ჰანა არენდტი – ფიქრები უისტან ოდენის შესახებ

რომელიც 1973 წლის 28 სექტემბერს, ღამით გარდაიცვალა[1]

ინგლისურიდან თარგმნა თამარ ლომიძემ

ოდენი გვიან გავიცანი – იმ ასაკში, როდესაც ადამიანები ძალდაუტანებელ, ლაღ და ახლო ურთიერთობას ვეღარ ამყარებენ ერთმანეთთან, რადგან ვარაუდობენ (ან იციან), რომ ეს ურთიერთობა დიდხანს ვეღარ გასტანს. დავმეგობრდით, მაგრამ ახლო მეგობრები არ ვყოფილვართ. გარდა ამისა, ოდენი, ერთგვარად, გულჩათხრობილი იყო – თუმცა, ჩვენი ურთიერთობისას ეს თვისება არასოდეს გამოუმჟღავნებია. პატივს ვცემდი გულჩათხრობილობას დიდი პოეტისა, რომელმაც იმთავითვე მიაჩვია თავი, არ ელაპარაკა პროზით – თავისუფლად და შეუზღუდავად – იმ საკითხებზე, რომელთა შესახებაც შეეძლო გაცილებით მეტი რამ და გაცილებით უფრო ლაკონურად ეთქვა პოეტური მეტყველების მეშვეობით. საზოგადოდ, ეს თავშეკავებულობა, ალბათ, სხვა არაფერია, თუ არა პოეტის déformation professionnelle. ოდენის შემთხვევაში ეს უფრო სავარაუდო იყო, რადგან მისი თხზულებების უმრავლესობა, მათი უკიდურესი სისადავით, ემყარება ყოფითი მეტყველების იდიომებს – მაგალითად “ძილმორეული თავი დამადე, საყვარელო, მთრთოლვარე მკლავზე”. ამგვარი სრულყოფილება ძალზე იშვიათია; ის ახასიათებს გოეთეს საუკეთესო ლექსებს და, ალბათ, პუშკინის თხზულებათა უმრავლესობას, სწორედ იმის გამო, რომ ისინი უთარგმნელია. თარგმნისას ისინი ბანალურად ჟღერენ. აქ გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს “მოუხელთებელ ნიუანსებს”, რომლებიც “პროზაულ ფაქტებს პოეზიად აქცევს” – რასაც 1973 წლის დეკემბერში ხაზგასმით აღნიშნავდა კრიტიკოსი კლაივ ჯეიმსი თავის ესეში ოდენის შესახებ. ამგვარი ნიუანსების მეშვეობით ვწვდებით ყოველდღიური მეტყველების პოეტურ არსს – პოეტები ენის მისტერიას გვაზიარებენ. მრავალი წლის წინ სწორედ ოდენის ლექსების უთარგმნელობამ დამარწმუნა იმაში, რომ ის დიდი პოეტი იყო. სამმა გერმანელმა მთარგმნელმა უმოწყალოდ გაანადგურა ჩემი ერთ-ერთი საყვარელი ლექსი “If I Could Tell You” (“მოკლე ლექსების კრებული 1927-1957”), რომელიც ემყარება ორ ყოფით იდიომას “Time will tell” და “I told you so”:

დაე, დრომ არაფერი გამცნოს – მე გაუწყებ,

მხოლოდ დრომ იცის ყოველივეს საზღაური;

რომ შემეძლოს, ყოველივეს გაგიმხელდი.

ნეტავ აგვატიროს კლოუნთა ხილვამ

ნეტავ დაგვაბნიოს მუსიკის ხმებმა,

დაე, დრომ არაფერი გამცნოს – მე გაუწყებ. <…>

ქარი ქრის იქიდან, სადაც იბადება,

და რატომღაც ლპება ფოთლები.

            დაე, დრომ არაფერი გამცნოს – მე გაუწყებ. <…>

თუ ყველა გმირი გაგვეცალა,

და ყველა ჯარისკაცი უკუიქცა;

გამცნობს თუ არა დრო იმას, რაც ვერ გითხარი?

რომ შემეძლოს, ყოველივეს გაგიმხელდი.

