწონიდა, აუცილებლად გასასინჯადაც მთავაზობდა. ინგლისური არ იცოდა.
საღამოს სახლში დავბრუნდი. დაღამებულზე დიდი წარმოდგენა გამართეს ადგილობრივებმა. მცირე ინსტრუმენტულმა ჯგუფმა, ქორომ, ქოროს კორიფევსმა და ერთი-ორმა სოლისტმა სევდიანი და მხიარული სცენები დაყარეს პასაიას ცხოვრებიდან. ხრინწიანი ქალები და ქარით სახედაღარული კაცები თავიანთ წარსულზე მღეროდნენ და ცეკვავდნენ – თევზაობა, შრომა, დროსტარება, ემიგრაცია, მონატრება, მოლოდინი, ეს ყველაფერი კარგად იკითხებოდა მოყვარული მსახიობების თეატრალურ ქმედებებში. ამ „სოფლის პატიოსნების“ შემდეგ დიდი საცეკვაო მოედანი მოეწყო და დილამდე მიდიოდა ტაშ-ფანდური. ბოლოს უკვე კაფეებისა და რესტორნების თანამშრომლები, მზარეულები, მიმტანები და მრეცხავებიც გამოეფინენ საცეკვაოდ. დაახლოებით 2 საათი მეძინა ალბათ, სანამ დილას ხმაურიანმა და მხიარულმა დასუფთავების სამსახურმა არ გამაღვიძა.
27 ივლისი
დილის ნაგვის გატანის შემდეგ პატარა ორკესტრმა ჩამოიარა, 5 დოლი და ორი სალამური, ერთ სალამურზე პატარა ბიჭი უსტვენდა, 9-10 წლის. მარჯვენა ხელს ფეხზე ირტყამდა, მხოლოდ მარცხენათი უკრავდა.
კიდევ ერთხელ გავისეირნე ოკეანისკენ. იქ, სადაც ორი მთავარი შუქურაა. შუქურასკენ გასეირნება არ უნდა გადადო. თურმე როგორ ჰგავს ზოგიერთი ამოტრიალებული ნავი მუზარადს. ნაპირზე ერთი თეთრი ნავი იყო, ქათქათა, ნამდვილი შეკირული მუზარადი. ირაკლი ფარჯიანის ხმელეთზე ამოტანილი ნავები მახსენდება. ჩემი საყვარელი ციკლი, თუ აკვიატება. ერთხელ მახსოვს, ფშავისკენ მივდიოდით და არაგვის პირზე, მდინარისგან საკმაოდ მოშორებით, ნავი დავინახეთ. ნუგზარიც ჩვენთან იყო, შატაიძე, და გაიხსენა, მე, ირაკლი და ერთი რეჟისორი ადგილს ვეძებდით გადაღებისთვისო და უცებ, ირაკლიმ ხმელეთზე ნავი დაინახაო. ბავშვივით გახარებია, აგერ, თუ არ შეიძლება ხმელეთზე ნავიო.
დამხვდა წერილი უცნობი პასაიელისგან:
Dear Malkhaz, Gamarjoba!
Oier San Martin has told me that you has just arrived to Hugoenea. My name is Imanol and I live very near from the main square of Pasai Donibane. Last year my wife and I stayed in Georgia for holidays and we had a great time in your country. The town is in FIESTAS (Jaiak in Basque) the whole week. Today is San Pantaleon’s day and during the evening there will be grilled sardines everywhere. If you want we can meet today and have a glass of wine and some sardines together.
Najvamdis
შემდეგ მეორე წერილი მივიღე იმანოლისგან, სადაც მწერდა, საშინელი ღვინო აქვთ ქალაქის კაფეებში და ჯერ ჩემთან შევიკრიბოთ, ღვინო დავლიოთ და სარდინებზე მისაყოლებლადაც წავიყოლოთო. ვესტუმრე. გავიცანი იმანოლის მეუღლეც, ესკარნე და ოჯახის დანარჩენი წევრები. იმანოლი საუკეთესო წითელი რიოხებით შეიარაღებული დამხვდა. გამოვცალეთ ერთი ბოთლი, მეორე ტიკჭორაში (Bota) გავუშვით და გამოვედით სარდინებზე და მარმიტაკოზე. უნდა ითქვას, რომ ეს კერძები უფასო იყო დღესასწაულის გამო. სარდინები კი იცით რაცაა და მარმიტაკოზე გეტყვით, თინუსის და კარტოფილის რაგუა, ჩვენი „სოუზივით“ ნოყიერი, მეთევზეების საყვარელი საკვები, განსაკუთრებით ღია ზღვაში ან გადახვეწილობისას.