ოდენი 1958 წლის შემოდგომაზე გავიცანი, მაგრამ მანამდეც მყავდა ნანახი – ორმოციანი წლების ბოლოს, გამომცემლის მიერ მოწყობილ წვეულებაზე. იმხანად ერთმანეთისთვის სიტყვაც კი არ გვითქვამს, მაგრამ კარგად დამამახსოვრდა სანდომიანი, კოხტა ტანსაცმელში გამოწყობილი, ძალზე ინგლისური იერის მქონე, მეგობრული და ლაღი ჯენტლმენი. ათი წლის შემდეგ ძლივს ვიცანი. სახე ღრმა ნაოჭებით ისე ჰქონდა დაღარული, თითქოს თვით ცხოვრებამ იზრუნა იმაზე, რომ გამოეაშკარავებინა პოეტის “ფარული მტანჯველი ვნებები”. როდესაც უსმენდი, ხვდებოდი, რომ ეს შთაბეჭდილება სიმართლეს არ შეესაბამებოდა. როდესაც გაუსაძლის მდგომარეობაში იმყოფებოდა, როდესაც მის ღარიბულ ბინაში ისე ციოდა, რომ წყალსადენი მილები აღარ მუშაობდა და პოეტი იძულებული იყო, მახლობელი მაღაზიის საპირფარეშოთი ესარგებლა; როდესაც მისი კოსტიუმი (ვერავინ შეძლო დაერწმუნებინა ოდენი, რომ მამაკაცს, სულ ცოტა, ორი კოსტიუმი და ორი წყვილი ფეხსაცმელი სჭირდება. ამ თემაზე წლების განმავლობაში უსასრულოდ ვკამათობდით) დალაქავებული ან იმდენად გაცრეცილი გახლდათ, რომ შარვალი შეიძლებოდა უეცრად ბოლომდე ჩახეოდა – მოკლედ, რა უბედურებაც უნდა შემთხვეოდა, ის მაინც მეტ-ნაკლებად მელოდიურად ღიღინებდა, ბედს არ ვემდურიო. უაზრობებს ან აშკარა სისულელეებს არასოდეს ამბობდა – და რადგან ყოველთვის ვიცოდი, რომ ეს იყო ჭეშმარიტად გენიალური პოეტის ცხოვრებისეული პოზიცია – წლები დამჭირდა იმის გასაცნობიერებლად, რომ არ თვალთმაქცობდა და მისი ქცევა ტიპური ინგლისელი ჯენტლმენის ახირებულობით როდი აიხსნებოდა.