საღამოს, გვიან, ისევ ცეკვების დრო მოვიდა. ყველანი გასაოცარ უნისონში ცეკვავდნენ. იმანოლი მეუბნებოდა, ნუ გიკვირს, ესენი 5 წლიდან ერთად ცეკვავენ, ზუსტად იციან მთელი რეპერტუარიო. აი, იქით რომ 20-25 წლის გოგოების გუნდი დახტის, სულ პატარები მახსოვსო და მსუბუქად მიბიძგა მათკენ.
28 ივლისი
ხვალ ან ზეგ ჩვენი ღვინის გზამკვლევი სტამბაში მიდის. მეოთხე გამოცემა. უკვე ყველა ძალა გამომაცალა წიგნმა. იმედია მეასეჯერ გასწორების და გადაკითხვის შემდეგ რაღაცა ეშველება. რას ვიფიქრებდი, აქაც თუ მომიწევდა ბოლო კორექტურების მიღება-სწორება-გადაგზავნა.
ნავით გადავედი სან-პედროში, ნავმისადგომთან ერთი მზისგან დამწვარი მოწყენილი ქალი ხელნაკეთ ნივთებს ყიდიდა. მისი ხელით გაკეთებულს არ ჰგავდა. უფრო ჩინური ხელი იყო. საღამოს რომ ვბრუნდებოდი, უკვე ძალიან ეტყობოდა სიმთვრალე. დილის მოწყენილობას მაინც ვერაფერი უშველა, ვერ გამხიარულდა, შესაძლოა რაღაც მომენტში კი მოვიდა ხასიათზე, მაგრამ, როგორც ჩანს, სულ ასე, მოწყენამდე სვამს. ერთად–ერთხელ მახსოვს მისი ღიმილი, როცა რომელიღაცა გულსაკიდით დავინტერესდი.
დღეს საღამომდე მშიერი დავრჩი. აქაურ რესტორნებში და ბარებში სამზარეულო მხოლოდ 12:00-15:00 და 20:00-23:00-მდე მუშაობს. როგორია უთევზოდ რომ ხარ ეს ამოტოლა თევზზე გამსუნაგებული და კლანჭებალესილი ცხოველი?! ვიყიდე ერთი ბოთლი სიდრი, მოვხარშე კარტოფილი, მოვასხი ზეითუნის ზეთი, მოვაჭერი ზეთისხილი და ოხრახუში, გავსერე პამიდორი და საღამოს 9-10 საათამდე გული გავიმაგრე.
ხვალ, დილის 5 საათზე ოკეანეში უნდა გავიდეთ სათევზაოდ.
29 ივლისი
დილის (თუ ღამის) 5-ის ნახევარზე იმანოლმა დაიძახა ქვემოდან. მახოოო!
წავედით ნავმისადგომისკენ, სადაც ხუანმას ნავი, იგივე მოტორა (Motorra), იგივე Txipironera (ჩიპირონერა. Txipiron კალმარს ნიშნავს ბასკურად) გველოდებოდა. თეთრი იახტები და ჩიპირონერები მშვიდად ანათებდნენ მთვარიანი ღამის წკრიალში. ხუანმა გუშინწინ გავიცანი, სარდინებით გაგვიმასპინძლდა სან- პანტალეონეს დღესასწაულზე. დღეს კი უკვე სათევზაოდ მივდივართ. კარგი განწყობა მაქვს, ახალჩაძინებული და მალევე გაღვიძებული ფსევდო-მეთევზის განწყობა. გრილა. ბნელა. წყალი დგაფუნობს. შუქურები მწვანედ და წითლად ციმციმებენ. ბნელში მოჩანს ქალაქის ორივე ნაპირი, წინ კი ყურედან გასასვლელს ვხედავ ბუნდოვნად, ბნელ უსასრულობას, ოკეანეს.
გავედით ღია ზღვაში. ხუანმამ ძრავი გამორთო, ღუზა ჩაუშვა და თევზაობა დაიწყო. ან კალმარი, ან თინუსი, ან რავი, ბევრი რამე შეიძლება მოვიდეს. შორიახლოს სხვებიც თევზაობენ. არავინ ერთმანეთს არ ეხმიანება. არც ესალმება. ბნელა და მხოლოდ პატარა ანძებზე ანთია მკრთალი შუქები. ყველა ერთმანეთს იცნობს, მეგობრები არიან.