ბოლოს მივხვდი, რომ სიღარიბისგან იტანჯებოდა და რომ თავისი განცდების შენიღბვას “ბედს არ ვემდური”-ს ლიტანიით ცდილობდა, მაგრამ სრულად მაინც ვერ ჩავწვდი იმის მიზეზებს, თუ რატომ არ შეეძლო ბრძოლა აბსურდულ პირობებთან, რომლებიც ესოდენ უმძიმებდა ყოველდღიურ ცხოვრებას. ვერ ვიტყვი, რომ ამას ვერ აცნობიერებდა. საკმარისად სახელმოხვეჭილი პიროვნება გახლდათ და ამგვარი სურვილის გამო არავინ დაადანაშაულებდა, რადგან ყველაზე ნაკლებად პატივმოყვარე იყო იმ მწერალთა შორის, რომელთაც კი ოდესმე შევხვედრივარ. მაგრამ თავმდაბლობაც არ ახასიათებდა. სწორედ საკუთარი თავის რწმენა იცავდა მლიქვნელთაგან და ეს თვისება ჯერ კიდევ მანამ სჩვეოდა, სანამ სახელს მოიხვეჭდა. (ჯეფრი გრიგსონს Times Literary Supplement-ში მოჰყავს ამგვარი დიალოგი ჭაბუკ ოდენსა და მის პედაგოგს შორის ოქსფორდში: “პედაგოგი: მისტერ ოდენ, რა საქმიანობას მოჰკიდებთ ხელს უნივერსიტეტის დამთავრების შემდეგ?” “ოდენი: პოეტი უნდა გავხდე”. “პედაგოგი: – ასეთ შემთხვევაში, კარგი იქნებოდა, ინგლისური ლიტერატურის კურსი გაგევლოთ”. “ოდენი: თქვენ ვერ გამიგეთ. ვაპირებ, დიდი პოეტი გავხდე”). ყოველთვის ახასიათებდა ეს თვისება, რომელიც სხვა პოეტებთან საკუთარი თავის შედარების ან მათთან გაჯიბრების შედეგად როდი შეიძინა; ეს ბუნებრივი თვისება უკავშირდებოდა მისთვის დამახასიათებელ უჩვეულო შემოქმედებით უნარს, თვალის დახამხამებაში შეექმნა პოეტური შედევრები (როდესაც მეგობრებმა სთხოვეს დაეწერა ლექსი დაბადების დღის აღსანიშნავად – მეორე დღის საღამოს ექვსი საათისთვის – ისინი დარწმუნებულნი იყვნენ, რომ პოეტი დანაპირებს შეასრულებდა; რა თქმა უნდა, ეს განამტკიცებდა ოდენის თავდაჯერებას.). მაგრამ ამაზე არ ფიქრობდა, რადგან გამუდმებით მიისწრაფვოდა სრულყოფილებისაკენ. მუდმივად შეჰქონდა შესწორებები თავის ლექსებში და ეთანხმებოდა პოლ ვალერის შეხედულებას: “ლექსი არასოდეს არაა დასრულებული; ის შეიძლება მხოლოდ მიტოვებული იყოს “. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ოდენის თავდაჯერება არ საზრდოობდა მკითხველთა აღფრთოვანებით, ხოლო პოეტის თვითკრიტიკა და თვითანალიზი საკუთარ შესაძლებლობებში დაეჭვების საფრთხეს არ უქმნიდა. ეს ქედმაღლობა არ გახლდათ. ოდენი არასოდეს ყოფილა ქედმაღალი, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც ზოგიერთის ვულგარული გამოხდომების წინააღმდეგ თავს იცავდა და ინგლისელი ინტელექტუალებისთვის დამახასიათებელი მკვახე კილოთი საუბრობდა ხოლმე.

ოდენის მეგობარი სტივენ სპენდერი ხაზგასმით აღნიშნავდა, რომ “მიუხედავად ოდენის პოეზიის უკიდურესი დახვეწილობისა… მისი თემა სიყვარული იყო” (ხომ არ ჩაანაცვლა ოდენმა დეკარტის “Cogito ergo sum”, წარმოდგენით ადამიანის, როგორც “თავცარიელი არსების” შესახებ, რომელიც ამგვარად განსაზღვრავს თავისი არსს: “ვუყვარვართ, ესე იგი, ვარსებობ”?). ოფიციალურ სიტყვაში, რომელიც სპენდერმა ოქსფორდის ტაძარში მიუძღვნა თავისი გარდაცვლილი მეგობრის ხსოვნას, მან გაიხსენა, თუ როგორ უყვებოდა ოდენი ამერიკაში წაკითხული ლექციების შესახებ: “გაიღიმა, სახის ნაოჭები გაუღრმავდა და მითხრა: “მათ შევუყვარდი!” – კი არ აღფრთოვანდნენ, არამედ შეუყვარდათ: ჩემი აზრით, ამაშია მისი პოეზიის განსაკუთრებული ტრაგიზმისა და განსაკუთრებული ძალმოსილების გასაღები. ახლა, როდესაც სევდიანი მოგონებები მეძალება, ვხვდები, რომ ცალმხრივი სიყვარულის უსასრულო ვარიაციებში, რომლებიც მის პოეზიაშია ასახული, იგრძნობა მკითხველთა აღტაცების მათივე სიყვარულით ჩანაცვლების მოთხოვნილება. და ამ გრძნობების სარჩული იმთავითვე უნდა ყოფილიყო ერთგვარი tristesse[2], რომელსაც ვერ დაძლევდა ვერავითარი კეთილგონიერება და ვერავითარი რწმენა:

გულის ლტოლვები კორპსაძრობივით მრუდია,

ჯობს, სულაც არ დაიბადო;

და კიდევ – უნდა დაემორჩილო

ცეკვის წესებს. იცეკვე, სანამ შეგიძლია.