აი, აქ მთავრდება ჩემი დაკვირვებები. ვგრძნობ, რომ ცუდად ვხდები. არ უნდა წამესაუზმა. ნეტა რატომ ვზივარ? არ ჯობია ავდგე და ავყვე ღელვას? მის რიტმში გავაგრძელო რყევა? რატომ ვზივარ? რამ დამაჯინა? ადე, ბიჯო, შევუძახებ ჩემს თავს, მაგრამ უკვე არც ეგ მშველის. ხუანმა გაუთავებლად ლაპარაკობს. სიტყვა არ მესმის მისი. იმანოლს ვთხოვ, ერთი-ორი წინადადება მაინც მითარგმნოს. იქნებ გამიტაცოს ხუანმას მონაყოლმა. შენც არ მომიკვდე!
აღარ ვიცი სად რომელი მხარეა, ვირყევი, ვტრიალებ და ვკარგავ საყრდენს. ხანდახან მგონია, რომ ყველაფერი უკანაა, ხან პირიქით, და მთრგუნავს იმის შეგრძნება, რომ ამდენი რამე მოექცა უცებ უკან, წინ კი არაფერია. იმითაც ვიზაფრები, რომ გვერდებიდანაც და უკნიდანაც ყველაფერი წინ დამიდგება ხოლმე კედელივით. მოულოდნელად, ერთიანად მეძლეოდა ეს ყველაფერი. „უკუანანი წინა და წინანი უკუანა“, ალბათ ამაზეცაა ნათქვამი. ხან თავში ვიყავი, ხან ბოლოში. ორივეგან ცუდად ვიყავი. მხნეობით წამოსული მაჩანჩალა აღმოვჩნდი. წავხდი. თევზიც არა და არ მოდის.
ხუანმა და იმანოლი ხვდებიან, რომ ვერა ვარ. და აი, იმანოლი უკვე სიტყვასიტყვით იწყებს ხუანმას თარგმნას. ხუანმა კი ყვება ამბებს იმ მეთევზეების შესახებ, რომლებიც ყოველთვის ცუდად არიან ზღვაში, მაგრამ მაინც თევზაობენ. ზოგიერთი თურმე ერთი კვირით გადის ოკეანეში, მაგრამ პირველი 3 დღე რყევით და რწყევით სკდებიან და შემდეგი 4 დღე კი მხეცებივით, მტაცებლებივით თევზაობენ, ყველანაირი ზღვის ავადმყოფობის გარეშეო. ამ ამბებს თვალდახუჭული, გათიშული ვუსმენ, ცოტა პირიც მაქვს ალბათ დაღებული თვალდახუჭულს და თავგადაგდებულს. ძალიან ვცდილობ ეს ატოპიური დისკომფორტი და ჯოჯოხეთური გაურკვევლობა დავძლიო ან არ შევიმჩნიო. არაფერი გამომდის.
რაღაც მომენტში ხუანმას და ხუანიტოს (კიდევ ერთი პასაიელი მეთევზის) ჩიპირონერები ახლოს მოხვდნენ ერთმანეთთან. სურათის გადაღებაც კი შევძელი, მიუხედავად იმისა, რომ წყალში გადახტომა მინდოდა, იმდენად ცუდად ვიყავი. მალე ხუანიტომ ღუზა (აინგურა) ამოიღო, ამოქოქა და სხვა ადგილას წავიდა. „არაა კარგის ნიშანი“, თქვა ხუანმამ.
ვერაფერი დავიჭირეთ. მზის ამოსვლისთანავე უკან გამოვბრუნდით. თვალდახუჭული, სკამზე მიჭედილი და შერყეული მიცვალებული პირდაღებული ყლაპავდა ქარს გაქანებული ჩიპირონიდან. გრძნობდა, რომ ცოცხლდებოდა, მოძრაობამ ცოტა აზრზე მოიყვანა. კარგია, როცა მხოლოდ კი არ ირყევი, არამედ შენც მოძრაობ და აპობ ამ რყევებს.
მოგვიანებით, ეს ამბავი რომ მოყვა ამ მიცვალებულმა, მისმა მეგობარმა იხუმრა – „მახოცი და ზღვა“.