ასე წერდა ის “სიკვდილის ექოში” (“მოკლე ლექსების კრებულში”). ოდენს ჩემთან არასოდეს უხსენებია ის, თუ “რა ჯობს”, რადგან უყოყმანოდ ანიჭებდა უპირატესობას “მორჩილებას”. შედეგად, ის გახლდათ (ჩესტერ კალმანის თქმით) “წესიერების დამცველთა ყველაზე ფეთხუმი ნაშიერი”. ვფიქრობ, სწორედ tristesse-მა და “იცეკვე, სანამ შეგიძლია”-მ განაპირობა ის, რომ ოდენი ესოდენ გაშინაურდა ოციანი წლების ბერლინში, სადაც ყველა ხელმძღვანელობდა პრინციპით carpe diem[3]. მან ერთხელ ახსენა თავისი ადრინდელი “მიდრეკილება გერმანული ენობრივი კონსტრუქციებისადმი”, მაგრამ გაცილებით უფრო თვალსაჩინო და მძლავრი იყო აშკარა ზეგავლენა ბერტოლდ ბრეხტისა, რომელთანაც მას, ჩემი აზრით, გაცილებით მეტი რამ ანათესავებდა, ვიდრე თვითონ აღიარებდა. (ორმოცდაათიანი წლების ბოლოს ოდენმა ჩესტერ კალმანთან ერთად თარგმნა “ქალაქ მაჰაგონის აყვავება და დაცემა”. ეს თარგმანი არასოდეს გამოქვეყნებულა, რაც, როგორც ჩანს, საავტორო უფლებებთან დაკავშირებულ დაბრკოლებებს უკავშირდებოდა. დღეისთვის ჩემთვის ცნობილი არაა ბრეხტის არც ერთი სხვა, უფრო ადეკვატური თარგმანი). ბრეხტის ზეგავლენა ოდენის ლიტერატურულ ენაზე შეიმჩნევა მის ბალადებში – მაგალითად, გვიანდელ შესანიშნავ “ბალადაში ბარნაბისადმი”. ამ ლექსში მოთხრობილია ამბავი აკრობატისა, რომელიც დაბერდა, ღვთისმოსავი გახდა და “ღვთისმშობლის პატივსაცემად” ყირამალა გადადიოდა; ან მისი ადრეული “ნოველა მის ედიტ ჯის შესახებ, რომელიც კლივდონ-ტერასზე, 83 ნომერში” ცხოვრობდა”. ეს ზეგავლენა აიხსნება იმით, რომ ორივენი პირველი ომის შემდგომი თაობის წარმომადგენლები გახლდნენ, რომლებისთვისაც დამახასიათებელი იყო გულგატეხილობისა და joie de vivre[4]-ის უჩვეულო ნაზავი. ისინი არაფრად აგდებდნენ ქცევის აღიარებულ წესებს, არაფერი აკვირვებდათ ან აღელვებდათ. ინგლისში ეს ახალგაზრდები სნობის ნიღაბს ატარებდნენ, გერმანიაში კი ამ ტენდენციამ თავი იჩინა ფართოდ გავრცელებულ დემონსტრატიულ ბიწიერებაში, რომელიც ბრეხტის “სამგროშიან ოპერაშიც” აისახა (ბერლინში ხუმრობდნენ: Er geht böse über den kurfürstendamm” – “ის განრისხებულია კურფიურსტენდამზე”, და, აგრეთვე – “ეს, ალბათ, უდიდესი უზნეობაა, რაც კი მას შეუძლია ჩაიდინოს”). 1933 წლის შემდგომ უკვე აღარავინ საუბრობდა უზნეობის შესახებ).

ოდენის, ისევე, როგორც ბრეხტის შემოქმედებაში, ყოველივე ამის მიღმა იგრძნობა შინაგანი სიქველე და დაუძლეველი მიდრეკილება სიკეთისადმი. ოდენის შემთხვევაში ეს გასაკვირი არაა, რადგან ბოლოს ის ქრისტიანობას ეზიარა. რაც შეეხება ბრეხტს, ეს ვარაუდი ეჭვს იწვევს, მაგრამ მისი ლექსებისა და პიესების დაკვირვებული გაცნობისას ის სარწმუნოდ მომეჩვენა, თუმცა, მის კალამს ეკუთვნის არა მარტო ისეთი პიესები, როგორებიცაა “სეჩუანელი კეთილი ადამიანი” და “სასაკლაოს წმინდა იოანა”, არამედ, ძალზე ცინიკური სტრიქონებიც “სამგროშიან ოპერაში” სიკეთისა და ქველმოქმედების შესახებ.