მთელი დღე მარყევს, განსაკუთრებით, როცა კომპიუტერს მივუჯდები. იქნებ ამან მაინც გადამაჩვიოს ფეისბუკს.
შერყეულზე საუკეთესო სასმენია: დიდი გემების გამაძღარი ბღუილი, საშუალო გემების მშიერი ყმუილი და პატარების წაკივლებები. ხმების არქეოლოგიის მუზეუმში ვარ. უცებ დიდი ნავი ჩაიქროლებს, ბატელერა (Batelera), ცალკე მესაჭე ყვირის, ცალკე კატარღით ადევნებული მწვრთნელი დასძახის მენიჩბეებს. მოისმის ნიჩბების და ძვლების ჭახანის ხმა, ნაპირიდან დაძახება ან სტვენა. ვარჯიშობენ. ზოგნი ჭვრეტენ. ძაღლის ჩუმი წამოყეფება შეგვიძლია გემოვნებით დავუმატოთ ამ ხმებს.
დილამდე ისმოდა გოთური მეტალის ხმები. თუ არ ვცდები, ეგრე უნდა ერქვას ამ ჟანრს. სიტყვას რომ ვერ გაიგებ და ნისლივით რომ მოდის ხავილი და ღამუღები რომ მოჰყვებიან ღრუბლის ნაფლეთებივით.
30 ივლისი
დღეს რიოხა ალავესაში ვართ ესკარნე, იმანოლი და მე. ამაზე ალბათ ცალკეც დავწერ. გამოძინება ვერ მოვასწარი, მეძინა მხოლოს 1 ან 2 საათი. გოთური გუგუნი დილამდე გაგრძელდა. რემელურიში, რიოხა ალავესას ერთ-ერთ ყველაზე სახელოვან ბოდეგაში (მარანში) ერთი წყვილი გავიცანით, ვისთან ერთადაც Oskorri-ს სიმღერას ვუსმენდით, Topa dagigu-ს. ჩვენი „სულიკოა“, ერთი ერთში, უბრალოდ ამ სიმღერის ტექსტი მთლიანად ბასკურ ღვინოზეა, ჩაკოლებზე, რიოხაზე, ჭიქების ჭახუნზე და მარადიულ ცხოვრებაზე. როგორც გაირკვა, ეს წყვილი გუშინ პასაიაში ყოფილა, ჩვენს ქალაქში, ბიჭი კი იმ გოთური მეტალ-ჯგუფის ხმის რეჟისორი აღმოჩნდა. Good Job-მეთქი, ვუთხარი ხუმრობით და რატომღაც გამახსენდა ბრაიან დე პალმას Blow Out-ის ფინალური სიტყვები, რომელსაც ტრავოლტას პერსონაჟი ამბობს გათიშული სახით: It’s a good scream. It’s a good scream.
საღამოს, უკანა გზაზე წვიმამ დასცხო. რიოხადან პასაიამდე რამდენიმე გვირაბია. ხან წვიმით შევდიოდით გვირაბში და მშრალზე გამოვდიოდით, ხან პირიქით. ჩამეძინა. როცა გამეღვიძა, იმანოლს ვკითხე, რამდენი მეძინა, 5 წუთი? რატო 20 წუთი არა? – მიპასუხა იმანოლმა.
საღამოსკენ 20 წუთით ჩაძინება ჩემთვის ღამის უძილობას ნიშნავს, ამიტომ ეს ღამეც გავათენე, თან გარეთ დღესასწაული კიდევ უფრო მწვავდებოდა, ხალხმრავალი ხდებოდა. ხან ჩავიკეტებოდი, ხანაც აივანზე გავიდოდი და მესამე სართულიდან ვაკვირდებოდი რაც ხდებოდა. დაღლა არავის ეტყობოდა. ორ ტიპს ხარების სტილიზებული ფიგურები წამოეცვათ თავზე, რომელსაც ზურგზე 1 საათის სამყოფი ფეიერვერკი და პეტარდები ჰქონდა დამაგრებული. არ ილეოდა სასროლი და საშუშხუნე. დოლები არ ცხრებოდნენ.
31 ივლისი
დილისკენ ჩამეძინა, მაგრამ ღია ფანჯრებიდან მალევე გამაღვიძა ახალმა ტალღამ. დილის 7-ის ნახევარზე მოედანზე თეთრშორტიანი და მწვანემაისურიანი ბიჭების სასულე ორკესტრი შემოიჭრა თავისი ამალით. ჩვენებიც ბევრნი დახვდნენ. ორკესტრი 13-კაციანი იყო იყო, ხანაც 14-იანი.