ის, რამაც ეს ღრმად აპოლიტიკური პოეტები გამოიყვანა ჩვენი საუკუნის ქაოტურ პოლიტიკურ სცენაზე, იყო რობესპიერის “zèle compatissant” (“თანაგრძნობა საბრალოებისადმი”), და არა, ზოგადად, “ხალხის ბედნიერებისკენ” სწრაფვა ან სამყაროს შეცვლის სურვილი.

ბრეხტთან შედარებით, გაცილებით უფრო ბრძენმა ოდენმა – თუმცა, “უფრო ბრძენი” არ ნიშნავს “უფრო ჭკვიანს” – იმთავითვე იცოდა, რომ “პოეზიას რეალური ძალა არ გააჩნია”. მისთვის აშკარად უაზრო იყო პოეტისთვის საგანგებო პრივილეგიებისა და შემწყნარებლობის მოთხოვნა, რომელთაც ჩვენ მათ ვანიჭებთ მადლიერების გამო.

მართლაც გასაოცარი იყო ოდენის სულიერი სიჯანსაღე და მიდრეკილება რაციონალური აზროვნებისადმი. მისი შეხედულებით, შეშლილობის მიზეზი მხოლოდ თვითდისციპლინის ნაკლებობა გახლდათ – “კაპრიზები, კაპრიზები”, ამბობდა ის. რაც მთავარია, ოდენისთვის მიუღებელი იყო ყოველგვარი ილუზიები და თვით თეორიული სისტემებიც, რომელნიც ნიღბავდნენ რეალობას. მან უგულებელყო თავისი ადრინდელი მემარცხენე შეხედულებები, რადგან მოვლენებმა (მოსკოვის პოლიტიკურმა კურსმა, ჰიტლერისა და სტალინის პაქტმა, ესპანეთში გაჩაღებულმა სამოქალაქო ომმა) გამოავლინა მათი უმართებულობა – ესოდენ “სამარცხვინო”, როგორც პოეტი აღიარებს “მოკლე ლექსების კრებულის” მისეულ წინასიტყვაობაში. ოდენი გვიამბობს, როგორ უგულებელყო ის, რაც ოდესღაც დაწერა:

            ისტორიას შეუძლია შეიბრალოს დამარცხებულნი, მაგრამ

            ვერავის დაეხმარება და ვერც აპატიებს.

ოდენი შენიშნავს, რომ ამის თქმა ნიშნავდა “სიკეთის გატოლებას წარმატებასთან” (ის აცხადებდა, რომ არასოდეს სჯეროდა “ამ უზნეო დოქტრინისა” – რაშიც ეჭვი მეპარება, არა მარტო იმის გამო, რომ ეს სტრიქონები ძალზე კარგია, ძალზე ზუსტი, იმისთვის, რათა მარტოოდენ “რიტორიკული ეფექტის” მოხდენას ისახავდეს მიზნად, არამედ – იმიტომაც, რომ ამ დოქტრინისა ყველას სჯეროდა 20-30-იანი წლების განმავლობაში. შემდეგ დადგა დრო, როდესაც

საზარელ წყვდიადში

აყეფდა ევროპის ყველა ქოფაკი…

და სამარცხვინო აზრების კვალი

აღიბეჭდა ყველა ადამიანის სახეზე –

ანუ დრო, როდესაც კარგა ხნის განმავლობაში უზნეობა და აბსოლუტური ბოროტება გამეფდა. ჰიტლერისა და სტალინის პაქტი მემარცხენეთათვის ტრაგიკულ მომენტად იქცა; ახლა მათ ეჭვი ეპარებოდათ იმაში, რომ ისტორია კაცობრიობის ქმედებათა საზომს წარმოადგენდა.