თან ჟუჟუნა წვიმა მოდის, აქ ჟუჟუნა წვიმას შირი-მირის ეძახიან. და ამ შირი-მირი-ში სასულე ორკესტრის ნონ-სტოპი სრული სიგიჟე იყო. წყალი ალბათ ინსტრუმენტებშიც ჩადიოდა, საქსოფონში, ტუბაში… სულ 4 საქსოფონი უკრავდა.
კლარნეტი და ტრომბონები, ასევე საყვირებიც, ქვევით ხრიდნენ პირდაღებულ სახეებს, წყალი რომ არ ჩასვლოდათ, მაგრამ ხან ტრომბონებს ავიწყდებოდათ წვიმის არსებობა, ხანაც საყვირებს, და წვიმისკენ, ღრუბლებისკენ აშვერილები უკრავდნენ. უკრავდნენ ამოსუნთქვის გარეშე. გარშემო მთვრალები ცეკვავდნენ. თან შირი-მირია, თხელი წვიმა.
და აი, 8-ის ნახევრისთვის შავი ხარი გამოუშვეს. ბუღა. ორკესტრი უკრავს LOUIE LOUIE-ს, ხარს ფეხი უცურდება ამ შირი-მირიში. აწვალებენ ხარს. ერთი-ორს ურქინა მხოლოდ თავის გემოზე. შემდეგი ხარი, წიქარა, უფრო აგრესიულია, რომელიღაც გოგო ამოიღო სამიზნეში და ატაკა და ატაკა ტაკოში, შემდეგ რქებით ჯებირებიც შეანგრია. აზრი მიეცა სანახაობას, მაგრამ აწვალებენ ამ ხარსაც. ამ და სხვა, ყველა ხარს, რქისწვერებმოხერხილ ხარებს.
ბოლოს პატარა მოზვერი გამოუშვეს ბავშვებისთვის და აჰყვნენ ბავშვებიც ხბოს ჩინდრიკს, დახტოდნენ და დარბოდნენ. ფინალი სევდიანი იყო. ღამენათევები 9 საათამდე დაიღალნენ, დაიღალა ხალხი, მონაწილებიც დაიღალნენ, ხარებიც, სეირის მაყურებლებიც, რომლებიც წვიმას გადახურულ სცენაზე აფარებდნენ თავს. შირი-მირი ისევ ცრის, ხალხი კი იშლება. მალე მოედანი დაცარიელდა და ბოლოს მთავარი ხარი შემოიჭრა ცარიელ მოედანზე, მთავარი ხარი ნაგვის მანქანაა დიდი ჯაგრისებით, რომელიც მარტო დარბოდა და რქებდახრილი ასუფთავებდა იქაურობას.
შემდეგ შლანგიანი და წყლიანი მენაგვეები მოვიდნენ. მოჰყვათ მეორე ნაგვის მანქანა. ერთ-ერთი მენაგვე ეტყობა ნაქეიფარი იყო და ლუდი იყიდა დასამატებლად (ან ნაბახუსევისთვის), გახსნა ქილა და ახალმორეცხილ მოედანზე გადმოუფეთქდა მთელი ლუდი. გადმოუქაფდა. დასცინეს კოლეგებმა, მწვანე ელექტრიკ ფორმებში გამოწყობილმა თანამშრომლებმა. ქაფი მალე მორეცხეს, თან შირი-მირი ისევ არ წყდებოდა. იქნებ ცოტა წავუძინო. გადავიწვი უკვე.
საღამოსკენ რეგატა გაიმართა. დღევანდელი დღე ქალებისაა. Batelera Eguna ჰქვია, ნავების დღე. ქალები მართავენ ნავებს, ქალები ეჯიბრებიან ერთმანეთს, ბოლოს კი მამაკაცები პურ-მარილს უშლიან, ემსახურებიან ქალებს. რეგატაში მონაწილე გუნდებს სახელები ჰქონდათ, დავიწყებული ფერმების სახელები. ეს ფერმები მთაში იყო, ზოგი ახლაც არსებობს, თუმცა უფრო მეტად ძველ ფერმებს უკვდავყოფდნენ გოგოები – Sumillondo, Londres (ლონდონი), Satsa, Bordaundi, Bixenar, Bonasaitza (ბუენოს აირესი), Larrabide, Gaztelutxo (ციხესიმაგრე. კაფკას რომანის ბასკურ თარგმანს ალბათ ასე ჰქვია – გასტელუჩო), Puskazarreta.
1 აგვისტო
დღესაც წავედი დონოსტიაში (სან-სებასტიანში). ამჯერად სურიოლას პლაჟზე ჩავედი, გავიარე მთელი პლაჟი, სადაც ძირითადად დამწყები სერფერები ცოდვილობდნენ, გადავედი ხიდზე, მდინარე ურუმეაზე, სადაც უზარმაზარი თევზები ირეკლებოდნენ მზის სხივებზე, შემოვუარე მთიან ნახევარკუნძულს, მოკრივის მუშტივით რომ იყო შეჭრილი ზღვაში და ბოლომდე ჩავუყევი სამივე პლაჟს, ალდერდი ედერს, ლა კონჩას და ონდარეტას.
უკვე რამდენიმე დღეა პასაიაში ერთ მოხუცს ვხედავ, სან ხუანიდან სან პედროზე რომ გადმოვდივარ, ან პირიქით, სან ხუანზე როცა ვბრუნდები. მოხუცი ყოველთვის ერთ და იმავე ადგილას ზის, მარტო. თავზე ბასკური ბერეტი ახურავს. ძალიან თეთრი პირისახე აქვს, მკრთალი, გაცრეცილი. შესაძლოა მოხუცთა თავშესაფარია აქ. სულ მარტო ზის. ერთმანეთს ვესალმებით ხოლმე.
2 გვისტო
დღესაც დონოსტიაში ვარ. ორი პლაჟი საერთოდ გაქრა, ისეთი მოქცევაა, დარჩენილია მხოლოდ ლა კონჩა-ს ნაწილი.
დილას ჩანთაში ვიქექებოდი და ბარგის სურნელებზე დავფიქრდი. უცხოობის სუნებზე. ფრენის შემდეგ ყოველთვის ჩნდება ეს უცხოობის სურნელები. უჩნდება ყველაზე ნაცნობს – შენს ნივთებს. ყველაფერს, ზურგჩანთასაც კი უცნაური, ძალიან არეული და დამაბნეველი სურნელი გაუჯდება ხოლმე. ხანდახან მძაფრად ვგრძნობ, ხანდახან მკრთალად. ჩანთა სულ გახსნილი დევს ოთახში, სუნთქავს და სუნიც ცოტათი ქარდება დღეების მანძილზე. შეიძლება არც ქარდება და მე ვეჩვევი. თუმცა რაღაცა ყოველთვის რჩება, მოგზაურობის არომატი, რომელიც ალბათ მარტოობის გამო იპარება ნივთებში და რომელსაც შემდეგ ვერანაირი ადგილობრივი ეგზოტიკა ვერ ამარცხებს. ჩადიხარ სადღაც და გზის შეგრძნება მაინც სულ რჩება. გზის სუნი.
დონოსტიაში პარკთან ჩამოვჯექი, წინ პლაჟია, მარჯვნივ – მთა. 6 ცალი ქაფშია მაქვს, ცოტა ზეთისხილი და სუნელებიანი პატარა პური. ჩანთაში ღვინოც მეგულება, ქაფშიამ თუ ძალიან მომაწყურა, გავხსნი ბოთლს და მოვსვამ. ვცდილობ ქაფშიას ფილე ჩხირზე წამოვაცვა და ამ დროს მოხუცი მოსრიალდა ეტლით, ხელი გამოშალა ჩემი სახისკენ და რაღაცას მეუბნება, არ მესმის. ბოდიში-მეთქი. და ამ დროს ფეხში მწვდა ეს ბაბუა, მიჩქმიტა. ისევ გამიმეორა იგივე სიტყვები, სახე ბრაზისგან მოეღრიცა, ბოლოს „სენტიმო“ გავიგე, მაგრამ გვიანი იყო, მეორე ხელითაც გადმომწვდა და დამაყარა მუშტები. გავიწიე, არ მომხვედრია, მაგრამ მაგრად მაგინა, როგორც იმ ანეკდოტშია, შვილიშვილები რომ გოჭს დასდევენ დასაკლავად. დაბნეული წამოვხტი. ბაბუამ მალე მოხია, სწრაფად მიქროდა და 20-30 მეტრში სხვა სკამთან დაამუხრუჭა ეტლი. ნეტა იმათაც უჩქმეტს? თუ სხვა ხერხებიც აქვს? წამერთვა მადა. იქვე სამი ტაქსი იდგა, ორიდან ღიპიანი ბიძა გადმოვიდა გაკვირვებული. სოლიდარობის ნიშნად მკითხეს, „რა ჯანდაბა უნდოდა?“, ესპანურად მკითხეს. მე ბასკურად ვუპასუხე „რავი მაგის დედაც ვატირე“. მიხვდნენ, რომ ბასკი არ ვიყავი და თანაც ნელ-ნელა ხასიათზე მოვდიოდი, გაკვირვებული სახეც ლაგდებოდა ალბათ და გაეცინათ.