ორმოციან წლებში ბევრმა ადამიანმა უგულებელყო თავისი წინანდელი შეხედულებები, მაგრამ მათგან ცოტას თუ ესმოდა, რა იყო არასწორი ამ შეხედულებებში. მათ კვლავინდებურად სწამდათ ისტორიისა და პროგრესისა, უბრალოდ, სოციალიზმსა და კომუნიზმს კაპიტალიზმი და ფროიდიზმი, გადამუშავებული მარქსიზმი ან სამივეს ნაზავი ჩაუნაცვლეს. ოდენი კი ქრისტიანად მოინათლა; ესე იგი, მან საერთოდ უგულებელყო ისტორიის გაკვეთილები. არ ვიცი, სწორი იყო თუ არა სტივენ სპენდერი, როდესაც ამტკიცებდა, ლოცვა მისი უღრმესი სულიერი მოთხოვნილება არისო – ვფიქრობ, ოდენის უღრმეს სულიერ მოთხოვნილებას, უბრალოდ, ლექსების წერა წარმოადგენდა – მაგრამ სრულიად დარწმუნებული ვარ, რომ კეთილგონიერება და მიდრეკილება საღი, რაციონალური განსჯისადმი, რომელიც ოდენის ყველა პროზაულ თხზულებაში (ესეებსა და წიგნების მიმოხილვებში) შეიმჩნევა, მნიშვნელოვანწილად ემყარებოდა რწმენას, როგორც ერთგვარ დამცავ ფარს. რელიგიის მრავალსაუკუნოვანი მწყობრი სისტემა, რომლის დადასტურება ან უარყოფა შეუძლებელია იმ არგუმენტებით, რომლებიც ხელთ ჰქონდა ოდენს, ისევე, როგორც ჩესტერტონს, ინტელექტუალურად დამაკმაყოფილებელი და ემოციურად საკმარისად კომფორტული თავშესაფარი გახლდათ ეპოქისთვის დამახასიათებელი ათასგვარი “სისულელის” წინააღმდეგ.

როდესაც ვკითხულობდი ოდენის (ქრონოლოგიური თანმიმდევრობით დალაგებულ) ლექსებს და ვიხსენებდი მისი სიცოცხლის ბოლო – ტრაგიკული მოვლენებით აღსავსე – წლებს (თუმცა, ყოველივე ეს არ ასახულა მის ღვთაებრივ ნიჭზე), დავრწმუნდი, რომ ის კიდევ უფრო მეტად იყო “დაავადებული პოეზიით”, ვიდრე – იეიტსი (“ბობოქარი ირლანდია პოეზიით დაგაავადებს”) და რომ, მიუხედავად თანალმობისადმი უდიდესი მიდრეკილებისა, პოლიტიკური მოვლენები არ წარმოადგენდა იმ ფაქტორს, რომელიც მას პოეზიით დააავადებდა. ის პოეტად აქცია თავისივე ნიჭის საგანგებო მოქნილობამ, ენის სიყვარულმა და, რა თქმა უნდა, უპირობო მზაობამ, რომლითაც ის რეაგირებდა “ადამიანთა ტრაგედიებზე” – “მრუდ” სურვილებზე, სულიერი განწყობების ცვალებადობაზე, სამყაროში გამეფებულ უსამართლობაზე.

არ შედრკე, პოეტო, გასწი

ღამის უფსკრულისკენ,

და ლაღი ხმით

იმედი ჩაგვინერგე.

დაამუშავე ლექსის ყამირი

ჩაყარე წყევლა-კრულვის ვენახი,

უმღერე ადამიანის უიღბლობას

უბედურებით შთაგონებულმა.

დაე, გულის უდაბნოებში

ამოხეთქოს სიცოცხლის შადრევანმა.

ასწავლე ხოტბის აღვლენა

თავისუფალ კაცს, სიცოცხლეში ჩამწყვდეულს.