3 აგვისტო
გადავიხედე აივნიდან. აივნის ქვეშ კაფეა. წყვილი ზის, ზუსტად ჩემს ქვემოთ, ზუსტად აივნის ქვეშ. გოგოს ბიჭის კალთაში აქვს ფეხები ჩაწყობილი და ბიჭი ეფერება, ეფერება ფეხის თითებზე, ფეხის გულებზე. აივლის თითებით მუხლებამდე, ჩამოივლის. აქ ბევრი მოგზაურობს, უმრავლესობა ველოსიპედებით, დანარჩენები ფეხით, მძიმე ზურგჩანთებით გადმოდიან ბილიკ-ბილიკ. შეიძლება მოგზაურები არიან და ფეხები სტკივა გოგოს, ან უბრალოდ, ეფერება ბიჭი. უყვარს, შეიძლება ძალიანაც.
მზეა, მაგრამ კარგად გრილა. ნიავია და ნაგვის მანქანების ჩუმი ხმაური ისმის. მემგონი დღეში სამჯერ გააქვთ ნაგავი. ეს ხმები სულ ისმის. თუმცა გამთენიისას ყველაზე ხმაურიანები და ენერგიულები არიან, როგორც წესი.
წინ გავიხედავ – ნაგავს აპირქვავებენ, ქვემოთ ჩავიხედავ – ყავის ქაფს ვაკვირდები მაგიდებზე ჩამორიგებულ ჭიქებში. გოგომ ფეხის თითები გაამოძრავა, ამოასუნთქა. ბიჭმა მუხლებზე დაუყარა ხელები.
დღეს მოხუცმა ვერ მიცნო. იმ მოხუცმა, მარტო რომ ზის ხოლმე გაღმა უბნის თავშესაფრის წინ. ვიღაცა ახალგაზრდასთან ერთად იყო, შეიძლება შვილიშვილმა მოაკითხა?! თუ მომვლელია? მივესალმე, სალამზე არ მიპასუხა.
4 აგვისტო
დღესაც გავიარე იქ, სადაც ის ბერეტიანი მოხუცი ზის ხოლმე. თავშესაფრის ყველა ბინადარი იყო გამოფენილი, დავრწმუნდი, რომ ნამდვილად მოხუცთა თავშესაფარია. ის კაცი ვერსად ვიპოვე. ჩაიკარგა. დაიკარგა. მის ადგილას სხვები ისხდნენ და მხიარულად მასლაათობდნენ. ბერეტიანი ბაბუა კი არსად ჩანდა.
დონოსტიაში ის ზეთის და ზეთისხილის გამყიდველი ქალი შემხვდა ქუჩაში, გამოწკეპილი, უწინსაფროდ, კოხტა ჩანთას მოაქნევდა. მიცნო და მხიარულად მივესალმეთ ერთმანეთს.
ტანსაცმლის ერთ-ერთი მაღაზიის ვიტრინაში უზარმაზარი ბუზი იყო გამომწყვდეული, ძალიან დიდი. მანეკენებს შორის მწვრთნელივით დააბიჯებდა, ოღონდ ნერვიული მწვრთნელივით.