ხოტბა საკვანძო სიტყვაა ამ სტრიქონებში; არა ხოტბა, რომელიც აღევლინება “არსებულ სამყაროთაგან საუკეთესოს” მიმართ – როგორც ახასიათებს პოეტი (ან ფილოსოფოსი) ღვთის მიერ შექმნილ სამყაროს – არამედ ხოტბა, რომელიც მიმართულია ადამიანის ბედუკუღმართობის წინააღმდეგ. ოდენის გულისტკივილი, ძველი ბერძენი პოეტების მსგავსად, გამოწვეულია რწმენით, რომ ღმერთებმა მოკვდავებს იმიტომ დაატეხეს თავს უბედურება და ბოროტება, რომ მათ მითებისა და სიმღერების შეთხზვა შეძლებოდათ.

შემეძლო (რაც თქვენ არ ძალგიძთ)

სწრაფად მომეძებნა მიზეზები,

რათა წარვდგომოდი ცას და, მრისხანე და იმედგაცრუებული,

ბრდღვინვით შევბრძოლებოდი

იმას, რაც ხდება,

მომეთხოვა მათი სახელები,

ვინც დამნაშავეა:

ცა მხოლოდ მოიცდიდა,

სანამ სუნთქვა შემეკვრებოდა

და შემდეგ ყოველივეს გაიმეორებდა

თითქოს იქ არ ვყოფილიყავ.

მაგრამ არ მესმის

ერთადერთი ბრძანება:

კურთხეულ იყოს ყველაფერი, რაც კი შეიქმნა ადამიანისთვის,

რომელიც – მისი სურვილის მიუხედავად –

უნდა შეეგუოს

ჩემს ნებას.

და ამ გულდახშული ადამიანის ტრიუმფი იყო ის, რომ მისი – დიდი პოეტის – ხმა ყოველთვის ომახიანად ჟღერდა და გამოხატავდა საღ, რაციონალურ თვალსაზრისს, რომლის დაკარგვა ეგზომ ხშირად იქცევა ღვთაებრივი ნიჭის სანაცვლოდ გაღებულ საზღაურად. ოდენს არასოდეს მიუცია თავისთვის უფლება, თავგზა აბნეოდა – ესე იგი, დავიწყნოდა სულიერი ტკივილები, ადამიანის ცხოვრების თანმხლები უბედურებანი იმ აღტაცების ზეგავლენით, რომელიც აქედან ამოიზარდა:

გახსოვდეს, რომ ვერც ერთი მეტაფორა ვერ გამოხატავს

რეალურ ისტორიულ უბედურებას;

შენს ცრემლებს ფასი აქვს, თუ ისინი გვანიჭებენ სიხარულს;

ო, ბედნიერო უბედურებავ! მხოლოდ ეს შეიძლება გვაუწყოს სევდიანმა ლექსმა.

 

რა თქმა უნდა, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ახალგაზრდა ოდენმა (როდესაც გადაწყვიტა, დიდი პოეტი გამხდარიყო) იცოდა, რა საზღაური უნდა გადაეხადა. ვფიქრობ, რომ ბოლოს – როდესაც მან შეინარჩუნა გრძნობების სიმძაფრე და შემოქმედებითი უნარი, მაგრამ აღარ შესწევდა სულიერი და ფიზიკური ძალა, რათა გაეძლო მათთვის – პოეტი ფიქრობდა, რომ ეს საზღაური ძალზე მძიმე იყო. ჩვენ კი – მისი მკითხველები და მსმენლები – მხოლოდ მადლიერნი უნდა ვიყოთ იმის გამო, რომ მან სრულად ზღო ეს საფასური ინგლისური ენისა და პოეზიის საბედნიეროდ. მის მეგობრებს შეუძლიათ ინუგეშონ თავი ოდენის მშვენიერი ხუმრობით – იმის თაობაზე, რომ, როგორც სპენდერმა თქვა, “მისმა ბრძენმა არაცნობიერმა “მემ” შესაბამისი დღე აირჩია განსასვენებლად”. სიბრძნე იმაში მდგომარეობს, რომ იცოდე, “როდის იცოცხლო და როდის მოკვდე” (რაც უცნობია ჩვეულებრივ მოკვდავთათვის), მაგრამ, ჩემი აზრით, უისტანი მას უდიდეს წყალობად მიიჩნევდა, რომლითაც პოეზიის ულმობელი ღმერთები აჯილდოებენ თავიანთ ყველაზე მორჩილ მსახურთ.