5-10 წუთი ისევ მდინარეში ვიყურები, იმ დიდ თევზებს ვათვალიერებ, მათ ელვარებას და ღორმუცელობას. ამ თევზს კოროკონს ეძახიან ადგილობრივები (Korrokon). გავარკვიე და კეფალი აღმოჩნდა, ან მისი ბიძაშვილი. იქ არავინ ჭამს ამ თევზს, არავინ იჭერს, ჩვენთან კი პირიქით, ბათუმში, ბერეგზე, კანალიზაციის შესართავთან ანკესი ვერ ჩავარდება იმდენი თევზაობს, ყველა ამ ღორმუცელა თევზის დაჭერას ცდილობს. მეც ბლომად დამიჭერია. სამაგიეროდ ბასკეთში ხეკია დელიკატესი. ჩვენთან ხომ მხოლოდ გაყინულ ხეკი შემოდის, იაფფასიანი, რომელიც ბოლოდან მეორე ადგილზეა სიიაფეში, სქელშუბლას მერე. მხოლოდ მოწყენილი მეგრელი თუ შეიძენს ამ თევზს ღომზე და წითელ ტყემალზე მისაყოლებლად. იქ კი ხეკისგან განსაკუთრებულ კერძებს ამზადებენ.
5 აგვისტო
დღეს უნდა დავბრუნდე თბილისში. დილას, 8-ზე გამოვედი სახლიდან. ჯერ დონოსტიაში უნდა ჩავიდე, იქიდან კი ავტობუსით – ბილბაოს აეროპორტში. მოვათრევ უმძიმეს ჩემოდანს, ზურგზე დიდი ზურგჩანთა მაქვს მოკიდებული და უცებ მზერა მიმახვილდება ამ სიმძიმის მიუხედავად. რაღაცეებს პირველად ვხედავ, გული მიჩქარდება, 12 დღეა აქა ვარ და თურმე რამდენი რამეა კიდევ დასანახი და შესამჩნევი. ვუყურებ და ვიცი, რომ ახლა ვერ გავიაზრებ ამას, რასაც ვხედავ. ვხედავ კუთხეებს, დავიწყებულ, ჩემთვის აქამდე დაფარულ ადგილებს და მესმის ამ ადგილების, კარგად მესმის. რაღაც განსაკუთრებულს ვგრძნობ, ეტყობა გამოთხოვების გამოა, მაგრამ ვერ ვუფიქრდები ამას, დრო არ მაქვს, წელში მოხრილი მივათრევ ტვირთს, უმძიმეს ზურგჩანთას და გიგანტურ ჩემოდანს გორგოლაჭებზე, რომელიც ქვაფენილზე ისეთ ხმას გამოსცემს, ყველას აღვიძებს გარშემო. მეც მეღვიძება ამ ხმაზე. სულ უფრო ცხადად და ახლებურად ვხედავ ყველაფერს. აჰა, მენავევ, გამომართვი შენი 70 ცენტი, წამიყვანე აქედან, სანამ გადავიფიქრე და დავუბრუნდი დაფარულ ადგილებს.
ხო, მართლა, გასაღები. Hugoenea-ს გასაღები უნდა დავტოვო სადმე. სახლის გასაღები. გუშინ გადავწყვიტეთ გასაღების ბედი. ოიერმა მირჩია პასაიას ტურისტულ ცენტრში, იგივე ჰიუგოს მუზეუმში დამეტოვებინა. დილის 8-ზე ისინი არ მუშაობენ, ამიტომ ვერსად დავტოვებდი. წინა საღამოს იმანოლთან ვწრუპავდით, გამოსაშვიდობებელი საღამოსავით გვქონდა და მაშინ მითხრა იმანოლმა, მენავესთან დატოვე გასაღებიო, მენავეს მე ან ესკარნე გამოვართმევთ და ჩვენ გადავცემთ ჰიუგოს სახლ-მუზეუმს, მუზეუმის გოგოები კი ოიერს გადასცემენო. ჩავედი ნავში და მენავეს ვუთხარი – აი, გასაღები, შენ გიტოვებ.
6 აგვისტო
თბილისში ვარ. ვიღვიძებ. ვცდილობ გავიხსენო, კარგად მივალაგე იქაურობა თუ არა. თეთრეული არ გამირეცხია – ჭურჭელი კი. თან მაცივარიც არ გამომიცარიელებია, არც კი გამომისუფთავებია. მაცივარში დამრჩა – ცოტა ხახვის მწნილი, 5-7 ცალი ზეთისხილი, ბიო–ლობიო – ნახევარი ქილა, 2 ვაშლი, 1 ატამი, 1 ფორთოხალი, ოხრახუშის ღერები, 3 ცალი კარტოფილი და 50-გრამიან ბოთლაკში რომი. დილას (უფრო სწორად, შუადღეს) ავდექი. შორტი ჩავიცვი და ჯიბეში 70 ცენტი ვიპოვე. ის, მენავის 70 ცენტი, თბილისამდე გზაში თავისით მოგროვდა.
© არილი